Een evolutief perspectief van de terrorismebestrijdingsstrategie van de Europese Unie vóór en na de aanslagen van Parijs en Brussel (2015-2016)
13 november 2015, wat een gewone gezellige vrijdagavond in Parijs diende te zijn, liep al snel uit tot een ware nachtmerrie. Op die avond werd Parijs getroffen door een reeks van terroristische aanslagen op zes verschillende locaties, o.a. in de concertzaal Bataclan en het voetbalstadion Stade de France. In totaal kwamen er hierbij 131 mensen om het leven en 350 anderen raakten gewond. De dag erna heeft de Islamitische Staat (IS) deze aanslagen opgeeïst. Vier maanden later, op dinsdag 22 maart 2016, werd ook Brussel getroffen door zeer gewelddadige terroristische aanslagen. Het was op die dag dat drie zelfmoordterroristen zich opbliezen in Brussel. Twee deden dat in de vertrekhal van de luchthaven van Zaventem en één in het metrostation van Maalbeek. Hierbij zijn er 35 mensen om het leven gekomen en 340 anderen raakten gewond. Ook deze aanslagen zijn opgeeïst door IS en het betrof dezelfde terreurcel als bij de aanslagen van Parijs.
22 maart 2016 zal voor altijd een donkere dag in de Belgische geschiedenis blijven die niemand ooit nog zal vergeten. Ik herinner me die ochtend nog zeer goed. Ik kon uitslapen want de prof had een dag op voorhand laten weten dat de les was afgelast omdat die ziek was. Veel slaap heb ik niet gekregen. Mijn moeder kwam mij wakker maken en ze zei: “er is een bom afgegaan in Zaventem”. Ik rolde me terug in mijn deken en wou nog wat slapen, maar al snel drong dat ene kleine zinnetje van mijn moeder tot me door. Ik nam mijn gsm en zette het internet aan. Zeker twintig meldingen kwamen binnen, met kopteksten zoals: ‘twee bommen ontploft op de luchthaven’, ‘metrostation Maalbeek getroffen’. Al snel kwam ik tot het besef dat wanneer mijn les niet was afgeschaft, ik dan de metro die het station van Maalbeek passeerde had genomen. Angstig voelde ik me toen ik tot dit besef kwam. Ik maakte me steeds meer zorgen om mijn vrienden en medestudenten waardoor ik iedereen begon te sms’en en op te bellen. Alhoewel ik erachter kwam dat iedereen in orde was, bleven mijn gedachten uitgaan naar alle slachtoffers en gewonden. Hulpeloos voelde ik mij die dag en dit gevoel bleef me nog enige tijd achtervolgen.
Dit alles heeft geleid tot het schrijven van mijn masterthesis over de terrorismebestrijdingsstrategie van de Europese Unie (EU). De EU heeft de kracht om zowel politieke, financiële, juridische, diplomatieke als militaire middelen samen te brengen in de strijd tegen terrorisme. Hiervoor dient de EU vooral samen te werken met nationale actoren om terroristische dreigingen van binnenlandse en buitenlandse terroristen aan te pakken. De terroristische aanslagen van Parijs en Brussel hebben geleid tot verschillende ontwikkelingen en wijzigingen van het antiterrorismebeleid van de EU. Het is namelijk zo dat de EU een belangrijke rol heeft in het bestrijden en voorkomen van terrorisme. Door het grensoverschrijdende aspect van terrorisme is ook internationale samenwerking een vereiste. De EU is hiervoor het aangewezen orgaan omdat het gevaar voor terrorisme de waardengemeenschap van de EU bedreigt die staat voor democratie van de rechtsstaat.
Sinds 2005 heeft de EU een terrorismebestrijdingsstrategie die bestaat uit vier pijlers: voorkomen, beschermen, achtervolgen en reageren. Het vermogen van de EU om terroristische aanslagen te voorkomen en erop te reageren zijn steeds een uitdaging. Deze gebeurtenissen hebben geleid tot een betere samenwerking en afstemming van de Europese samenleving, antiterrorismeonderzoekers en verschillende EU-instellingen om de terrorismebestrijdingsstrategie te hervormen. De terroristische aanslagen van Parijs en Brussel hebben de opvatting tot stand gebracht dat de EU haar samenwerking op het gebied van terrorismebestrijding diende te versterken. Ook hebben deze aanslagen ervoor gezorgd dat de EU verschillende beleidsveranderingen heeft doorgevoerd. Het doel van mijn masterthesis is om een analyse weer te geven over hoe de EU zijn terrorismebestrijdingsstrategie heeft gewijzigd na de aanslagen van Parijs en Brussel