Thuiskomen

Karlien Beckers
Persbericht

Een thuis, dat verdient iedereen. Maar niet in de zorg.

‘Wat moet er met mijn kind als ik er niet meer ben?’

Leslie Maertens is beslist niet de enige bezorgde moeder in Vlaanderen. Maar wanneer je kind extra zorg nodig heeft, wordt de nood aan een antwoord soms pijnlijk acuut.

In 2017 wordt de financiering in de zorg omgegooid. Aan de basis ligt het VN-verdrag uit 2006 over de rechten van mensen met een handicap, dat België in 2009 ratificeert. Zelfbeschikkingsrecht, dat is de essentie, zowel van het verdrag als van de grote ommezwaai in de Vlaamse zorgsector: het persoonsvolgend budget. In plaats van instituten, krijgen mensen met een zorgbehoefte een budget. Zij kunnen dan zélf beslissen hoe ze hun eigen zorg organiseren. In de beleidsnota Perspectief 2020 tekende toenmalig Vlaams minister van welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) de krijtlijnen uit van het beleid. Hij hoopte zo een gezonde concurrentie tussen zorgaanbieders te creëren en mensen te emanciperen om zelf te bepalen wat ze nodig hebben en het initiatief te nemen.

Voor mijn afstudeerproject wou ik de mogelijkheden maar ook de uitdagingen van de persoonsvolgende financiering in een menselijk verhaal vatten. Zo ontstond ‘Thuiskomen’, een podcast over Leslie, Jef en Vincenzo. Vincenzo heeft een aangeboren motorische afwijking. In de podcast legt hij zelf uit dat zijn papa gestorven is. De dood van zijn papa legt een heikel punt bloot. Wat als zijn mama ook sterft? Vincenzo wordt zo een spreekbuis, niet enkel voor zichzelf, maar ook voor anderen in gelijkaardige situaties. Zijn zorg, en hoe dat dan verder moet wanneer Leslie er niet meer is, houdt het gezin wakker.

Cohousing, maar dan anders

De persoonsvolgende financiering biedt het gezin het langverwachte alternatief. In 2018 worden Leslie en Jef het zorgkoppel van de Villa Vip in Bredene. Het concept achter Villa Vip houdt het midden tussen een kleinschalig woonzorgcentrum en een kangoeroewoning waarin het zorgkoppel woont. Samen met een team van zorgpersoneel biedt elke villa plaats aan een tiental bewoners. Een succesverhaal: in 2019 valt de organisatie nog in de prijzen op de awards voor ‘Zorgwerkgever van het jaar’.

De mosterd zijn oprichters Caroline Schelstraete en Michiel Maeyaert gaan halen bij de Thomashuizen in Nederland, een gelijkaardig concept dat al een kleine 15 jaar bestaat.

Dan verdwijn je

Ik ga daarom ook in Nederland kijken. Wat kunnen we leren van onze noorderburen? Wat werkte, en wat zijn de mogelijke valkuilen? De Nederlandse Anne Wibaut zal na haar doctoraat in de orthopedagogie deel uitmaken van het team dat in 1992 de eerste nationale experimenten met persoonsvolgende budgetten in Nederland opzet. Ze vertelt:

1 studie zal me altijd bijblijven. Daaruit bleek dat mensen met ernstige zorgbehoeften maar 10 minuten per dag echt aandacht kregen. Dan verdwijn je als persoon. Dan verdwijn je volledig. En dat verdwijnen wordt geweten aan de handicap. Met het invoeren van de persoonsvolgende financiering kwamen de ouders die iets mondiger waren of die tegen de grenzen van het oude systeem aanliepen, in actie.

Too good to be true?

De kansen die de nieuwe financiering biedt wordt duidelijk gemaakt met het voorbeeld van Leslie, Jef en Vincenzo. Maar het loopt ook mis in Nederland: In 2017 komen de Thomashuizen in opspraak. De kwaliteit van de zorg zou niet in elk Thomashuis even goed zijn. Wantoestanden over ondervoede bewoners doen de reputatie van het bedrijf geen goed. In Nederland worden er hardop vragen gesteld bij het businessmodel achter de Thomashuizen, een franchising.  Is dit wel geschikt voor de zorgsector? Is het wenselijk om de zorg van mensen tot ‘commodity’ te maken?

bron: VAPH: Meerjarenanalyse met betrekking tot ondersteuning voor personen met een handicap voor de volgende legislatuur (2020-2024)

Maar zorg kost geld. En persoonsvolgende financiering wordt berekend op basis van hoeveel zorg iemand nodig heeft. En dan zijn er nog de wachtrijen en correctiefases. Mensen die meer of minder geld krijgen.

