Tolken Vlaamse Gebarentaal in onderwijs, de sleutels tot succes? Ik dacht het niet!
“Het systeem van het middelbaar en hoger onderwijs blijft zo, dat wordt niet aangepast aan de dove studenten. Tolken kunnen ertoe bijdragen dat je in het systeem betrokken wordt, maar dat betekent nog niet dat het middelbaar en hoger onderwijs zo passen bij en aangepast zijn aan de noden van dove leerlingen en studenten.” (Citaat van een participant)
Toegankelijk onderwijs kunnen volgen klinkt voor de meesten onder ons vanzelfsprekend en als een basisrecht. Voor dove scholieren en studenten is dit echter niet altijd het geval (geweest). Hoewel zij steeds regelmatiger doorstromen naar het reguliere onderwijsparcours, botsen zij ook vandaag de dag nog op taalbarrières. Om de overstap naar het reguliere onderwijs toch wat vlotter te laten verlopen, zetten daarom steeds meer scholieren en studenten onderwijsgebarentaaltolken in. Ze hopen daarbij dat de tolk zal fungeren als schakel tussen leerkracht en leerling, tussen docent en student, om zo de lessen toegankelijker te maken. Beperkte (toegang tot reguliere) opleidingsmogelijkheden was in de jaren 1990 namelijk dé hoofdoorzaak van waarom doven een overwegend lager opleidings- en bijgevolg tewerkstellingsniveau hadden.
Tolken als oplossing?
Vandaag de dag kan er al zo’n 20 jaar gerekend worden op de inzet van tolken Vlaamse Gebarentaal (VGT) in het onderwijs, waardoor er vermoed wordt dat meer dove leerlingen integreren, naar hoger onderwijsrichtingen doorstromen en bijgevolg op een hoger niveau worden tewerkgesteld. Maar is dat effectief zo? In hoeverre maakten/ maken dove leerlingen en studenten eigenlijk gebruik van tolken VGT om onderwijs te volgen? Tot op welke hoogte is er een verband tussen het inzetten van tolken VGT in het onderwijs en het opleidingsniveau? En in welke mate heeft het opleidingsniveau een invloed op de tewerkstelling van doven? Om deze onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden is er een sequential explanatory mixed-methods onderzoek uitgevoerd, waarbij zowel kwantitatieve als kwalitatieve data werden verzameld.
Ik dacht het niet!
Uiteindelijk kwam er uit het onderzoek naar voren dat onderwijs onvoldoende toegankelijk kan worden gemaakt enkel en alleen door onderwijsgebarentaaltolken in te zetten, en dat voelen dove scholieren en studenten maar al te goed. Er zijn namelijk nog te veel tolk-gerelateerde knelpunten, zoals het beperkte aantal toegewezen tolkuren, het af en toe niet kunnen vinden van (kwaliteitsvolle) tolken en de maar moeilijk te tolken lesinhoud waardoor de tolkeninzet niet in elke les een meerwaarde is. Als gevolg daarvan moeten scholieren en studenten zich in een regulier onderwijsparcours meer inspannen en zijn ze in vergelijking met hun leeftijdsgenoten vaker aangewezen op zelfstudie. De beperkte toegang tot onderwijsactiviteiten vraagt van de leerlingen en studenten dus meer doorzettingsvermogen en wilskracht om een opleiding af te ronden en om een diploma te behalen.
Of misschien toch wel?
De voordelen die het inzetten van onderwijsgebarentaaltolken met zich zou moeten meebrengen wegen met andere woorden niet helemaal op tegen de negatieve ervaringen die scholieren en studenten hebben met het onderwijs en de tolk-gerelateerde knelpunten. Dat verklaart ook meteen waarom scholieren en studenten ervan overtuigd zijn dat ze een opleiding ook zonder tolken in te schakelen zouden kunnen afronden. Wel gaven ze toe dat hun onderwijsparcours er zonder tolken VGT anders zou hebben uitgezien en dat het kunnen inzetten van onderwijsgebarentaaltolken hen gemotiveerd heeft om een opleiding af te werken. Het inschakelen van tolken VGT mag enerzijds dus zeker niet overschat worden, aangezien het om een persoonlijk verhaal gaat dat afhangt van veel factoren, maar mag anderzijds ook niet onderschat worden. Onderwijsgebarentaaltolken zorgen er misschien niet altijd voor dat onderwijs volledig toegankelijk wordt gemaakt, het kunnen inzetten van tolken geeft de leerlingen en studenten wel vaak de moed om tijdens een opleiding door te zetten.
