Kwaliteit: de kameleon van onze moderne samenleving
Wat schuilt er allemaal achter het begrip ‘kwaliteit’? Dat is de hamvraag van deze scriptie. ‘Kwaliteit’ is een concept dat alomtegenwoordig is in de hedendaagse maatschappij. Intuïtief kan iedereen er zich wel iets bij voorstellen. De betekenis ervan in een definitie gieten, blijkt echter een moeilijke tot zelfs onmogelijke opdracht te zijn. Waarom iemand iets kwalitatief gezien goed of slecht vindt, hangt namelijk van persoon tot persoon en van situatie tot situatie af. Maar wat betekent kwaliteit dan eigenlijk voor een situatie die zich afspeelt in de tolkwereld?
Kwaliteit in de tolkwereld
Die tolkwereld is voor de meesten onder ons onbekend terrein. Wie echter wel al van tolkdiensten gebruikgemaakt heeft, weet dat een tolk letterlijk de figuurlijke brug tussen verschillende partijen vormt. Een tolk brengt namelijk de communicatie tot stand tussen toehoorders die elkaars taal meestal niet (voldoende) spreken. Zulke personen worden in de tolkwereld ook wel ‘pure customers’ genoemd; de brontaal waaruit er getolkt wordt, verstaan zij niet. Zoals onderstaande figuur aantoont, zijn zij niet de enigen die een mening kunnen hebben over de kwaliteit van een tolkprestatie. Wat dat betreft, is bijvoorbeeld de werkgever of een professionele (collega-)tolk ook een relevante evaluator.
Aangezien er nog maar weinig onderzoek naar verricht is, legt deze masterproef zich specifiek toe op het perspectief van de toehoorder die de bronspeech niet begrijpt. Die toehoorder kan zich bij een evaluatie bijgevolg enkel op de vertolking baseren. Wat verwacht zo iemand nu eigenlijk van een tolk? Hoe definieert die kwaliteit?
Een kwalitatief experiment rond kwaliteit
Om dat te achterhalen werd er een kwalitatief experiment opgezet rond kwaliteit: een groep Nederlandstalige personen geven hun mening over de kwaliteit van een consecutieve vertolking Spaans-Nederlands. Bij die consecutieve vertolking doet de bronspreker zijn verhaal in het Spaans, neemt de tolk tegelijkertijd notities en geeft die naderhand de vertolking van de bronspeech weer in het Nederlands. De groep proefpersonen bestaat zowel uit pure customers als niet-pure customers; de eerstgenoemde groep verstaat de Spaanse bronspeech niet, de laatstgenoemde wel. Daarbovenop wordt er gekeken naar de eventuele invloed van een taalgerelateerde factor. Sommige pure customers hebben namelijk een taalopleiding gevolgd, andere niet. In theorie zorgen bovenstaande factoren voor een andere evaluatie van de kwaliteit van een vertolking. Bijvoorbeeld: iemand die het origineel wel begrijpt, zal wellicht meer gefocust zijn op de inhoud, terwijl een toehoorder die de Spaanse taal niet machtig is geen inhoudelijke vergelijking kan maken tussen de bronspeech en de vertolking. Ook wordt de grammaticale correctheid mogelijk minder streng beoordeeld door personen die geen affiniteit met taal hebben. Vraag is natuurlijk of kwaliteit in de praktijk ook effectief een andere invulling krijgt voor toehoorders die dusdanig van elkaar verschillen.
Naar die beleving van kwaliteit werd gepeild via twee enquêtes. De eerste gaat na hoe de proefpersonen de kwaliteit van de welbepaalde consecutieve vertolking Spaans-Nederlands ervaren. De tweede bekijkt wat ze nu eigenlijk belangrijk vinden bij een tolkopdracht in het algemeen. Beide enquêtes zijn opgebouwd rond enerzijds open vragen en anderzijds kwaliteitscriteria. De naam zegt het zelf al: die criteria worden gehanteerd om de kwaliteit van iets te kunnen bepalen. Dit onderzoek hanteert elf van die criteria, en die zijn gegroepeerd op basis van vier verschillende soorten: inhouds-, vorm-, presentatie- en stem en uitspraakgerelateerde kwaliteitscriteria.
De meeste werken over kwaliteit gaan ervan uit dat dat bij een vertolking grotendeels neerkomt op inhoudelijke overeenkomst. Een vertolking die de bronspeech inhoudelijk gezien niet (goed genoeg) weergeeft, is dan kwalitatief ondermaats. Deze scriptie staat echter kritisch tegenover die bewering. Een toehoorder die de bronspeech niet begrijpt, zoals dat bij de meesten uiteindelijk het geval is, kan namelijk geen inhoudelijke vergelijking maken met het origineel. Is het dan niet belangrijker om bijvoorbeeld te zorgen voor een vlotte presentatie? Of is voor die personen onder andere het stemgeluid van de tolk niet meer van belang?
Verrassende resultaten
Desondanks bovenstaand feit, blijkt inhoud voor álle proefpersonen uit dit onderzoek de hoofdzaak te zijn bij de evaluatie van een vertolking, ook voor de pure customers. Sterker nog: 50% van die groep spreekt zich ook effectief uit over de inhoudelijke overeenkomst tussen de bronspeech en de vertolking. Dat maakt dat ze strenger zijn voor de inhoudelijke criteria dan voor andere zoals de criteria die met stem en uitspraak te maken hebben. Ofwel gaan toehoorders die het origineel niet begrijpen er dus steevast vanuit dat de tolk alle informatie volledig en correct overbrengt, ofwel beseffen ze gewoonweg niet dat ze de inhoud niet kunnen vergelijken.
Naast inhoud vindt iedereen de overige criteria (vorm, presentatie en stem en uitspraak) ook belangrijk, maar duidelijk in mindere mate. Wat dat betreft, zijn de verschillende types toehoorders het niet altijd met elkaar eens. Na de inhoud hechten de niet-pure customers het meeste belang aan vorm, daarna aan stem en uitspraak en tot slot aan presentatievaardigheden. De pure customers daarentegen hechten na de inhoud het meeste belang aan de presentatie, daarna aan de vorm en tot slot aan de stem en uitspraak van de tolk. Dat verschil tussen beide groepen uit zich eveneens in de effectieve evaluatie van de vertolking Spaans-Nederlands uit dit onderzoek.
Daarnaast toont dit experiment aan dat affiniteit met taal niet automatisch gelijkstaat aan een hogere belangstelling voor of strengere beoordeling van taalgerelateerde criteria. Proefpersonen die geen taalgerelateerde opleiding volgden, hechten namelijk meestal meer belang aan de niet-inhoudelijke criteria (vorm, presentatie en stem en uitspraak) dan diegenen die wel affiniteit met taal hebben, en zijn daar ook het meest kritisch over.
Kwaliteit: een ondefinieerbaar concept?
Bovenstaande resultaten maken duidelijk dat kwaliteit onvoorspelbaar is en maar moeilijk te herleiden valt tot één definitie. Ondanks de vele gelijkaardige ideeën over hoe een vertolking zou moeten zijn om kwalitatief hoogstaand te zijn, zijn er in het experiment toch individuele opvattingen over kwaliteit terug te vinden. Kwaliteit is een veelzeggend concept, maar het is tegelijkertijd nietszeggend zonder perspectief of context. Kwaliteit is zoals een kameleon die verschillende gedaantes aanneemt; het betekent voor elke persoon en in elke situatie iets anders.
Bibliografie
AIIC (z.d.). Glossary [termenlijst met bijbehorende definities]. Opgevraagd van https://aiic.org/site/world/conference/glossary
AIIC (1982). Practical Guide for Professional Interpreters. Geneva: AIIC.
AIIC (2016). Practical guide for professional conference interpreters. In AIIC (red.), The AIIC Webzine. Geraadpleegd op https://aiic.org/client/document/documents.html
AIIC (2018). Code d’Éthique professionnelle. In AIIC (red.), Basic Texts. Geraadpleegd op https://aiic.org/client/document/documents.html
Angelelli, C.V. (2014). The Sociological Turn in Translation and Interpreting Studies. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Baarda, B., Bakker, E., van der Hulst, M., Julsing, M., Fischer, T., van Vianen, R. & de Goede, M. (2012). Basisboek methoden en technieken: Kwantitatief praktijkgericht onderzoek op wetenschappelijke basis. Houten: Noordhoff Uitgevers.
Baarda, B., Kalmijn, M. & de Goedele, M. (2015). Basisboek enquêteren: Handleiding voor het maken van een vragenlijst en het voorbereiden en afnemen van enquêtes. Groningen: Noordhoff Uitgevers.
Baarda, B. & Van Vianen, R. (2015). Basisboek statistiek met Excel: Handleiding voor het verwerken en analyseren van en rapporteren over (onderzoeks)gegevens. Groningen: Noordhoff Uitgevers.
Barik, H.C. (1971). A Description of Various Types of Omissions, Additions and Errors of Translation Encountered in Simultaneous Interpretation. Meta, 16(4), 199-210.
Boone, H.N. & Boone, D.A. (2012). Analyzing Likert Data. Journal of Extension, 50(2), 1-5.
Bucholtz, M. (2000). The politics of transcription. Journal of Pragmatics, 32(10), 1439-1465. doi:10.1016/s0378-2166(99)00094-6
Bühler, H. (1986). Linguistic (semantic) and extra-linguistic (pragmatic) criteria for the evaluation of conference interpretation and interpreters. Multilingua, 5(4), 231-235. doi:10.1515/mult.1986.5.4.231
Cheung, A.K. (2013). Non-native accents and simultaneous interpreting quality perceptions. Interpreting, 15(1), 25-47. doi:10.1075/intp.15.1.02che
Cheung, A.K. (2020). Interpreters’ perceived characteristics and perception of quality in interpreting. Interpreting, 22(1), 35-55. doi:10.1075/int.00033.che
Chiaro, D. & Nocella, G. (2004). Interpreter’s Perception of Linguistic and Non-Linguistic Factors Affecting Quality: A Survey through the World Wide Web. Meta, 49(2), 278-293. doi:10.7202/009351ar
Chin Ng, B. (1992). End Users’ Subjective Reaction to the Performance of Student Interpreters. The Interpreters’ Newsletter, 1, 35-41.
Christensen, T.P. (2011). User expectations and evaluation: A case study of a court interpreting event. Perspectives, 19(1), 1-24. doi:10.1080/09076761003728554
Collados Aís, A. (1998). La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: La importancia de la comunicación no verbal. Granada: Editorial Comares.
Collados Aís, A. (2001). Efectos de la Entonación Monótona sobre la Recuperación de la Información en Receptores de Interpretación Simultánea. TRANS Revista de Traductología, 5, 103-110.
Collados Aís, A. (2007). La incidencia del parámetro entonación. In A. Collados Aís, E.M. Pradas Macías, E. Stévaux & O. García Becerra (red.), La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: parámetros de incidencia (pp. 159-173). Granada: Comares.
Collados Aís, A. (2009). Evaluación de la calidad en interpretación simultánea: contrastes de exposición e inferencias emocionales. Evaluación de la evaluación. In G. Hansen, A. Chesterman & H. Gerzymisch-Arbogast (red.), Efforts and Models in Interpreting and Translation Research: A Tribute to Daniel Gile (pp. 193-214). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Collados Aís, A. & García Becerra, O. (2015). Quality criteria. In F. Pöchhacker (red.), Routledge Encyclopedia of Interpreting Studies (pp. 337-338). London/New York: Routledge
Collados Aís, A., Pradas Macías, E.M., Stévaux, E. & García Becerra, O. (2007). La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: parámetros de incidencia. Granada: Comares.
De Rioja, L. (2017). The pure customer [video]. Opgevraagd van https://www.lourdesderioja.com/2017/06/19/the-pure-customer/
Ejzenberg, R. (2000). The juggling act of oral fluency: A psychos-sociolinguistic metaphor. In H. Riggenbach (red.), Perspectives on fluency (pp. 287-313). University of Michigan Press
Errico, E. (2015). La calidad en interpretación: Estado de la cuestión y perspectivas de investigación. Tonos Digital, 29, 1-19.
Europese Commissie (z.d.). Speech Repository [databank]. Geraadpleegd op http://ec.europa.eu/dgs/scic/cooperation-with-universities/speech_repos…
Europese Unie (z.d.). Werken als freelancetolk bij de EU [beschrijving toelatingsvoorwaarden, accreditatietesten etc.]. Opgevraagd van https://europa.eu/interpretation/index_nl.html
Fernández Sánchez, M., Collados Aís, A., Nobs, M.-L., Pradas Macías, E.M. & Stévaux, E. (2007). La incidencia del parámetro transmisión correcta del discurso original. In A. Collados Aís, E.M. Pradas Macías, E. Stévaux & O. García Becerra (red.), La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: parámetros de incidencia (pp. 89-103). Granada: Comares.
Garcia de Quesada, M. (2007). La incidencia del parámetro terminología. In A. Collados Aís, E.M. Pradas Macías, E. Stévaux & O. García Becerra (red.), La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: parámetros de incidencia (pp. 123-140). Granada: Comares.
Garzone, G.E. (2002). Quality and norms in interpretation. In G.E. Garzone & M. Viezzi (red.), Interpreting in the Twenty-first Century: Challenges and Opportunities (pp. 107-121). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Gold, D.L. (1973). On Quality in Interpretation. Babel, 19(4), 154-155.
Gile, D. (1990a). La communication linguistique en réunion multilingue: Les difficultés de la transmission informationnelle en interprétation simultanée (doctoraalscriptie Université Paris III).
Gile, D. (1990b). L’évaluation de la qualité de l’interprétation par les délégués: Une étude de cas. The Interpreters’ Newsletter, 3, 66-71.
Gile, D. (1991). A Communication-Oriented Analysis of Quality in Nonliterary Translation and Interpretation. In M.L. Larson (red.), Translation: Theory and Practice, Tension and Interdependence (pp. 188-200). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Gile, D. (1995a). Fidelity assessment in Consecutive Interpretation: An Experiment. Target, 7(1), 151-164.
Gile, D. (1995b). Regards sur la recherche en interprétation de conférence. Lille: Presses universitaires de Lille.
Guerra, A.L., Gidel, T. & Vezzetti, E. (2016). Toward a Common Procedure Using Likert and Likert- Type Scales in Small Groups Comparative Design Observations. In D. Marjanović, M. Štorga, N. Pavković, N. Bojčetić & S. Škec (red.), DS 84: Proceedings of the DESIGN 2016 14th International Design Conference(pp. 23-32). Zagreb: Faculty of Mechanical Engineering and Naval Architecture, University of Zagreb
Guo, Y. (2013). Towards a model for evaluating meaning transfer quality in consecutive interpreting. In O. García Becerra, E.M. Pradas Macías & R. Barranco-Droege (red.), Quality in Interpreting: Widening the Scope Volume 1 (pp. 57-84). Granada: Comares.
Grbić, N. (2008). Constructing interpreting quality. Interpreting, 10(2), 232-257.
Grbić, N. (2015). Quality. In F. Pöchhacker (red.), Routledge Encyclopedia of Interpreting Studies (pp. 333-336). London/New York: Routledge
Hale, S. & Napier, J. (2013). Research Methods in Interpreting: A Practical Resource. London: Bloomsbury.
Halliday, M.A.K. & Hasan, R. (1991). Language, context and text: Aspects of language in a social- semiotic perspective. Oxford: Oxford University Press.
Han, C. (2018). Using rating scales to assess interpretation: Practices, problems and prospects. Interpreting, 20(1), 59-95.
Harvey, L. & Green, D. (1993). Defining quality. Assessment and Evaluation in Higher Education, 18(1), 9-34.
Herbert, J. (1952). The Interpreter’s handbook: How to become a conference interpreter. Genève: Georg.
Holub, E. (2010). Does intonation matter? The impact of monotony on listener comprehension. The Interpreters’ Newsletter, 10, 117-126.
Iglesias Fernández, E. (2007). La incidencia del parámetro agradabilidad de la voz. In A. Collados Aís, E.M. Pradas Macías, E. Stévaux & O. García Becerra (red.), La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: parámetros de incidencia (pp. 37-50). Granada: Comares.
Jiménez Ivars, A. (2007). La incidencia del parámetro cohesión lógica. In A. Collados Aís, E.M. Pradas Macías, E. Stévaux & O. García Becerra (red.), La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: parámetros de incidencia (pp. 71-85). Granada: Comares.
Jiménez Ivars, A., García Becerra, O., Stévaux, E. & Blasco Mayor, M.J. (2007). La incidencia del parámetro gramaticalidad. In A. Collados Aís, E.M. Pradas Macías, E. Stévaux & O. García Becerra (red.), La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: parámetros de incidencia (pp. 195-211). Granada: Comares.
Jing, W. (2015). Theme and thematic progression in English writing teaching. Journal of Education and Practice, 6(21), 178-187.
Kahane, E. (2000). Thoughts on the quality of interpretation. In AIIC (red.), The AIIC Webzine. Geraadpleegd op https://aiic.org/client/document/documents.html
Kalina, S. (2005). Quality assurance for interpreting processes. Meta, 50(2), 768-784. doi:10.7202/011017ar
Koetsenruijter, W. & Van Hout, T. (2014). Methoden voor journalism studies. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.
KU Leuven. (2021). Les 1 maart: Heidi Salaets [video]. Opgevraagd van https://hiw.kuleuven.be/nl/studeren/opleidingen/lessen/programma/lesopn…
Kurz, I. (1993). Conference Interpretation: Expectations of different user groups. The Interpreters’ Newsletter, 5, 13-21.
Kurz, I. (2001). Conference Interpreting: Quality in the Ears of the User. Meta, 46(2), 394-409.
Le Féal, D. (1990). Some thoughts on the evaluation of simultaneous interpretation. In D. Bowen & M. Bowen (red.), Interpreting: yesterday, today, and tomorrow (pp. 154-160). Binghamton: NY SUNNY.
Lee, S.B. (2015). Developing an analytic scale for assessing undergraduate students’ consecutive interpreting performances. Interpreting, 17(2), 226-254.
Liu, M. (2015). Assessment. In F. Pöchhacker (red.), Routledge Encyclopedia of Interpreting Studies (pp. 20-22). London/New York: Routledge
Marrone, S. (1993). Quality: A Shared Objective. The Interpreters’ Newsletter, 5, 35-41.
Mortelmans, D. (2013). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.
Moser, P. (1996). Expectations of users of conference interpretation. Interpreting, 1(2), 145-178. doi:10.1075/intp.1.2.01mos
Moser-Mercer, B. (1996). Quality in interpreting: Some methodological issues. The Interpreters’ Newsletters, 7, 43-55.
Moser-Mercer, B. (2009). Construct-ing Quality. In G. Hansen, A. Chesterman & H. Gerzymisch- Arbogast (red.), Efforts and Models in Interpreting and Translation Research (pp. 143-156). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Ouyang, Q. (2017). Assessing meaning-dimension quality in consecutive interpreting training. Perspectives, 26(2), 196-213. doi:10.1080/0907676X.2017.1369552
Park, K. (2014). The Interpreter’s Delivery: A Spotlight on User Perceptions. Lebende Sprachen, 59(2), 276-330. doi:10.1515/les-2014-0010
Pérez Luzardo, J. (2007). La incidencia del parámetro estilo. In A. Collados Aís, E.M. Pradas Macías, E. Stévaux & O. García Becerra (red.), La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: parámetros de incidencia (pp. 141-156). Granada: Comares.
