‘Ik ga niet als enige klimaatvriendelijker gaan leven’ Wat anderen doen, doet er toe bij de keuze om je in te spannen voor het klimaat
Dat gewone mensen dingen doen en consumeren die nadelig zijn voor het milieu is één van de oorzaken dat ons klimaat verder blijft opwarmen. Hoewel veel Belgen de klimaatverandering als een groot probleem beschouwen, blijft hun gedragswijziging tot nu toe eerder beperkt. Mijn onderzoek geeft aan dat dit te maken kan hebben met de indruk die mensen hebben dat anderen niet bereid zijn om klimaat-inspanningen te leveren.
De natuurwetenschappelijke kennis over klimaatverandering en over wat we moeten doen om verdere opwarming te voorkomen is stilaan beschikbaar. Dat die kennis nog niet onmiddellijk resulteerde in massale individuele gedragsverandering geeft aan dat het voorkomen van klimaatverandering geen technisch probleem meer is maar vooral een politiek en sociaal probleem geworden is. Hoe kan het gedrag van mensen worden gewijzigd?
Mijn onderzoek vertrekt van de theorie van het ‘collectief-actie-probleem’ om te begrijpen waarom te weinig mensen hun individueel gedrag wijzigen. Klimaatverandering wordt veroorzaakt door een buitengewoon groot aantal daden van een enorm aantal individuen (en natuurlijk ook van bedrijven en overheden). Het gevolg is dat ieders eigen persoonlijke bijdrage aan het redden van het klimaat zo triviaal is zodat de meeste mensen er voor kiezen zich niet in te spannen. Omdat zo goed als iedereen op deze wijze redeneert, vindt er geen ‘collectieve actie’ plaats hoewel de inspanning die we samen zouden leveren uiteindelijk wel in ieders voordeel zou zijn. De meeste mensen kiezen er voor om te ‘free-riden’, dat wil zeggen te genieten van de klimaatinspanningen van anderen zonder zelf inspanningen te leveren. Niet alleen het gevoel dat de eigen inspanning geen verschil zou maken speelt een rol. De meesten willen wel bijdragen op voorwaarde dat andere mensen dat ook doen. Ze zijn dus gevoelig voor de wederkerigheid van hun inspanningen. Waarom zouden zij zich inspannen terwijl anderen niets doen en profiteren van de offers die zij brengen? Mensen zijn dus geneigd zelf te free-riden en hebben schrik dat anderen gaan free-riden, en die twee dingen samen vormen een barrière waardoor velen zich klimaatonvriendelijk blijven gedragen. Deze theorie heb ik getest aan de hand van een experiment.
Stel dat u te horen zou krijgen dat 82% van de Vlamingen bereid is om minder rundvlees te eten—rundsvlees is erg milieuschadelijk. Zou u dan zelf ook bereid minder rundsvlees te eten? Zulke vragen over rundsvlees, autorijden en vliegtuigreizen stelde ik aan de 1.800 Vlamingen die aan mijn onderzoek deelnamen. In een experiment kregen de verschillende deelnemers verschillende versies van een verzonnen krantenartikel te zien. Een voorbeeld van zo’n artikel staat hier onder.
Iedere deelnemer kreeg maar één krantenartikel te zien waarbij sommigen te lezen kregen dat 82% van de Vlamingen bereid was zich in te spannen voor het klimaat terwijl anderen lazen dat slechts 18% van de Vlaamse bevolking hiertoe bereid was. Nadat ze het artikel lazen, werden de deelnemers gevraagd in welke mate zij zelf bereid waren klimaatvriendelijker te gaan leven (in het voorbeeld: zelf minder rundsvlees te gaan eten). Door de bereidheid van de burgers die verschillende informatie hadden gekregen met elkaar te vergelijken kon ik nagaan of de gevoeligheid voor free-riders een rol speelt.
Wat bleek? Deelnemers die de informatie kregen dat slechts 18% van de Vlamingen bereid was minder rundvlees te eten, waren significant minder bereid hun eigen gedrag aan te passen en minder rundvlees te eten dan mensen die geen informatie over het gedrag van anderen kregen. Ook voor rijgedrag bleek het gedrag van de anderen er toe te doen. Deelnemers die de informatie kregen dat 82% van de Vlamingen bereid waren minder met de auto te rijden waren zelf ook meer bereid minder met de auto te rijden in vergelijking met deelnemers die lazen dat slechts 18% van de Vlamingen bereid waren en in vergelijking met deelnemers die geen informatie over het gedrag van anderen kregen. Voor vlieggedrag maakte het gedrag van de anderen geen verschil, in de gehele groep deelnemers was de bereidheid om minder te vliegen voor het klimaat vrij hoog.
Wat met andere factoren?
Wat anderen doen, speelt dus een rol. Mensen willen dat hun inspanningen niet voor niets zijn en ze willen niet dat anderen stilzitten en van hun inspanningen profiteren. Mijn onderzoek bevestigt hiermee eerder onderzoek, maar tegelijk toont het ook aan dat de gevoeligheid voor free-riders niet de grootste barrière voor individueel klimaatvriendelijk gedrag is. In hetzelfde onderzoek onderzocht ik (op een niet experimentele manier) nog een aantal andere factoren die een groot effect hebben. Hoe meer waarde mensen hechten aan het milieu en hoe meer ze geloven dat ook gedragswijzigingen nodig zijn om de klimaatopwarming tegen te gaan, hoe meer bereid ze zijn zich zelf ook klimaatvriendelijk te gedragen. Daarnaast spelen politieke voorkeuren een rol. Mensen die zichzelf links plaatsten op het politieke spectrum zijn over het algemeen meer bereid zich klimaatvriendelijk te gedragen dan mensen die zich rechts plaatsten. Tot slot is er een groot effect van de persoonlijke ‘kost’ die het klimaatvriendelijke gedrag met zich mee zou brengen. Voor sommige mensen, bijvoorbeeld zij die veel met de auto rijden, is minder rijden lastiger dan voor zij die toch al weinig de wagen nemen. Hoe groter de moeite die mensen moeten doen, hoe minder bereid ze zijn om de klimaatinspanning te leveren.
Wat nu?
Het gedrag van anderen doet er toe maar is maar één van de factoren die speelt bij klimaatvriendelijke keuzes. Sommigen gedragen zich klimaatvriendelijk ongeacht wat anderen doen. Het is zaak deze ‘die hard’ klimaatvriendelijke groep uit te breiden om zo de lauwe massa te beïnvloeden die zich door wat anderen doen, laat overtuigen. Als genoeg mensen zich klimaatvriendelijk gedragen, komt er een omslagpunt. Mensen kunnen bijvoorbeeld op school milieubewustzijn bijgebracht worden of de kost van klimaatvriendelijk gedrag kan kleiner gemaakt worden (bijvoorbeeld door meer openbaar vervoer). De base line is dus: wees een pionier en pas je klimaatonvriendelijk gedrag aan, op die manier zullen de minder overtuigden uiteindelijk wel volgen.
Bibliografie
Bamberg, S., & Möser, G. (2007). Twenty years after Hines, Hungerford, and Tomera: A new metaanalysis of psycho-social determinants of pro-environmental behaviour. Journal of Environmental Psychology, 27(1), 14-25. doi:10.1016/j.jenvp.2006.12.002
Beckers, K. (2019). What Vox Pops Say and How That Matters: Effects of Vox Pops in Television News on Perceived Public Opinion and Personal Opinion. Journalism & Mass Communication Quarterly, 96(4), 980–1003. doi:10.1177/1077699019843852
Bryman, A. (2012). Social Research Methods (4th Ed.). Oxford: Oxford University Press.
