De verslavende aard van extreemrechts
“Tussen 13 en 15-jarige leeftijd ging ik aan mijn geloof twijfelen,” vertelde Individu B, een van de vijf jongeren die hun boekje open deden over hun ervaring met extreemrechts discours, “Ik keek naar atheïstische YouTubers zoals Mr Repzion en Armored Skeptic. Daarna viel ik in een rabbithole dat steeds rechtser werd.” Al snel veranderden de gespreksthema’s van kritiek op religie, naar negatieve uitingen over social justice warriors en feminisme. Als puber had individu B het uitvoerig over vrijemarktkapitalisme, feminazi’s en de “elite binnen de regering” zonder dat hij, zo zegt hij zelf, wist wat deze termen betekenen.
We horen dagelijks berichten over de opkomst van (extreemrechtse) politieke radicalisering. Toch is er weinig te vatten over hoe iemand, zo jong, zomaar kan radicaliseren. Het blijkt relatief makkelijk: stapsgewijs en dynamisch, langzaam en snel, per ongeluk en opzettelijk.
Alt-watte?
Paleoconservatieven, neoconservatieven, white supremacists, race realists, alt-light... Het is om horendol van te worden. Maar ‘alt-right’ zult u wel eens vaker gehoord hebben. Toch is deze benaming verouderd, zegt vroegere extreemrechtse YouTuber Faraday Speaks in een persoonlijk interview. Alt-right bestaat eigenlijk niet meer. De term impliceert dat het gaat om een alternatieve vorm van de extreemrechtse ideologie, maar de alt-right is intussen al veel verder gegroeid. Het kan geen alternatieve ideologie zijn als het de meest overheersende is. Daarom is het nuttiger om gewoon één term te gebruiken: het nieuwe extreemrechts.
Dit is, als het ware, de samensmelting van traditioneel extreemrechts en de alt-right. Net als traditioneel extreemrechts is het nieuw extreemrechts extreem nationalistisch, xenofoob en racistisch. Ze zijn anti-marxistisch, antisemitisch, homofoob, antifeministisch en transfoob. Het nieuwe extreemrechts verspreidt deze verscheidenheid aan ideeën via nieuwswebsites, forums en op sociale media waar ironie en zwarte humor de toon zetten.
Ook het taalgebruik is drastisch veranderd. Feministen worden feminazi's, moslims worden islamofascisten en transgender personen worden genderideologen. Deze groepen worden ontmenselijkt door middel van taal, maar er wordt tegelijkertijd gesteld dat er “normale” of “acceptabele” feministen, moslims of transgender personen zijn. Het nieuwe extreemrechts kadert hun gedrag zo dat het voor individuen moeilijk wordt om er tegenin te gaan. Zo wordt eugenetica of anti-immigratie retoriek vervangen door het idee dat naties gescheiden moeten worden op grond van specifieke fysieke kenmerken. Iemand die hier tegenin gaat wordt afgewezen: "Vind je niet dat zwarte mensen hun eigen natie verdienen?" Opeens klinken sommige ideeën zo vreemd niet meer, en worden ze al snel door centristische partijen overgenomen.
A series of unfortunate events
De online extreemrechtse aanwezigheid is opengebloeid tot een sterke sociale beweging, voor altijd in strijd met de elite die onterecht leeft van jouw harde werk: moslimimmigranten, joden in denktanks, liberalen, communisten en Big Tech-bedrijven. Het dagelijkse gebruik van sociale media ondersteunt deze spiraal van negativiteit en angstzaaierij. Men ontdekt een manier om frustraties te wijten aan iets tastbaars. Door middel van schuldverschuiving wordt een dreiging gepercipieerd.
Hoewel het makkelijk is om bepaalde retoriek te verspreiden via het internet, moet het nieuwe extreemrechts subtiel blijven. Om iemand te bekeren, gebruiken ze strategieën zoals ‘irony poisoning’ en ‘redpilling’. Vreemde termen, maar het komt erop neer dat een extreemrechts individu het niet meteen kan hebben over de Eurabia complottheorie met een normie. Ze zullen afgeschrikt worden. Wat extreemrechts wel kan doen is te werk gaan met een gerichte strategie. Een persoon wordt gestaag voorbereid om satirische grappen te accepteren als potentiële ‘waarheidsbommen’: "Ik zag mensen Joden uitlachen, dus ik deed eerst mee voor de meme", legt Discord-gebruiker FucknOathMate uit, "toen was het ineens geen meme meer."
