Snelheid, begrip en voorkeur: hoe lettertypes ons beïnvloeden
Stel u voor: u begint een hogere opleiding. U hebt alle mentale capaciteiten om de stof te beheersen en examens tot een goed einde te brengen. Maar één ding lijkt u de toegang tot de leerstof te verhinderen: het lettertype. Dit kan voor sommigen overdreven lijken, maar vele mensen met dyslexie (een leerstoornis die lezen en spellen moeilijk maakt) hebben het gevoel dat het lettertype hun leesprestaties beïnvloeden. In mijn masterproef onderzocht ik of dit effect er weldegelijk is. Daarnaast bestudeerde ik ook de precieze impact van een lettertype op de leessnelheid en leesbegrip van personen met en zonder dyslexie. In het bijzonder werd er gefocust op de impact van een lettertype ontworpen speciaal voor dyslectici: Dyslexie. Daarnaast werd ook nagegaan hoe de deelnemers de lettertypes beoordeelde en percipieerde. De volgende lettertypes werden vergeleken: Dyslexie, Arial en Times New Roman. Ook al zijn de resultaten van het onderzoek verdeeld, zijn wel aanwijzingen dat het Dyslexie lettertype een positieve impact zou hebben op de leesprestaties van mensen met dyslexie.
Eén op tien mensen heeft dyslexie. Eén van die mensen is Christian Boer, de ontwerper van het speciale Dyslexie lettertype. Toen hij zijn hogere studies begon, ondervond hij hinder door het moeilijk leesbare lettertype dat gebruikt werden in de leerstof. Boer bleef niet bij de pakken zitten en ontwierp een lettertype met de intentie dyslectici te helpen. Hier komt mijn rol als onderzoeker in beeld. In mijn masterproef meette ik het effect van het Dyslexie lettertype op de leesprestaties en vergeleek met twee populaire lettertypes: Arial en Times New Roman.
2 Speciale kenmerken van het Dyslexie lettertype
Het Dyslexie lettertype heeft enkele speciale kenmerken. Ten eerste is het lettertype groter dan de standaard lettertypes en is er meer plaats tussen de letters en woorden. Hierdoor worden de letters als minder op elkaar gepropt ervaren en zijn de letters makkelijker te herkennen. Daarnaast zijn de hoofdletters en leestekens in het vet aangeduid, zodat de lezer beter ziet waar de zin begint en eindigt. Ten slotte werd de symmetrie in de letters verwijderd en de onderkant van de letters verzwaard. Deze ingreep vermijdt dat de lezers de letters horizontaal of verticaal spiegelen, wat een kenmerk van verstoord lezen is.
Om het effect van de drie lettertypes op dyslecten en niet dyslecten te meten, voerde ik een driedelig experiment uit. In het eerste deel meet de deelnemer hoe lang ze lezen over een gegeven tekst in één van de drie lettertypes. Aan de hand van deze data berekenen we de leessnelheid van de persoon in het lettertype in kwestie. In het tweede deel beantwoorden ze enkele inhoudelijke vragen over deze tekst. Hiermee wordt het leesbegrip nagegaan. Ten slotte wordt er gepolst naar de perceptie van de lettertypes. Dit zijn subjectieve criteria zoals bijvoorbeeld is het lettertype professioneel/kinderlijk, duidelijk, esthetisch. Deze drie stappen doorliepen de deelnemers voor elk lettertype apart. Met deze drie elementen wensten we een overzicht te bekomen van het effect van de lettertypes. Tenslotte werden de lettertypes naast elkaar gezet zodat de participant kon aanduiden welk lettertype zijn of haar algemene voorkeur kreeg. Er deden 180 deelnemers mee aan het experiment, waarvan 65 dyslexie hebben. In dit onderzoek koos ik er voor om het enkel effect op volwassenen te bestuderen. Deze keuze maakte ik omdat er in de literatuur al veel onderzoek gedaan is naar kinderen, omdat bij de taalverwerving het cruciaal is dat kinderen met dyslexie bijgestaan worden. Hoe dan ook, dyslexie is iets wat u heel uw leven meedraagt. Volwassenen met dyslexie worden dagelijks nog altijd met uitdagingen geconfronteerd en verdienen dus ook aandacht. Daarnaast vind ik het ook belangrijk om onderzoek te doen naar hulp elementen en de ontwikkeling van deze elementen zodat men dyslectici zo veel mogelijk helpen om hun volle potentieel te bereiken.
