Meisjes van de Delta: Agency van prostituees in Egypte (323 v.C. - 7de eeuw n.C.)
Hoe zat het met meisjes van plezier in het oude Egypte? Kozen zij zelf voor die weg in hun leven, of werden ze daartoe gedwongen? Wat kunnen we achterhalen over hun leven en de keuzes die zij maakten? En waarom zijn deze vragen überhaupt relevant voor eigentijdse discussies?
Onderwerp en probleemstelling
Tegenwoordig kunnen vrouwen op verschillende manieren en in diverse sectoren financiële onafhankelijkheid verwerven. In het oude Egypte was dat niet zo verschillend; vrouwen genoten een relatief grote vrijheid en gelijkheid ten opzichte van mannen. Zij konden zelfs uitgroeien tot succesvolle zakenvrouwen die leningen uitschreven aan verschillende personen. Niet alle vrouwen kozen een carrière in het zakenwezen. Net als de meeste andere beschavingen was Egypte welbekend met het ‘oudste beroep ter wereld’.
Deze masterproef onderzoekt prostituees in Egypte van 323 v.C. tot in de zevende eeuw n.C. De focus ligt meer bepaald op de agency van deze prostituees. Met agency bedoelen onderzoekers de zelfstandige keuzes en handelingen van individuen binnen opgelegde structuren, het gaat met andere woorden over de improvisatie van mensen binnen de spelregels van het leven en de maatschappij. Radicale feministische onderzoekers beschouwen prostitutie vaak als een vorm van slavernij waarbij de patriarchale maatschappij vrouwen de prostitutie in dwingt. In dat opzicht zou het zelfs ridicuul zijn om te spreken van agency bij prostituees, die niet zouden werken, maar als het ware tot slaven zijn gemaakt door mannen die hen seksueel onderdrukken. Het is deze negatieve opvatting die deze thesis in vraag stelt, zonder afbreuk te willen doen aan het belang van feminisme in academisch onderzoek.
Methodologie
Door een nauwgezette analyse van een uitgebreid bronnencorpus was het de bedoeling een zo breed mogelijk beeld te scheppen van prostituees en de omgeving waarin zij leefden. Het is immers van belang niet uit het oog te verliezen dat prostitutie een geleefde realiteit was en nog altijd is. Dit onderzoek hoopt daarom niet alleen een bescheiden bijdrage te leveren aan de kennis over de oudheid, maar ook een context te bieden die actuele discussies over sekswerk beter kan kaderen.
De thesis heeft zo veel mogelijk verschillende bronnen verzameld om een exhaustief corpus samen te stellen. Het bronnencorpus telt in totaal 69 teksten en bestaat uit zeventien papyri, 43 ostraca (dat zijn beschreven potscherven), één inscriptie en acht literaire bronnen. De meeste bronnen zijn afkomstig uit de Romeinse periode en zijn in het Grieks geschreven. De Egyptisch-Demotische bronnen beperken zich tot de wijsheidsliteratuur en één tweetalig register in het Grieks en Demotisch. Voor de rest omvat het corpus nog één Egyptisch-Koptische tekst in het Sahidische dialect. Het volledige bronnencorpus is terug te vinden in een appendix. De overige bronnen die zijn vermeld doorheen de thesis, maar geen direct verband houden met prostitutie, staan apart opgelijst in een tweede appendix.
Aangezien de beschikbare bronnen zelden de stem van prostituees zelf laten doorschijnen, helpt de onomastiek of naamkunde om hun achtergrond gedeeltelijk te benaderen en hen alsnog een eigen stem te geven. Aan het begin van de thesis komen overigens verschillende soorten prostituees aan bod: van tempel- tot gelegenheidsprostituees, van slavinnen tot verdorven vrouwen uit de christelijke literatuur.
Aangezien agency er niet zou kunnen zijn zonder een socio-economische en culturele structuur van spelregels binnen de maatschappij, hecht deze masterproef de nodige aandacht aan de socio-economische context waarin prostituees en andere individuen handelden. Om die reden zijn er hoofdstukken over taksen (zowel algemene- als prostitutietaksen) en de juridische en socio-economische status van vrouwen in Egypte opgenomen. Die twee hoofdstukken dragen bij aan een beter begrip van de omstandigheden waarin prostituees leefden en werkten.
Het belangrijkste hoofdstuk is gewijd aan agency zelf en behandelt eerst beknopt andere types van zakenvrouwen alvorens over te gaan op prostitutie. Om het leven van Egyptische prostituees nog beter te kunnen vatten, eindigt de thesis met drie case studies uit de Romeinse periode. De eerste casus behandelt de pooier Philokles, van wie honderden brieven zijn bewaard in de afgelegen oostelijke woestijn. De tweede casus behandelt de bronnen waaruit blijkt dat gezinnen echtgenotes of dochters konden prostitueren. De laatste casus bespreekt documenten waarin fysiek geweld tegen prostituees naar voren komt.
Onderzoeksresultaten
De belangrijkste conclusie van de thesis is dat prostituees wel degelijk beschikten over agency net als andere vrouwen in Egypte, in tegenstelling tot wat bepaalde onderzoekers beweren. Bovendien ging het om een erg gevarieerde groep individuen en niet om ‘de prostituee’. Net zoals ‘de vrouw’ en ‘de man’ niet bestaan, bestaat ‘de prostituee’ immers ook niet.