Veel memes, en zo goed als de meeste, zijn grappen en grollen over triviale dingen. Sommige proberen een ideologisch standpunt over te brengen: een grap over het minimumloon is een duidelijke uiting van ontevredenheid met het systeem. Evenzo kan het plaatsen van een meme die de spot drijft met social justice warriors worden beschouwd als kritiek op sociale rechtvaardigheidspolitiek. Wanneer een minder smaakvolle meme mensen aan het lachen kan maken, gaat de volgende meme misschien nog een stapje verder. Als we elke dag dit soort memes consumeren, creëren en delen, worden we gedesensitiseerd. In de groepschats van Schild & Vrienden zagen we een resem van Holocaust-grappen die de gebeurtenissen bagatelliseerden. Een commentator op de YouTube-upload van Pano's Schild & Vrienden-documentaire, schijnbaar een middelbare scholier, wuifde de ernst al snel weg: "Deze memes zitten in elke klas groepschat."
Tussen twee vuren
Voortdurend online zijn heeft een ander gevaar. Generatie Z wordt vaak de ‘generatie multitasker’ genoemd. Een moment van stilte voelt te stil dus wordt er snel naar een smartphone gegrepen, terwijl er al een filmpje op de achtergrond speelt. Dit veroorzaakt een gebrek aan autonomie in de online aanwezigheid. We zijn minder kritisch. Dit is waar gewelddadige en misleidende retoriek zijn weg kan vinden naar iemands sociale media-feed. Daarbij willen sociale media platforms je online houden: bekijk een video over COVID19 en YouTube-algoritmen zullen iets omtrent anti-vaccinaties aanbevelen. Twitter’s trending systeem is afhankelijk van non-stop controverse. Zogenaamde informatieve berichten op Instagram en TikTok zijn niet verplicht om hun bronnen te vermelden.
In een persoonlijk interview werd Chris Janssens van Vlaams Belang gevraagd naar zijn zorgen over de Twitter ban van Donald Trump en of deze acties een ‘slippery slope’ kunnen worden: “Absoluut. De censuur van 'big tech'-bedrijven zoals Twitter en Facebook gaat door. [...] Deze multinationals runnen de grootste publieke fora die we ooit hebben gekend, zonder enige democratische verantwoording af te leggen.” Dit plaatst platforms echter in een lastige positie. Als je gebruikers niet bestraft voor ongepaste inhoud of misleidende informatie, wordt extreme retoriek genormaliseerd en verspreid. Maar als platforms dan wel actie ondernemen, versterkt het idee dat een vermeende elitegroep, zoals Big Tech, de massa het zwijgen wil opleggen.
U hebt uw bestemming bereikt
Op dit moment zijn we getuige van een doorbraak voor extreemrechts. De COVID19-pandemie zorgde ervoor dat meer mensen zich angstig voor de toekomst voelden. De gevolgen zullen we nog moeten afwachten. Iemands sociale identiteit wordt belangrijker wanneer men gelooft dat een hele groep bedreigd wordt. Het individu gaat op zoek naar gelijkgestemden. Voor Faraday Speaks is dit het exacte moment waarop hij zich begon te verdiepen in zelfhulp YouTube, net zoals individu B. Ze ontdekten een gemeenschap van andere verloren zielen. Radicalisering kan snel gebeuren, en met iedereen. Het geloof dat onze waarden en normen worden aangevallen is een sterke stimulans om terug te vechten.
Bibliografie
AfD. (2020, September 21). Alternative für 🇩🇪 Deutschland on Cultural Marxism [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/AfD/status/1307976233393815553
Ahlers, J. & Boender, R. (2019). GenZ: Verlangen naar verandering. Haarlem: Bertram + de Leeuw.