in 2015-2016. Met andere woorden wordt er gekeken naar de veranderingen die de EU heeft doorgevoerd na deze aanslagen. Dit onderzoek is relevant omdat het experten, deskundigen en anderen een hedendaags beeld geeft van de terrorismebestrijdingsstrategie van de EU en hoe deze is geëvolueerd na de aanslagen. In de eerste plaats wordt er kort ingegaan op de terrorismebestrijdingsstrategie van de EU vóór de aanslagen van 2015-2016. Hierbij is vooral de introductie van de vier pijlers van de EU-terrorismebestrijdingsstrategie in 2005 een zeer belangrijk keerpunt geweest. Vervolgens worden de meest invloedrijkste wijzigingen weergegeven die zijn ontstaan na de aanslagen van Parijs en Brussel. In deze fase wordt er ook geprobeerd om een zo volledig mogelijk beeld te geven over de huidige stand van zaken. Door dit alles samen te nemen, wordt er een volledig perspectief aangeboden over de manier waarop de EU terrorisme tracht te voorkomen en te bestrijden.
Bibliografie
Wetgeving VEU. VWEU. EEG-Verdrag. Kaderb. 2002/475/JBZ van de Raad van Europa, 2002, O.J. (L 164) 4 (EU). Kaderb. 2008/919/JBZ van de Raad van Europa, 2008, O.J. (L 330) 22-23 (EU). MvT van Kaderb. 2002/475/JBZ van de Raad van Europa, 2002, O.J. (L 164) 4 (EU). Richtlijn (EU) 2012/29/EUR. Richtlijn (EU) 2017/541. Richtlijn (EU) 91/477/EEG. Voorstel Richtlijn (EU) 2015/0269 (COD) tot wijziging van Richtlijn 91/477/EEG van de Raad inzake de controle op de verwerving en het voorhanden hebben van wapens, COM(2015) 750 final, 18 november 2015, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/ALL/?uri=celex:52015PC0750. Verord. Comm. nr. 2019/945 van 12 maart 2019 inzake onbemande luchtvaartuigsystemen en uit derde landen afkomstige exploitanten van onbemande luchtvaartuigsystemen, Pb.L. 11 juni 2019, L 152/1, 40, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019R0945&from=FR. Verord. Comm. nr. 2019/947 van 24 mei 2019 inzake de regels en procedures voor de exploitatie van onbemande luchtvaartuigen (voor de EER relevante tekst), Pb.L. 11 juni 2019, L 152/45, 27, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019R0947&from=SK. Wet 2 september 1985 houdende goedkeuring van het Europees Verdrag tot bestrijding van terrorisme, opgemaakt te Straatsburg op 27 januari 1977 en van de Overeenkomst betreffende de toepassing van het Europees Verdrag tot bestrijding van terrorisme tussen de Lid-Staten van de Europese Gemeenschappen, opgemaakt te Dublin op 4 december 1979, BS 5 februari 1986, 1387. Rechtsleer ART ROBERT, J., en RICHARDSON, L., “Introduction”, in ART ROBERT, J., en RICHARDSON, L.(eds.), Democracy and Counterterrorism: Lessons from the Past, Washington, United States Institute of Peace Press, 2007, 640. BAKKER, E., “Terrorism and counterterrorism studies: comparing theory and practice”, Leiden University Press, 2015, 238. BENSAHEL, N., “The Counterterror Coalitions: Cooperation with Europe, NATO and the European Union”, U.S.: RAND, 2003, 82. BIGO, D., CARRERA, S., GUILD, E. GUITTET, E., JEANDESBOZ, J., MITSILEGAS, V., RAGAZZI, F., en SCHERRER, A., “The EU and its Counter-Terrorism Policies after the Paris Attacks”, CEPS, 27 november 2015, https://www.ceps.eu/publications/eu-and-itscounter-terrorism-policies-after-paris-attacks, geraadpleegd op 25 april 2021. 44 BURES, O., "Europol's Fledgling Counterterrorism Role", Terrorism and Political Violence 20, 2008, 4, 498-517. BURES, O., “EU Counterterrorism Policy: A Paper Tiger?”, New York, USA: Routledge, 2011, 8. BURGESS, N., en SPENCE, D., “The European Union: New Threats and the Problem of Coherence”, In Business and Security, Public-Private Sector Relationships in a New Security Environment, edited by BAILES, A.J.K., and FROMMELT, I., Stockholm: SIPRI, 2004, 84-101. COOLSAET R., "EU counterterrorism strategy: value added or chimera?", Internationale Zaken, vol. 84, nr. 4, 2010, 857-873. COOLSAET, R., “Macht en waarden in de wereldpolitiek”, Actuele vraagstukken in de internationale politiek editie 2009-2010, Gent, Academia Press, 2009, 363. DEFLEM, M., “Europol and the Policing of International Terrorism: Counter Terrorism in a Global Perspective”, Academy of Criminal