We zitten dus op de goede weg, maar met het inschakelen van tolken VGT in het onderwijs alleen zal het wel nog even duren vooraleer de bestemming ‘Toegankelijk Onderwijs’ is bereikt. En dat heeft gevolgen voor het opleidingsniveau van doven, want nog steeds is de groep doven die naar een hoger onderwijsopleiding doorstroomt in de minderheid.
En wat met de bestemming ‘Werk’?
Los van de toegankelijkheidsgraad en de tolkeninzet in het onderwijs kunnen er dankzij een hoger opleidingsniveau wel bescheiden verbeteringen worden vastgesteld voor wat betreft het tewerkstellingsniveau. Toch maakt dit onderzoek ook duidelijk dat een hoger opleidingsniveau er niet altijd voor zorgt dat iemand op dat niveau wordt tewerkgesteld, sneller wordt aangeworven of zich sneller kan opwerken. Want wie als dove jongvolwassene denkt een stapje voor te hebben op zijn/ haar horende tegenstander, heeft het jammer genoeg meestal mis. Bij een aanwerving wordt er nog te vaak gefocust op wat dove kandidaten niet kunnen, ook al kunnen ze een diploma hoger onderwijs voorleggen. Dove sollicitanten worden nog te vaak veroordeeld op basis van hun doof zijn in plaats van beoordeeld op basis van hun kunnen.
“Werkgevers denken dat dove werknemers het niet kunnen, dat het te moeilijk zal worden of dat het op termijn struikelblokken zal opleveren. Want stel dat er voor eenzelfde job twee kandidaten zouden zijn, een horende en een dove kandidaat, die allebei ongeveer hetzelfde profiel hebben, dan wordt de horende kandidaat gekozen, dat is de gemakkelijkste weg. En een diploma kan helpen, maar niet genoeg. De dove persoon moet nog al te vaak dubbel zo hard werken, zich tot wel drie- of vierdubbel zo hard bewijzen.” (Quote van een participant)
Maar net zoals tolken VGT in het onderwijs geen superhelden zijn die in één, twee, drie onderwijs toegankelijk kunnen maken en ervoor kunnen zorgen dat een diploma behalen in het regulier en/ of hoger onderwijs een fluitje van een cent wordt, kunnen we van werkgevers jammer genoeg niet verwachten dat ze van vandaag op morgen al hun vooroordelen overboord gooien. Uitvoerige en structurele sensibilisatie in alle sectoren kan hier hopelijk stap voor stap een einde aan maken. Mensen moeten, ongeacht hun achtergrond of gehoorstatus, bovenal beoordeeld worden op hun competenties.
Bibliografie
Adriaenssens, J., De Meulder, M., Smessaert, I., Van Herreweghe, M., Van Mulders, K., Vermeerbergen, M., Heyerick, I., Verstraete, F., Mouton, N. & Stevens, H. (2005). Toelichting erkenning Vlaamse Gebarentaal. Werkdocument geschreven voor de hoorzitting van 21 april 2005 in het kader van de erkenning van de Vlaamse Gebarentaal.
Adviescommissie Vlaamse Gebarentaal. (z.j.). Wat is Vlaamse Gebarentaal? Geraadpleegd op 20 november 2020 via http://www.adviesvgt.be/wat-is-vlaamse-gebarentaal
AGODI. (2016). Speciale Onderwijsleermiddelen. Guy Janssens. Geraadpleegd op 28 januari 2021 via https://agodi.be/sites/default/files/atoms/files/Jaarrapport_AGODI_SOL_…
AGODI. (2018). Speciale Onderwijsmiddelen. Patrick Poelmans. Geraadpleegd op 28 januari 2021 via https://agodi.be/sites/default/files/atoms/files/sol2018.pdf
Baarda, D.B., van der Hulst, M., & de Goede, M.P.M. (2012). Basisboek interviewen: handleiding voor het voorbereiden en afnemen van interviews (3de dr.). Houten: Noordhoff Uitgevers Groningen.