Ahmad, A. (2015, 2 March). A Note on Call-Out Culture. Retrieved March 20, 2019 via https://briarpatchmagazine.com/articles/view/a-note-on-call-out-culture…;
Alexander, J. (2018, February 28). Discord is purging alt-right, white nationalist and hateful servers. Polygon. https://www.polygon.com/2018/2/28/17061774/discord-alt-right-atomwaffen…
Alexander, J. (29 June, 2020). YouTube bans Stefan Molyneux, David Duke, Richard Spencer, and more for hate speech. The Verge. Retrieved October 6, 2020 via https://www.theverge.com/2020/6/29/21307303/youtube-bans-molyneux-duke-…
Anders Behring Breivik trial, day four - Thursday 19 April. (2012, April 19). The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2012/apr/19/anders-behring-breivik-tr…
Angus, C. (2016). Radicalisation and Violent Extremism: Causes and Responses. Retrieved December 14, 2020 via https://www.parliament.nsw.gov.au/researchpapers/Documents/radicalisati…
Archived Tweets from Donald Trump alluding to January 6th. (2020). Trump Twitter Archive. https://www.thetrumparchive.com/?searchbox=%22january+6th%22
AP. (2019, 5 March). White supremacist propaganda efforts increased by 182 PERCENT in 2018. Daily Mail. Retrieved November 6, 2020 via https://www.dailymail.co.uk/news/article-6772789/White-supremacist-prop…
Apestaartjaren. (2020). De digitale leefwereld van jongeren. https://www.apestaartjaren.be/#section-onderzoeksrapport
Baert, J. (2017, January 12). De digital native is digitaal naïef. De Standaard. Retrieved December 17, 2020 via https://www.standaard.be/cnt/dmf20170111_02669570
Baudet, T. [thierrybaudet]. (2017, July 31). Thierry Baudet on Cultural Marxism [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/thierrybaudet/status/892100145361432576
Beran, D. (2019). It Came from Something Awful: How a Toxic Troll Army Accidentally Memed Donald Trump into Office. Toronto: All Points Books.
Bernstein, J. (2018, July 19). Alt-Right Troll To Father Killer: The Unraveling Of Lane Davis. BuzzFeed News. https://www.buzzfeednews.com/article/josephbernstein/lane-davis-ralph-r…
Bright, J. & Ganesh, B. (2020). Countering Extremists on Social Media: Challenges for Strategic Communication and Content Moderation. Dublin: Vox-Pol.
Buruma, Y. (2005). Moslimradicalisme en het strafrecht. Delikt en Delinkwent, vol. 35(3), 259-271. Nijmegen: Radboud University.
Camus, R. [RenaudCamus]. (2017, November 28). Renaud Camus on The Great Replacement [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/RenaudCamus/status/935448141037559808
Casteels, P. (2021, January 20). Knack-onderzoek: één op de drie Belgen gelooft in complottheorieën. Knack. https://www.knack.be/nieuws/belgie/knack-onderzoek-een-op-de-drie-belge…
Casteels, P. & Demeulemeester, S. (2017, March 15). 70 puntenplan van het Vlaams Blok: wat werd uitgevoerd en wat niet? Knack. https://www.knack.be/nieuws/belgie/70-puntenplan-van-het-vlaams-blok-wa…
Cavazza, F. (2009, 29 June). Une définition des médias sociaux. Retrieved September 27, 2020 via https://fredcavazza.net/2009/06/29/une-definition-des-medias-sociaux/
Cavazza, F. (2020, 21 April). Panorama des médias sociaux 2020. Retrieved September 21, 2020 via https://fredcavazza.net/2020/04/21/panorama-des-medias-sociaux-2020/
Clement, S., & Nakamura, D. (2017, August 21). Poll shows clear disapproval of how Trump responded to Charlottesville violence. The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/politics/poll-shows-strong-disapproval-o…
Clerix, K. (2021, April 26). Toezichthouder hekelt beperkt zicht van inlichtingendiensten op extreemrechts. Knack. https://www.knack.be/nieuws/belgie/toezichthouder-hekelt-beperkt-zicht-…
Crowley, J. (2020, 7 August). 'The Matrix' Creator Explains What The Red Pill Really Is and Mens Rights Activists Aren't Going to Be Happy. Newsweek. Retrieved December 2, 2020 via https://www.newsweek.com/matrix-creator-red-pill-trans-allegory-mens-ri…
Chomsky, N. (2002). Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media. New York: Pantheon.
Compernolle, T. (2018). Zo haal je meer uit je brein: Efficiënter en creatiever werken in een hyperverbonden multitaskende wereld. Tielt: Lannoo.
Cullen, R., Eastwood, J., Gendreau, P., Goggin, C. & Snook, B. (2007). Taking Stock of Criminal Profiling: A Narrative Review and Meta-Analysis. Newfoundland: SAGE Publications.