Justice Sciences, 2006, 336-359. DEN BOER, M., “9/11 and the Europeanisation of anti-terrorism policy: A critical assessment. Groupement d’études et de recherches–Notre Europe”, Policy Papers N ° 6, september 2003, https://institutdelors.eu/wpcontent/uploads/2020/08/policypaper6_01-2.pdf, geraadpleegd op 2 april 2021. DEN BOER, M., “Counter-Terrorism: Security and Intelligence in the EU: Governance Challenges for Collection, Exchange and Analysis”, Intelligence and National Security, 2015, 30:2-3, 402-419. EIJKMAN, Q., en SCHUURMAN, B., “Preventive Counter-Terrorism and Non Discrimination in the European Union: A Call for Systematic Evaluation.”, International Centre for Counter-Terrorism-The Hague, juni 2011, 35, https://www.icct.nl/app/uploads/download/file/ICCT-Eijkman-Preventative…Discrimination-EU-July-2011.pdf, geraadpleegd op 5 april 2021. FAGERSTEN, B., “Sharing Secrets – Explaining International Intelligence Cooperation”, Lund, Lund University, 2010, 257. FIJNAUT, C., “De aanslagen van 11 september en de reactie van de Europese Unie”, Justitiële verkenningen. Toekomst van de rechtshandhaving, 2002, 26-44. GEARTY, C.A., “Terror”, Londen, Faber en Faber, 1999, 318. HAYES, B., "The Activities and development of Europol-towards an unaccountable FBI in Europe", Statewatch, http://www.statewatch.org/news/2002/feb/01eufbi.htm, geraadpleegd op 30 maart 2021. HILLEBRAND, C., “Guarding EU-wide Counter-terrorism Policing: The Struggle for Sound Parliamentary Scrutiny of Europol”, In KAUNERT, C., en LEONARD, S., European security, terrorism and intelligence: tackling new security challenges in Europe, Basingstoke, UK: Palgrave Macmillan, 2013, 96-123. KAUNERT, C. en LEONARD, S., “Introduction – Beyond EU Counter-terrorism Cooperation: European Security, Terrorism and Intelligence. European security, terrorism and intelligence: tackling new security challenges in Europe.”, in KAUNERT, C. en LEONARD, S., European security, terrorism and intelligence: tackling new security challenges in Europe, Londen, Palgrave Macmillan, 2013, 14 p. 45 KEOHANE, D., “The EU and counter-terrorism (CER Working Paper)”, Centre for European Reform website, 6 mei 2005, 1-38, http://www.cer.org.uk/publications/archive/workingpaper/2005/eu-and-counter-terrorism, geraadpleegd op 8 april 2021. LEWIS, P., SAUNDERS, M. en THORNHILL, A., Research Methods for Business Students. (6th edition), Essex, Pearson Education Limited, 2012, 696 p. LODGE, J. en FREESTONE, D., "The European Community and Terrorism: Political and Legal Aspects", in ALEXANDER, Y. en MYERS, K. (eds.), Terrorism in Europe, Londen, Croom Helm, 1982, 79-101. MURRAY, D., “Freedom of expression, counter-terrorism and the internet in light of the UK Terrorist Act 2006 and the jurisprudence of the European Court of Human Rights”, Netherlands Quarterly of Human Rights 2009, Vol. 27 (3), 358-359. OFFICIAL JOURNAL OF THE EUROPEAN UNION, “Council Directive 2004/80/EC of 29 April 2004 relating to compensation to crime victims”, Pb. L. 6 augustus 2004, L 261/15, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32004L0080, geraadpleegd op 30 maart 2021. OFFICIAL JOURNAL OF THE EUROPEAN UNION, “Directive 2012/29/EUR of the European Parliament and of the Council of 25 October 2012”, Establishing minimum standards on the rights, support and protection of victims of crime, and replacing Council Framework Decision 2001/220/JHA, Pb. L. 14 november 2012, L 315/57, https://eurlex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1421925131614&uri=CELEX:32012L0029, geraadpleegd op 12 april 2021. OFFICIAL JOUNAL OF THE EUROPEAN UNION, “Regulation (EU) No 603/2013 of the European Parliament and of the Council of 26 juni 2013”, Pb. L. 29 juni 2013, L 180/1, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/TXT/?uri=CELEX%3A32013R0603, geraadpleegd op 12 april 2021. OFFICIAL JOURNAL OF THE EUROPEAN UNION, “Directive (EU) 2017/541 of the European Parliament and of the Council of 15 march 2017”, On combating terrorism and replacing Council Framework Decision 2002/475/JHA and amending Councel Decision 2005/671/JHA, Pb. L. 31 maart 2017, L 