Bohr, J. (2014). Barriers to Environmental Sacrifice: The Interaction of Free Rider Fears with
Education, Income, and Ideology. Sociological Spectrum, 34(4), 362-379. doi:10.1080/02732173.2014.917250
Bord, R. J., & O'Connor, R.E. (1997). The Gender Gap in Environmental Attitudes: The Case of Perceived Vulnerability to Risk. Social Science Quarterly, 78(4), 830-840.
Delreux, T., & Happaerts, S. (2016). Environmental Policy and Politics in the European Union. Chapter 6. Environmental Policy Instruments. London: Palgrave Macmillan.
Diekmann, A., & Preisendörfer, P. (2003). Green and Greenback. Rationality and Society, 15(4), 441472. doi:10.1177/1043463103154002
Eurobarometer. (2020a). Attitudes of European Citizens Towards the Environment. Accessed on https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/2257
Eurobarometer. (2020b). Media use in the European Union. Publications Office of the EU. Accessed on https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/c2fb9fad-db78-…
European Social Survey (ESS). (2018). Data by theme: Media and Social Trust. Accessed on 22 February 2021 on, https://www.europeansocialsurvey.org/data/themes.html?t=media
Fritsche I., Jonas, E., Kayser, D. N., & Koranyi, N. (2010). Existential threat and compliance with pro-
environmental norms. Journal of Environmental Psychology, 30(1), 67–79. doi:10.1016/j.jenvp.2009.08.007
Gifford, R.,& Nilsson, A. (2014). Personal and social factors that influence pro-environmental concern and behaviour: A review. International Journal of Psychology, 49(3), 141–157. doi:0.1002/ijop.12034
Góis, A. R., Santos, F. P., Pacheco, J. M., &, Santos, F. C. (2019). Reward and punishment in climate change dilemmas. Scientific reports, 2019-11-07, 9(1), 16193-9. doi:10.1038/s41598-019-52524-8
Hammar, H., Jagers, S. C., & Nordblom, K. (2009). Perceived tax evasion and the importance of trust. The Journal of Socio-economics, 38(2), 238-245. doi:10.1016/j.socec.2008.07.003
Harring, N.,& Jagers, S.C. (2013). Should We Trust in Values? Explaining Public Support for Pro-Environmental Taxes. Sustainability, 5(1), 210-227. doi:10.3390/su5010210
Harring, N., & Jagers, S.C. (2018). Why do people accept environmental policies? The prospects of higher education and changes in norms, beliefs and policy preferences. Environmental Education Research, 24(6), 791-806. doi:10.1080/13504622.2017.1343281
IPCC. (2018). Global Warming of 1.5°C: Headline Statements from the Summary for Policymakers. Accessed from https://www.ipcc.ch/sr15/chapter/spm/
Kollmuss, A., & Agyeman, J. (2002). Mind the Gap: Why do people act environmentally and what are the barriers to pro-environmental behavior? Environmental Education Research, 8(3), 239-260, doi:10.1080/13504620220145401
Lecheler, S., & De Vreese, C.H. (2011). Getting real: The duration of framing effects. Journal of Communication, 61(5), 959-983. doi:10.1111/j.1460-2466.2011.01580.x
Mansbridge, J. (2014). The role of the state in governing the commons. Environmental Science & Policy, 36, 8-10. doi:10.1016/j.envsci.2013.07.006
Mazzoleni, G., & Schulz, W. (1999). "Mediatization" of Politics: A Challenge for Democracy? Political Communication, 16(3), 247-261. doi:10.1080/105846099198613
McGrath, L. F., & Bernauer, T. (2017). How strong is public support for unilateral climate policy and what drives it? Wiley interdisciplinary reviews. Climate change, 2017-11, 8 (6), p.e484. doi:10.1002/wcc.484
Mullinix, K. J., Leeper, T. J., Druckman, J. N., & Freese, J. (2015). The Generalizability of Survey Experiments. Journal of Experimental Political Science, 2(2), 109–138. doi:10.1017/XPS.2015.19