Cybersecurity for Democracy. (2021, March 4). Far-right news sources on Facebook more engaging - Cybersecurity for Democracy. Medium. https://medium.com/cybersecurity-for-democracy/far-right-news-sources-o…
Daelemans, J. (2021, January 13). Een snelcursus alt-right. De Standaard. https://www.standaard.be/cnt/dmf20210112_98168204
Darcy, S. (2014, 27 January). The Rise of the Post-New Left Political Vocabulary. The Public Autonomy Project. Retrieved March 18, 2019 via https://publicautonomy.org/2014/01/27/the-rise-of-the-post-new-left-pol…;
Darius, P., & Stephany, F. (2019). “Hashjacking” the Debate: Polarisation Strategies of Germany’s Political Far-Right on Twitter. Lecture Notes in Computer Science, 298–308. https://doi.org/10.1007/978-3-030-34971-4_21
DeBonis, M. [mikedebonis]. (2021, January 7). Mike DeBonis on Capitol storming [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/mikedebonis/status/1346957589339320321
De Cock, R., Klein, A., Meerkerk, G., Minotte, P., Rosas, O. & Vangeel, J. (2014). Compulsive Computer use and Knowledge needs in Belgium: A multimethod approach. Retrieved December 10, 2020 via https://www.belspo.be/belspo/organisation/Publ/pub_ostc/Drug/rDR64_en.p…
Dedkova, L., Hasebrink, U., Livingstone, S., Machackova, H., Mascheroni, G., Ólafsson, K., Smahel, D. & Staksrud, E. (2020). EU Kids Online 2020: Survey results from 19 countries. EU Kids Online. Retrieved September 27, 2020 via https://doi.org/10.21953/lse.47fdeqj01ofo
De Graaff, B., Kleemans, E. & de Poot, C. (2009). Radicalisering en radicale groepen in vogelvlucht. Tijdschrift voor Criminologie, vol. 51(4), 331-344. The Hague: Boom.
De Marez, L. & Vandendriessche, K. (2019). Imec.digimeter 2019: Digitale mediatrends in Vlaanderen. Leuven: Imec.
Dewinter, F. [FDW_VB]. (2018, January 5). Filip Dewinter on ‘Nieuwkomers? Die maken we zelf!’ [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/FDW_VB/status/949278076126531585
Dheedene, H. (2021, May 5). ‘Racistische groepen op Facebook hebben link met Vlaams Belang’. De Tijd. https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/vlaanderen/racistische-gro…
Draulans, D. (2019, January 2). Fake news: waarom wij ons zo graag laten belazeren. Knack. https://www.knack.be/nieuws/wetenschap/fake-news-waarom-wij-ons-zo-graa…
Dreisbach, T., & Mak, T. (2021, March 19). Yes, Capitol Rioters Were Armed. Here Are The Weapons Prosecutors Say They Used. NPR. https://www.npr.org/2021/03/19/977879589/yes-capitol-rioters-were-armed-here-are-the-weapons-prosecutors-say-they-used
Edwards, J. (2019, 30 December). The chilling number of misunderstood 'jokes' in the Christchurch killer's manifesto show how few people understand the disinformation ecosystem of the alt right. Insider. Retrieved December 2, 2020 via https://www.insider.com/memes-in-christchurch-brandon-tarrant-manifesto…
Eligon, J. (2019, 7 August). The El Paso Screed, and the Racist Doctrine Behind It. The New York Times. Retrieved December 5, 2020 via https://www.nytimes.com/2019/08/07/us/el-paso-shooting-racism.html
Emmery, R. (2020, May 26). Leverancier van fake news: Frontnieuws.com herkauwt oud junknieuws. Knack. https://www.knack.be/nieuws/belgie/leverancier-van-fake-news-frontnieuw…
Evans, R. (2018, October 11). From Memes to Infowars: How 75 Fascist Activists Were “Red-Pilled”. Bellingcat. https://www.bellingcat.com/news/americas/2018/10/11/memes-infowars-75-f…
Expoo. (2020). Wat is radicalisering? Retrieved November 20, 2020 via https://www.expoo.be/wat-is-radicalisering
Douglas, R. (2014, 13 July). On rhetoric and strategy in social justice and leftist spaces. The South Lawn. Retrieved March 18, 2019 via https://thesouthlawn.org/2014/07/13/on-rhetoric-and-strategy-in-social-…;