Baarda, B., Bakker E., Fischer T., Julsing, M., van der Hulst, M. & van Vianen, R. (2017). Basisboek Methoden en Technieken: Kwantitatief praktijkgericht onderzoek op wetenschappelijke basis (6de dr.). Groningen/ Houten: Noordhoff Uitgevers Groningen/ Houten.
Baker, A., Van den Bogaerde, B., Pfau, R. & Schermer, T. (2008). Gebarentaalwetenschap: Een inleiding. Deventer: Van Tricht.
Beelaert, B., Bruyneel C. & Leeman, K. (2009). Vive la parole? Milaan 1880 als scharniermoment in het dovenonderwijs. Gent: Fevlado-Diversus.
Beroepsvereniging Vlaamse Gebarentaaltolken. (2019). Op het kruispunt van professionalisering: De weg naar een volwaardig statuut voor tolken VGT. Geraadpleegd op 2 december 2020 via https://bvgt.be/sites/default/files/2019-10/Op%20het%20kruispunt%20van%…
Broekaert, E., Bogaerts, J. & Clement, J. (1994). Wat doven zeggen: onderzoek naar de socioeducatieve leefsituatie van volwassen doven en slechthorenden uit het buitengewoon onderwijs in Vlaanderen. Leuven: Garant.
CAB. (z.j.a). Welzijn en werk NL. Geraadpleegd op 20 november 2020 via http://www.cabvlaanderen.be/f_main.aspx?pag=welzijn
CAB. (z.j.b). Sector Onderwijs. Geraadpleegd op 20 november 2020 via http://www.cabvlaanderen.be/f_main.aspx?pag=onderwijs
CAB. (z.j.c). Aanmelden voor tolken. Geraadpleegd op 2 december 2020 via http://www.cabvlaanderen.be/beheer/f_aanmelden.aspx?ReturnUrl=%2fbeheer…
CAB. (2019a). CAB: Jaarverslag 2019. Geraadpleegd op 20 november 2020 via http://www.cabvlaanderen.be/jaarrapport2019.pdf
CAB. (2019b). CAB pleit om dringend meer tolken VGT te activeren in Vlaanderen. Geraadpleegd op 2 december 2020 via http://www.cabvlaanderen.be/doc/CAB%20Speciaal%20rapport%20tekort%20tol…
Dammeyer, J., Crowe, K., Marschark, M. & Rosica, M. (2019). Work and employment characteristics of deaf and hard-of-hearing adults. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 24(4), 386-395. https://doi.org/10.1093/deafed/enz018
De Boer, F. (2006). Mixed Methods: een nieuwe methodologische benadering? KWALON, 11(2), 5-10. https://www.tijdschriftkwalon.nl/scripts/shared/artikel_pdf.php?id=KW-1…
De Clerck, G. (2011). Het emancipatieproces van de Vlaamse dovengemeenschap: identiteitsdynamieken vanuit een transnationaal perspectief en een vraag naar de erkenning van dove kennis-en leervormen. Ethiek & Maatschappij, 13(4), 99-120.
De Clerck, G. (2020). Nota rond aanvullende gespecialiseerde ondersteuning. Doof Talent.
De Meulder, M. (2011, 12 oktober). Aanpassen of oprotten. Maartje De Meulder. https://maartjedemeulder.be/2011/10/12/aanpassen-of-oprotten/
De Meulder, M., D’hoore, R., Vercruysse K. & Verstraete, F. (2008). De Vlaamse Dovengemeenschap. In M. Vermeerbergen & M. Van Herreweghe (Reds.), Wat [geweest/gewenst] is. Organisaties van en voor doven in Vlaanderen bevraagd over 10 thema’s (pp. 41-71). Gent: Fevlado Diversus vzw en Academia Press.
De Meulder, M., Smessaert, I., Vermeerbergen, M., Aerden, K. & Debreuck, K. (2008). Onderwijs aan dove en slechthorende kinderen, jongeren en volwassenen. Onderwijs van Vlaamse Gebarentaal en Dovencultuur. In M. Vermeerbergen & M. Van Herreweghe (Reds.), Wat [geweest/gewenst] is. Organisaties van en voor doven in Vlaanderen bevraagd over 10 thema’s (pp. 73-140). Gent: Fevlado Diversus vzw en Academia Press.