De academische wereld kent een positieve trend waarbij groepen die doorgaans worden gemarginaliseerd, steeds meer op een respectvolle manier het onderwerp worden van diepgaand onderzoek. Deze thesis hoopt daaraan te hebben bijgedragen door een onderbelichte sector een stem te geven. Een beter begrip van prostitutie in het verleden kan van pas komen in een beter onderbouwd bewustzijn van eigentijdse prostitutie.
Bibliografie
Adams, James Noel, ‘Words for “Prostitute” in Latin’, Rheinisches Museum für Philologie 126:3/4 (1983), 321-358.
Ager, Sheila L., ‘Familiarity Breeds: Incest and the Ptolemaic Dynasty’, The Journal of Hellenic Studies 125 (2005), 1-34.
Allam, Schafik, ‘Quelques Aspects du Mariage dans l’Égypte Ancienne’, The Journal of Egyptian Archaeology 67 (1981), 116-135.
Allam, Schafik, ‘Women as Holders of Rights in Ancient Egypt (During the Late Period)’, Journal of the Economic and Social History of the Orient 33:1 (1990), 1-34.
Anderson, Perry, Arguments within English Marxism, London, 1980.
Arjava, Antti, ‘Romanization of Family Law’, in James G. Keenan, Joseph Gilbert Manning en Uri Yiftach-Firanko (eds.), Law and Legal Practice in Egypt from Alexander to the Arab Conquest, Cambridge, 2014, 175-188.
Arjava, Antti, ‘The Guardianship of Women in Roman Egypt’, in Akten des 21. Internationalen Papyrologenkongresses, Berlin, 13.-19.8.1995, vol. 1, Stuttgart-Leipzig, 1997, 25-30.
Armayor, Kimball O., ‘Did Herodotus Ever Go to Egypt?’, Journal of the American Research Center in Egypt 15 (1978), 59-73.
Baetens, Gert en Depauw, Mark, ‘The Legal Advice of Totoes in the Siut Archive (P. BM 10591, verso, col. I-III)’, The Journal of Egyptian Archaeology 101 (2015), 311–337.
Bagnall, Roger S. (ed.), The Oxford Handbook of Papyrology, Oxford, 2009.
Bagnall, Roger S., ‘A Trick a Day to Keep the Tax Man at Bay? The Prostitute Tax in Roman Egypt’, The Bulletin of the American Society of Papyrologists 28 (1991), 5-12.
Bagnall, Roger S., Egypt in Late Antiquity, Princeton, 1993.
Bahrani, Zainab, Women of Babylon: Gender and Representation in Mesopotamia, Londen – New York, 2001.
Bassermann, Lujo, Betaalde liefde. Van staatsbordeel tot tippelverbod, Den Haag, 1967.
Baumgartner, Walter, ‘Herodots babylonische und assyrische Nachrichten’, in Walter Baumgartner (ed.), Zum Alten Testament und seiner Umwelt, Leiden, 1959, 282-331.
Blanchette, Thaddeus Gregory, ‘Seeing Beyond Prostitution: Agency and the Organization of Sex Work’, in Magaly Rodríguez García e.a. (eds.), Selling Sex in the City: A Global History of Prostitution, 1600s-2000s, Leiden – Boston, 2017, 748- 774.
Brechenmacher, Thomas en Wolffson, Michael, ‘Nomen est Omen: The Selection of First Names as an Indicator for Public Opinion in the Past’, International Journal of Public Opinion Research 13 (2001), 116-139.
Broux, Yanne en Depauw, Mark, ‘Developing Onomastic Gazetteers and Prosopographies for the Ancient World through Named Entity Recognition and Graph Visualization: Some Examples from Trismegistos People’, in Luca Maria Aiello en Daniel McFarland (eds.), Social Informatics. SocInfo 2014 International Workshops, GMC and Histinformatics, Barcelona, Spain, November 10, 2014 (Lecture Notes in Computer Science 8852), Cham, 2015, 304-313.
Budin, Stephanie Lynn, ‘Sacred Prostitution in the First Person’, in Christopher A. Faraone en Laura K. McClure (eds.), Prostitutes and Courtesans of the Ancient World, Madison, 2006, 77-92.
Budin, Stephanie Lynn, The Myth of Sacred Prostitution in Antiquity, Cambridge, 2008.
Bülow-Jacobsen, Adam, ‘Private Letters’, in Hélène Cuvigny (ed.), Didymoi. Une garnison romaine dans le désert Oriental d’Egypte II: les textes (IFAO 67), Cairo, 2012, 233-399.
Bülow-Jacobsen, Adam, ‘The Traffic on the Road and the Provisioning of the Stations’, in Hélène Cuvigny (ed.), La Route de Myos Hormos: L’armée dans le désert Oriental d’Égypte (IFAO 48/2), 2003, 399-426.
Bülow-Jacobsen, Adam; Fournet, Jean-Luc en Redon Bérangère (eds.), Ostraca de Krokodilô. 2: La correspondence privée et les réseaux personnels de Philoklès, Apollôs et Ischyras (IFAO 81), Cairo, 2019.
Burnett, Anne Pippin, ‘Servants of Peitho: Pindar fr.122’, Greek, Roman and Byzantine Studies 51:1 (2011), 49-60.
Burns, John Barclay, ‘Book Review: The Myth of Sacred Prostitution in Antiquity. By Stephanie Budin’, Biblical Theology Bulletin 40:3 (2010), 167-168.
Callinicos, Alex, Making History: Agency, Structure, and Change in Social Theory, Leiden – Boston, 2004.
Cantarella, Eva, Pandora's Daughters: The Role and Status of Women in Greek and Roman Antiquity, Baltimore, 1987.
Černý, Jaroslav, ‘The Will of Naunakhte and the Related Documents’, The Journal of Egyptian Archaeology 31, 1945, 29-53.
Clarysse, Willy en Sijpesteijn, Pieter, ‘A Letter from a Dancer of Boubastis’, Archiv Für Papyrusforschung Und Verwandte Gebiete 41:1 (1995), 56-61.
Clarysse, Willy en Thompson, Dorothy J., Counting the People in Hellenistic Egypt, 2 v., Cambridge, 2006.
Clarysse, Willy, ‘Ethnic Identity: Egyptians, Greeks, and Romans’, in Katelijn Vandorpe (ed.), A Companion to Greco-Roman and Late Antique Egypt, Hoboken, 2019, 300-313.
Clarysse, Willy, ‘Greeks and Egyptians in the Ptolemaic Army and Administration’, Aegyptus 65 (1985), 57-66.
Cohen, Edward E., ‘Free and Unfree Sexual Work’, in Christopher A. Faraone en Laura K. McClure (eds.), Prostitutes and Courtesans in the Ancient World, 2006, 95-124.
Conzelmann, Hans, Korinth und die Mädchen der Aphrodite: Zur Religionsgeschichte der Stadt Korinth (Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Göttingen 8), Göttingen, 1967.
Crum, Walter Ewing en White, H. G. Evelyn, The Monastery of Epiphanius at Thebes, vol. 2, New York, 1926.
Cuvigny, Hélène (ed.), La route de Myos Hormos. L’armée romaine dans le désert Oriental d’Égypte : Praesidia du désert de Bérénice (IFAO 48/1 en 2), Cairo, 2003.
Cuvigny, Hélène (ed.), Didymoi. Une garnison romaine dans le désert Oriental d’Egypte II: les textes (IFAO 67), Cairo, 2012.
Cuvigny, Hélène, ‘A Survey of Place-Names in the Egyptian Eastern Desert during the Principate according to the Ostraca and the Inscriptions’, in Jean-Pierre Brun e.a. (eds.), The Eastern Desert of Egypt during the Greco-Roman Period: Archaeological Reports, Parijs, 2018, 69-133.
Cuvigny, Hélène, ‘Femmes tournantes: Remarques sur la prostitution dans les garnisons romaines du désert de Bérénice’, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 172 (2010), 159-166.
Cuvigny, Hélène, ‘La société civile des praesidia’, in Hélène Cuvigny (ed.), La Route de Myos Hormos: L’armée dans le désert Oriental d’Égypte (IFAO 48/2), 361-397.
Dalby, Andrew, ‘On Female Slaves in Roman Egypt’, Arethusa 12:2 (1979), 255-259.
Dalfovo, Albert Titus., ‘Logbara Personal Names and Their Relation to Religion’, Anthropos 77:1-2 (1982), 113-133.
Dalley, Stephanie. ‘Why Did Herodotus not Mention the Hanging Gardens of Babylon?’ in Peter Derrow en Robert Henry Parker (eds.), Herodotos and his World. Essays from a Conference in Memory of George Forrest, 2003, 171–189.
Davidson, James, Courtesans and Fishcakes: The Consuming Passions of Classical Athens, Londen, 1997.
de Beauvoir, Simone, Le deuxième sexe, Parijs, 1949.
Deming, Will, ‘The Myth of Sacred Prostitution in Antiquity’, The Journal of Religion 90:4 (2010), 591-593.
Depauw, Mark en Gheldof, Tom, ‘Trismegistos. An interdisciplinary Platform for Ancient World Texts and Related Information’, in Ł. Bolikowski, e.a (eds.), Theory and Practice of Digital Libraries - TPDL 2013 Selected Workshops (Communications in Computer and Information Science 416), Cham, 2014, 40–52.
Derda, Thomasz, ‘A Roman Province in the Eastern Mediterranean’, in Katelijn Vandorpe (ed.), A Companion to Greco-Roman and Late Antique Egypt, Hoboken, 2019, 51-69.
Dieleman, Jacco, ‘Fear of Women? Representations of Women in Demotic Wisdom Texts’, Studien zur Altägyptischen Kultur 25 (1998), 4-46.
Dillon, Matthew P., ‘The Myth of Sacred Prostitution. By Stephanie Budin.’, The European Legacy: Toward New Paradigms 17 (2012), 839.
Donker van Heel, Koenraad, Mrs. Tsenhor: A Female Entrepreneur in Ancient Egypt, Cairo - New York, 2014.
El-Mosallamy, A. H. Soliman, ‘The Evolution of the Position of the Woman in Ancient Egypt’ in Bärbel Kramer e.a. (eds.), Akten des 21. Internationalen Papyrologenkongresses: Berlin, 13.– 19.8.1995, vol. 1, Stuttgart, 1997, 251–272.
el-Sabban, Sherif, Temple Festival Calendars of Ancient Egypt, Liverpool, 2000.
Engels, Friedrich, ‘The Origin of the Family, Private Property and the State’, in Karl Marx en Friedrich Engels, Selected Works, New York, 1986, 468–595.
Evans, Trevor, ‘Complaints of the Natives in a Greek Dress’, in Alex Mullen en Patrick James (eds.), Multilingualism in the Graeco-Roman Worlds, Cambridge, 2012, 106-123.
Faraone, Christoper A. en McClure, Laura K. (eds.), Prostitutes and Courtesans in the Ancient World, Madison, 2006.
Flemming, Rebecca, ‘Quae Corpore Quaestum Facit: The Sexual Economy of Female Prostitution in the Roman Empire’, The Journal of Roman Studies 89 (1999), 38-61.
Foucault, Michel, L’usage des plaisirs, Parijs, 1984.
Foucault, Michel, La volonté de savoir, Parijs, 1976.
Foucault, Michel, Le souci de soi, Parijs, 1984.
Foucault, Michel, Les aveux de la chair, Parijs, 2018.
Foxhall, Lin, Studying Gender in Classical Antiquity, Cambridge, 2013.
Gates-Foster, Jennifer, ‘The Eastern Desert and the Red Sea Ports’, in Christina Riggs (ed.) The Oxford Handbook of Roman Egypt, Oxford, 2012, 736-748.
Gell, Alfred, Art and Agency: An Anthropological Theory, Oxford, 1998.
Gibbs, Matt, ‘Manufacture, Trade and the Economy’, in Christina Riggs (ed.), The Oxford Handbook of Roman Egypt, Oxford, 2012, 38-55.
Glazebrook, Allison en Henry, Madeleine Mary (eds.), Greek prostitutes in the ancient Mediterranean, 800 BCE-200 CE, Madison, 2011.
Glazebrook, Allison, ‘Beyond Courtesans and Whores’, Helios 42:1 (2015), 1-5.
Glazebrook, Allison, ‘The Myth of Sacred Prostitution in Antiquity’, Classical Review 60:2 (2010), 491-493.
Goff, Beatrice L., Symbols of Ancient Egypt in the Late Period (Religon and Society 13), Den Haag, 1979, 209-220.
Grimm, Alfred, Die altägyptischen Festkalender in den Tempeln der griechisch-römischen Epoche, Wiesbaden, 1994.
Gundula Ludwig, ‘Judith Butler en Queer politics’, in Bart van der Steen, Jasper Lukkezen en Leendert van Hoogenhuijze (eds.), Butler, Negri en Žižek: Een inleiding op de hedendaagse linkse filosofie, Budel, 2013, 15-52.
Halperin, David M., One Hundred Years of Homosexuality and Other Essays on Greek Love, Londen, 1990.
Henderson, Jeff, The Maculate Muse: Obscene Language in Attic Comedy, New Haven, 1975.
Henry, Madeleine M., ‘The Traffic in Women’, in Allison Glazebrook en Madeleine Mary Henry (eds.), Greek Prostitutes in the Ancient Mediterranean, 800 BCE-200 CE, Madison, 2011, 14-33.
Hobson, Deborah W., ‘Naming Practices in Roman Egypt’, Bulletin of the American Society of Papyrologists 26 (1989), 157-174.
Hobson, Deborah W., ‘Women as Property Owners in Roman Egypt’, Transactions of the American Philological Association 113 (1983), 311-321.
Depauw, Mark en Smith, Mark, ‘Visions of Ecstasy: Cultic Revelry before the Goddess Ai / Nehemanit. Ostraca Faculteit Letteren (K.U.Leuven) Dem. 1-2’, in Hoffmann, Friedhelm en Thissen, Heinz-Josef (eds.), Res Severa Verum Gaudium: Festschrift fïr Karl-Theodor Zauzich zum 65. Geburtstag am 8. Juni 2004 (Studia Demotica 6), Leuven, 2004, 67-93.
Hooks, Stephen M., Sacred Prostitution in Israel and the Ancient Near East, doctoraatsthesis, Hebrew Union College, 1985.
Horden, Peregrine en Purcell, Nicholas, The Corrupting Sea: A Study of Mediterranean History, Oxford, 2000.
Hubbard, Thomas K., A Companion to Greek and Roman Sexualities, Oxford, 2014.
Hughes, Georges Robert e.a., Catalog of Demotic Texts in the Brooklyn Museum (The Oriental Institute of the University of Chicago 29), Chicago, 2005.
Huss, Werner, Die Verwaltung des ptolemaiischen Reichs (Münchener Beiträge zur Papyrusforschung und antiken Rechtsgeschichte 104), München, 2011.
Husson, Geneviève en Valbelle, Dominique, L’état et les institutions en Egypte. Des premiers pharaons aux empereurs romains, Parijs, 1992.
Jebb, Richard, ‘Ancient Empires of the East: Herodotos I-III’, Edinburgh Review 159 (1884), 524-560.
Jeffreys, Sheila, The Idea of Prostitution, North Melbourne, 2009.
Jördens, Andrea, ‘Government, Taxation and Law’, in Christina Riggs (ed.), The Oxford Handbook of Roman Egypt, Oxford, 2012, 56-67.
Jördens, Andrea, ‘Status and Citizenship’, in Christina Riggs (ed.), The Oxford Handbook of Roman Egypt, Oxford, 2012, 247-259.
Jördens, Andrea, Statthalterliche Verwaltung in der römischen Kaiserzeit. Studien zum Praefectus Aegypti (Historia. Einzelschriften 175), Stuttgart, 2009.
Judith Butler, Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, New York, 1990.
Kapparis, Konstantinos K., ‘The Terminology of Prostitution in the Ancient Greek World’, in Allison Glazebrook en Mary Madeleine Henry (eds.), Greek Prostitutes in the Ancient Mediterranean, 800 BCE-200 CE, Madison, 2011, 222-255.
Keenan, James G.; Manning, Joseph Gilbert en Yiftach-Firanko, Uri (eds.), Law and Legal Practice in Egypt from Alexander to the Arab Conquest, Cambridge, 2014.
Kees, Hermann, Ancient Egypt. A Cultural Topography, Londen, 1961.
Kreuszaler, Claudia, ‘Loan Contracts Serving Other Purposes’, in James G. Keenan, Joseph Gilbert Manning en Uri Yiftach-Firanko (eds.), Law and Legal Practice in Egypt from Alexander to the Arab Conquest, Cambridge, 2014, 265-275.
Kurke, Leslie, ‘Pindar and the Prostitutes, or Reading Ancient "Pornography"’, Arion: A Journal of Humanities and the Classics 4:2 (1996), 49-75.
Kurke, Leslie, Coins, Bodies, Games, and Gold: The Politics of Meaning in Archaic Greece, Princeton, 1999.
Leontsini, Stavroula, Die Prostitution im frühen Byzanz, Wenen, 1989, 25-26.
Lewis, Naphtali, ‘Graeco-Roman Egypt: Fact or Fiction’, in Proceedings of the Twelfth International Congress of Papyrology (American Studies in Papyrology 7), Toronto, 1970, 3-14.
Lewis, Naphtali, Greeks in Ptolemaic Egypt: Case Studies in the Social History of the Hellenistic World, Oxford, 2001² [19861].
Lewis, Naphtali, Life in Egypt under Roman Rule, Oxford, 1983.
Licht, Hans, Sittengeschichte Griechenlands, Dresden - Zurich, 1925.
Lichtheim, Miriam, Late Egyptian Wisdom Literature in the International Context: A Study of Demotic Instructions, Fribourg, 1983.
Manniche, Lise, Music and Musicians in Ancient Egypt, Londen, 1991.
Manniche, Lise, Sexual Life in Ancient Egypt, Londen, 1987.
McGinn, Thomas, ‘The Legal Definition of Prostitute in Late Antiquity’, Memoirs of the American Academy in Rome 42 (1997), 73-116.
McGinn, Thomas, ‘The Taxation of Roman Prostitutes’, Helios 16 (1989), 79-110.
McGinn, Thomas, Prostitution, Sexuality, and the Law in Ancient Rome, New York, 2003 (=1998).
McGinn, Thomas, The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel, Ann Arbor, 2004.
Meskell, Lynn, Archaeologies of Social Life: Age, Sex, Class et cetera in Ancient Egypt, Oxford, 2004.
Miner, Jess, ‘Courtesan, Concubine, Whore: Apollodorus' Deliberate Use of Terms for Prostitutes’, The American Journal of Philology 124:1 (2003), 19-37.
Monson, Andrew, ‘Late Ptolemaic Capitation Taxes and the Poll Tax in Roman Egypt’, Bulletin of the American Society of Papyrologists 41 (2014), 127–160.
Monson, Andrew, ‘Taxation and Fiscal Reforms’, in Katelijn Vandorpe (ed.), A Companion to Greco-Roman and Late Antique Egypt, Hoboken, 2019, 147-162.
Monson, Andrew, From the Ptolemies to the Romans: Political and Economic Change in Egypt, Cambridge, 2012.
Montserrat, Dominic, Sex and Society in Graeco-Roman Egypt, Londen – New York, 1996.
Muhs, Brian Paul, ‘The Chronology of the Reign of Ptolemy II Reconsidered: The Evidence of the nhb and nht Tax Receipts’, in Arthur Verhoogt en Sven P. Vleeming (eds.), The Two Faces of Graeco-Roman Egypt: Greek and Demotic and Greek-Demotic Texts and Studies Presented to P. W. Pestman, (Papyrologica Lugduno-Batava 30), Leiden, 1998, 71-85.
Muhs, Brian Paul, Receipts, Scribes, and Collectors in Early Ptolemaic Thebes (O. Taxes 2), Leuven, 2011.
Muhs, Brian Paul, Tax Receipts, Taxpayers, and Taxes in Early Ptolemaic Thebes (The University of Chicago Oriental Institute Publications 126), Chicago, 2005.
Müller, Wolfgang, ‘Griechische Ostraca’, Archiv für Papyrusforschung und verwandte Gebiete 16 (1958), 190-213.
Nelson, Caroll A., ‘Receipt for Tax on Prostitutes’, The Bulletin of the American Society of Papyrologists 32:1/2 (1995), 23-33.
Nifosi, Ada, Becoming a Woman and Mother in Greco-Roman Egypt, Londen, 2019.
Kanavou, Nikoletta en Papathomas, Amphilochios, ‘An Alexandrian Murder Case Revisited’, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 200 (2016), 453-469.
Noblecourt, Christiane Desroches, La femme au temps des Pharaons, Parijs, 1986.
O’Connell-Davidson, Julia, ‘The Rights and Wrongs of Prostitution’, Hypatia 17 (2002), 84-98.
Oden, Robert A., The Bible without Theology, Urbana, IL, 1987.
Parca, Maryline, ‘The Wet Nurses of Ptolemaic and Roman Egypt’, Illinois Classical Studies 42:1 (2017), 203-226.
Pavlovskaja, Alexandra Ivanovna, ‘Die Sklaverei im hellenistischen Ägypten (übersetzt von Rudolf Pollach)’, in Tatiana Vasilievna Blavatskaja, Elena Sergeevna Golubcova en Alexandra Ivanovna Pavlovskaja (eds.), Die Sklaverei in hellenistischen Staaten im 3. – 1. Jh. v. Chr., Wiesbaden, 1972, 171-275.
Pestman, Pieter Willem, ‘Appearance and Reality in Written Contracts: Evidence from Bilingual Family Archives’, in Markham J. Geller en Herwig Maehler, (eds.) Legal Documents of the Hellenistic World, London, 1995, 79–87.
Pestman, Pieter Willem, ‘The Law of Succession in Ancient Egypt’, in Jan Brugman e.a. Essays on Oriental Laws of succession (Studia et documenta ad iura Orientis antiqui pertinentia 9), Leiden, 1969, 58-77.
Pestman, Pieter Willem, Marriage and Matrimonial Property in Ancient Egypt: A Contribution to Establishing the Legal Position of the Woman, Leiden, 1961.
Pestman, Pieter Willem, Over Vrouwen en Voogden in het Oude Egypte, Leiden, 1969.
Pfeiffer, Stefan Griechische und lateinische Inschriften zum Ptolemäerreich und zur römischen Provinz 'Aegyptus', Berlijn, 2015.
Pirenne, Jacques, ‘Le statut de la femme dans l’ancienne Egypte’, La Femme (Recueils de la Société Jean Bodin pour l'histoire comparative des institutions 11), Brussel, 1983² [19591], 63-77.
Plaumann, Gerhard, ‘Einige Ostraka der Berliner Papyrussamlung‘, Archiv für Papyrusforschung und verwandte Gebiete 6 (1920), 218-221.
Pomeroy, Sarah B., ‘Women in Roman Egypt: A Preliminary Study based on Papyri’, in Helene P. Foley (ed.), Reflections of Women in Antiquity, New York, 1981, 303-322.
Pomeroy, Sarah B., Goddesses, Whores, Wives and Slaves: Women in Classical Antiquity, Londen, 1976.
Pomeroy, Sarah B., Women in Hellenistic Egypt: From Alexander to Cleopatra, New York, 1984.
Préaux, Claire, ‘Le statut de la femme à l’époque hellénistique, principalement en Égypte’, La Femme (Recueils de la Société Jean Bodin pour l'histoire comparative des institutions 11), Brussel, 1983² [19591], 127-175.
Quack, Joachim Friedrich, ‘Herodot und die Pallakide von Theben‘, in Tanja S. Sheer en Martin Lindner (eds.), Tempelprostitution im Altertum. Fakten und Fiktionen, Berlijn, 2009, 154-182.
Quibell, James Edward, Excavations at Saqqara 1905-6, Cairo, 1907.
Ramsey, Gillian, ‘Hellenistic Women and the Law: Agency, Identity, and Community’, in Jean Macintosh Turfa en Stephanie Lynn Budin, Women in Antiquity: Real Women across the Ancient World, 2016, 726-738.
Rathbone, Dominic W., ‘Koptos the Emporion: Economy and Society, I-III AD’, in Marie-Françoise Boussac (ed.), Autour de Coptos: Actes du colloque organisé au Musée de Beaux-Arts de Lyon ((17-18 mars 2000), Parijs – Lyon, 2002, 179-198.
Ray, John David, ‘Egyptian Wisdom Literature’, in John Day, Robert P. Gordon en Hugh Godfrey Maturin Williamson (eds.), Wisdom in Ancient Israel: Essays in Honour of J. A. Emerton, Cambridge, 1995.
Raymond, Janice G., ‘Prostitution as Violence Against Women: ngo Stonewalling in Beijing and Elsewhere’, Women’s Studies International Forum 21 (1998), 1–9.
Rea, John R., ‘P. Lond. Inv. 1562 verso: Market Taxes at Oxyrhynchus’, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 46 (1982), 191–209.
Reinsberg, Carola, Ehe, Hetärentum und Knabenliebe im antiken Griechenland, München, 1989.
Remijsen, Sofie en Clarysse, Willy, ‘Incest or Adoption? Brother-Sister Marriage in Roman Egypt Revisited’, The Journal of Roman Studies 98 (2008), 53-61.
Riggs, Christina (ed.), The Oxford Handbook of Roman Egypt, Oxford, 2012.
Rostovtzeff, Michael Ivanovich, ‘Roman Exploitation of Egypt in the First Century A.D.’, Journal of Economic and Business History 1 (1929), 346.
Roth, Martha, ‘Marriage, Divorce, and the Prostitute in Ancient Mesopotamia’ in Christopher, A. Faraone en Laura K. McClure (eds.), Prostitutes and Courtesans in the Ancient World, Madison, 2006, 21-39.
Roth, Martha, Babylonian Marriage Agreements 7th-3rd centuries B.C., Kevelaer, 1989.
Rotman, Youval, ‘Slaves and Slavery in the Byzantine Period’, in James G. Keenan, Joseph Gilbert Manning en Uri Yiftach-Firanko (eds.), Law and Legal Practice in Egypt from Alexander to the Arab Conquest, Cambridge, 2014, 461-469.
Rotman, Youval; Scholl, Reinhold en Straus, Jean A., ‘Slavery in Greco-Roman Egypt’, in James G. Keenan, Joseph Gilbert Manning en Uri Yiftach-Firanko (eds.), Law and Legal Practice in Egypt from Alexander to the Arab Conquest, Cambridge, 2014, 442-469.
Rowlandson, Jane, ‘Dissing the Egyptians: Legal, Ethnic, and Cultural Identities in Roman Egypt’, in Andrew Gardner, Edward Herring en Kathryn Lomas (eds.), Creating Ethnicities & Identities in the Roman World, Londen, 2013, 213-146.
Rowlandson, Jane, Women & Society in Greek & Roman Egypt: A Sourcebook, Cambridge, 1998.
Sayce, Archibald H., Ancient Empires of the East: Herodotos I-III, Londen, 1883.
Schentuleit, Maren, ‘Gender Issues: Women to the Fore’, in Katelijn Vandorpe (ed.), A Companion to Greco-Roman and Late Antique Egypt, Hoboken, 2019, 347-360.
Schentuleit, Maren, ‘Nicht ohne Vormund? Frauen in römerzeitlichen bilinguen Urkunden aus Soknopaiu Nesos’, in Raimar Eberhard e.a. (eds.), … vor dem Papyrus sind alle gleich!” Papyrologische Beiträge zu Ehren von Bärbel Kramer (P. Kramer), Berlijn, 2009, 192-212.
Scholl, Reinhold, ‘Herrinnen und Sklaven im Ptolemaïschen Ägypten, in Henri Melaerts en Leon Mooren (eds.), Le rôle et le statut de la femme en Égypte hellénistique, romaine et byzantine (Bruxelles et Louvain, 27-29/11/1997) (Studia Hellenistica 37), Leuven, 2001, 313-324.
Scholl, Reinhold, Corpus der Ptolemäischen Sklaventexte, vol 1, Stuttgart, 1990.
Scholl, Reinhold, Sklaverei in den Zenonpapyri: Eine Untersuchung zu den Sklaventermini, zum Sklavenwerb und zur Sklavenflucht, Trier, 1983.
Seltman, Charles, Women in Greek Society, Londen, 1953.
Shupak, Nili, Where can Wisdom be Found? The Sage's Language in the Bible and in Ancient Egyptian Literature, Fribourg, 1993.
Sijpesteijn, Pieter J., ‘Die ΧΩΡΙΣ ΚΥΡΙΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑΙ ∆ΙΚΑΙΩ ΤΕΚΝΩΝ in den Papyri’, Aegyptus 45 (1965), 171-189.
Skarsouli, Eleni, ‘Bemerkungen zu Petitionen wegen tätlichen Angriffs’, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 216 (2020), 191-196.
Skarsouli, Eleni, P. Oxyrhyncha. Edition dokumentarische Papyri aus der Kölner Samlung (Papyrologica Coloniensia 42), Paderborn, 2020, 49-56.
Skinner, Marilyn B., ‘The Sexuality Wars in Contemporary Classical Scholarship’, Thamyris/Intersecting: Place, Sex and Race 3:1 (1996), 103-123.
Skinner, Marilyn B., Sexuality in Greek and Roman Culture, Oxford, 2005.
Soen, Violet, Geschiedenis is een werkwoord: Een inleiding tot historisch onderzoek, Leuven, 2016.
Stol, Marten, Women in the Ancient Near East, Boston – Berlijn, 2016.
Stumpp, Eva Bettina, Prostitution in der Römischen Antike, Berlijn, 2001² [19981].
Tabone, Alessia, ‘Frauen und Prostitution in den Ostraka aus der östlichen Wüste Ägyptens’, in Patrick Reinard (ed.), Geschichte auf Scherben: Das Leben in der östlichen Wüste Ägyptens in Römischer Zeit, Trier, 2020, 107-119.
Tcherikover, Victor A. en Fuks, Alexander, Corpus Papyrorum Judaicorum, vol. 2, Cambridge, MA, 1960.
Thompson, Dorothy J., Memphis under the Ptolemies, Princeton, 2012² [19881].
Thompson, Herbert, A Family Archive from Siut, from Papyri in the British Museum, Including an Account of a Trial before the Laocritae in the year B. C. 170, Oxford, 1934.
Turfa, Jean Macintosh en Budin, Stephanie Lynn (eds.), Women in Antiquity: Real Women across the Ancient World, Londen, 2016.
Turner, Bryan S., The Body and Society: Explorations in Social Theory, Oxford, 1984.
Tyldesley, Joyce A., Daughters of Isis: Women of Ancient Egypt, Londen, 1995.
van Minnen, Peter, ‘Berenice, a Business Woman from Oxyrhynchus: Appearance and Reality’, in Arthur Verhoogt en Sven P. Vleeming (eds), The Two Faces of Graeco-Roman Egypt: Greek and Demotic and Greek-Demotic Texts and Studies presented to P. W. Pestman, Leiden, 1998, 59–70.
Vandorpe, Katelijn en Waebens, Sofie, ‘Women and Gender in Roman Egypt: The Impact of Roman Rule’, in Katja Lembke, Martina Minas-Nerpel en Stefan Pfeiffer (eds.), Tradition and Transformation: Egypt under Roman Rule, Leiden, 2010, 415-435.
Vandorpe, Katelijn, ‘Apollonia, A Businesswoman in a Multicultural Society (Pathyris, 2nd-1st centuries BC)’, in Henri Melaerts en Leon Mooren (eds.), Le rôle et le statut de la femme en Égypte hellénistique, romaine et byzantine (Bruxelles et Louvain, 27-29/11/1997) (Studia Hellenistica 37), Leuven, 2001, 325-336.
Vandorpe, Katelijn, ‘Ethnic Diversity in a Wealthy Household’, in James G. Keenan, Joseph Gilbert Manning en Uri Yiftach-Firanko (eds.), Law and Legal Practice in Egypt from Alexander to the Arab Conquest, Cambridge, 2014, 101-110.
Vandorpe, Katelijn, ‘Feminisme avant la lettre ? Het leven van een zakenvrouw in Hellenistisch Egypte’, Nieuw tijdschrift van de Vrije universiteit Brussel, 2000, 107-133.
Vandorpe, Katelijn, ‘Identity’, in Christina Riggs (ed.), The Oxford Handbook of Roman Egypt, Oxford, 2012, 260-276.
Vandorpe, Katelijn, ‘The Ptolemaic Epigraphe or Harvest Tax (shemu)’, Archiv für Papyrusforschung 46 (2000), 169–232.
Vandorpe, Katelijn, ‘The Ptolemaic Period’, in Alan B. Lloyd (ed.), A Companion to Ancient Egypt, Oxford, 2010, 159-179.
Vandorpe, Katelijn, The Bilingual Archive of Dryton, his Wife Apollonia and their Daughter Senmouthis (P. Dryton) (Collectana Hellenistica 4), Brussel, 2002.
Vandorpe, Katelijn; Clarysse, Willy en Verreth, Herbert e.a., Graeco-Roman archives from the Fayum (Collectanea Hellenistica - KVAB 6), Leuven - Paris – Bristol, 2015.
Verhoogt, Arthur, ‘Unique Sources in an Unusual Setting’, in Katelijn Vandorpe (ed.), A Companion to Greco-Roman and Late Antique Egypt, Hoboken, 2019, 3-13.
Waebens, Sofie, ‘Life Portraits: People and their Everyday Papers in a Bureaucratic Society’, in Katelijn Vandorpe (ed.), A Blackwell Companion to Greco-Roman and Late Antique Egypt, Hoboken, 2019, 208-211.
Wallace, Sherman LeRoy, Taxation in Egypt from Augustus to Diocletian, Princeton, 1938.
Ward, Benedicta, Harlots of the Desert: A Study of Repentance in Early Monastic Sources (Cistercian Studies Series 106), Michigan, 1987.
Watterson, Barbara, Women in Ancient Egypt, New York, 1991.
Westermann, William Linn, ‘The Castanet Dancers of Arsinoe’, The Journal of Egyptian Archaeology 10:2 (1924), 134-144.
Westermann, William Linn, Upon Slavery in Ptolemaic Egypt, New York, 1929.
Wilfong, Terry G. Women of Jeme: Lives in a Coptic Town in Late Antique Egypt, Ann Arbor, 2003.
Winkler, John J., The Constraints of Desire: The Anthropology of Sex and Gender in Ancient Greece, Londen, 1990.
Witzke, Serena, ‘Harlots, Tarts, and Hussies?: A Problem of Terminology for Sex Labor in Roman Comedy’, Helios 42:1 (2015), 7-27.
Yamauchi, Edwin, ‘Cultic Prostitution: A Case Study in Cultural Diffusion’, in Harry A. Hoffner (ed.), Orient and Occident: Essays Presented to Cyrus H. Gordon on the Occasion of His Sixty-fifth Birthday, Kevelaer, 1973, 213-222.
