VERA: een workshop rond explorerend leren over duurzaamheid
- LauraDe Backer
- LienHoornaert
- JonnaDe Schryver
Jongeren hechten meer dan ooit belang aan thema’s als klimaatopwarming, duurzaamheid en natuurbehoud getuigen de klimaatprotesten en steunacties op sociale media. Als laatstejaars leerkrachten secundair onderwijs, wilden we nagaan hoe we op deze interesse konden inspelen en leerlingen actief te laten kennismaken met duurzaamheid in de maatschappij. Deze themabehandeling past binnen de leerplandoelen van het vak Mens en Samenleving in de eerste graad secundair onderwijs.
Het resultaat van deze oefening is “VERA: een integratieworkshop om maatschappelijk verantwoord ondernemen en consumeren aan te leren binnen het vak Mens en Samenleving”. Via deze workshop verkennen leerlingen vier hoeken rond maatschappelijk verantwoord ondernemen- consumeren aan de hand van online tools en bewegingsrijke werkvormen.
De start van VERA
Voor we van start gingen met de ontwikkeling van onze workshop, evalueerden we het bestaande lesmateriaal van de eerste graad voor het vak Mens en Samenleving op basis van vijf criteria: niveau, samenhang en structuur, lay-out, werkvormen en mediagebruik. Op basis van dit onderzoek stelden we vast dat het beschikbare lesmateriaal weinig activerend is en weinig samenhang biedt tussen de verschillende onderwerpen.
Vervolgens brachten we de noden van leerkrachten Mens en Samenleving in kaart. Aan de hand van interviews en een enquête leerden we dat zij hoofdzakelijk nood hebben aan activerend, gestructureerd, bewegingsrijk en differentiërend lesmateriaal met integratie van online tools. Op basis hiervan formuleerde we onze onderzoeksvraag: hoe creëren we op een actieve manier meer samenhang tussen de onderwerpen maatschappelijk verantwoord ondernemen en consumeren en andere lesonderwerpen binnen het vak Mens en Samenleving (bv. budgetbeheer, de afvalberg, mensenrechten)? Na een analyse, leek ons de ontwikkeling van een workshop het gepaste middel om deze doelen te bereiken.
VERA neemt je mee op een duurzame reis!
Het resultaat van dit werk is VERA, een workshop met lesmateriaal, een website, Instagram-pagina en lerarenbundel rond maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en -consumeren (MVC). Maatschappelijk verantwoord ondernemen is erop gericht om economische prestaties na te streven met respect voor de mens en de aarde. Ook consumenten kunnen hun steentje bijdragen door te consumeren zonder dat dit nadelig is voor de mens en de aarde. Dit kan door bijvoorbeeld producten te kopen met een duurzaam keurmerk of producten na gebruik een goede bestemming te geven.
VERA is de naam van het personage dat de leerlingen doorheen de workshop begeleidt en motiveert in hun leerproces rond MVO en MVC. Haar naam is niet toevallig gekozen: VERA staat immers voor VERAntwoord [ondernemen en consumeren].
De VERA workshop is opgebouwd uit vier leerhoeken. Elke hoek bouwt een brug van MVO of MVC naar één of meerdere lesonderwerpen binnen het vak Mens en Samenleving. Hoewel de vier hoeken één harmonieus geheel vormen, kunnen deze ook afzonderlijk ingezet worden. Het schematische overzicht van de leerhoeken zorgt ervoor dat leerkrachten flexibel een selectie kunnen maken op basis van het onderwerp, de beschikbare lestijd, aard van de werkvormen en leerplandoelen.
Elke hoek is opgesteld met het oog op differentiatie: de leerkracht kan lesmateriaal selecteren in functie van het niveau en de interesses van leerlingen. Dit zorgt ervoor dat de workshop kan gebruikt worden in zowel de A- als B-stroom van de eerste graad. De workshop stimuleert ook de autonomie van leerlingen.
Tijdens de workshop doorlopen ze zelfstandig de hoeken met behulp van online tools, begeleidingsfiches, tastbaar materiaal en de VERA website. De leerkracht fungeert hierbij hoofdzakelijk als coach. Op die manier kunnen leerlingen die moeilijkheden ondervinden met het verwerken van de workshop extra ondersteuning krijgen. Om de verworven kennis vervolgens vast te zetten, reikt de website van VERA ook evaluatiemateriaal aan (bv. een affiche of filmpje maken).
