"Een gezinswetenschappelijke visie op hoe we het welbevinden kunnen bewaken/verhogen van zowel de nieuwe bewoner als zijn familie bij een verhuis naar een wzc"
Wanneer een persoon geconfronteerd wordt met een definitieve verhuis naar een woonzorgcentrum (wzc), treft dit het hele gezin en de hulpverlening hierrond. Deze bachelorproef behandelt de vraag: ‘Wat dient te worden aangepast aan de benadering van een wzc naar een nieuwe bewoner toe en hoe kunnen we ervoor zorgen dat de kwaliteit van leven van die persoon gewaarborgd blijft of verhoogd wordt?
Deze bachelorproef poogt vanuit drie theoretische invalshoeken de onderzoeksvraag te verhelderen. In de eerste invalshoek, nl. de zorgethiek wordt het belang toegelicht van zorgethisch werken in een wzc en beschreven hoe de hulpverleners kritisch leren werken. De kern van zorgethisch handelen is de bereidheid om je eigen moraal, je eigen waarden en normen, te blijven ontwikkelen en in vraag te stellen. Grypdonck geeft handvaten om functieoverschrijdend de hele mens te zien en verder te gaan dan het biomedische zorgmodel (Grypdonck, et al., 2018).
Vanuit een psychologisch perspectief wordt bekeken wat nodig is om van welbevinden te spreken. De meeste ouderen geven blijk van veerkracht en slagen erin om een aanvaardbaar niveau van welbevinden te bewaren (Van de Ven, 2014). Het SOC model is een methodiek die mensen kan helpen om te gaan met een veranderende werkelijkheid en hen veerkrachtig te houden (Napolitano & Freund, 2019). Om te begrijpen hoe verlieservaringen die veerkracht kunnen verminderen, moeten we die verlieservaring kunnen begrijpen (Keirse, 2017). Hierbij kunnen life review, reminiscentie en validation ondersteunende methodieken zijn voor hulpverleners. In dit psychologisch perspectief komt ook euthanasie uitgebreid aan bod (Keirse, 2017). Deze invalshoek maakt bij de vergelijking tussen zorgcoördinatie en casemanagement eens te meer duidelijk hoe belangrijk het is om de zorgvrager zoveel mogelijk te laten participeren.
De sociologische invalshoek verklaart de begrippen vergrijzing en verzilvering en toont het belang van informatie en sensibilisatie over ouder worden, woonvormen en verhuizen. Volgens Peuteman is het ook belangrijk om over een ‘verhuis’ te spreken in plaats van over een ‘opname.’ Ook zij vindt het belangrijk om te informeren en te sensibiliseren (Peuteman, 2021).
Goede communicatie is de rode draad doorheen de bachelorproef en vormt de pijler binnen het doel tot verandering. Deze bachelorproef beschrijft in drie veranderingsstrategieën hoe de communicatie in het wzc kan verbeterd worden. Deze strategieën zijn toepasbaar in elk wzc. Een eerste strategie, die door het wzc onmiddellijk werd toegepast, is de welkomkaart waarbij een ervaren wzc bewoner de nieuwe bewoner welkom heet en hem uitnodigt om samen in gesprek te gaan.
De directie van het wzc gaat akkoord om in stapjes ook een functieoverschrijdende communicatie en een babbelmuur te introduceren. Hierbij worden verschillende methodieken toegepast door de hulpverlener zoals life review, reminiscentie en validation. Naast de bewoners die als niet-professionele aandachtspersoon fungeren, wordt ook nagedacht over mijn voorstel om daarnaast ook met professionele aandachtspersonen te werken.
Deze veranderingsstrategieën kunnen niet alleen zorgen voor meer verbinding tussen de bewoners onderling en tussen bewoners-familie-hulpverleners, maar ook tussen de hulpverleners onderling. Interdisciplinair werken aan meer verbinding, zorgt ervoor dat we de maatschappij samen een beetje warmer en menselijker maken. Voor onze buurt, onze bewoners, onze families en voor elkaar.
Onderzoeksvraag:
Mia, een 86 jarige dame verhuist nadat ze alle vormen van thuishulpdiensten kreeg naar een wzc. Tijdens de pandemie krijgt ze de mogelijkheid om naar een nieuw wzc te verhuizen, om dichter bij haar dochter, schoonzoon en kleinkinderen te wonen. Ze mist nabijheid en verbinding met anderen. Ze voelt zich niet erkend en ze zondert zich af (mede door haar gehoorprobleem en de quarantaine vanwege de Covid-pandemie). Ze verliest hierdoor nog meer de verbinding met anderen. Er volgt een snelle fysieke achteruitgang en ook maatschappelijk en godsdienstig voelt ze zich in de steek gelaten.