In Vlaanderen beslist het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap daarover. Het VAPH keurt vergunningen voor zorgaanbieders goed en staat tegelijk ook in voor het toekennen van de persoonsvolgende budgetten. Ze vragen studies aan om het beleid zo te kunnen informeren.

Ik spreek met woordvoerster Karina De Beule. In Vlaanderen kunnen enkel vzw’s een vergunning voor zorgaanbieder krijgen, benadrukt ze. Maar ze geeft ook toe dat de wachtlijsten groeien en de voorziene budgetten de wachtlijst van meer dan 15 000 man niet kunnen wegwerken. Die kost schatte het VAPH zelf op 1,6 miljard. Voor de huidige legislatuur heeft Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) 270 miljoen extra ter beschikking.

In het laatste deel van de podcast wordt de dubbele bodem duidelijk: Vincenzo staat ook op de wachtlijst. Het warme nest dat mama Leslie kon creëren door de persoonsvolgende financiering, wordt door diezelfde financiering terug op losse schroeven gezet.

Het is je eigen zoon, die zet je uiteraard niet op straat.

 

De reactie van Leslie en Jef is duidelijk. Wel vinden ze het enorm jammer.
 

Als je een timer zou zetten om te kijken hoeveel tijd het personeel nodig heeft, dan is het budget niet voldoende om dat personeel te betalen. En we kunnen ook geen bewoners nemen als er geen budget is.

Afsluiten doe ik met Vincenzo. Die maakt zich vooral zorgen om zijn mama, die volgens hem veel te hard werkt.

Door de link met Nederland te trekken probeer ik de lezer enkele kritische vragen te laten stellen. Ondanks de verschillen, zijn er ook parallellen te trekken. Het systeem wordt gecommercialiseerd. En door een schaarste aan middelen ontstaat er schrijnende situaties. Door het verhaal van Vincenzo wil ik een gezicht achter het doolhof van cijfers en meerjarenplannen laten zien en de luisteraar aansporen na te denken over waar we als maatschappij heen willen met de financiering in de zorgsector.

Bibliografie

‘Verbied dat Thomashuizen en andere zorgaanbieders zich door pgb’s laten financieren’ 
(Professor Emeritus Harrie Verbon, Socialevraagtstukken.nl, 30 juni 2017)

https://www.socialevraagstukken.nl/tag/persoonsgebonden-budgetten/

‘De Mission Impossible van Wouter Beke’ 
(De Morgen, 25 januari)

Perspectiefplan 2020 nieuw ondersteuningsbeleid voor personen met een handicap
(Kabinet van Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, Jo Vandeurzen, 2010) 
 
https://www.jovandeurzen.be/storage/ringleader/jo-vandeurzen/perspectie…
 
‘Leslie en Jef worden familie voor tien personen met een beperking’ 
(Het Nieuwsblad, 27 december 2017)

VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap 
(2006)

https://www.un.org/development/desa/disabilities/convention-on-the-righ…

Meerjarenanalyse met betrekking tot ondersteuning voor personen met een handicap Meerjarenanalyse en -planning rond de VAPH-sector voor de komende legislatuur : 2020 – 2024 
(VAPH, 25 juni 2019)

https://www.vaph.be/sites/default/files/documents/13326/meerjarenanalys…

‘Thomashuizen gebruiken geld voor zorg om huur te betalen’
(de Volkskrant, 31 Mei 2014)

‘Gehandicaptenzorg als familiebedrijf’
(De Tijd, 24 December 2016)

'Gehandicaptenzorg, inclusie en organiseren' Care for handicapped persons, inclusion and organizing’
(Kröber Hans Richard Theodoor, Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor
aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht, 2008)

‘Jochen (29) is blind, maar mag toch dj’en op Love Stage: “Op Rijvers Festival telt elk talent’
(Het Laatste Nieuws, 11 augustus 2019)

Interviews:

Leslie Maertens, Jef Castelein en zoon Vincenzo

Anne Wibaut,  InclusionLab Nederland

 Karina De Beule van het VAPH 

Inge Plaisier, onderzoekster aan het SCP (Sociaal Cultureel Planbureau, Nederland) 

Caroline Schelstraete en Michiel Maeyaert (oprichters VillaVip)

Universiteit of Hogeschool
professionele bachelor in de journalistiek
Publicatiejaar
2020
Promotor(en)
/
Kernwoorden
Share this on: