Europees burgerschap in het Vlaams secundair onderwijs
- KyleBernaert
Hoe staat het met de kennis en perceptie van de EU bij Vlaamse jongeren?
Pro-EU protesteerders in Parliament Square (N.H., 2019)
Volgens een internationale, vergelijkende studie van burgerschapseducatie en burgerschap bij jongeren (ICCS) in 2016, die (onder andere) peilde naar wat leerlingen meldden over hun mogelijkheden om op school over Europa te leren, scoorde België het laagst van alle deelnemende landen. Naar aanleiding van deze en andere frappante bevindingen over EU-burgerschapsonderwijs, besloten wij in onze bachelorproef de kennis en perceptie van de EU bij Vlaamse jongeren te onderzoeken.
Werkwijze
We organiseerden een vergelijkende studie tussen scholen uit Vlaanderen en Spanje. In totaal deden er vijf Vlaamse en één Spaanse school mee, samen goed voor 1040 participanten. De deelnemers uit de studiegroep bevonden zich op het moment van de bevraging respectievelijk in het tweede of zesde jaar uit de A-stroom en doorstroomfinaliteit van het katholiek secundair onderwijs, bij drie van de zes scholen deden leerlingen uit beide jaren mee. We selecteerden de scholen die deelnamen op basis van gelijkwaardigheid. Zo moesten ze beschikken over een gelijkaardig aantal afstudeerrichtingen en leerlingen en - zoals we eerder schreven - maakten ze allemaal zowel deel uit van dezelfde onderwijskoepel (katholiek) als van dezelfde onderwijsvorm (A-stroom/doorstroomfinaliteit) binnen het secundair onderwijs.
Ook de enquête stelden we op volgens op voorhand vastgelegde criteria. Eerst raadpleegden we de meest recente eindtermen en leerplannen om vragen uit op te stellen. Daarnaast haalden we vragen uit de actualiteit (Brexit, COVID-19). We bevroegen niet louter hun kennis, ook hun visie over en houding ten opzichte van de Europese Unie kwamen aan bod. Enkele kennis- en opinievragen namen we bovendien over uit de studie van Europahuis Ryckevelde. Enkele voorbeeldvragen waren: “Ik heb het gevoel dat ik genoeg weet over de EU”, “België zou beter uit de EU stappen” en “De volgende Europese verkiezingen zijn in 2024. Ik vind het belangrijk om mijn stem uit te brengen”.
Resultaten
Over het algemeen waren de resultaten met betrekking tot de kennis van de Europese Unie laag. In het tweede jaar bedroeg het gemiddelde slechts 7,0 op 20 maar ook het zesde jaar, met een mager resultaat van 9,9 op 20, slaagde niet. Zie figuren hieronder. De Spaanse leerlingen, enkel derde graad, deden het ook niet veel beter. Hun gemiddelde score was 6,9 op 20, wat iets minder is dan het gemiddelde resultaat van de Vlaamse leerlingen van het tweede jaar. Mogelijks was de vragenlijst te uitgebreid en te diepgaand, daarom maakten we ook een analyse van de resultaten van tien basisvragen. Voor Vlaanderen waren deze resultaten beter met een gemiddelde van 7 op 10, maar Spanje scoorde nog steeds slechts 3,5 op 10, hun gemiddelde score veranderde niet ten opzichte van het resultaat van de volledige vragenlijst.
We zagen echter wel een redelijk positief resultaat wat betreft hun perceptie van en houding tegenover de EU. Op dit aspect scoorden de Spaanse leerlingen het hoogst met een totaal van 16,1 op 20. De Vlaamse leerlingen hadden onderling min of meer dezelfde positieve standpunten, wat resulteerde in een gemiddelde totaalscore van 14,1 op 20.
Conclusies
Nadat we de kennis en perceptie van de EU onderzochten, concludeerden we dat er een gebrek is aan feitenkennis over de EU. Zoals we uit onze studie van bestaand materiaal afleidden, is burgerschapsonderwijs echter meer dan alleen maar leren over de EU zelf, het bestaat ook uit het aanleren en ontwikkelen van vaardigheden en attitudes. Sommige van die vaardigheden en attitudes konden we niet testen met het soort onderzoek dat wij hebben uitgevoerd.
Aangezien de resultaten met betrekking tot de perceptie van en de houding tegenover de EU significant positiever waren dan de kennisresultaten, valt er geen correlatie tussen de twee vast te stellen en kunnen we bovendien geen zwart-wit uitspraak doen over het feit of er al dan niet nood is aan meer burgerschapsonderwijs in Vlaanderen en Spanje.
We zijn wel van mening dat de aanpassing van de eindtermen in de richting van een proces dat zowel diepgaande EU-kennis als democratische en burgerschapsvaardigheden omvat, de leerlingen ten goede kan komen in hun ontwikkeling naar volwaardige EU-burgers. Naar onze mening zijn de aangepaste leerplannen en eindtermen een stap in de goede richting. De lat kan echter zeker nog hoger, vooral wat betreft het bijbrengen van feitenkennis over de werking van de Europese Unie.
Bibliografie
Bibliography
Auf dem Brinke, A., Ständer, P., & Gnath, K. (2016). What Millennials think about the future of the EU and the Euro. Jacques Delors Institut-Berlin, gemeinnützige GmbH. https://www.bertelsmann- stiftung.de/fileadmin/files/user_upload/EZ_eupinions_Policy_Brief_2016_01_ENG.pdf
Baglioni, S., & Hurrelmann, A. (2016). The Eurozone crisis and citizen engagement in EU affairs. West European Politics, 39(1), 104-124.
Bauböck, R. (2019). Debating European Citizenship. Springer Nature. https://library.oapen.org/viewer/web/viewer.html?file=/bitstream/handle… 559/1005550.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Block, D. (2011). Citizenship, education and global spaces. Language and Intercultural Communication, 11(2), 161-169.
Bynner, J., Chisholm, L., & Furlong, A. (Eds.). (2019). Youth, citizenship and social change in a European context. Routledge.
https://books.google.be/books?hl=nl&lr=&id=0zaDDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PT9&d… r,+J.,+Chisholm,+L.,+%26+Furlong,+A.+(Eds.).+(2019).+Youth,+citizenship+and+social+cha nge+in+a+European+context.+Routledge.&ots=yVGR9NnmgE&sig=7fhDRFz5kBceZYe7Rvjtc YrjPLc#v=onepage&q=Bynner%2C%20J.%2C%20Chisholm%2C%20L.%2C%20%26%20Furl ong%2C%20A.%20(Eds.).%20(2019).%20Youth%2C%20citizenship%20and%20social%20c hange%20in%20a%20European%20context.%20Routledge.&f=false
Chung, H., Bekker, S., & Houwing, H. (2012). Young people and the post-recession labour market in the context of Europe 2020. European Review of Labour and Research, 18(3), 301-317.
Council of Europe. (2010). Council of Europe Charter on Education for Democratic Citizenship and Human Rights Education. (Report No.ISBN 978-92-871-6898-6). Council of Europe. https://rm.coe.int/16803034e5
Deželan, T. (2014). Young people and democratic life in Europe: What next after the 2014 European elections?. Youth Forum. https://www.youthforum.org/sites/default/files/publication- pdfs/YFJ_YoungPeopleAndDemocraticLifeInEurope_B1_web-9e4bd8be22.pdf
Education, Audiovisual and Culture Executive Agency. (2012). Citizenship education in Europe. (Report No. ISBN 978-92-9201-264-9) Eurydice. https://ec.europa.eu/citizenship/pdf/citizenship_education_in_europe_en…
Eidhof, B. B., ten Dam, G. T., Dijkstra, A. B., & van de Werfhorst, H. G. (2016). Consensus and contested citizenship education goals in Western Europe. Education, Citizenship and Social Justice, 11(2), 114-129.