Methode: Een evidence-based kwalitatief onderzoek in de vorm van een interview bij het gezin om een casus te vormen en daarnaast een hearing met professionelen. Via interview van een hoofdverpleegkundige met jarenlange werkervaring in het wzc waarnaar Mia is verhuisd. En via interview van de directeur en twee maatschappelijk werkers van een wzc. Eén van hen is een psychologe en oefent die functie ook uit in het wzc.
Bibliografie
Adriaenssens, J., Farfan-Portet, M-I., Benahmed, N., Kohn, L., Dubois, C., Devriese, S., Eyssen, M., & Ricour, C., (2018). Hoe de organisatie van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen verbeteren?- Synthese. Geraadpleegd op 13 maart 2021 via www.kce.fgov.be
Baeten, K. (2020-2021). Cursus Psychopathologie van volwassenen en ouderen.
Blommendaal, P., & van de Vathorst, S. (2017). Euthanasie bij voltooid leven. Geraadpleegd op 28 januari 2021 via Euthanasie bij voltooid leven | SpringerLink
Bogaerts, S. (28 april 2020). Cursus Gezinssociologie.
Bohlmeijer, E.T., Steunenberg, B., & Westerhof, G.J. (30 juni 2012). Reminiscentie en geestelijke gezondheid: empirische onderbouwing van interventies. Springerlink. Geraadpleegd op 29 april 2021 via Reminiscentie en geestelijke gezondheid: empirische onderbouwing van interventies. | SpringerLink
De Bruijn, A. (2011). Ook oude bomen moeten soms verplant worden. Een onderzoek naar gedwongen verhuizingen onder ouderen als gevolg van herstructurering. Utrecht University Repository. Geraadpleegd op 11 februari 2021 via Scriptie Anke de Bruijn.pdf = Ook oude bomen moeten soms worden verplant Een onderzoek naar gedwongen verhuizingen onder ouderen als gevolg van herstructurering. (uu.nl)
Decock, L. (2014-2015). De implementatie van een casemanagement in de eerstelijnszorg in Vlaanderen: een kwalitatieve studie naar de visie van verpleegkundigen binnen eerstelijnszorgorganisatie. Universiteit Gent, de Vlaamse scriptiebank. Geraadpleegd op 17 maart 2021 via De implementatie van casemanagement in de eerstelijnszorg in Vlaanderen: een kwalitatieve studie naar de visie van verpleegkundigen binnen eerstelijnszorgorganisaties | Scriptieprijs (scriptiebank.be)
Dely, H. (mei 2016). Reminiscentie bij personen met dementie: (niet) zomaar terug naar het verleden? Handboek dementie. Geraadpleegd op 3 mei 2021 via https://www.dementie.be/wp-content/uploads/2018/01/reminiscentie.pdf
Dezutter, J. (december, 2016). Het biopsychosociaal model: Een integraal model? KU Leuven, ResearchGate. Geraadpleegd op 17 mei 2021 via (PDF) Het biopsychosociaal zorgmodel: Een integraal model? (researchgate.net)
Elfrink, T. (2012). De betekenis van groei perspectief van deelnemers aan een life-review interventie. Universiteit twente, student theses. Geraadpleegd op 29 april 2021 via De betekenis van groei Perspectief van deelnemers aan een life-review interventie - University of Twente Student Theses (utwente.nl)
Ganzevoort, R. (2009). Ouderenzorg als waardengemeenschap. Symposium Communities van en voor ouderen, Windesheim, Zwolle. Geraadpleegd op 18 januari 2021 via 2009_Ouderenzorg.pdf (ruardganzevoort.nl)
Gastmans, C. (2010). Ruimte voor relaties ethisch verantwoorde ouderenzorg. KU Leuven: Zorgnet Icuro. Geraadpleegd op 23 december via Ruimte voor relaties Ethisch verantwoorde ouderenzorg (zorg-en-gezondheid.be)
Geraadpleegd op 18 januari 2018 via STiMUL - Het verhaal van de man die op een dag van de trap viel - YouTube
Geraadpleegd op 18 januari 2018 via sTimul zorg ethisch lab een praktijk van zorg ethisch leren - YouTube
Grypdonck, M., (december 2016). Exposure en zorgethiek: na-denken bij een symposium. Geraadpleegd op 24 december 2020 via Exposure en zorgethiek
Grypdonck, M., Lemiengre, J., & Lammens, A., (december 2019). Groeien in deugddoende zorg, relationele zorgethiek in de praktijk: Roadmap voor leidinggevenden in woonzorgcentra. Publicatie vanuit het project ‘Ruimte voor relaties: ethische verantwoorde zorg voor woonzorgcentra’ in opdracht van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. Stimulans en sTimul. Geraadpleegd op 24 december 2020 via Brochure - Groeien in deugddoende zorg - Roadmap.pdf (zorg-en-gezondheid.be)
Grypdonck, M., Vanlaere, L., & Timmerman, M., (2019). Zorgethisch leiderschap in praktijk. Tielt: uitgeverij Lannoo nv, pp. 10-22. Geraadpleegd op 24 december 2020 via zorgethisch leiderschap in praktijk.indd (lannoo.be)
Grypdonck, M., Vanlaere, L., & Timmerman, M., (2018). Zorgethiek in praktijk. De basis. Tielt: uitgeverij Lannoo nv, pp. 8-22. Geraadpleegd op 24 december 2020 via 9789401450539.pdf (academiapress.be)
Heylen, L., Blux, T., Neijenhuis, K., & De Bodt, M., (2020). Respectvol communiceren met ouderen. Senioren in de maatschappij. Oud-Turnhout/’s Herenbosch: Gompel&Svacina.