Het thema duurzaamheid in gedachte, is onze workshop zelf ook duurzaam. Het volledig pakket is digitaal verkrijgbaar – van het didactische materiaal tot de lerarenbundel. Bovendien werkt de workshop ook aan de digitale vaardigheden en de digitale wijsheid van leerlingen doordat Vera haar eigen Instagramaccount heeft waarop ze regelmatig duurzame tips en events deelt.
Feedback van vakleerkrachten in de praktijk
Omwille van COVID-19 was het niet mogelijk om de workshop in de praktijk te testen. Toch konden we de gebruiksvriendelijkheid van het materiaal evalueren door een feedbackfiche te delen binnen vijf leerkrachtengroepen op Facebook. Leerkrachten apprecieerden dat de workshop verschillende onderwerpen integreert en dat er veel variatie is in het gebruik van werkvormen en multimediale opdrachten.
Verder kregen we ook heel wat positieve feedback over de lerarenbundel. Zowel de lay-out als de inhoud werd gewaardeerd. Zo gaven leerkrachten aan dat de lerarenbundel voldoende instructies bevat en een goede leidraad vormt voor de uitwerking van de workshop. Ook bleek dat het lesmateriaal breder kan ingezet worden dan enkel binnen het vak Mens en Samenleving zoals bijvoorbeeld binnen economische vakken.
Met de VERA workshop willen wij de tekortkomingen in de leerwerkboeken Mens en Samenleving die leerkrachten ervaren, wegwerken. Dit doen we door gestructureerd, bewegingsrijk en differentiërend lesmateriaal dat online tools integreert. Daarnaast wensen we ook een bewustwording teweeg te brengen bij leerlingen en leerkrachten over hoe zij zelf hun steentje kunnen bijdragen aan een duurzamere wereld. Want zoals Robert Swan ooit zei: ‘’De grootste bedreiging voor de aarde is het geloof dat iemand anders haar zal redden.’’ Op deze manier helpen wij via het onderwijs mee aan de ontwikkeling van een duurzame maatschappij.
Laura De Backer, Jonna De Schryver, Lien Hoornaert, Ulrike Van Coppernolle
Bibliografie
072 PC. (sd). Computer symbool. Opgehaald van https://www.072-pc.nl/winkel/computer-reparatie/ alamy. (sd). instructions to use the vector icon. Isolated contour symbol illustration - Image ID: 2AGCAKP . Opgehaald van https://www.alamy.com/instructions-to-use-the-vector-icon-isolatedconto…
Apple. (sd). apple-brings-more-than-70-new-emoji-to-iphone-with-ios-12-1/. apple-brings-more-than70-new-emoji-to-iphone-with-ios-12-1/. apple.com. Opgeroepen op mei 2020, van https://www.apple.com/nl/newsroom/2018/10/apple-brings-more-than-70-new…
Avans Hogeschool. (2017). Informatietheorie. Averbode. (2019). Radar. Opgeroepen op November 2019, van Uitgeverij Averbode: https://www.averbode.be/so_mensensamenleving?article=109247
Beckers, A., Stas, R., & Vanreyten, M. (2019). MikS. Wommelgem: Van In.
Brackeva, J., Claes, N., & Malfait, H. (2019). Mens en Samenleving. Kalmhout: Pelckmans.
Bureau voor loopbaan coaching. (2014, april 23). De voordelen van een training of workshop. Opgehaald van bureau voor loopbaancoaching: https://buroloopbaancoaching.nl/nieuws/devoordelen-van-een-training-wor…
Caetering, S. (sd). A Transparent Cnn Headline - News Headline Template Png, Png Download. A Transparent Cnn Headline - News Headline Template Png, Png Download. kindpng. Opgehaald van https://www.kindpng.com/imgv/TbimbJ_a-transparent-cnn-headline-news-hea…
canva. (sd). canva. Opgeroepen op mei 2020, van https://www.canva.com/design/DAD8iBxVL4/VI0z3Ra49WHoewn6NiDrgg/edit
cbisd. (sd. Where is God in Reform Judaism?”: ‘Biblical God’;‘Rabbinical God’;‘Medieval God’;‘Modern God’. Where is God in Reform Jdaism Biblical GodRabbinical GodMedieal GodModern God cbisd. Opgehaald van https://cbisd.org/programs/where-is-god-inreform-judaism-biblical-godra…
Clercq, I. D. (2020, maart 11). Leren Leren.
Cuypers, L. (2019, Juni 5). Activerend leren: 5 voordelen voor de docent. Opgehaald van Acco: https://blog.acco.be/activerendleren/activerend-leren-5-voordelen-voor-…
Cuypers, L. (2019, Juni 14). Activerend leren: 5 voordelen voor studenten. Opgeroepen op Mei 2020, van Acco: https://blog.acco.be/activerendleren/activerend-leren-5-voordelen-voor-…
De Meester. (, mei . “Leraar, laat je leerlingen minder stilzitten”. Klasse.
die Keure. (2019). Hub - set van 3 modules A (incl. ringmap). Opgeroepen op November 2019, van die Keure: https://www.diekeure.be/nl-be/educatief/9670/hub-set-van-3-modules-a-in…
Diederik. (2018, mei 3). De Ps bij Draamheid. Opgehaald van http://www.onderneemduurzaam.nl/2018/05/03/3-ps-duurzaamheid/
EFEKTstudio (Regisseur). (2012). After Effects Template - Broadcast News Package - News Intro [Film]. Opgehaald van https://www.youtube.com/watch?v=VpcrmAja6bY
freepik. (sd). sleutel symbool in een cirkel Gratis Icoon. Opgehaald van https://nl.freepik.com/iconengratis/zoeken-sleutel-symbool-in-een-cirke…
GEZONDLEVEN. (sd). Waarom is bewegen gezond? Opgehaald van https://www.gezondleven.be/themas/beweging-sedentairgedrag/bewegingsdri…
Guhlin, M. (2019, September 12). Teaching strategies that work. Opgeroepen op Mei 2020, van TCEA: https://blog.tcea.org/strategies-that-work/
Hoornaert, L., & De Schryver, J. (2019, Oktober). Verantwoord consumeren en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Opgehaald van Mindmeister: https://www.mindmeister.com/1359879971?t=BDNQeHbRKv
Hoornaert, L., De Backer, L., De Schryver, J., & van Coppernolle, U. (2019, Oktober 9). Enquête Bachelorproef: Mens en Samenleving. Enquête Bachelorproef: Mens en Samenleving.
ICONFINDER. (sd). Business, desk, furniture, office, school, table, teacher's table icon . Opgehaald van https://www.iconfinder.com/icons/2035735/business_desk_furniture_office… eacher%27s_table_icon
iStock. (sd). Stylo écrit sr licône de papier. Opgehaald van https://www.istockphoto.com/fr/vectoriel/stylo-%C3%A9crit-sur-lic%C3%B4…
Katholiek Onderwijs Vlaanderen. (2018). Mens & samenleving. Opgehaald van katholiekonderwijsvlaanderen: https://www.katholiekonderwijs.vlaanderen/secundair/modernisering-so-20…
Kirschner, P. A., Clark, R. E., & Sweller, J. (2012, November). Helemaal uitleggen of zelf laten ontdekken? Onderzoek spreekt voor volledig begeleide instructie. Van twaalf tot achtien(9), 14-16.
KULEUVEN. (2017, september 10). Voorkennis. Opgehaald van https://www.kuleuven.be/onderwijs/ken-je-studenten/heterogeniteit/voork…
Lava , T., Holvoet, P., & Geeurickx, F. (2019). Hub: 3 magazines over mens en samenleving: A: vita - back to business - game on. Brugge: die Keure.
McDonald's. (sd). SCALE FOR GOOD. Opgehaald van Factsheet: https://www.mcdonalds.com/content/dam/nl/pdf/42229.McD%20NL%20Factsheet… %20Algemeen%20A4S%20HR%20DIG.pdf
microsoft, a. (sd). Powtoon. Powtoon. appsource microsoft. Opgehaald van https://appsource.microsoft.com/fr-ch/product/webapps/powtoon5072221.po…
Mortier, D., Bastien, D., Van Wichelen, K., De Bock, K., Heyligen, H., & Vanbegin, K. (2019). Radar. Averbode: Averbode.
MVO Vlaanderen. (sd). Wat is MVO. Opgeroepen op December 2019, van MVO Vlaanderen: https://www.mvovlaanderen.be/wat-mvo
Nederlands netwerk voor mediawijsheid. (2011, maart 25). De toegevoegde waarde van QR-codes in het onderwijs.
Nurgul. (2017, juni 21). Duurzaam consumeren is bewust consumeren. Opgehaald van mens-ensamenleving.infonu: https://mens-en-samenleving.infonu.nl/sociaal/84084-duurzaamconsumeren-…
Onlinewebfonts. (sd). Movie Moviemaker Film Cut Free Icon. Opgehaald van https://www.onlinewebfonts.com/icon/470816 Padlet. (sd). Padlet.
Padlet. leerling2020. Opgehaald van https://leerling2020.nl/tool/padlet/
Pelckmans. (2019, Februari 5). Mens en samenleving leerwerkboek (inclusief Pelckmans Portaal). Opgeroepen op November 2019, van Pelckmans: https://www.pelckmans.be/mens-ensamenleving-leerwerkboek-inclusief-pelc…
Pijpers, R. (2017, december 20). Alles wat u moet weten over 21e eeuwse vaardigheden. Opgehaald van kennisnet: https://www.kennisnet.nl/artikel/6648/alles-wat-u-moet-weten-over-21eee…
Pinclipart. (sd). Key Gpl Documents Guelph Library Project - Transparent Documents Icon Png Clipart . Opgehaald van https://www.pinclipart.com/pindetail/ToJRwh_key-gpl-documents-guelphlib…
Pixabay. (sd). Super Mario red springen man. Super Mario red springen man. Pixabay. Opgehaald van https://pixabay.com/nl/photos/super-mario-red-springen-man-1138462/
Plantyn. (2019). LifeLike. Opgeroepen op November 2019, van Plantyn: https://www.plantyn.com/lifelike
pngegg. (sd). Computer Icons Action item Task Laborer Computer Software, price list, angle, text png. Opgehaald van https://www.google.com/search?sa=G&hl=nl&q=task+png&tbm=isch&source=iu&… =simg:CAESsAEJfHRJUI59vM0apAELELCMpwgaYgpgCAMSKJsS7gHjAZwGmgbpE54G5AGcEvEB wT2jNLwh3TbAPZ80qDSUPrsnwj0aMD8HcTNan65b6Ch77ekAdfyBaEuNmacfWk6Gby897qx7 MsEqNczmig3BtyI1jhB7dSAEDAsQ
pngitem. (sd). Postit - Icon Post It Png, Transparent Png . Opgehaald van https://www.pngitem.com/middle/ioRTRmb_postit-icon-post-it-png-transpar…
PowerPoint. (sd). MICROSOFT POWERPOINT OPLEIDINGEN. MICROSOFT POWERPOINT OPLEIDINGEN. bestburo. Opgehaald van https://www.bestburo.be/nl/opleidingen/microsoft-powerpoint
qrcode-generator. (sd). Opgehaald van qrcode-generator: https://www.the-qrcode-generator.com/
Rijksoverheid. (sd). Hoe kan ik duurzaam consumeren? Opgehaald van rijksoverheid: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-economie/vraag-en-ant…
SDGS. (sd). Interministeriële conferentie duurzame ontwikkeling (IMCDO) organiseert informatieve dag over SDGs in België. Opgehaald van Logo : https://www.sdgs.be/nl/news/interministerieleconferentie-duurzame-ontwi…
SEATS2MEET. (sd). 3P's. Opgehaald van http://ergfraai.nl/3-p-s.html sessionlab. (sd). elevator pitch. elevator pitch.
sessionlab. Opgehaald van https://s3-eu-west1.amazonaws.com/uploads.eu.sessionlab.com/uploads/mat… af.jpg?X-Amz-Expires=600&X-Amz-Date=20200614T083620Z&X-Amz-SecurityToken=IQoJb3JpZ2luX2VjEBAaCWV1LXdlc3QtMSJHMEUCIQC1F81teqOnV80kRuCN%2BFAW0 LulJmHS7bjLe
shutterstock. (sd). talent icon line vectoren. Opgehaald van https://www.shutterstock.com/nl/search/talent+icon+line?image_type=vect…
SHUTTERSTOCK. (sd). Vergrootglas. Opgehaald van Shutterstock: https://www.shutterstock.com/nl/search/vergrootglas+icoon
Smets, E., Van de Abbeele, L., & Verstraelen, A. (2019). LifeLike. Mechelen: Plantyn.
SPS, DVDA, & HA. (, januari . Zo’n . klimaatspijbelaars brengen krachtige boodschap in Brussel: “Er is geen planeet B”. Het Laatste Nieuws.
Swearingen, T. (sd). Quote. Opgehaald van Pinterest: https://co.pinterest.com/pin/308918855662814147/?amp_client_id=CLIENT_I… nauth_id={{default.session}}&simplified=true
Test Aankoop. (2016, September 25). Verantwoord consumeren. Opgeroepen op December 2019, van Test Aankoop: https://www.test-aankoop.be/familie-prive/supermarkten/dossier/ethischc…
Thenounproject. (sd). Portrait Orientation Lock . Opgehaald van https://thenounproject.com/term/portrait-orientation-lock/78753/ toll-nettools. (sd). Padlet. Padlet.
toll-nettools. Opgehaald van https://tollnettools.be/product/padlet/
Torfs, E., & Wismans, G. (sd). Activerende werkvormen: een praktische gids voor je onderwijs. Universiteit Utrecht.
Vakgroep PW. (2018-2019). Algemene didactiek 3. In V. PW, Algemene didactiek 3 (p. 47). Gent: Arteveldehogeschool.
Van den Broeck, A., Ferris, D., Chang, C., & Rosen, C. (2016). De basisbehoeften van de Zelf- Determinatie Theorie: een samenvatting van de literatuur.
Van In. (2019). MikS: Mens & Samenleving. Opgeroepen op November 2019, van Van In: https://www.vanin.be/nl/secundair-onderwijs/mens-en-samenleving
Vandoorne, S. (2019, mei 9). 11 cijfers die alles zeggen over plastic. Charlie magazine.
Vansteenkiste, M. (2018, januari 11). Leerlingen motiveren: 8 vragen aan expert Maarten Vansteenkiste. (B. De Wilde, Interviewer)
Video, P. (sd). Prezi Unveils First-Ever Video Platform That Puts Creators and Graphics On Screen Together in Real Time. Prezi Unveils First-Ever Video Platform That Puts Creators and Graphics On Screen Together in Real Time. prneswire. Opgehaald van https://www.prnewswire.com/news-releases/prezi-unveils-first-ever-video…
Visible Learning. (2018, Maart 28). Hattie Ranking: 252 Influences And Effect Sizes Related To Student Achievement. Opgeroepen op Mei 2020, van Visible Learning: https://visiblelearning.org/hattie-ranking-influences-effect-sizes-lear…
Visible Learning. (sd). The Visible Learning Research. Opgeroepen op Mei 2020, van Visible Learning: https://www.visiblelearning.com/content/visible-learning-research
VISTIKHETMAAR. (sd). Een evenwicht van mens, planeet en winst. Opgehaald van https://vistikhetmaar.nl/lesmodules/duurzaam-en-succesvol-ondernemen-in…
Voogt, J., & Roblin, N. P. (2010). 21st century skills. Opgeroepen op Mei 2020, van Leren in de 21e eeuw en 21st century skills: https://www.21stcenturyskills.nl/download/21_st_century_skills__UT_disc…
VVKSO. (2019). Mens & Samenleving 1ste graad A-stroom. . Opgehaald van https://pincette.katholiekonderwijs.vlaanderen/meta/properties/dc-ident…
Waack, S. (2018). Hattie's 2018 updated list of factors related to student achievement: 252 influences and effect sizes (Cohen's d). visible-learning.org. Opgehaald van https://visiblelearning.org/hattie-ranking-influences-effect-sizes-lear…
Wello Pet. (sd). Workshops: vijf redenen waarom deze werken. Opgeroepen op Juni 2020, van Wello Pet: https://www.wellopet.be/blog/workshops-vijf-redenen-waarom-deze-werken
WIKIMEDIA COMMONS. (sd). File:Noun Project Sharing icon 1261785.svg. Opgehaald van Sharing icon: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Noun_Project_Sharing_icon_12617…
Wikipedia. (sd). Powtoon. Opgehaald van https://en.wikipedia.org/wiki/Powtoon