Pöchhacker, F. (2001). Quality Assessment in Conference and Community Interpreting. Meta, 46(2), 410-425.
Pöchhacker, F. (2012). Interpreting quality: Global professional standards? In W. Ren (red.), Interpreting in the age of globalization: Proceedings of the 8th National Conference and International Forum on Interpreting (pp. 305-318). Beijing: Foreign Language Teaching and Research Press.
Pöchhacker, F. (2015). User expectations. In F. Pöchhacker (red.), Routledge Encyclopedia of Interpreting Studies (pp. 430-432). London/New York: Routledge
Pöchhacker, F. (2016). Introducing Interpreting Studies. New York: Routledge.
Postigo Pinazo, E. (2009). Self-Assessment in Teaching Interpreting. TTR, 21(1), 173-209. doi:10.7202/029690ar
Pradas Macías, E. M. (2006). Probing quality criteria in simultaneous interpreting: The role of silent pauses in fluency. Interpreting, 8(1), 25-43. doi:10.1075/intp.8.1.03.pra
Pradas Macías, E.M. (2007). La incidencia del parámetro fluidez. In A. Collados Aís, E.M. Pradas Macías, E. Stévaux & O. García Becerra (red.), La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: parámetros de incidencia (pp. 53-69). Granada: Comares.
Pradas Macías, E.M., Collados Aís, A. & Fernández Sánchez, M.M. (2007). La incidencia del parámetro transmisión completo del discurso original. In A. Collados Aís, E.M. Pradas Macías, E. Stévaux & O. García Becerra (red.), La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: parámetros de incidencia (pp. 105-121). Granada: Comares.
Rennert, S. (2010). The impact of fluency on the subjective assessment of interpreting quality. The Interpreters’ Newsletter, 15, 101-115.
Rutter, D.R., Stephenson, G.M., & Dewey, M.E. (1981). Visual communication and the content and style of conversation. British Journal of Social Psychology, 20(1), 41-52. doi:10.1111/j.2044-8309.1981.tb00472.x
Seleskovitch, D. (1986). Comment: Who should assess an interpreter’s performance? Multilingua, 5(4), 236.
Seleskovitch, D. & Lederer, M. (1989). Pédagogie raisonnée de l’interprétation. Paris: Didier Erudition.
Shlesinger, M. (1997). Quality in Simultaneous Interpreting. In Y. Gambier, D. Gile & C. Taylor (red.), Conference Interpreting: Currents Trends in Research (pp. 123-13). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Stévaux, E. (2007). La incidencia del parámetro acento. In A. Collados Aís, E.M. Pradas Macías, E. Stévaux & O. García Becerra (red.), La evaluación de la calidad en interpretación simultánea: parámetros de incidencia (pp. 17-34). Granada: Comares.
Sullivan, G.M. & Artino, A.R. (2013). Analyzing and Interpreting Data from Likert-Type Scales. Journal of Graduate Medical Education, 5(4), 541-542. doi:10.4300/jgme-5-4-18
Van Dale (z.d.). Geraadpleegd op 10 januari 2021 op https://vowb-vandale- be.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/zoeken/zoeken.do#
VRT (z.d.). Uitspraak – algemeen [duiding over de Belgisch-Nederlandse uitspraaknorm]. Opgevraagd van https://vrttaal.net/taaladvies-uitspraak/uitspraak-algemeen
Wouters, E. & Aarts, S. (2016). Beschrijvende statistiek. Podosophia, 24(4), 122-127. doi:10.1007/s12481-016-0141-6
Zwischenberger, C. (2010). Quality criteria in simultaneous interpreting: An international vs. a national view. The Interpreters' Newsletter, 15, 127-142.