3 Het effect van dyslexie hebben of niet op de leessnelheid (woorden per minuut) per lettertype
De resultaten van het experiment zijn uiteenlopend. In het algemeen lezen de participanten het snelst in het Dyslexie lettertype. In vergelijking met Arial en Times New Roman vergroot dit lettertype de leessnelheid. Voor de dyslecten was dit effect het grootst, maar het resultaat is niet significant. Aan de andere kant werden de beste scores voor leesbegrip vastgesteld bij Times New Roman. Bij de subjectieve beoordeling vonden de dyslectici het Dyslexie lettertype het aangenaamst en best leesbaar, terwijl de niet-dyslecten kozen voor Arial. Arial ging ook lopen met de titel van het meest verkozen lettertype. Deze resultaten tonen aan dat het Dyslexie lettertype het meeste effect heeft op dyslecten, voor wie het lettertype uiteraard ontworpen is
Deze uiteenlopende resultaten tonen aan dat meer gespecialiseerd onderzoek nodig is. Zo kan bijvoorbeeld eye-tracking onderzoek, waarbij het pad dat het oog volgt geobserveerd wordt, ons meer vertellen over welke elementen van een lettertype een effect hebben op het lezen. Waarom is verder onderzoek in dit veld relevant? Ik geloof dat we moeten blijven inzetten op het vinden van hulp en compensatietechnieken voor mensen met dyslexie. Omdat ik ook zelf dyslexie heb, ben ik uiteraard hierover gepassioneerd. Met mijn onderzoek wenste ik te onderzoeken hoe mensen door eventueel een andere lettertype meer hun capaciteiten kunnen benutten. Lezen is iets wat we allemaal continu (moeten) doen, waarom zouden we het dan niet zo makkelijk mogelijk maken?
Bibliografie
Ahissar, Merav. "Dyslexia and the anchoring-deficit hypothesis." Trends in cognitive sciences 11.11 (2007): 458-465.
Alexander, Ann W., and Anne-Marie Slinger-Constant. "Current status of treatments for dyslexia: Critical review." Journal of child neurology 19.10 (2004): 744-758.
Bellocchi, Stéphanie, et al. "I can read it in your eyes: What eye movements tell us about visuo-attentional processes in developmental dyslexia." Research in developmental disabilities 34.1 (2013): 452-460.
Berlin, R. Über dyslexie. n.p.: Medicinisches Correspondenzblatt des Württembergischen Ärztlichen Landesvereins, 53, 209, 1883.
Bloodsworth, James Gaston. "Legibility of Print." (1993).
Bosse, Marie-Line, Marie Josèphe Tainturier, and Sylviane Valdois. "Developmental dyslexia: The visual attention span deficit hypothesis." Cognition 104.2 (2007): 198-230.
Braams, Tom. "Fonologische taalverwerking door dyslectici: De rol van allofone spraakwaarneming." Signaal, 60, 20 28 (2007).
Carrion‐Castillo, Amaia, Barbara Franke, and Simon E. Fisher. "Molecular genetics of dyslexia: an overview." Dyslexia 19.4 (2013): 214-240.
Castles, Anne, and Naama Friedmann. "Developmental dyslexia and the phonological deficit hypothesis." Mind & Language 29.3 (2014): 270-285.
Démonet, Jean-François, Margot J. Taylor, and Yves Chaix. "Developmental dyslexia." The Lancet 363.9419 (2004): 1451-1460.
Dobres, Jonathan, et al. "Empirical assessment of the legibility of the highway gothic and Clearview signage fonts." Transportation research record 2624.1 (2017): 1-8.
ETS, Core A. “PISA 2018 Released Field Trial New Reading Items.” 2019. Pdf file. https://www.oecd.org/pisa/test/PISA-2018-Released-New-REA-Items.pdf
Fry, Edward. Teaching Faster Reading: A Drill Book. Cambridge University Press, 1963.
Frye, Richard E., et al. "Surface area accounts for the relation of gray matter volume to reading-related skills and history of dyslexia." Cerebral Cortex 20.11 (2010): 2625-2635.
Gersten, Russell, et al. "Teaching reading comprehension strategies to students with learning disabilities: A review of research." Review of educational research 71.2 (2001): 279-320.
Hämäläinen, Jarmo A., Hanne K. Salminen, and Paavo HT Leppänen. "Basic auditory processing deficits in dyslexia: systematic review of the behavioral and event-related potential/field evidence." Journal of learning disabilities 46.5 (2013): 413-427.
Kirby, Philip. "Dyslexia debated, then and now: a historical perspective on the dyslexia debate." Oxford Review of Education 46.4 (2020): 472-486.
Kuster, Sanne M., et al. "Dyslexie font does not benefit reading in children with or without dyslexia." Annals of dyslexia 68.1 (2018): 25-42.
Kussmaul, A. "Diseases of the nervous system and disturbances of speech." Cylopedia of the practice of medicine (1877): 770-778.
