Franse woordjes leren terwijl ik tv kijk? Magnifique!
Beeld u even in, u behoort tot de 5 à 10 procent van de Belgische bevolking die lijdt aan dyslexie (Prodiagnostiek, 2015). U komt in het vijfde leerjaar terecht en wordt geconfronteerd met de uitdaging om Frans te leren. Naast de nieuwe spellingsregels, uitspraak en zinsopbouw moet u ook nog woorden (die ondertussen de evidentie zelve zijn in het Nederlands) gaan leren in die vreemde taal. Een onmogelijke taak?
Het leren van een vreemde taal vormt voor dyslectici op vele vlakken een uitdaging. Zo hebben ze last bij het lezen, luisteren, schrijven en zelfs spreken in de vreemde taal. Door moeilijkheden met het kortetermijngeheugen vormt ook het leren van nieuwe woordenschat een struikelblok bij deze personen: zij hebben meer herhaling nodig om de nieuwe woordjes op te slaan in hun geheugen. Dyslexie is bovendien een leerstoornis die zich anders uit bij verschillende personen en waarbij dus niet iedereen gebaat is met dezelfde hulpmiddelen.
Hoewel er in elke Vlaamse klas wel een leerling met dyslexie zit, is er weinig geweten over wat hen kan helpen bij het leren van woordenschat in een vreemde taal. De tijd die in de les besteed kan worden aan het leren van nieuwe woordjes is overigens beperkt. Bestaand onderzoek suggereert echter dat mensen in staat zijn om onbewust woorden op te pikken tijdens het bekijken van anderstalige video’s, films en series. In deze thesis werd met een experiment nagegaan of dezelfde effecten bestaan bij kinderen uit het zesde leerjaar met en zonder dyslexie.
Onbewust woordjes leren?
Zoals reeds aangegeven, suggereert bestaand wetenschappelijk onderzoek dat nieuwe woorden op indirecte manier verworven kunnen worden. Het leren van nieuwe woordjes gebeurt, met andere woorden, zonder dat de personen in kwestie zich hiervan bewust zijn. Dit proces kan onder andere gestimuleerd worden door anderstalige boeken te lezen, maar ook door naar anderstalige series of films te kijken. Ondanks dat de leerwinsten niet zo groot zijn, zou het langdurig kijken naar anderstalige series en films kunnen bijdragen tot een uitgebreidere en beter verworven woordenschat.
Helaas focust bestaand onderzoek zich vooral op het leren van Engelse woordenschat. Ook richt onderzoek zich op jongeren zonder leerproblemen of jongeren met een betere taalbeheersing. Het gaat hierbij dan bijvoorbeeld over jongeren uit de hogere jaren van het secundair onderwijs of jongvolwassenen die in het hoger onderwijs zitten. Deze thesis heeft als doel om tegemoet te komen aan deze tekortkomingen. Aan de ene kant wilde deze studie, met een experiment, de bestaande onderzoeksresultaten controleren bij een jonger doelpubliek met een beperktere kennis van de vreemde taal. Hierbij werd gekeken naar het leren van nieuwe Franse woorden bij kinderen uit het basisonderwijs. Aan de andere kant werd er onderzocht of soortgelijke resultaten zich kunnen voordoen bij kinderen met dyslexie: kunnen deze kinderen, ondanks hun moeilijkheden bij het leren van een vreemde taal, ook onbewust nieuwe woordjes oppikken terwijl ze Franse filmpjes kijken?
Een experiment?
Om na te gaan of jonge kinderen in staat zijn om nieuwe woordjes te leren tijdens het kijken van een Frans filmpje werd gewerkt met een aflevering van de Franse kinderserie Le Petit Nicolas. In deze aflevering, genaamd “On a fait un journal”, gaat Nicolas samen met zijn vrienden op zoek naar een nieuwtje om op de voorpagina van hun krant te publiceren. Door de deelnemers zowel voor als na het filmpje vrijwel identieke woordenschattoetsen te laten invullen, werd onderzocht of ze in staat waren om woorden onbewust te leren. Aan het experiment werkten twee klassen uit het zesde leerjaar mee. Het ging hierbij om een klas van het Heilig Hart Instituut te Heverlee en een klas van Eureka Leuven, een school die zich specialiseert in leerproblemen. Er deden 25 deelnemers, waaronder 8 dyslectici, mee met het onderzoek.
In eerste instantie werd met twee woordenschattoetsen bepaald welke woordjes de leerlingen al kenden. De eerste toets keek hierbij naar het algemene taalniveau van de deelnemers terwijl de tweede toets zich concentreerde op woordjes die in het filmpje voorkwamen. Tijdens een tweede sessie keken de deelnemers tweemaal naar de aflevering van Le Petit Nicolas (voorzien van Franse ondertitels). Nadien maakten zij een korte begripstoets en een vrijwel identieke woordenschattoets die peilde naar de woordjes uit de aflevering. Ook vulden zij vragen in over hoe zij het experiment ervaren hadden. Door de resultaten van de deelnemers op de woordenschattoetsen te vergelijken, werd nagegaan of ze nieuwe woorden hadden opgepikt tijdens het kijken.
En wat mag dat opleveren?
De resultaten van dit onderzoek suggereren dat jonge kinderen, ongeacht of ze dyslexie hebben of niet, nieuwe woorden op onbewuste manier kunnen verwerven. De leerlingen die deelnamen aan het experiment leerden dus nieuwe Franse woordjes terwijl ze naar de aflevering van Le Petit Nicolas keken. Hierbij ging het gemiddeld om de betekenis van 2.5 à 3 nieuwe woorden. Bovendien werden er geen verschillen gevonden tussen leerlingen met dyslexie en leerlingen zonder dyslexie. Wel suggereren de resultaten dat het algemene taalniveau van de leerlingen een effect heeft op hun begrip van de video: leerlingen met een kleinere woordenschat scoren lager bij een begripstest.
Hoewel de resultaten van deze thesis bemoedigend zijn, mogen ze niet veralgemeend worden naar alle jongeren met dyslexie omwille van het lage aantal deelnemers. Ook vormt deze thesis een van de eerste stappen binnen dit specifieke onderzoeksveld. Bijkomend onderzoek is dus nodig om deze resultaten te bevestigen. Gezien een groot deel van de Belgische bevolking aan dyslexie lijdt, blijft onderzoek dat zich focust op deze problematiek hoognodig.
Bibliografie
Braams, T. (2004). Dyslexie: een complex taalprobleem. Amsterdam: Boom.
Ceyssens, M. (2004). Ik schreif faut – omgaan met dyslexie: gids voor ouders, leerkrachten en hulpverleners. Tielt: Lannoo.
Chen, X., & Teng, F. (2017). Assessing the Effects of Word Exposure Frequency on Incidental Vocabulary Acquisition from Reading and Listening. Chinese Journal of Applied Linguistics, 40(1), 56-73.
Cooreman, A., & Van Doorslaer E. (2010). Preteaching vreemde talen: ‘Frans’ en ‘Engels’. Eureka ADIBib. https://www.adibib.be/eureka-letop/bibliotheek/preteaching-vreemde-talen-frans-en-engels
Cooreman, A. (2007). Checklist dyslexie en vreemde talen. Eureka ADIBib. https://www.adibib.be/eureka-letop/bibliotheek/checklist-dyslexie-en-vreemde-talen
Cooreman, A. (2019). Luisteren en spreken in vreemde talen. Uitdagingen en mogelijkheden bij leerlingen met dyslexie. Remediaal. https://remediaaldigitaal.nl/artikel/luisteren-en-spreken-in-vreemde-talen/
Crombie, M. (1997). The Effects of Specific Learning Difficulties (Dyslexia) on the Learning of a Foreign Language in School. Dyslexia, 3, 27-47.
Csizér, K., Kormos, J., & Sarkadi, Á. (2010). The Dynamics of Language Learning Attitudes and Motivation: Lessons From an Interview Study of Dyslexic Language Learners. The Modern Language Journal, 94(3), 470-487.
Diaz Cintas, J., & Remael, A. (2014). Audiovisual translation: Subtitling. Manchester: St. Jerome Pub.
Hellinckx, W., & Ghesquière P. (2018). Als leren pijn doet: kinderen met een leerstoornis opvoeden en begeleiden. Leuven: Acco.
