Een nieuwe visie, wat nu?!

Een team dat moet omgaan met verandering, krijgt sowieso te maken met weerstand. In deze scriptie betekende een gloednieuwe bedrijfsvisie een ommezwaai. Er wordt beschreven hoe noodzakelijk het is om visie te vertalen naar specifiek gedrag om een team optimaal te laten functioneren, om die verandering te omarmen en om weerstand te counteren. Maar hoe doe je dat? Welk professioneel gedrag is noodzakelijk om als team de visie waar te maken? Een leidraad.

Deze scriptie speelt zich af in het onderwijsveld, meer bepaald in het secundair onderwijs. Na intern onderzoek in school De Passer bleek dat teamwerking een heet hangijzer was: wat kan je van elkaar verwachten, wie doet wat… Het is ook logisch dat er binnen teamwerking frustraties leven. Daarvan is gebrek aan vertrouwen de grootste frustratie.

Na literatuuronderzoek bleek dat een duidelijke omschrijving van professioneel gedrag de eerste sleutel is tot een succesvolle teamwerking, want dit draagt niet alleen bij tot de doelen van de organisatie, het leidt ook tot een beter algemeen welbevinden. Welnu, om tot een professionele cultuur te komen is het noodzakelijk ook expliciet te maken welk gedrag niét acceptabel is in (de cultuur) van de organisatie. De tweede sleutel tot een succesvolle teamwerking is werken aan vertrouwen. Beide sleutels leunen naadloos bij elkaar aan als je weet dat het (professioneel) gedrag dat iemand stelt, het vertrouwen in die persoon maakt of kraakt.

 

Onderzoeksvraag

Omdat binnen de onderwijscontext van deze scriptie een nieuwe visie werd geïntroduceerd, luidde de onderzoeksvraag: welk professioneel gedrag is noodzakelijk om als team de visie waar te maken? Met het antwoord op deze vraag is het de bedoeling teamwerking te versterken.

Het personeel dient vooreerst verantwoordelijkheid voor zijn eigen gedrag op te nemen. Enkel hierdoor kan een krachtige leeromgeving gecreëerd worden. Door bovendien het reflectief vermogen van de personeelsleden te vergroten, wordt tevens het beleidsvoerend vermogen versterkt. De verantwoordelijkheid voor het eigen functioneren niét opnemen, is namelijk nóg een frustratie binnen teamwerking. Wil een team de visie en bijhorende ambities waarmaken, dan is het noodzakelijk dat teamleden elkaar over hun gedrag aanspreken. Onderlinge relaties worden versterkt door elkaar ter verantwoording te roepen: je toont dat je elkaar respecteert en hoge verwachtingen koestert omtrent elkaars prestaties. Hiervoor is het uiteraard van groot belang dat de teamleden een duidelijk beeld hebben van wat er precies van hen verwacht wordt.

Reflectietool

Hoe pak je dit nu aan? In het onderzoek werd daartoe gezocht naar een manier hoe het personeel kan reflecteren over de manier waarop gedrag de visie van de school waar maakt.

In een eerste stap werd de nieuwe visie op allerlei manieren geïmplementeerd. Hierbij kwam herhaling sterk aan bod zodat het team als het ware na enkele maanden doordrongen was van de nieuwe visie. Volgende stap was de teamleden zélf laten nadenken over wat zij samen aanzien als professioneel gedrag. Tijdens teammomenten werden activerende werkvormen ingezet om het personeel daarover te laten reflecteren. Elk teamlid mocht op zijn eigen manier input geven en zo werd vorm gegeven aan het ‘passende Passer-profiel’.

Eens deze eigenschappen op papier stonden, kon gezegd worden ‘zo doen we dat hier niet’. Op die manier werd het concrete professionele gedrag uitgeschreven, vergelijkbaar met een individueel professionaliseringsplan. En laat daarbij nu net zelfreflectie een belangrijk onderdeel van uitmaken. Structureel ingebouwde zelfevaluatie is noodzakelijk om beleidsvoerend vermogen als school verder te ontwikkelen (cf. een nieuwe visie bv.).  

In deze fase van het onderzoek kwam daarom het ontwerp van een reflectietool over professioneel gedrag tot stand. De reflectietool helpt het personeelslid o.a. bij het opstellen van een persoonlijk ontwikkelingsplan. Doel hierbij is om het personeel in de toekomst spontaan te laten reflecteren over zijn gedrag.

Resultaat

Het resultaat van deze scriptie is enerzijds ‘teamverbinding’ en anderzijds ‘duidelijkheid voor het team’, want professioneel gedrag brengt nu eenmaal duidelijkheid. Die wens naar duidelijkheid zit ook in de tool. Door te reflecteren over het eigen gedrag krijg je ook op persoonlijk vlak meer duidelijkheid. Door het reflectief vermogen van elk personeelslid te vergroten, vergroot je ook het reflectief vermogen van de organisatie.

Scholengroep Impact

Naast het verandertraject binnen school De Passer, werd een gelijkaardig traject opgestart in de overkoepelende scholengroep Impact. Ook daar werd een nieuwe visie gelanceerd en werd gezocht hoe het college van directeurs tijdens een tweedaagse warm gemaakt kon worden om de visie mee uit te dragen.

De visie ‘DALI’ (acroniem voor Dare, Act, Learn en Inspire) van scholengroep Impact werd gekoppeld aan de razend populaire successerie ‘Casa de Papel’ en bleek een schot in de roos. Door allerhande acties, van de uitnodiging tot de teambuilding, te koppelen aan deze Netflix-kaskraker, voelde het college zich verbonden en slaagde men erin de visie te laten leven. Het tekenverslag, dat live tijdens de tweedaagse gemaakt werd, wordt nog steeds elk college als basis gebruikt om verder de werking te verdiepen.

Ook aan het professioneel gedrag van de directies wordt gewerkt binnen Impact. Het directieteam werd als wolfpack voorgesteld waarbinnen de teamdoelstellingen behalen prioritair is. Aan de hand van activerende werkvormen werd de ‘code van de wolfpack’ opgesteld. De reflectietool, aangepast in Dali-stijl,  ondersteunt elke directeur bij het reflecteren over zijn ‘wolvengedrag’.

Corona

Deze scriptie is niet ten einde, want corona gooide roet in het eten. Het komende jaar is het de bedoeling dat de reflectietool frequent wordt ingezet in school De Passer. Het uiteindelijke doel is het spontaan geven van feedback op elkaars functioneren. Dit is noodzakelijk om de teamwerking te optimaliseren en frustraties binnen het team tegen te gaan. Deze strategie wordt verder toegepast binnen zowel De Passer als scholengroep Impact.

Het succes van dit verandertraject wordt mede bepaald door hoeveel verantwoordelijkheid en eigenaarschap het personeel opneemt. Durven ze in de spiegel kijken, anderen confronteren, enzovoort.

Samengevat

Veranderingen in een organisatie, zoals de intrede van een nieuwe visie, zijn niet evident. In dit onderzoek werd hiervoor draagvlak gecreëerd door professioneel gedrag te implementeren. Professioneel gedrag vormt namelijk de basis van een goeie teamwerking. Zo ook vertrouwen. Want enkel met een basis van vertrouwen en duidelijkheid in verwachtingen van elkaar, kunnen constructieve conflicten ontstaan waarbij iedereen aangesproken wordt op zijn verantwoordelijkheid. Pas wanneer aan al deze voorwaarden voldaan is, krijg je professionele teams die de visie van de organisatie waar maken.