O'Connor, R. E., Bard, R. J., & Fisher, A. (1999). Risk Perceptions, General Environmental Beliefs, and Willingness to Address Climate Change. Risk Analysis, 19(3), 461-471. doi:10.1111/j.15396924.1999.tb00421.x
O'Connor, R. E., Bord, R. J., Yarnal, B., & Wiefek, N. (2002). Who Wants to Reduce Greenhouse Gas
Emissions? Social Science Quarterly, 83(1), 1-17. doi:10.1111/1540-6237.00067
Olson, M. (1965). The Logic of Collective Action. Harvard University Press, Cambridge, MA
Ostrom, E. (1998). A Behavioral Approach to the Rational Choice Theory of Collective Action:
Presidential Address, American Political Science Association, 1997. The American Political Science Review, 92(1), 1–22. doi:10.2307/2585925
Ostrom, E. (2000). Collective Action and the Evolution of Social Norms. The Journal of Economic Perspectives, 14(3), 137-158. doi:10.1257/jep.14.3.137
Ostrom, E. (2010). Polycentric systems for coping with collective action and global environmental change. Global Environmental Change, 20(4), 550-557. doi:10.1016/j.gloenvcha.2010.07.004
Schultz, P. W. (2011). Conservation Means Behavior. Conservation Biology, 25(6), 1080-1083. doi:10.1111/j.1523-1739.2011.01766.x
Semenza, J. C., Hall, D.E., Wilson, D. J., Bontempo, B. D., Sailor, D. J., & George, L. A. (2008). Public
Perception of Climate Change. Voluntary Mitigation and Barriers to Behavior Change. American Journal of Preventive Medicine, 35(5), 479-487. doi:10.1016/j.amepre.2008.08.020
Shinada, M., & Yamagishi, T. (2007). Punishing free riders: Direct and indirect promotion of cooperation. Evolution and Human Behavior, 28(5), 330-339. doi:10.1016/j.evolhumbehav.2007.04.001
Slothuus, R. & De Vreese, C. H. (2010). Political Parties, Motivated Reasoning, and Issue Framing
Effects. The Journal of Politics, 72(3), 630-645. doi:10.1017/S002238161000006X
Smith, E. K., & Mayer, A. (2018). A social trap for the climate? Collective action, trust and climate change risk perception in 35 countries. Global environmental change, 49, 140-153. doi:10.1016/j.gloenvcha.2018.02.014
Spence, A., & Pidgeon, N. (2010). Framing and communicating climate change: The effects of distance and outcome frame manipulations. Global Environmental Change, 20(4), 656-667. doi:10.1016/j.gloenvcha.2010.07.002
Swim, J. K., Stern, P. C., Doherty, T. J., Clayton, S., Reser, J. P., Weber, E. U., Gifford, R., & Howard,
G. S. (2011). Psychology's Contributions to Understanding and Addressing Global Climate Change. The American Psychologist, 66(4), 241-250. doi:10.1037/a0023220
Thøgersen, J., & Crompton, T. (2009). Simple and Painless? The Limitations of Spillover in Environmental Campaigning. Journal of Consumer Policy, 32(2), 141-163. doi:10.1007/s10603-0099101-1
Tobler, C., Visschers, V. H. M., & Siegrist, M. (2012). Addressing climate change: Determinants of consumers' willingness to act and to support policy measures. Journal of Environmental Psychology, 32(3), 197-207. doi:10.1016/j.jenvp.2012.02.001
Truelove, H. B., & Parks, C. (2012). Perceptions of behaviors that cause and mitigate global warming and intentions to perform these behaviors. Journal of Environmental Psychology, 32(3), 246-259. doi:10.1016/j.jenvp.2012.04.002
Universiteit Antwerpen. (2018). Wat is het Burgerpanel? Accessed on 30 november 2020, https://www.ua-burgerpanel.be/wat/
Van Gorp, B. (2006). Framing asiel: Indringers en slachtoffers in de pers. Leuven: Acco.
Watson, R. T. (2003). Tragedy of the commons? : Climate change: The political situation. Science (American Association for the Advancement of Science), 302(5652), 1925–1926.