88/6, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/ALL/?uri=celex%3A32017L0541, geraadpleegd op 12 april 2021. OFFICIAL JOURNAL OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, “Regulation (EU) 2018/1240 of the European Parliament and of the Council of 12 September 2018”, Pb. L. 19 september 2018, L 236/1, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32018R1240, geraadpleegd op 12 april 2021. RIGA, A., “Foreign fighters: a new challenge for the EU counterterrorism strategy. How to tackle effectively foreign fighters. Existing and innovative legal tools”, European Judicial Training Network, 2016, 21, http://www.ejtn.eu/Documents/THEMIS%202016/Semi%20A/Italy_TH_2016_01.pdf, geraadpleegd op 6 april 2021. SCHEPPELE, KL., “Other People's Patriot Acts: Europe's Response to September 11”, Masterproef Princeton University, 2004, 148, https://scholarship.law.upenn.edu/faculty_scholarship/55/, geraadpleegd op 20 april 2021. SCHMID ALEX P., “Prevention of Terrorism: Towards a Multi-Pronged Approach”, in BJORGO T., (ed.), Root Causes of Terrorism: Myths, Reality and Ways Forward, Londen, Routledge, 2005, 223-240 p. 46 Internetbronnen ALGEMENE INLICHTINGEN- EN VEILIGHEIDSIENST MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES, “Tijdlijn van aanslagen in het westen”, 2004-2020, https://www.aivd.nl/onderwerpen/terrorisme/tijdlijn-van-aanslagen-in-he…, geraadpleegd op 26 maart 2021. BANKS, M., “EU counter-terrorism chief: Understanding of radicalisation has changed”, The Parliament Magazine, 17 juni 2016, https://www.theparliamentmagazine.eu/news/article/eu-counterterrorism-c…understanding-of-radicalisation-has-changed, geraadpleegd op 16 april 2021. BBC NEWS, “Brussels explosions: What we know about airport and metro attacks”, BBC, 9 april 2016, http://www.bbc.com/news/world-europe-35869985, geraadpleegd op 5 april 2021. BBC NEWS, “Paris attacks: What happened on the night”, BBC, 9 december 2015, http://www.bbc.com/news/world-europe-34818994, geraadpleegd op 5 april 2021. BBC NEWS, “Paris attacks: Who were the attackers?”, BBC, 27 april 2016, http://www.bbc.com/news/world-europe-34832512, geraadpleegd op 5 april 2021. BIJZONDER STRAFRECHT, “Eerste EU-strategie inzake de rechten van slachtoffers (2020/2025)”, Bijzonder Strafrecht, 20 augustus 2020, https://www.bijzonderstrafrecht.nl/home/eerste-eu-strategie-inzake-de-r…slachtoffers-2020-2025, geraadpleegd op 15 april 2021. CAMBRIDGE DICTIONARY, Meaning of “counterterrorism” in the English Dictionary, 2016, http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/counterterrorism, geraadpleegd op 12 april 2021. CHRISAFIS, A., “Paris attacks inquiry finds multiple failings by French intelligence agencies. Commission calls for creation of national counter-terrorism agency and says Bataclan attack could have been prevented”, THE GUARDIAN, 5 juli 2016, https://www.theguardian.com/world/2016/jul/05/paris-attacks-inquiry-mul…failingsfrench-intelligence-agencies, geraadpleegd op 20 april 2021. CITATEN NET, “Citaat”, https://citaten.net/zoeken/citatennegatief.html#:~:text=Het%20is%20zeer%20zeldzaam%20of,van%20alle%20kanten% 20wordt%20bezien.&text=Positief%20denken%20laat%20je%20alles,better%20than%2 0negative%20thinking%20will, geraadpleegd op 20 mei 2021. COUNCIL OF THE EUROPEAN COMMISSION, “Explaining the Treaty of Lisbon”, 1 december 2009, http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-09-531_en.htm?locale=en, geraadpleegd op 20 april 2021. COUNCIL OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, “Treaty on the European Union”, 2019, https://europa.eu/europeanunion/sites/default/files/docs/body/treaty_on_european_union_en.pdf, geraadpleegd op 10 april 2021. COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, “Council adopts EU Passenger Name Record (PNR) Directive”, Press, 21 april 2016, https://www.consilium.europa.eu/en/press/pressreleases/2016/04/21/council-adopts-eu-pnr-directive/, geraadpleegd op 11 april 2021. COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, “Council conclusions on victims of terrorism”, 9719/18, 4 juni 2018, 5, https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-9719-2018- INIT/en/pdf, geraadpleegd op 8 mei 2021. 