De Raeve, L. & Lichtert, G. (2010). De populatie slechthorende en dove kinderen in Vlaanderen anno 2010: Invloed van de vroege gehoorscreening en vroege cochleaire implantatie op onderwijs en zorg. Logopedie, 23(6), 15-25.
De Raeve, L., & Lichtert, G. (2012). Changing Trends within the Population of Children who are Deaf or Hard of Hearing in Flanders (Belgium): Effects of 12 Years of Universal Newborn Hearing Screening, Early Intervention, and Early Cochlear Implantation. Volta Review, 112(2), 131-148. https://doi.org/10.17955/tvr.112.2.688
De Witte, D. & Callewier, J. (2008). Tolken. In M. Vermeerbergen & M. Van Herreweghe (Reds.), Wat [geweest/gewenst] is. Organisaties van en voor doven in Vlaanderen bevraagd over 10 thema’s (pp. 219-247). Gent: Fevlado Diversus vzw en Academia Press.
Doof Talent. (2020). Over Doof Talent. Geraadpleegd op 28 januari 2021 via https://dooftalent.be/over-ons
Doof Vlaanderen. (z.j.). Lobbywerk. Geraadpleegd op 20 januari 2021 via https://www.doof.vlaanderen/lobbywerk
Doof Vlaanderen. (2018). Verhoging Arbeidstolkurenpakker (A-uren) naar 30%. Geraadpleegd op 30 november 2020 via https://www.doof.vlaanderen/nieuws/verhoging-arbeidstolkurenpakker-uren…
Doof Vlaanderen & Unia. (2018). Tolkuren voor dove personen op het werk en bij sollicitaties en beroepsopleidingen. Geraadpleegd op 20 januari 2021 via https://www.doof.vlaanderen/sites/default/files/imce/aanbeveling-tolkur…
Doof Vlaanderen. (2020a). Werk. Geraadpleegd op 20 november 2020 via https://www.doof.vlaanderen/lobby/dossiers/werk
Doof Vlaanderen. (2020b). Onderwijs. Geraadpleegd op 7 december 2020 via https://www.doof.vlaanderen/lobby/dossiers/onderwijs
Doof Vlaanderen. (2021). Geschiedenis. Geraadpleegd op 7 december 2020 via https://www.doof.vlaanderen/doof-vlaanderen/geschiedenis
EUMASLI. (2020). Programme. Geraadpleegd op 21 december 2020 via https://www.eumasli.eu/programme/
Fevlado. (2013a). Belangenbehartiging: Onderwijs. Dovennieuws, 88(5), 7-8. http://www.fevlado.be/upload/content/DN52013web.pdf
Fevlado. (2013b). Actualiteit: Omzendbrief: Tolken in het onderwijs. Geraadpleegd op 17 november 2020 via http://www.fevlado.be/fevlado-vzw/nieuws-prikbord/actualiteit/?d=230
Fevlado. (2013c). Actualiteit: Recht op tolken in onderwijs: Stemming in het Vlaams Parlement op 10 juli! Geraadpleegd op 17 november 2020 via http://www.fevlado.be/fevlado-vzw/nieuws-prikbord/actualiteit/?d=250
Fevlado. (2015a). Actualiteit: Tolken in onderwijs. Geraadpleegd op 9 november 2020 via http://www.fevlado.be/fevlado-vzw/nieuws-prikbord/actualiteit/?d=538
Fevlado. (2015b). Kinderen uit gezinnen met één of meerdere dove gezinsleden. Geraadpleegd op 26 december 2020 via http://www.fevlado.be/upload/content/Onderzoeksrapport%20en%20beleidsaa…
Fevlado. (2015c). Doven en arbeid. Geraadpleegd op 20 november 2020 via https://www.doof.vlaanderen/sites/default/files/imce/doven_en_arbeid_aa…
Garberoglio, C. L., Palmer, J. L., Cawthon, S. W. & Sales, A. (2019). Deaf People and Employment in the United States: 2019. https://doi.org/10.26153/tsw/10053
Glaser, M., & Van Pletzen, E. (2012). Inclusive education for deaf students: Literacy practices and South African Sign language. Southern African Linguistics and Applied Language Studies, 30(1), 25-37. https://doi.org/10.2989/16073614.2012.693707
Het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (z.j.). Grote lijnen van het M-decreet. Geraadpleegd op 30 april 2021 via https://www.onderwijs.vlaanderen.be/nl/grote-lijnen-van-het-m-decreet#:….
