Match made in heaven: de ervaren en de startende Brusselse leraar
Brussel en zijn leraren, het blijkt geen eenvoudige relatie te zijn. Brussel kampt met een groot lerarentekort. Jaar na jaar verschijnen er in augustus artikels over het toenemende lerarentekort. Voor sommige vakken is het voor directeurs zeer moeilijk geworden om nog leraren te vinden. Dit lerarentekort heeft een negatief effect op de kwaliteit van het onderwijs. Er is geen eenvoudige oplossing om het lerarentekort in Brussel tegen te gaan maar een deel van de oplossing valt zeker te vinden bij de ervaren Brusselse leraren. Er zijn immers ook heel wat succesverhalen over lesgeven in Brussel te vinden. Een positief verhaal over onderwijs, dat is wat Brussel nodig heeft en verdient.
De startende leraar in Brussel
Nergens anders in ons land beginnen er jaarlijks maar startende leraren met lesgeven dan in Brussel. Er is een grote doorstroom van de lerarenopleiding naar de Brusselse scholen. Dit is op zich wel logisch, door de vele vacatures kunnen starters redelijk vlot aan de slag. Brussel is goed bereikbaar en de meeste starters zien de uitdaging van lesgeven in een grootstad wel zitten. Helaas stopt bijna de helft van de startende leraren binnen een periode van vijf jaar met lesgeven in Brussel. Een deel gaat op een andere plaats lesgeven, een ander deel keert het onderwijs definitief de rug toe. Dit heeft een grote negatieve impact op het lerarentekort. Er zijn heel wat factoren die de tevredenheid van startende leraren bepalen. Het belangrijkste is dat starters het gevoel hebben dat ze hun lessen kunnen geven en dat ze hiermee leerlingen vooruit helpen. Ook de ondersteuning van de school en de band met de collega’s en directie spelen een grote rol.
Is er een ervaren leraar in de zaal?
Wanneer de uitstroomcijfers bij startende leraren zo dramatisch zijn, rijst de vraag ‘Wat houdt de ervaren Brusselse leraren gemotiveerd?’. Brussel heeft immers ook een grote groep leraren die al vele jaren lesgeven in Brussel en dit waarschijnlijk tot het einde van hun carrière zullen blijven doen. Een groep van leraren die gemotiveerd zijn om les te geven, met een passie voor hun vak, hun leerlingen en voor de context Brussel. Deze leraren hebben hun klassen steeds diverser zien worden en zij moesten steeds op zoek naar nieuwe methodes om hun leerstof over te brengen. Hun verhaal en hun ervaring krijgen veel te weinig aandacht. Deze ervaren leraren kunnen startende leraren motiveren en vooruit helpen.
Wat motiveert u om les te blijven geven?
Om te weten te komen wat ervaren Brusselse leraren motiveert, werden negen leraren, met meer dan twintig jaar ervaring op de teller, geïnterviewd. Zij werden bevraagd over hun loopbaan, de hindernissen die zij ervaren hebben, wat hen motiveert en over de context Brussel. Niet alleen deelden zij hun verhaal, ze gaven ook concrete tips voor startende leraren over klasmanagement, organisatie, je inwerken in een schoolcultuur en taalontwikkelend lesgeven. Al deze informatie werd samengevoegd in een brochure die kan gebruikt worden bij de aanvangsbegeleiding van startende leraren in Brussel. Deze brochure kreeg de naam ‘Lesgeven in BXL’. Negen leraren betekent negen verschillende manieren van lesgeven, elke starter zal zich met een van de leraren beter kunnen identificeren. Ze kunnen zichzelf herkennen in de moeilijkheden die ervaren leraren beschrijven en motivatie putten uit hun succesverhalen.
Lesgeven in BXL? Ja, graag!
Motivatie is een heel persoonlijk en veranderlijk gegeven. Toch kwamen uit de interviews enkele duidelijke factoren naar voor die cruciaal waren voor ervaren leraren om in het onderwijs werkzaam te blijven. Eerst en vooral is de band die je als leraar hebt met je leerlingen heel belangrijk voor je motivatie. Deze band opbouwen en je leerlingen zien groeien heeft een grote impact op je welbevinden. De eerste tip die de ervaren leraren aan starters wilden geven, was dan ook om hun leerlingen zo goed mogelijk te leren kennen. De ervaren leraren gaven ook aan dat ze hun klasmanagement beter beheren doordat ze hun leerlingen goed kennen. Momenten buiten de klas, tijdens schoolreizen en excursies, vinden ze ook heel waardevol omdat ze de leerlingen in een andere context te zien krijgen.
