Welke onderdelen moet een structureel en planmatig leesbeleid bevatten en hoe stel je zo een leesbeleid precies op? Op deze vragen wordt er in deze bachelorproef een antwoord geformuleerd. Door verschillende nationale en internationale bronnen uitvoerig te bestuderen, werd er een handreiking ontwikkeld voor het opstellen en uitvoeren van een structureel en planmatig leesbeleid.
Aanleiding van het onderzoek
Uit de resultaten van het PISA- en PIRLS Repeat-onderzoek (2018) is gebleken dat het leesplezier van de leerlingen achteruitgaat. 60% van de Vlaamse leerlingen geeft aan dat ze enkel lezen om informatie te verkrijgen of als het moet. De helt vindt lezen zelfs tijdverlies. De directrice van basisschool De Dommelbrug merkt dat de leerkrachten van haar team vaak niet weten hoe ze moeten werken aan het leesplezier bij de leerlingen. Aan de hand van deze bevindingen ben ik aan de slag gegaan.
Wat houdt het onderzoek in?
In de aanbevelingen van het PIRLS-onderzoek wordt vermeld dat een structureel en planmatig leesbeleid nodig is om effect te ondervinden op het leesgedrag en de leesbeleving van de kinderen. Aan de hand van dit inzicht ben ik aan de slag gegaan in mijn onderzoek.
Deze bachelorproef onderzoekt waarom een school een leesbeleid nodig heeft en wie er betrokken moet worden bij het opstellen ervan. Ook werd er onderzocht op welke bouwstenen een leesbeleid gebaseerd is, welke stappen er doorlopen moeten worden bij het opstellen en uitvoeren van een leesbeleid en welke onderdelen een leesbeleid moet bevatten. Tot slot werd er onderzocht hoe we de leesvaardigheid van de leerlingen kunnen bevorderen aan de hand van het leesplezier.
De resultaten van het onderzoek
Een leesbeleid maak je concreet in een document dat houvast biedt bij de inrichting van leesbevordering binnen de school. In een leesbeleid legt de school vast wat de stand van zaken is en op welke manier er binnen de school aan leesplezier gewerkt wordt. Aangezien het volledige team moet meewerken aan de leesbevorderende activiteiten die georganiseerd worden binnen de school is het opstellen van het leesbeleid een activiteit van het volledige schoolteam. Niettemin zijn er het best twee of drie teamleden die de rol van procestrekker op zich nemen.
Het opstellen en uitvoeren van een leesbeleid verloopt volgens een cyclisch proces van scannen’, ‘plannen’ en ‘uitvoeren’. De onderdelen die tijdens dit proces doorlopen moeten worden zijn de volgende:
De verschillende stappen voor een duurzaam leesbeleid (Hebbrecht & Vansteelandt, 2020)
Uit het internationaal PIRLS-onderzoek (2016) bleek dat er een verband is tussen de leesvaardigheid en het leesplezier. Een leerling die graag leest, zal een betere taalvaardigheid ontwikkelen. Deze bevinding is zeer interessant wanneer we de cijfers uit het internationaal PIRLS-onderzoek bekijken. Het PIRLS-onderzoek voert om de vijf jaar onderzoek naar de prestaties van leerlingen in begrijpend lezen. Wanneer we de resultaten van dit onderzoek bekijken zien we dat Vlaanderen de sterkste daler is op het vlak van begrijpend lezen.
Verschil in de gemiddelde prestaties voor begrijpend lezen in Vlaanderen en de rest van de wereld tussen 2006 en 2016 (Centrum voor Onderwijseffectiviteit en -evaluatie, 2017).
Ontwerp: leidraad voor het opstellen en uitvoeren van een structureel en planmatig leesbeleid
Aan de hand van bovenstaande resultaten, werd een leidraad voor het opstellen en uitvoeren van een structureel en planmatig leesbeleid ontwikkeld. De leidraad kan gebruikt worden voor het opstellen van een leesbeleid waarbij scholen eigen meningen/opvattingen/... kunnen integreren.
In de ontwikkelde leidraad is er eerst een korte inleiding waarin vermeld staat waarom een school werk moet maken van een leesbeleid. Daarna wordt er beschreven waarop de leidraad gebaseerd is, het cyclisch proces en het model dat hierbij hoort en tot slot wie er betrokken moet worden bij het opstellen van een leesbeleid.