Het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2020a). Omzendbrief VWO/2009/01 van 15/05/2009. Geraadpleegd op 30 april 2021 via https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=14092
Het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2020b). Omzendbrief NO/2009/02 van 15/05/2009. Geraadpleegd op 30 april 2021 via https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=14091
Heyerick, I. & Vermeerbergen, M. (2012). Sign language interpreting in educational settings in Flanders, Belgium. In L. Leeson & M. Vermeerbergen (Eds.), Working with the Deaf Community Education, Mental Health and Interpreting (pp. 117-132). Dublin: Interesource Group Publishing.
Johnson, R. B., Onwuegbuzie, A. J., & Turner, L. A. (2007). Toward a definition of mixed methods research. Journal of Mixed Methods Research, 1(2), 112–133. https://doi.org/10.1177/1558689806298224
Josten, E. J. C., Korver, A., & de Lange, W. A. M. (2007). De positie van doven en zwaar slechthorenden op de arbeidsmarkt. Geraadpleegd op 26 december 2020 via http://bhtinformatie.nl/pdf/rapportdvarbeid.pdf
Knoors, H. (2004). Regulier basisonderwijs voor dove kinderen: Een lonkend perspectief? (Rede).
Knoors, H. (2007). School als een beschermende factor in de sociaal-emotionele ontwikkeling van dove kinderen. Van Horen Zeggen, 48(6), 10-17.
Kuckartz, U. (2014). Mixed Methods. Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-531-93267-5
Lang, H. G. (2002). Higher education for deaf students: Research priorities in the new millennium. Journal of deaf studies and deaf education, 7(4), 267-280. https://doi.org/10.1093/deafed/7.4.267
Marschark, M., Sapere, P., Convertino C. & Seewagen, R. (2005). Access to Postsecondary Education through Sign Language Interpreting. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 10(1), 38–50. https://doi.org/10.1093/deafed/eni002
McDermid, C. (2020). Educational Interpreters, Deaf Students and Inclusive Education? Turkish Journal of Special Education Research and Practice, 2(1), 27-46. https://doi.org/10.37233/TRSPED.2020.0107
Misoch, S. (2014). Qualitative Interviews. De Gruyter Oldenbourg. https://doi.org/10.1515/9783110354614
Mortelmans, D. (2013). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden (4de dr.). Leuven: Acco.
Perkins-Dock, R. E., Battle, T. R., Edgerton, J. M. & McNeill, J. N. (2015). A Survey of Barriers to Employment for Individuals who are Deaf. JADARA, 49(2), 66-85. https://repository.wcsu.edu/jadara/vol49/iss2/3
Powell, D. R. A. (2011). Floating in the Mainstream: New Zealand Deaf Students' Learning and Social Participation Experiences in Tertiary Education [Doctoraatsthesis, Griffith University]. Research Repository. http://hdl.handle.net/10072/367853
Raemdonck, L. & Scheiris, I. (2007). Ongehoord verleden: dove frontvorming in België aan het begin van de 20ste eeuw. Gent: Fevlado Diversus.
Rydberg, E., Gellerstedt, L. C. & Danermark, B. (2011). Deaf people's employment and workplaces–similarities and differences in comparison with a reference population. Scandinavian Journal of Disability Research, 13(4), 327-345. http://dx.doi.org/10.1080/15017419.2010.507375
Scheiris, I. (2013). Hoe zoenen doven? Een antwoord op de meest gestelde vragen over doofheid. Gent: Cultuur voor Doven.
Smessaert, I. (2009). Over leven in de horendenschool. Een exploratieve studie naar het welbevinden van dove leerlingen in het Vlaamse regulier secundair onderwijs [Ongepubliceerde master thesis]. Utrecht: Instituut voor Gebaren, Taal & Dovenstudies.
Teddlie, C., & Tashakkori, A. (2009). Foundations of mixed methods research. Los Angeles: SAGE.