Daarnaast hebben al de geïnterviewde leraren een grote interne motivatie. Ze hebben een passie voor lesgeven en voor hun vak. Ze vinden het dan ook belangrijk dat starters de vakken kunnen geven waarvoor ze gestudeerd hebben.
Ook de band met de collega’s is belangrijk. Goed kunnen samenwerken en een hecht team vormen vergroten het welbevinden. Als starter is het dan ook belangrijk dat je je collega’s leert kennen en hen om hulp durft te vragen.
Brussel is een unieke context die enkele uitdagingen met zich meebrengt. De geïnterviewde leraren hebben van Brussel een motiverende factor kunnen maken. Ze hebben de uitdagingen omarmd en putten motivatie uit de successen die ze boeken. Ze gaan goed om met de diversiteit in culturere achtergrond en thuissituatie alsook met de diversiteit in taal. Het is voor starters dan ook belangrijk om vertrouwd te geraken met de context Brussel en hiermee aan de slag te gaan.
Ten slotte vinden leraren het belangrijk om te kunnen blijven groeien en innoveren binnen hun beroep. Het is motiverend om bij te leren over je vak en vakdidactiek. Ze blijven ook uitgedaagd door binnen de school extra taken op zich te nemen. Door rekening te houden met deze factoren bij de aanvangsbegeleiding van startende leraren, is de kans groter dat zij in het onderwijs willen blijven werken.
Een oplossing voor het lerarentekort in Brussel is nog niet meteen in zicht. Net daarom is het zo belangrijk om ook de positieve onderwijsverhalen te vertellen. Zo kunnen we jongeren motiveren om een carrière in het Brusselse onderwijs een kans te geven. Wanneer startende en ervaren leraren kunnen samenwerken, wanneer ze de kans krijgen om van elkaar te leren en elkaar te inspireren, dan worden ze sterker en veerkrachtiger. Leraar zijn is een prachtig beroep, elke dag opnieuw kan je voor heel wat leerlingen een verschil maken. De verhalen van deze ervaren leraren zijn een verrijking voor het onderwijs in Brussel, bedankt om ze te delen.
Bibliografie
Aelterman, A. E. (2003). Voelen leerkrachten zich goed in Vlaamse scholen? . Handboek
Personeelsbeleid: personeel en organisatie, 7-24.
Baumers, K. (2021, 1 21). In Brussel-stad heeft meer dan 80 procent buitenlandse achtergrond:
voor het eerst officiële cijfers over diversiteit in ons land. Opgehaald van Nieuwsblad:
https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210112_97112015#:~:text=Dat%20de%20b…
olking%20van%20Belgi%C3%AB,homogene%20gemeente%20nog%20geen%204.
BELGA. (2019, 1 5). Bijna 1.500 openstaande vacatures voor leerkrachten in Vlaanderen.
Opgeroepen op 5 29, 2021, van De Standaard:
https://www.standaard.be/cnt/dmf20190105_04081874
BELGA. (2020, 8 26). “Nood aan meer diversiteit vooraan in de klas”. Opgehaald van
Nieuwsblad: https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20200826_92823265
BRUZZ. (2013, 10 26). Brusselse leerkracht komt vooral uit Leuven. Opgehaald van BRUZZ:
https://www.bruzz.be/samenleving/brusselse-leerkracht-komt-vooral-uit-l…-
2013-10-26
BRUZZ. (2020, 3 9). Meeste Brusselse kleuters in Nederlands onderwijs zijn anderstalig thuis.
Opgehaald van BRUZZ: https://www.bruzz.be/onderwijs/meeste-brusselse-kleutersnederlands-
onderwijs-zijn-anderstalig-thuis-2020-03-
09#:~:text=De%20statistieken%20voor%20het%20Brussels,is%20de%20grote%20
meerderheid%20anderstalig.