Hulstijn, J. H. (2013). Incidental Learning in Second Language Acquisition. The Encyclopedia of Applied Linguistics, 5, 2632-2640.
Koolstra, C. M., & Beentjes, J. W. J. (1999). Children’s Vocabulary Acquisition in a Foreign Language through Watching Subtitled Television Programs at Home. Educational Technology Research and Development, 47(1), 51–60.
Kormos, J., & Csizér, K. (2010). A comparison of the foreign language learning motivation of Hungarian dyslexic and non-dyslexic students. International Journal of Applied Linguistics, 20(2), 232-250.
Kormos, J. (2017). The Second Language Learning Processes of Students with Specific Learning Difficulties. New York: Routledge.
Kormos, J. (2020). Specific Leaning Difficulties in ELT. Partie de The Cambridge Papers in ELT series. Cambridge: Cambridge University Press. Disponible à https://www.cambridge.org/gb/files/2415/7856/0079/CambridgePapersInELT_SpLDs_2020_ONLINE.pdf?utm_source=wobl&utm_medium=blog&utm_content=woblcontent&utm_campaign=insights&utm_class=download
Kormos, J., Csizér, K., & Sarkadi, Á. (2009). The language learning experiences of students with dyslexia: lessons from an interview study. International Journal of Innovation in Language Learning and Teaching, 3(2): 115-130.
Kosak-Babuder, M., Kormos, J., Ratajczak, M., & Pizorn, K. (2019). The effect of read-aloud assistance on the text comprehension of dyslexic and non-dyslexic English language learners. Language Testing, 36(1), 51-75.
Krashen, S. D. (1985). The Input Hypothesis: Issues and Implications. London: Longman.
Lindgren, E., & Muñoz, C. (2013). The influence of exposure, parents, and linguistic distance on young European learners’ foreign language comprehension. International Journal of Multilingualism, 10(1), 105-129.
Montero Perez, M. (2019). Technology-Enhanced Listening: How does it look and what can we expect?. Dans Engaging Language Learners through CALL. Sheffield: Equinox Publishing Ltd.
Montero Perez, M. (2020). Incidental Vocabulary Learning through Viewing Video. Studies in Second Language Acquisition, 42(4), 749-73.
Montero Perez, M., Peters, E., & Desmet, P. (2013). Effectiveness and perceived usefulness of (keyword) captioned video. ReCALL, 26(1), 21-43.
Montero Perez, M., Peters, E., & Desmet, P. (2018). Vocabulary learning through viewing video: the effect of two enhancement techniques. Computer Assisted Language Learning, 31(1-2), 1-26.
Montero Perez, M., Peters, E., Clarebout, G., & Desmet, P. (2014). Effects of Captioning on Video Comprehension and Incidental Vocabulary Learning. Language Learning & Technology, 18(1), 118–141.
Nation, I. S. P. (2001). Learning Vocabulary in Another Language. Cambridge: Cambridge University Press.
Nation, I. S. P. (2006). How Large a Vocabulary Is Needed For Reading and Listening? The Canadian Modern Language Review/La Revue Canadienne Des Langues Vivantes, 63(1), 59–82.
Nation, I. S. P., & Webb, S. (2011). Researching and Analyzing Vocabulary. Boston: Heinle.
Pellicer-Sánchez, A. (2016). Incidental L2 Vocabulary Acquisition FROM and WHILE Reading. Studies in Second Language Acquisition, 38, 97-130.
Pellicer-Sánchez, A., & Schmitt, N. (2010). Incidental vocabulary acquisition from an authentic novel: Do Things Fall Apart? Reading in a Foreign Language, 22(1), 31-55.
Peters, E., & Webb, S. (2018). Incidental Vocabulary Acquisition through Viewing L2 Television and Factors that Affect Learning. Studies in Second Language Acquisition, 1–27.
Peters, E., Heynen, E., & Puimège, E. (2016). Learning Vocabulary through Audiovisual Input: The Differential Effect of L1 subtitles and Captions. System, 63, 134–148.
Peters, E., Noreillie, A., Heylen, K., Bulté, B., & Desmet, P. (2019). The Impact of Instruction and Out-of-School Exposure to Foreign Language Input on Learners’ Vocabulary Knowledge in Two Languages. Language Learning, 69(3), 747-782.