Daarna wordt er overgegaan naar een ‘stappenplan’ waarmee een school aan de slag kan. Wel is het belangrijk te weten dat scholen dit niet zomaar mogen volgen maar dat ze eigen wensen/noden erin moeten opnemen. Daarom wordt er beschreven wat ze in een bepaalde stap moeten doen, en worden er voorbeelden of tips gegeven. Hierdoor krijgen de scholen wel de kans om eigen noden/behoeften erin op te nemen.
Ook worden er steeds handige hulpmiddelen meegegeven zoals het document van Iedereen Leest om de beginsituatie van school op een volledige manier te bepalen. Tot slot worden er voorbeelden gegeven die als inspiratie kunnen dienen.
Het hoofddoel van de leidraad is om het voor scholen eenvoudiger te maken om een leesbeleid op te stellen. Aan de hand van het leesbeleid zal er op de school gewerkt worden aan het leesplezier en de leesvaardigheid van de leerlingen.
Bequoye, S. (2018, Augustus 1). Onderzoek pleit voor meer leesplezier op school. Opgehaald van Iedereenleest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/onderzoek/onderzoek-pleit-voor-…
Bequoye, S. (2018, augustus 7). Vlaamse leerlingen scoren minder goed op leesprestaties. Opgehaald van Iedereenleest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/onderzoek/vlaamse-leerlingen-sc…
Bequoye, S. (2018, augustus 7). Waarom lezen goed is voor ons. . Opgehaald van iedereenleest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/onderzoek/waarom-lezen-goed-voo…
Bequoye, S. (2018, augustus 2). Wat is leesbevordering? . Opgehaald van iedereenleest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/wat-leesbevordering
Bequoye, S. (2020, Mei 22). Lezen is goed voor ons welzijn. Opgehaald van Iedereenleest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/onderzoek/lezen-goed-voor-ons-w…
CANON Cultuurcel . (2020). Toneellezen. Opgehaald van Cultuurkuur: https://www.cultuurkuur.be/inspiratie/toneellezen#:~:text=Bij%20toneell….
CANON Cultuurcel. (2011). Beste Boekenjuf/meester 2011 - 9 verhalen uit de praktijk . Opgehaald van CANON Cultuurcel : https://issuu.com/canoncultuurcel/docs/boekenjuf_meester_2011_web
CANON Cultuurcel. (2021). Ralfi-lezen. Opgehaald van Cultuurkuur: https://www.cultuurkuur.be/inspiratie/ralfi-lezen
Canon Cultuurcel; Stichting Lezen. (2003). Leeskracht! Gids voor literaire competentie op school. In Leeskracht! Gids voor literaire competentie op school (pp. 74-80). Leuven: Davidsfonds/Infodok.
Centrum voor Onderwijseffectiviteit en -evaluatie . (2017, december 5). Het Vlaams lager onderwijs in PIRLS 2016. Opgehaald van Onderwijs Vlaanderen: https://www.onderwijs.vlaanderen.be/nl/progress-in-international-readin…
Chambers, A. (2012). Leespraat. Utrecht: Ef & Ef Media.
Dhaene, S. (2018, augustus 5). Waarom onderwijs wél moet kiezen voor leesplezier. Opgehaald van Iedereenleest : https://www.iedereenleest.be/over-lezen/opinie/
Dingenen, M. V. (2015, november). Leesboverdering en activerende werkvormen. Opgehaald van Fris Onderwijs Nederland: https://frisonderwijsnederlands.files.wordpress.
Hebbrecht, J., & Vansteelandt, I. (2020). Van duurzaam leesbeleid naar sterk leesonderwijs. Fons, 6-9.
Huizenga, H. (2016). Taal & didactiek aanvankelijk en technisch lezen. Groningen: Noordhoff Uitgevers bv.
Iedereen Leest . (2018, november 14). In zeven stappen naar een leesplezierbeleid op school. Opgehaald van Iedereen Leest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/de-praktijk/zeven-stappen-naar-…
Kemmeren, C. (2010). Aan de slag met kinderboeken. In C. Kemmeren, Aan de slag met kinderboeken. Leidschendam: Biblion Uitgeverij .