Cobbaert, P. (2021, 02 18). Lesgeven in BXL. (R. V. Cammen, Interviewer)
Databank Hoger Onderwijs en DAVINCI. (2019, 10 6). Inschrijvingen lerarenopleiding in hoferen
volwassenenonderwijs. Opgehaald van Vlaams Parlement:
https://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1499485
De Boer, Y. (2012, 10 7). Leraar-leerlingrelaties, schools leren van leerlingen en welbevinden
van leraren. Opgehaald van Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk
Onderzoek:
file:///Users/Robin/Downloads/Publiekssamenvatting%20NWO_folder_170111.pdf
De Graeve S., S. T. (2019, 12 03). Leesvaardigheid 15-jarigen daalt meer dan ooit en nog half
zoveel wiskundeknobbels: dit zijn de nieuwe PISA-resultaten. Opgehaald van VRT
NWS: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/12/03/pisa/
De Witte, N. (2013-2014). Kwalitatief onderzoek naar kwaliteitsvolle retentie bij beginnende
leraren. Universiteit Gent, 1-75.
Decuyper, A. (2017). Wie wordt er (nu) nog leraar? katholieke hogeschool associatie KU
Leuven, Campus Torhout. Torhout: Vives.
Degroote, J. (2017, 10). Hoe de startende leraar wapenen? . Imago, 6-8.
Demartelaere, Y. (2017, 09 27). Amper begonnen en al gestopt. Opgeroepen op 8 7, 2019, van
Yves Demartelaere Scholen slim organiseren:
https://yvesdemaertelaere.com/2017/09/29/amper-begonnen-en-al-gestopt/
Deneire, A. V. (2013). Maatschappelijke waardering door de ogen van de leraar en de
samenhang met leraar- en schoolkenmerken. Talis in Focus, 1-16.
Fraeys, A. (2016, 10 14). Eind augustus was solliciteren niet leuk meer. Opgehaald van
KLASSE: www.klasse.be/53423/eind-augustus-was-solliciteren-niet-leuk-meer/
Gatz, S. (2019, 10 2). Nederlandstalig onderwijs in Brussel gidst in onderwijsvernieuwing .
Opgeroepen op 5 29, 2021, van Sven Gatz:
50
https://svengatz.prezly.com/nederlandstalig-onderwijs-in-brussel-gidst-…
Grymonprez, S. (2018, 9 19). De werklast van de leraar nageteld: tot 49 uren per week.
Opgehaald van De Standaard:
https://www.standaard.be/cnt/dmf20180919_03761546
Hendrickx, K. (2019, 8 27). Lerarentekort in Brussel groeit: 'Lerarenvijver is leeggevist'.
Opgeroepen op 5 29, 2021, van BRUZZ:
https://www.bruzz.be/onderwijs/lerarentekort-brussel-groeit-lerarenvijv…-
2019-08-27
I. Veldman, J. v. (2006). Leren omgaan met leerlingen in de multiculturele klas. Teachers and
Teaching: Theory and Practice, 8-28.
Kyra, F. (2017, 05 10). Lesgeven in Brussel: elke dag een nieuwe start. Opgeroepen op 05 29,
2021, van KLASSE: https://www.klasse.be/81589/lesgeven-in-brussel-elke-dagnieuwe-
start/
Kyriacou, C. K. (2003). Student Teacher's Expectations of Teaching. Educational Review,
255-263.
Maenhout, K. (2021, 04 7). Debat over eindtermen vervelt tot nieuwe schoolstrijd.
Opgeroepen op 5 29, 2021, van De Standaard:
https://www.standaard.be/cnt/dmf20210406_97762851
Mathues, T. (2009, 05 9). Leerkrachten in Brusselse kansarme wijken gaan er elke dag
opnieuw voor. Reportafe, pp. 6-7.
Meredith, C. (2016, 10 17). “Goede relatie met collega’s maakt leraren gelukkig”. Opgehaald
van KLASSE: https://www.klasse.be/53699/goede-relatie-collega-leraren-gelukkig/
Moens, B. (2018, 10 02). Gezocht: duizenden leraar(s). Opgeroepen op 05 29, 2021, van De
Tijd: https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/algemeen/gezocht-duizenden…-
m-v/10045518.html
OCB. (2020, 05 23). Omgaan met kansarmoede. Opgehaald van Onderwijscentrum Brussel:
https://www.onderwijscentrumbrussel.be/inhouden/omgaan-metdiversiteit/
omgaan-met-kansarmoede
OCB. (2021, 6 4). Taal en meertaligheid. Opgehaald van Onderwijscentrum Brussel:
https://www.onderwijscentrumbrussel.be/inhouden/taal-en-meertaligheid
Onderwijscentrum Brussel. (2021, 2 23). Onderwijscentrum Brussel gaat aan de slag met
voorstellen van leerkrachten. Opgeroepen op 5 29, 2021, van Onderwijscentrum
Brussel:
https://www.onderwijscentrumbrussel.be/diensten/studiedienst/nieuws/ond…
ntrum-brussel-gaat-aan-de-slag-met-voorstellen-van
Sara, F. (2019, 5 7). Hoe lossen we het lerarentekort op? . Opgeroepen op 5 29, 2021, van
KLASSE: https://www.klasse.be/180314/hoe-lossen-we-het-lerarentekort-op/
Simon, G. (2020, 1 8). De meester begint weer. Ook al is hij gepensioneerd. Opgehaald van De
Standaard : https://www.standaard.be/cnt/dmf20200107_04796134
Siongers, J. (2002). De gevolgen van de feminisering van het lerarenberoep in het secundair
onderwijs: een empirische analyse. Brussel: Vakgroep Sociologie in opdracht van het
Departement Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap (OBPWO99.01).