47 COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, “EU Counter-terrorism Coordinator”, 2010, https://www.consilium.europa.eu/en/policies/fight-against-terrorism/cou…coordinator/, geraadpleegd op 20 april 2021. COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, “European Border and Coast Guard: final approval”, Press, 14 september 2016, https://www.consilium.europa.eu/en/press/pressreleases/2016/09/14/european-border-coast-guard/, geraadpleegd op 23 maart 2021. COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, “European Convention on the Suppression of Terrorism”, 1997, https://rm.coe.int/16800771b2, geraadpleegd op 3 april 2021. COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, “State of play on implementation of the statement of the Members of the European Council of 12 February 2015, the JHA Council Conclusions of 20 November 2015, and the Conclusions of the European Council of 18 December 2015”, Note, 4 maart 2016, 46, http://www.consilium.europa.eu/en/policies/fight-against-terrorism/coun…terrorismcoordinator/, geraadpleegd op 21 maart 2021. COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, “The European Union Counter Terrorism Strategy”, 30 november 2005, https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST%2014469%202005%20REV%2… N/pdf, geraadpleegd op 4 april 2021. COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, ”Enhancing Europol’s counter terrorism capabilities: European Counter Terrorism Centre (ECTC) at Europol”, 13 mei 2016, 8881/16, 10, https://www.statewatch.org/media/documents/news/2016/may/eu-europol-ct-…report-8881-16.pdf, geraadpleegd op 30 april 2021. DAEMS, E., “De derde golf: haat, extremisme en geweld?”, MO, 11 augustus 2020, https://www.mo.be/analyse/de-derde-golf-haat-extremisme-en-geweld, geraadpleegd op 30 maart 2021. DE JAGER, W., “Franse politie pakt mogelijke droneterrorist op tijdens verkeerscontrole”, Dronewatch, 9 november 2020, https://www.dronewatch.nl/2020/11/09/franse-politiepakt-mogelijke-droneterrorist-op-tijdens-verkeerscontrole/, geraadpleegd op 1 maart 2021. EUR-LEX, “Consolidated text: Regulation (EC) No 767/2008 of the European Parliament and of the Council of 9 July 2008 concerning the Visa information System (VIS) and the exchange of data between Member States on short-stay visas (VIS Regulation)”, 11 juni 2019, 02008R0767, https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2008/767/2019-06-11, geraadpleegd op 10 april 2021. EUROPEAN COMMISSION, “The Stockholm Programme: an open and secure Europe serving and protecting citizens”, 1 december 2009, 1-15, https://ec.europa.eu/antitrafficking/eu-policy/stockholm-programme-open-and-secure-europe-serving-andprotecting-citizens-0_en, geraadpleegd op 15 april 2021. EUROPEAN COMMISSION, “A European Border and Coast Guard to protect Europe’s External Borders”, Strasbourg, 15 december 2015, 3, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_15_6327, geraadpleegd op 5 april 2021. 48 EUROPEAN COMMISSION, “Communication from the Commission tot the European Parliament, the Council, the European Economic and social Committee and the Committee of the Regions”, A credibile enlargement perspective for and enhanced EU engagement whit Western Balkans, 6 februari 2018, COM (2018)65, 19, https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/communication-credible-en…perspective-western-balkans_en.pdf, geraadpleegd op 28 april 2021. EUROPEAN COMMISSION, “Sigature of the Joint Action Plan on Counter-Terrorism for the Western Balkans”, 5 oktober 2018, https://ec.europa.eu/home-affairs/news/signaturejoint-action-plan-counter-terrorism-western-balkans_en, geraadpleegd op 20 april 2021. EUROPEAN COMMISSION, “White paper: On Artificial Intelligence- A European approach to excellence and trust”, 19 februari 2020, COM(2020) 65 final, 27, https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/commission-white-paper-ar…intelligence-feb2020_en.pdf, geraadpleegd op 30 maart 2021. EUROPEAN COMMISSION, “Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee and the Committee of the Regions”, EU Strategy on victims’ rights, COM(2020) 258 final, 