Thierbach, C., Hergesell, J., & Baur, N. (2020). Mixed Methods Research. Londen: SAGE Research Methods Foundations. http://dx.doi.org/10.4135/9781526421036932545
Tubbing, L. (z.j.). Steekproef bepalen. De afstudeerconsulent. Geraadpleegd op 28 januari 2021 via https://deafstudeerconsultant.nl/afstudeertips/onderzoeksmethoden/steek…
Unia. (2018). Aanbeveling over de inclusie van dove personen op de Vlaamse arbeidsmarkt. Geraadpleegd op 30 november 2020 via https://www.unia.be/nl/wetgeving-aanbevelingen/aanbevelingen-van-unia/a…
Van Herreweghe, M. & Vermeerbergen, M. (1998). Thuishoren in een wereld van gebaren. Gent: Academia Press.
Van Herreweghe, M. & Vermeerbergen, M. (2009). Flemish Sign Language Standardisation. Current Issues in Language Planning, 10(3), 308-326. http://dx.doi.org/10.1080/14664200903154874
Van Impe, A. & Heyerick, I. (2008). Tewerkstelling. In M. Vermeerbergen & M. Van Herreweghe (Reds.), Wat [geweest/gewenst] is. Organisaties van en voor doven in Vlaanderen bevraagd over 10 thema’s (pp. 275-308). Gent: Fevlado Diversus vzw en Academia Press.
Vermeerbergen, M. (2003). Het inschakelen van tolken bij de onderwijsintegratie van dove en slechthorende kinderen en jongeren in het “gewone” onderwijs. Geraadpleegd op 26 januari 2021 via https://www.yumpu.com/nl/document/read/20377183/inschakeling-van-tolken…-
Vermeerbergen, M. & Van Herreweghe, M. (2008). De status van de Vlaamse Gebarentaal: van ondergronds bestaan tot culturele erkenning. In M. Vermeerbergen & M. Van Herreweghe (Reds.), Wat [geweest/gewenst] is. Organisaties van en voor doven in Vlaanderen bevraagd over 10 thema’s (pp. 1-25). Gent: Fevlado Diversus vzw en Academia Press.
Vermeerbergen, M. (2012). Tolken Vlaamse Gebarentaal op de werkvloer. Ad Rem, 26(4), 3-7.
Vermeerbergen, M., Doggen, C., De Weerdt, K. & Sheikh, H. (2012). (Samen)Werken met de Dovengemeenschap. Een kleine gids. Dublin: Intersource Group Publishing.
Vermeerbergen, M., Van Herreweghe, M., Smessaert I. & De Weerdt, D. (2012). De eenzaamheid blijft. Mainstreamed Flemish deaf pupils and wellbeing at school. In L. Leeson & M. Vermeerbergen (Eds.), Working with the Deaf Community: Education, Mental Health and Interpreting (pp. 101-118). Dublin: Interesource Group (Ireland) Limited.
Verstraete, F. (2011). Tolk To Me: Afstandstolken Vlaamse Gebarentaal in Vlaanderen. Een verkennende studie. Geraadpleegd op 29 november 2020 via https://www.yumpu.com/nl/document/read/19845268/tolk-to-me-afstandstolk…-
Verstraete, S. (2020). VGT voor Dummies. VGTC. Geraadpleegd op 25 januari 2021 via https://www.vgtc.be/vlaamsegebarentaal/vgt-voor-dummies/
Vlaams Parlement. (2021). Commissievergadering. Geraadpleegd op 7 mei 2021 via https://www.vlaamsparlement.be/commissies/commissievergaderingen/147497…
Walter, G. G. & Dirmyer, R. (2013). The effect of education on the occupational status of deaf and hard of hearing 26-to-64-year-olds. American Annals of the Deaf, 158(1), 41–49. http://dx.doi.org/10.1353/aad.2013.0014
Winn, S. (2007). Employment Outcomes dor People in Australia Who Are Congenitally Deaf: Has Anything Changed? American Annals of the Deaf, 152(4), 382-390.
Winston, E. (2004). Interpretability and accessibility of mainstream classrooms. In E. Winston (Ed.), Educational interpreting: How it can succeed (pp. 132-167). Washington, DC: Gallaudet Press.