Smeets, R. (2019, 10 16). ‘Geef me een vierde jaar lerarenopleiding’. Opgehaald van De
Standaard: https://www.standaard.be/cnt/dmf20190915_04610098
Spekkers, D. (2015, 12). De school vanuit het perspectief van de startende leerkracht.
Universiteit Amsterdam.
51
Struyve, C. (2017, 04 17). Hoe houden we beginnende leraren in het beroep? . KNACK, pp.
12-16.
Struyve, C. (2018, 4 24). #13 - Charlotte Struyve over het lerarentekort. (V. Rinke,
Interviewer) Buiten De Krijtlijnen.
Struyven K., V. G. (2014, April 2). Teachers' exit decisions: An investigation into the reasons
why newly qualified teachers fail to enter the teaching profession or why those who
de enter do not continue teaching. Teaching and teacher education(43), 37-45.
Struyven K., V. S. (2012). Leerkracht zijn met mijn lerarendiploma? Neen, danku u. Een
onderzoek naar redenen van gekwalificeerde leraren om niet te starten in het
onderwijs na afstuderen of na korte tijd eruit te stappen. . Pedagogische studiën(89),
3-19.
Van Laere, M. (2015, 07 20). 6 fasen die startende leraren doormaken. Opgeroepen op 05 29,
2021, van KLASSE: https://www.klasse.be/1941/6-fasen-die-startende-lerarendoormaken/
Van Laere, M. (2015, 7 9). Starter Lisa kreeg een harde praktijkschock. Opgehaald van
KLASSE: https://www.klasse.be/4889/starter-lisa-23-kreeg-een-hardepraktijkschok/
Vancaeneghem, J. (2018, 5 9). Bijna helft leerkrachten in middelbaar stopt binnen vijf jaar.
Opgehaald van De Standaard :
https://www.standaard.be/cnt/dmf20180509_03505171
Vancaeneghem, J. (2020, 1 20). Nooit eerder waren leraren zo vaak ziek als nu. Opgehaald
van De Standaard: https://www.standaard.be/cnt/dmf20200110_04800018
Vanderstichele, S. (2019, 9 12). Zestig procent meer vacatures in Brussels secundair onderwijs.
Opgehaald van BRUZZ: https://www.bruzz.be/onderwijs/zestig-procent-meervacatures-
brussels-secundair-onderwijs-2019-09-12
Vlaams Parlement. (2021, 1 14). Schriftelijke vraag aan Hilde Crevits. Opgehaald van Vlaams
Parlement: https://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1659239
VLOR Vlaamse onderwijsraad. (2013, 12 17). Analytisch rapport over onderwijs aan leerlingen
met een migratieachtergrond in Vlaanderen. Opgeroepen op 5 29, 2021, van VLOR:
https://assets.vlor.be/www.vlor.be/attachment/AR-COM%20DIVGOK-END-002.p…
VRT NWS. (2016, 12 29). Er staan amper mannen voor de Vlaamse klassen. Opgehaald van
VRT NWS:
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2016/12/29/er_staan_amper_mannenvoordevlaa…
assen-1-2856137/
VUB. (2021, 6 6). Internationaal taalgebruik in Brussel groeit stevig. Opgehaald van VUB:
https://www.vub.be/pers/persberichten/2013/03/20/internationaal-taalgeb…-
groeitstevig#:~:
text=In%202006%20werden%2096%20talen,voor%20het%20Frans%20g
eldt%20hetzelfde.
Wynants, J. (2016-2017). Hoe kunnen startende leraren worden ondersteund in het
integreren binnen het team van de school waar ze terecht komen met het spel
'SPINit'? ODISEE, 1-48.