Leeuw, Renske. Special font for dyslexia?. MS thesis. University of Twente, 2010.
Legge, Gordon E., and Charles A. Bigelow. "Does print size matter for reading? A review of findings from vision science and typography." Journal of vision 11.5 (2011): 8-8.
Łockiewicz, Marta, and Martyna Jaskulska. "Difficulties of Polish students with dyslexia in reading and spelling in English as L2." Learning and Individual Differences 51 (2016): 256-264.
Lyon, G. Reid, Sally E. Shaywitz, and Bennett A. Shaywitz. "A definition of dyslexia." Annals of dyslexia 53.1 (2003): 1-14.
Mackiewicz, Jo. "Audience perceptions of fonts in projected PowerPoint text slides." Technical communication 54.3 (2007): 295-307.
Marinus, Eva, et al. "A special font for people with dyslexia: Does it work and, if so, why?." Dyslexia 22.3 (2016): 233-244.
Miller, Amanda C., et al. "Reading comprehension in children with ADHD: Cognitive underpinnings of the centrality deficit." Journal of abnormal child psychology 41.3 (2013): 473-483.
Morgan, W. Pringle. "A case of congenital word blindness." British medical journal 2.1871 (1896): 1378.
Myrberg, Caroline, and Ninna Wiberg. "Screen vs. paper: what is the difference for reading and learning?." Insights 28.2 (2015).
Nobre, Alexandre de Pontes, and Jerusa Fumagalli de Salles. "Lexical-semantic processing and reading: Relations between semantic priming, visual word recognition and reading comprehension." Educational Psychology 36.4 (2016): 753-770.
Perea, Manuel, et al. "The effects of inter-letter spacing in visual-word recognition: Evidence with young normal readers and developmental dyslexics." Learning and Instruction 22.6 (2012): 420-430.
Pijpker, C. Reading performance of dyslexics with a special font and a colored background. MS thesis. University of Twente, 2013.
Ramus, Franck. "Developmental dyslexia: specific phonological deficit or general sensorimotor dysfunction?." Current opinion in neurobiology 13.2 (2003): 212-218
Rayner, Keith, Timothy J. Slattery, and Nathalie N. Bélanger. "Eye movements, the perceptual span, and reading speed." Psychonomic bulletin & review 17.6 (2010): 834-839.
Shaikh, A. Dawn, Barbara S. Chaparro, and Doug Fox. "Perception of fonts: Perceived personality traits and uses." Usability news 8.1 (2006): 1-6.
Shaikh, A. Dawn, Doug Fox, and Barbara S. Chaparro. "The effect of typeface on the perception of email." Usability news 9.1 (2007): 1-7.
Stein, John F. "Does dyslexia exist?." Language, Cognition and Neuroscience 33.3 (2018): 313-320.
Stein, John. "The magnocellular theory of developmental dyslexia." Reading and dyslexia. Springer, Cham, 2018. 103-134.
Støle, Hildegunn, Anne Mangen, and Knut Schwippert. "Assessing children's reading comprehension on paper and screen: A mode-effect study." Computers & Education 151 (2020): 103861.
Sparrow, Laurent & Cas, Paula & Khelifi, Rachid. Une police de caractères adaptée permet-elle une amélioration de la lecture chez les enfants dyslexiques?. 2016. Pdf file.
Van den Broeck, W. (2016). Handboek dyslexieonderzoek. Wetenschappelijke inzichten in diagnostiek, oorzaken, preventie en behandeling van dyslexie. Acco. Leuven.
Van den Bos, Kees P., Bonne JH Zijlstra, and Wim Van den Broeck. "Specific relations between alphanumeric-naming speed and reading speeds of monosyllabic and multisyllabic words." Applied Psycholinguistics 24.3 (2003): 407-430.
van der Kleij, Sanne W., et al. "Enhanced semantic involvement during word recognition in children with dyslexia." Journal of experimental child psychology 178 (2019): 15-29.
van Someren, L. "Indications for why dyslexics read more accurately with the font Dyslexie.(unpublished bachelor’s thesis)." University of Amsterdam, Amsterdam, Netherlands (2013).
Vellutino, Frank R., et al. "Specific reading disability (dyslexia): What have we learned in the past four decades?." Journal of child psychology and psychiatry 45.1 (2004): 2-40.
Walsh, Gemma. "Screen and paper reading research–a literature review." Australian Academic & Research Libraries 47.3 (2016): 160-173.
Ylinen, Sari, et al. "Diminished brain responses to second-language words are linked with native-language literacy skills in dyslexia." Neuropsychologia 122 (2019): 105-115.