Epos-Vlaanderen. (n.d.). Epos als vzw. epos-vlaanderen.be. https://www.epos- vlaanderen.be/nl/epos/bestuur
eTwinning. (n.d.). Wat is eTwinning? etwinning.be. https://www.etwinning.be/vlaanderen/nl/faq European Commission (n.d.). Public Opinion - European Commission. European Commission.
https://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/index.cfm
European Commission (February, 2021). Learning about the EU: European topics and school curricula across EU Member States. European Commission. https://ec.europa.eu/education/sites/default/files/document-library-doc…- topics-school-curricula- report.pdf?fbclid=IwAR26zvDDHCSsEi7jbmovEnbv7Ctp2Z2UbEiP7zTc1pRookuOAmgvOpkJ gQQ
European Parliament (2018, December 13). European Parliament Ambassador School. https://www.europarl.europa.eu/thenetherlands/nl/projecten-voor-jongere…- parliament-ambassador-school
European Parliament (s.d.). About the European Parliament Ambassador School Programme. europarl.europa.eu.https://www.europarl.europa.eu/ambassador-school/en/about.html
Europese Unie. (2010). Ontdek Europa!, 1-41.
Extra Knack N° 12. (2010). Vlaanderen in Europa, 12-14.
Geboers, E., Geijsel, F., Admiraal, W., & Ten Dam, G. (2013). Review of the effects of citizenship education. Educational Research Review, 9, 158-173.
Grimonprez, K. (2019, September 27). Brieven aan het beleid (6): onderwijs over EU-burgerschap (bis) – Leuven Blog for Public Law. Leuven Blog for Public Law. https://www.leuvenpubliclaw.com/brieven-aan-het-beleid-6-onderwijs-over…- burgerschap-bis/
Hahn, C. L. (2015). Teachers' perceptions of education for democratic citizenship in schools with transnational youth: A comparative study in the UK and Denmark. Research in Comparative and International Education, 10(1), 95-119.
Hodgson N (2016). Citizenship for the Learning Society. Europe, Subjectivity, and Educational Research. Hoboken: Wiley.
https://books.google.be/books?hl=nl&lr=&id=VQm7CwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR3&d… son+N+(2016).+Citizenship+for+the+Learning+Society.+Europe,+Subjectivity,+and+Educati onal+Research.+Hoboken:+Wiley.&ots=zHoZPHQjKg&sig=sLECJ01T2jHWHs4MBodz3iekFfc #v=onepage&q&f=false
Hoskins, B., Kerr, D., & Liu, L. (2016). Citizenship and the economic crisis in Europe: An introduction. Citizenship Teaching & Learning, 11(3), 249-265.
Huddleston, T. (2009). Europa en ik. Manufast-ABP vzw.
Huyst, P. (2009). The Europeans of tomorrow: Researching European identity among young
Europeans. http://aei.pitt.edu/33069/1/huyst._petra.pdf
Joris, M., Simons, M., & Agirdag, O. (2021). Citizenship-as-competence, what else? Why European citizenship education policy threatens to fall short of its aims. European Educational Research Journal, 1474904121989470. https://www.researchgate.net/publication/348816963_Citizenship-as- competence_what_else_Why_European_citizenship_education_policy_threatens_to_fall_ short_of_its_aims
Kingdom of Belgium Foreign Affairs, Foreign Trade and Development Cooperation. (2021, April 1). Coordination European affairs. Federal Public Service Foreign Affairs. https://diplomatie.belgium.be/en/policy/coordination_european_affairs#:… Belgium%2C%20the%20Directorate%2Dgeneral,the%20European%20integration%20was %20progressing.
KlasCement. (n.d.). KlasCement Leermiddelennetwerk. klascement.net. https://www.klascement.net/lesmateriaal/?extra_url=&cmdFilter=filter_ac… pese+Unie
Koninkrijk België Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. (2021, February 9). Documentatie over de EU. Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken. https://diplomatie.belgium.be/nl/Documentatie/documentatie_over_de_eu
KO.V. (2019). Leerplan secundair onderwijs, eerste graad. Brussel, België: Katholiek Onderwijs Vlaanderen. https://llinkid.katholiekonderwijs.vlaanderen/#!/home/leerplan
KO.V. (2021). Leerplan secundair onderwijs, derde graad. Brussel, België: Katholiek Onderwijs Vlaanderen. https://pro.katholiekonderwijs.vlaanderen/leerplanpagina
Lanvers, U., & Hultgren, A. K. (2018). The Englishization of European education: foreword. European Journal of Language Policy, 10(1), 1-11.