Infographic, (16 februari 2017). Zorgcoördinatie vs casemanagement. Geraadpleegd op 11 april 2021 via https://www.youtube.com/watch?v=f4t2A4MBekM
Inspiratiegids. Zilverwijzer in woonzorgcentra. Een groepsmethodiek voor bewoners van woonzorgcentra. Geraadpleegd op 14 april 2021 via Inspiratiegids_ZW_WZC.pdf (gezondleven.be)
Jennifer, E. (2015). Journal of aging life care. Ierland. Geraadpleegd op 20 april 2021 via The Baltes’ model of successful aging and its considerations for Aging Life Care™ / geriatric care management – Aging Life Care Association™ (aginglifecarejournal.org)
Keirse, M. (2017). Helpen bij verlies en verdriet. Een gids voor het gezin en de hulpverlener. Tielt: Lannoo; 2011a (26ste druk).
Keirse, M. (2011). Later begint vandaag. Antwoorden over de laatste levensfase, palliatieve zorg en euthanasie. Tielt: Lannoo nv (10de druk).
Lammens, A., & De Schepper, A. (2012). Onderdompeling in het perspectief van de zorgvrager. Minithema: zorgethiek en goede zorgpraktijken. Verslag van een ‘inleeftweedaagse’. Geraadpleegd op 18 januari 2021 via Onderdompeling in het perspectief van de zorgvrager | SpringerLink
Loris, I., & Vervoort, P. (2018). Het experiment: een verbeeldende kijk op ouder worden. Geraadpleegd op 11 februari 2021 via Het experiment : een verbeeldende kijk op ouder worden (ugent.be)
Meijerink, M. M. (2011). Evaluatie van de life-review interventie voor ouderen met depressieve klachten: een kwalitatief onderzoek. Universiteit twente, student theses. Geraadpleegd op 29 april 2021 via Evaluatie van de life-review interventie voor ouderen met depressieve klachten: een kwalitatief onderzoek - University of Twente Student Theses (utwente.nl)
Napolitano, C., & Freund, A. ( 16 mei 2019). Het model van selectie, optimalisatie en compensatie. Encyclopedie van gerontologie en vergrijzing. Springer Link. Living editie. Redactie: Danan Gu, Matthew E. Dupre. Geraadpleegd op 21 april 2021 via The Model of Selection, Optimization, and Compensation | SpringerLink
Peuteman, A. (2020). Verplant: waarom het heerlijk wonen kan zijn in een woonzorgcentrum. E-book, geraadpleegd op 28 januari 2021 via Verplant: Waarom het heerlijk wonen kan zijn in het woonzorgcentrum - Ann Peutemans - Google Boeken
Poiesz, P., Caris, J., & Lapré, F. (29 oktober 2016). Gezondheid: een definitie? Tijdschrift voor gezondheidswetenschappen 94, 252-255 (2016). Geraadpleegd op 13 maart 2021 via Gezondheid: een definitie? | SpringerLink
Price, J., Jordan, J., Prior, L., & Parkes, J. (2011). Living through the death of a child: A qualitative study of bereaved parents’ experiences. International Journal of Nursing Studies 48 (2011) 1384-1392. Geraadpleegd op 21 januari 2021 via Living through the death of a child: A qualitative study of bereaved parents’ experiences | Elsevier Enhanced Reader
Rechtsethiek.Nl (14 augustus 2018).Geraadpleegd op 21 april 2021 via Het verschil tussen moraal en ethiek (rechtsethiek.nl)
Rijksoverheid.nl, (z.d). Eutanasiewens zonder medischer reden (voltooid leven). Geraadpleegd op 8 februari 2021 via Euthanasiewens zonder medische reden (voltooid leven) | Levenseinde en euthanasie | Rijksoverheid.nl
Schrijnemaekers, V., Duijnhouwer, E., te Wierick, M., & Frederiks, C. (1995). De effectiviteit van validation. Een literatuuronderzoek. Tijdschr gerontol geriatr 1995, 26-205-13. Geraadpleegd op 30 april 2021 via 25305___.PDF (ru.nl)
Stas, K., Verbruggen, A., & Vlaeminck, H. (2019). Ethische knopen. Leidraad voor doordacht sociaal werk. Pelckmans Pro: Antwerpen.