24 juni 2020, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52020DC0258, geraadpleegd op 28 april 2021. EUROPEAN COMMISSION, “Communication From the commission to the European parliament, the European council, the council, the European economic and social committee of the regions on the EU Security Union Strategy”, 24 juli 2020, COM(2020) 605 final, 28, https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/communication-eu-securityunion-strategy.pdf, geraadpleegd op 10 april 2021. EUROPEAN COMMISSION, “Communication From the commission to the European parliament, the European council, the council, the European economic and social committee of the regions”, A counter-Terrorism Agenda for the EU: Anticipate, Prevent, Protect, Respond, 9 december 2020, COM(2020) 795 final, 25, https://ec.europa.eu/homeaffairs/sites/default/files/pdf/09122020_communication_commission_european_parliame nt_the_council_eu_agenda_counter_terrorism_po-2020-9031_com-2020_795_en.pdf, geraadpleegd op 25 april 2021. EUROPEAN COMMISSION, “EU Centre of Expertise for Victims of Terrorism”, Protecting victims’ right, https://ec.europa.eu/info/policies/justice-and-fundamental-rights/crimi…justice/protecting-victims-rights/eu-centre-expertise-victims-terrorism_en, geraadpleegd op 21 april 2021. EUROPEAN PARLIAMENT COMMITTEE ON CIVIL LIBERTIES, “The European Union’s Policies on Counter-Terrorism. Relevance, Coherence and Effectiveness”, manuscript, januari 2017, 221, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2017/583124/IPOL_STU… 83124_EN.pdf, geraadpleegd op 15 april 2021. EUROPEAN PARLIAMENT, “EP calls for joint EU strategy to fight radicalisation of young EU citizens”, News, 25 november 2015, http://www.europarl.europa.eu/news/en/newsroom/20151120IPR03612/ep-calls-for-jointeu-strategy-to-fight-radicalisation-of-youngeu-citizens, geraadpleegd op 6 april 2021. 49 EUROPEAN PARLIAMENT, “Police Cooperation: MEPs approve new powers for Europol to fight terrorism”, Pres, 11 mei 2016, https://www.europarl.europa.eu/news/en/pressroom/20160504IPR25747/police-cooperation-meps-approve-new-powers-for-europol-tofight-terrorism, geraadpleegd op 4 april 2021. EUROPEAN PARLIAMENT, “Plan to check EU citizens at external borders backed by civil liberties MEPs”, European Parliament News, 21 juni 2016, http://www.europarl.europa.eu/news/en/news-room/20160620IPR32959/plan-tocheckeu-citizens-at-external-borders-backed-by-civil-liberties-meps, geraadpleegd op 15 april 2021. EUROPEAN PARLIAMENT, “Survey: people reveal their priorities for the EU”, European Parliament News, 1 juli 2016, https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/euaffairs/20160630STO34203/survey-people-reveal-their-priorities-for-the-eu, geraadpleegd op 12 april 2021. EUROPEAN PARLIAMENT, “Combating terrorism”, Briefing, september 2017, 12, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2017/608682/EPRS_BRI… 8682_EN.pdf, geraadpleegd op 4 april 2021. EUROPEAN PARLIAMENT, ”The fight against terrorism”, Briefing, juni 2019, 12, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2019/635561/EPRS_BRI… 5561_EN.pdf, geraadpleegd op 4 april 2021. EUROPEAN PARLIAMENT, “Police cooperation”, december 2020, https://www.europarl.europa.eu/factsheets/en/sheet/156/police-cooperati…, geraadpleegd op 25 april 2021. EUROPEAN UNION EXTERNAL ACTION SERVICE, “European Union Global Strategy”, A Global Strategy for the European Union’s Foreign And Security Policy, June 2016, https://eeas.europa.eu/topics/eu-global-strategy_en, geraadpleegd op 2 april 2021. EUROPOL, “Annual Report 2005”, 1 juli 2006, https://www.europol.europa.eu/activitiesservices/main-reports/annual-report-2005, geraadpleegd op 2 april 2021. EUROPOL, “EU terrorism Situation & Trend Report (TE-SAT 2010)”, 1 april 2010, https://www.europol.europa.eu/activities-services/main-reports/te-sat-2…terrorism-situation-trend-report, geraadpleegd op 6 april 2021. EUROPOL, “EU terrorism Situation & Trend Report (TE-SAT 2011)”, 19 april 2011, https://www.europol.europa.eu/newsroom/news/eu-terrorism-situation-and-…report-te-sat-2011, geraadpleegd op 6 april 2021. EUROPOL, “EU Terrorism Situation & Trend