Losito, B., Agrusti, G., Damiani, V., Schulz, W. (2016). Young People's Perceptions of Europe in a Time of Change IEA International Civic and Citizenship Education Study 2016 European Report. (Report No. ISBN 978-3-319-73960-1) n.d;. Springer Open. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2F978-3-319-73960-1.pdf
Maiztegui, C., Jacott, L., Navarro Sada, A., Rico Maldonado, A. (2008, August 17). Citizenship Education in Spain: Current Perspectives in a Diverse
Society. ResearchGate. https://www.researchgate.net/publication/237318731_Citizenship_ Education_in_Spain_Current_Perspectives_in_a_Diverse_Society
Margot, J., Orhan, A. In search of good citizenship education: A normative analysis of the International Civic and Citizenship Education Study (ICCS) (DOI: 10.1111/ejed.12331) Ku Leuven. https://www.researchgate.net/profile/Orhan_Agirdag/publication/33229732… f_good_citizenship_education_A_normative_analysis_of_the_International_Civic_and_Cit izenship_Education_Study_ICCS/links/5cbe43e892851c8d22fe9f14/In-search-of-good- citizenship-education-A-normative-analysis-of-the-International-Civic-and-Citizenship- Education-Study-ICCS.pdf?Document%20Id=09000016803034e3
Missira, V. (2019). Strengthening European Citizenship Education. Journal of Social Science Education, 18(3), 55-68.
N.H. (2019, April 10). Pro-EU protesters in Parliament Square on 23 March. [Photograph]. The Guardian. https://www.theguardian.com/politics/2019/apr/10/reasons-to-stay-hopeful- amid-the-brexit-gloom
Pausch, M. (2016). Citizenship Education in Times of Crisis. Foro de Educación, 14(20), 3-9. Provincie Oost-Vlaanderen. (n.d.). Informatiepunt Europa Direct (IED). https://oost-
vlaanderen.be/internationaal-samenwerken/europa/informatiepunt-europadirectied.html
Pukallus, S. (2018). The Building of Civil Europe 1951–1972. Springer. https://books.google.be/books?hl=nl&lr=&id=gD18DwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR11&… llus,+S.+(2018).+The+Building+of+Civil+Europe+1951– 1972.+Springer.&ots=Kn9qKPMVbw&sig=4- wBZ2r0x7bA5IbNvu9sU3iA9VI#v=onepage&q=Pukallus%2C%20S.%20(2018).%20The%20B uilding%20of%20Civil%20Europe%201951–1972.%20Springer.&f=false
Quintelier, E., & Dejaeghere, Y. (2008). Does European citizenship increase tolerance in young people?. European Union Politics, 9(3), 339-362.
Ryckevelde vzw. (n.d.). Europa in de klas. https://www.europaindeklas.be
Ryckevelde vzw. (2017, November). Europe @school: actieve lessen over de Europese Unie (lerarenhandleiding). Europees Parlement Bureau België. https://www.europarl.europa.eu/belgium/resource/static/files/Educationa… ol_teachersmanual_be_nl.pdf
Sterckx, D., Delva, T., Ryckbost, I., Van Bossuyt, A., & Vermeersch, A. (2010). Zo werkt Europa na Lissabon (2nd ed.). UGA, Die Keure. https://biblio.ugent.be/publication/1081388
Universidad de València. (n.d.). Jean Monnet. https://www.uv.es/uvweb/college/en/international- relations/international-relations/projects/erasmus-/jean-monnet-1285939996893.html
Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in België. (2009). Europa mijn thuis, 1-31. Vlaams Parlement. (2014). Ontdek Europa in detail, 1-20.
Vyt, A. (2020). Bringing Europe into Flemish education: Tools and tips are not enough, 1–10.