StatistiekVlaanderen, 2018. Geraadpleegd op 5 maart 2021 via Zorg en ondersteuning voor ouderen - Statistiek Vlaanderen
Stevens, N., & van Rijswijk, R. (2010). Partnerverlies op latere leeftijd. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Geraadpleegd op 18 januari 2021 via Partnerverlies op latere leeftijd | SpringerLink
te Paske, G. (2017). De zin van herinneren. Een onderzoek naar de mogelijkheden van de life review methode voor de geestelijke verzorging van ouderen. Radboud, Universiteit Nijmegem. Geraadpleegd op 11 april 2021 via https://eur02.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Ftheses.ubn.ru.nl%2Fbitstream%2Fhandle%2F123456789%2F4335%2FPaske%252C_G._te_1.pdf%3Fsequence%3D1&data=04%7C01%7Cnyike.callaerts%40student.odisee.be%7C14aa8fb301624c4e5fd808d8fc3153a8%7C5e74901d334f46e396d147d842585abd%7C0%7C0%7C637536636498277366%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C1000&sdata=QDKhxeWRnWNeAbJY7hMh8muySj876ryDLWBNahMH7Tg%3D&reserved=0
Timmers, M., &, Luyten, D., 2016. Zoals het klokje thuis tikt… Generaties onder één dak. ACTUEEL-informatieblad. Vlaamse ouderenraad. Geraadpleegd op 5 maart 2021 via Actueel 2016-10 p34-36.pdf
’T kindt, H., 27 maart 2019. Levensmoeheid. Voordracht NVKVV Oostende. Geraadpleegd op 22 april 2021 via PowerPoint-presentatie (nvkvv.be)
Van Crombrugge, H. (2009). Ouders in soorten. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.
Van de Ven, L. (2017). Troost. Over ouderdom zorg en psychologie. Antwerpen - Apeldoorn: Garant.
Vanlaere, L., Coucke, B., & Gastmans, C. (2010). Experiential learning of emathy in a care-ethics lab. sTimul: Care-Ethics Lab, Moorsele, Catholic University of Leuven Belgium. Geraadpleegd op 24 december 2020 via https://www.researchgate.net/publication/44575376_Experiential_Learning_of_Empathy_in_a_Care-Ethics_Lab
van Wijngaarden, E., Leget, C., & Goossensen, A. (2015). Ready to give up on life: The lived experience of elderly people who feel life is completed an no longer worth living. Social science & Medicine 138 (2015), pp. 257-264. Geraadpleegd op 21 januari 2021 via Ready to give up on life: The lived experience of elderly people who feel life is completed and no longer worth living | Elsevier Enhanced Reader
van Wijngaarden, E. (2016). Voltooid leven. Over leven en willen sterven. Schoonhoven: atlas contact.
Vink, M., Teunisse, S., & Geertsema, H. (2016). Klaar met leven? Ouderen en het levenseinde in psychologisch perspectief. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Klaar met leven?: Ouderen en het levenseinde in psychologisch perspectief - Google Boeken
Walraven, B., 2021. Normenenwaarden.org. Geraadpleegd op 22 april 2021 via Morele ontwikkeling, of gewetensontwikkeling. Uitleg en stadia (normenenwaarden.org)
Zorgsaam, geraadpleegd op 10 mei 2021 via Aandachtspersonenwerking | Zonnehove (zorg-saam.be)
Zorgvoorbeter, geraadpleegd op 18 maart 2021 via Casemanagement bij palliatieve zorg | Kennisplein Zorg voor Beter
Mondelinge bronnen:
A., hoofdverpleegkundige wzc (24 maart 2021), persoonlijke communicatie, via interview
B., directeur (31 maart 2021), persoonlijke communicatie, via interview
J. & K., sociale dienst wzc (31 maart 2021), persoonlijke communicatie, via interview
Lucia (16 december 2020), persoonlijke communicatie via interview
Mia (10 december 2020), persoonlijke communicatie via interview
X., bewoner wzc (2 mei 2021), persoonlijke communicatie, via interview
XY., bewoner wzc (2 mei 2021), persoonlijke communicatie, via interview
XY2., dochter XY (2 mei 2021), persoonlijke communicatie, via interview