Pfenninger, S. E. (2015). MSL in the digital ages: Effects and effectiveness of computer-mediated intervention for FL learners with dyslexia. Studies in Second Language Learning and Teaching, 5(1), 109-133.
Pfenninger, S. E. (2016). Taking L3 learning by the horns: benefits of computer-mediated intervention for dyslexic school children. Innovation in Language Learning and Teaching, 10(3), 220-237.
Prodiagnostiek. (2015). Specifiek Diagnostisch Protocol lees- en spellingsproblemen en dyslexie. https://prodiagnostiek.be/sites/default/files/20160210_protocol_lezen_spellen_dyslexie.pdf
Rodgers, M. P. H. (2018). The Images in Television Programs and the Potential for Learning Unknown Words. International Journal of Applied Linguistics, 169(1), 191-211.
Rodgers, M. P. H., & Webb, S. (2017). The Effects of Captions on EFL Learners’ Comprehension of English-Language Television Programs. Calico Journal, 34(1), 20-38.
Schneider, E., & Evers, T. (2009) Linguistic Intervention Techniques for At-Risk English Language Learners. Foreign Language Annals, 42(1), 55-76.
Schneider, E., & Ganschow, L. (2000). Dynamic Assessment and Instructional Strategies for Learners Who Struggle to Learn a Foreign Language. Dyslexia, 6, 72-82.
Sparks, R. L., & Ganschow, L. (1991). Foreign Language Learning Differences: Affective or Native Language Aptitude Differences?. The Modern Language Journal, 75(1), 3-16.
Sparks, R. L., Ganschow, L., Kenneweg, S., & Miller, K. (1991). Use of an Orton-Gillingham Approach to Teach a Foreign Language to Dyslexic/Learning-Disabled Students: Explicit Teaching of Phonology in a Second Language. Annals of Dyslexia, 41, 96-118.
Sparks, R. L., Ganschow, L., Pohlman, J., Skinner, S., & Artzer, M. (1992). The Effects of Multisensory Structured Language Instruction on Native Language and Foreign Language Aptitude Skills of At-Risk High School Foreign Language Learners. Annals of Dyslexie, 42, 25-53.
Sparks, R.L., Artzer, M., Patton, J., Ganschow, L., Miller, K., Hordubay, D. J., & Walsh, G. (1998). Benefits of Multisensory Structured Language Instruction for At-Risk Foreign Language Learners: A Comparison Study of High School Spanish Students. Annals of Dyslexia, 48, 240-270.
Teng, F. (2019). Maximizing the potential of captions for primary school ESL students’ comprehension of English-language videos. Computer Assisted Language Learning, 32(7), 665-691.
Tops, W., & Boons G. (2013). Dyslexie en moderne vreemde talen. Antwerpen: Garant.
Van den Branden, K. (2016). The Role of Teachers in Task-Based Language Education. Annual Review of Applied Linguistics, 36, 164-181.
Vanderplank, R. (2016). ‘Effects of’ and “Effects with’ captions. Language Teaching, 49(2), 235-250.
Vlaams Expertisecentrum voor Handicap en Hoger Onderwijs (VEHHO). (2017). Wegwijzer dyslexie en taalvakken in niet-talenrichtingen”. Eureka ADIBib. https://www.adibib.be/eureka-letop/bibliotheek/wegwijzer-dyslexie-en-taalvakken-in-niet-talenrichtingen
Webb, S. (2007). The Effects of Repetition on Vocabulary Knowledge. Applied Linguistics, 28(1), 46-65.
Webb, S. (2015). Extensive Viewing: Language Learning through Watching Television. Dans D. Nunan & J.C. Richards (Eds.) Language Learning Beyond the Classroom (pp. 159-168). New York: Routledge.
Webb, S., & Rodgers, M. P. H. (2009). Vocabulary Demands of Television Programs. Language Learning, 59(2), 335–366.
Winke, P., Gass, S., & Sydorenko, T. (2010). The Effects of Captioning Videos Used for Foreign Language Listening Activities. Language Learning & Technology, 14(1), 65–86.