Report (TE-SAT 2014)”, 28 mei 2014, https://www.europol.europa.eu/activities-services/main-reports/te-sat-2…terrorism-situation-and-trend-report, geraadpleegd op 6 april 2021. EUROPOL, “EU Terrorism Situation & Trend Report (TE-SAT 2015)”, 6 juli 2015, https://www.europol.europa.eu/activities-services/main-reports/european…terrorism-situation-and-trend-report-2015, geraadpleegd op 6 april 2021. EUROPOL, “Changes in modus operandi of Islamic State terrorist attacks”, 25 februari 2016, 8, https://www.europol.europa.eu/publications-documents/changes-in-modusoperandi-ofislamic-state-terrorist-attacks, geraadpleegd op 20 april 2021. EUROPOL, “Europol Review 2015”, 28 oktober 2016, https://www.europol.europa.eu/activities-services/main-reports/europol-…, geraadpleegd op 13 april 2021. 50 EUROPOL, “EU terrorism Situation & Trend Report (TE-SAT 2017)”, 15 juni 2017, https://www.europol.europa.eu/activities-services/main-reports/eu-terro…and-trend-report-te-sat-2017, geraadpleegd op 6 april 2021. EUROPOL, “EU terrorism Situation & Trend Report (TE-SAT 2020)”, 23 juni 2020, https://www.europol.europa.eu/activities-services/main-reports/european…terrorism-situation-and-trend-report-te-sat-2020, geraadpleegd op 6 april 2021. EUROPOL, “Europol Review 2009”, 1 juli 2010, https://www.europol.europa.eu/activitiesservices/main-reports/europol-review-2009, geraadpleegd op 10 april 2021. FRONTEX, “The European Border and Coast Guard”, 11 oktober 2016, FRONTEX European Border and Coast Guard,https://frontex.europa.eu/mediacentre/news/focus/the-european-border-and-coast-guard-VgCU9N, geraadpleegd op 12 april 2021. HORCKMANS, M., “Wapens met 3D-technologie worden steeds betrouwbaarder”, Business AM, 17 oktober 2019, https://businessam.be/wapens-met-3d-technologieworden-steeds-betrouwbaarder/, geraadpleegd op 28 april 2021. KARAGIANNIS, E., “The future of Europe after the Brussels attacks”, Al Jazeera news website, 23 maart 2016, https://www.aljazeera.com/opinions/2016/3/23/the-future-ofeurope-after-the-brussels-attacks, geraadpleegd op 12 april 2021. LEWIS, B., en FIORETTI, J., “EU justice ministers pledge to share information after Brussels attacks”, REUTERS, 24 maart 2016, http://www.reuters.com/article/us-belgiumblast-justice-idUSKCN0WQ2AI, geraadpleegd op 25 maart 2021. LUGNA, L., “Institutional Framework of the European Union Counter-Terrorism Policy Setting”, Baltic Security & Defence Review, 2006, 8, 101-127, https://www.baltdefcol.org/files/docs/bsdr/6-EU%20Counterterrorism%20po…Institutional%20Framework-Lauri%20Lugna.pdf, geraadpleegd op 29 maart 2021. NATO, “De terrorismebestrijdingsstrategie van de Europese Unie”, Interview DE VRIES G., NAVO KRONIEK, Brussel, 30 november 2005, https://www.nato.int/docu/review/2005/issue3/dutch/interview.html, geraadpleegd op 2 april 2021. PARLEMENT, “Verklaring van de Commissie: Europese dag voor de slachtoffers van terrorisme”, 10 maart 2021, https://www.parlement.com/id/vlgzi8a3fjxi/nieuws/verklaring_van_de_comm… ese_dag?ctx=vim2bzqlxcsy&s0e=vhdubxdwqrzw, geraadpleegd op 10 april 2021. PIERINI, M., “Can Europe Counter New Terrorist Threats?”, Carnegie Europe, 20 juni 2016, https://carnegieeurope.eu/2016/06/20/can-europe-counter-new-terrorist-t…pub-63959, geraadpleegd op 1 april 2021. QUINTEL, T.,“ The EU’s ‘Interoperability’ project: a revolution in information-sharing or surveillance gone wrong?”, Friends of Europe, 9 juli 2019, https://www.friendsofeurope.org/insights/the-eus-interoperalibility-pro…in-information-sharing-or-surveillance-gone-wrong/, geraadpleegd op 25 april 2021. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, “De terrorismebestrijdingsstrategie van de Europese Unie: voorkomen, beschermen, achtervolgen, reageren”, Nota I-punt, 30 november 2005, 14469/4/05, 17, 51 https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST%2014469%202005%20REV%2… L/pdf, geraadpleegd op 30 maart 2021. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, “Bestrijding van witwassen van geld en terrorismefinanciering”, Beleidsgebieden, 1 december 2020, https://www.consilium.europa.eu/nl/policies/fight-against-terrorism/fig…terrorist-financing/, geraadpleegd op 24 april 2021. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, “Conclusies van de Europese Raad, 10-11 december 2020”, 11 december 2020, EUCO 22/20, 14, https://www.consilium.europa.eu/media/47336/1011-12-20-euco-conclusions…, geraadpleegd op 2 maart 2021. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, “Coördinator voor terrorismebestrijding”, Terreurdreiging aanpak van de EU, 3 december 2020, https://www.consilium.europa.eu/nl/policies/fightagainst-terrorism/counter-terrorism-coordinator/, geraadpleegd op 3 april 2021. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, “EU verscherpt controle op aankoop en bezit van vuurwapens”, Pers, 25 april 2017, https://www.consilium.europa.eu/nl/press/pressreleases/2017/04/25/control-acquisition-possession-weapons/, geraadpleegd op 12 april 2021. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, “Schengeninformatiesysteem: Raad neemt nieuwe regels aan voor een veiligere EU”, 19 november 2018, https://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2018/11/19/sche…information-system-council-adopts-new-rules-to-strengthen-security-in-the-eu/, geraadpleegd op 1 april 2021. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, “Interoperabiliteit van EU-informaticasystemen: Raad neemt verordeningen aan”, Pers, 14 mei 2019, https://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2019/05/14/inte…between-eu-information-systems-council-adopts-regulations/, geraadpleegd op 28 april 2021. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, “EU versterkt regels over het op de markt brengen en het gebruik van precursoren voor explosieven”, Pers, 14 juni 2019, https://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2019/06/14/eu-r…rules-on-marketing-and-use-of-explosive-precursors/, geraadpleegd op 17 april 2021. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, “Voorkoming en bestrijding van terrorisme en gewelddadig extremisme: Raad neemt conclusies aan over externe optreden EU”, Pers, 16 juni 2020, 1, https://www.consilium.europa.eu/nl/press/pressreleases/2020/06/16/preventing-and-countering-terrorism-and-violent-extremismcouncil-adopts-conclusions-on-eu-external-action/, geraadpleegd op 5 april 2021. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, “Terroristische online-inhoud: voorlopig akkoord tussen Raadsvoorzittershap en Parlement”, Persmededeling, 10 december 2020, https://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2020/12/10/terr…online-council-presidency-and-european-parliament-reach-provisional-agreement/, geraadpleegd op 10 april 2021. RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, “Terreurdreiging: aanpak van de EU”, Beleidsgebieden, 18 maart 2021, https://www.consilium.europa.eu/nl/policies/fight-against-terrorism/, geraadpleegd op 4 april 2021. 52 VRT NIEUWS, “Aanslag op leerkracht bij Parijs was zorgvuldig voorbereid, school had ook al bedreigingen gekregen”, VRT NIEUWS, 17 oktober 2020, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/10/16/mogelijke-terreuraanslag-nabij-…neergestoken-en-da/, geraadpleegd op 15 maart 2021. WALT, V., “Europe’s Top Cop: It’s ‘Almost Certain’ Terrorists Will Try to Strike Again”, TIME, 16 mei 2016, http://time.com/4336919/europol-terrorist-paris-brussels-robwainwright/, geraadpleegd op 4 april 2021. WIKIPEDIA, “Aanslagen in Brussel op 22 maart 2016”, 22 maart 2021, https://nl.wikipedia.org/wiki/Aanslagen_in_Brussel_op_22_maart_2016, geraadpleegd op 10 april 2021. WIKIPEDIA, “Aanslagen op 11 september 2001”, 4 maart 2021, https://nl.wikipedia.org/wiki/Aanslagen_op_11_september_2001, geraadpleegd op 5 maart 2021. WIKIPEDIA, ”Aanslagen in Parijs in november 2015”, 12 november 2020, https://nl.wikipedia.org/wiki/Aanslagen_in_Parijs_in_november_2015, geraadpleegd op 10 april 2021. WOJCIECH, W., “Facial recognition: A solution in search of a problem?”, European Data Protection Supervisor, 28 oktober 2019, https://edps.europa.eu/presspublications/press-news/blog/facial-recognition-solution-search-problem_en, geraadpleegd op 25 maart 2021. Diverse bronnen Interview met adviseur EU-coördinator, d.d. 16 april 2021, telefoongesprek, zie Bijlage n° 2.