Kuypers, T. (2018, Juli 25). De vele voordelen van voorlezen. Opgehaald van Iedereenleest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/de-vele-voordelen-van-voorlezen
Leemans, L. (2019, december 3). PISA-onderzoek: 5 belangrijke conclusies. Opgehaald van Klasse: https://www.klasse.be/70738/pisa-onderzoek-5-belangrijke-conclusies/
Leesmonitor . (2021). Vrij lezen. Opgehaald van Leesmonitor: https://www.leesmonitor.nu/nl/vrij-lezen
Leesmonitor. (2020). Definities leesbevordering. Opgehaald van Leesmonitor: https://www.leesmonitor.nu/nl/definities
Leraar24. (2019, Maart 26). RALFI helpt zwakke lezers naar hoger niveau. Opgehaald van Leraar24: https://www.leraar24.nl/69493/ralfi-helpt-zwakke-lezers-naar-hoger-nive…
Leraar24. (2020, Februari 13). Technisch lezen in groep 3-4 verbeteren met Connect Lezen. Opgehaald van Leraar24: https://www.leraar24.nl/419345/technisch-lezen-in-groep-3-4-verbeteren-…
Mijs, D., Egbertsen, T., Kampenhuis, O., Kitty, & Vernooy, K. (2015). Peer tutoring: een effectieve methodiek om de leesresultaten en de leesmotivatie te verbeteren. Hengelo: Expertis onderwijsadviseurs.
Nielen, T., & Bus, A. (2015, april 8). Bibliotheek op school onder de loep . Opgehaald van JSW: https://www.jsw.nl/wp-content/uploads/Archief/Artikelen/2015/99-08%20Ap…
Oostdam, R., Blok, H., & Boendermaker, C. (2012). Zwakke lezers effectief helpen met begeleid hardop lezen. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, pp. 574-583.
Statistiek Vlaanderen. (2018). PISA-scores. Opgehaald van Statistiek Vlaanderen: https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/pisa-scores
Stichting Lezen. (2013). Vrij lezen op de basisschool . Opgehaald van Stichting Lezen: https://www.lezen.nl/sites/default/files/kwestievanlezen1_def.pdf
Stichting lezen. (2020). Waarom doet lezen ertoe? . Opgehaald van Lezen.nl: https://www.lezen.nl/nl/waarom-doet-lezen-er-toe
Tilburg, S. V. (2018, september 12). Wat maakt een goed leesplezierbeleid op school? . Opgehaald van Iedereenleest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/wat-maakt-een-goed-leesplezierb…
Tomensen, M., Duerings, J., & A, V. d. (2009). Samenwerken aan taalbeleid: in tien stappen naar een taalbeleidsplan. Opgehaald van Lezen in het vmbo: https://www.lezeninhetvmbo.nl/sites/default/files/2019-08/Handreiking%2…
Van den Branden, K. (2020, februari 11). Hoe kinderen op school verleiden tot actief en graag lezen? Opgehaald van iedereenleest: https://www.iedereenleest.be/sites/default/files/2020-02/Presentatie%20…
Van den Branden, K., & Bogaert, N. (2011). Handboek taalbeleid secundair onderwijs. Leuven: Acco Uitgeverij.
Van Tilburg, S. (2018, november 14). In zeven stappen naar een leesplezierbeleid op school. Opgehaald van iedereenleest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/de-praktijk/zeven-stappen-naar-…
Van Tilburg, S. (2020, Juli 18). Zes bouwstenen van een kwalitatieve leesomgeving. Opgehaald van Iedereenleest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/de-praktijk/zes-bouwstenen-van-…
Vanbuel, V. (2018, september 3). Een goed leesbeleid: hoe doe je dat? . Opgehaald van Klasse: https://www.klasse.be/147692/een-goed-leesbeleid-hoe-doe-je-dat/
Vansteelandt, I., Rogiers, A., Keer, H. V., & Tilburg, S. V. (2018, april ). naar een duurzaam leesbeleid op school . Opgehaald van frisonderwijsnederland: https://frisonderwijsnederlands.files.wordpress.com/2018/04/fons_3_2_va…
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2018). Resultaten PIRLS Repeat. Opgehaald van Onderwijs Vlaanderen: https://www.onderwijs.vlaanderen.be/nl/progress-in-international-readin…
Vlaamse Onderwijsraad. (2019, augustus ). Sleutels voor effectief begrijpend lezen. Opgehaald van vlor: https://www.vlor.be/publicaties/praktijkgericht-onderzoek/sleutels-voor…