Facebook will not fact-check politicians. (25 September, 2019). BBC. Retrieved 20 maart 2020 via https://www.bbc.com/news/technology-49827375
Facebook's Zuckerberg grilled over ad fact-checking policy. (24 October, 2019). BBC. Retrieved March 20, 2020 via https://www.bbc.com/news/technology-50152062
Fang, L. & Woodhouse, L. (2017, August 25). How White Nationalism Became Normal Online. The Intercept. Retrieved 11 December, 2020 via https://theintercept.com/2017/08/25/video-how-white-nationalism-became-…
Faraday Speaks. (2019, 22 March). My Descent into the Alt-Right Pipeline [Video]. YouTube. Retrieved November 20, 2020 via https://www.youtube.com/watch?v=sfLa64_zLrU
Feddes, A. (2016, 3 May). Hoe radicalisering ontstaat en wat u kunt doen om in te grijpen. Retrieved November 26, 2020 via https://www.kis.nl/artikel/hoe-radicalisering-ontstaat-en-wat-u-kunt-do…
Foubert, B. (2021, January 24). Verhaal over zinloos geweld op Facebookpagina parlementslid blijkt verzonnen. Het Nieuwsblad. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210124_93757066
FucknOathMate. (2017, 29 January). “Message from FucknOathMate in Vibrant Diversity #general”. Unicorn Riot: Discord Leaks. Retrieved December 5, 2020 https://discordleaks.unicornriot.ninja/discord/view/754755?q=red+pilled…
Francken, T. (2021, April 2). Theo Francken on Cultural Marxism [Post]. Facebook. https://www.facebook.com/franckentheo/posts/2032443646894658
From Alt Right to Alt Lite: Naming the Hate. (2019). Anti-Defamation League. Retrieved October 1, 2020 via https://www.adl.org/resources/backgrounders/from-alt-right-to-alt-lite-…
Gal, N., Shifman, L., & Kampf, Z. (2016). “It Gets Better”: Internet memes and the construction of collective identity. New Media & Society, 18(8). https://doi.org/10.1177/1461444814568784
Geert Wilders on Islam. (2019, 12 juli). [Tweet]. Twitter. Retrieved 2 December, 2020 via https://twitter.com/geertwilderspvv/status/1149580401477705728
Georgiades, N. (2021, January 13). D.C. Riots: A Look at the Minnesota Contingent. Unicorn Riot. https://unicornriot.ninja/2021/d-c-riots-a-look-at-the-minnesota-contin…
Gilbert, B. (2019, 14 December). Facebook refuses to fact-check political ads, and it's infuriating employees and lawmakers. Here's why the issue continues to dog the company. Business Insider. Retrieved March 20, 2020 via https://www.businessinsider.com/facebook-political-ads-fact-check-polic…;
Greene, R. (1998). The 48 Laws of Power. London: Penguin Books.
Handbuch für Medienguerillas. (2018). PDF. https://www.hogesatzbau.de/wp-content/uploads/2018/01/HANDBUCH-F%c3%9cR…
Hawley, G. (2018, August 9). The Demography of the Alt-Right. Institute for Family Studies. https://ifstudies.org/blog/the-demography-of-the-alt-right
HeimatFreiheitTradition. (2016, 29 December). “Message from HeimatFreiheitTradition in GabberHangout #general”. Unicorn Riot: Discord Leaks. Retrieved December 5, 2020 via https://discordleaks.unicornriot.ninja/discord/view/1016647?q=red+pill#…
Hellinckx, J., Noppe, J. & Vande Velde, M. (2017). Polarisering en radicalisering: een integrale preventieve aanpak. Belgium: Brussels.
Hern, A. (2016, 26 October). Facebook fact checkers did not know they could vet adverts. The Guardian. Retrieved March 20, 2020 via https://www.theguardian.com/technology/2019/oct/26/facebook-fact-checke…;
Hernstein, R. (1994). The Bell Curve. New York: Free Press
Horgan, J. (2005). The psychology of terrorism. London: Routledge.
Hundeyin, D. (2019, 17 March). "Remember Lads, Subscribe to PewDiePie": We Need to Talk About How Domestic Terrorists are Created Online. CCN. Retrieved May 17, 2019 via https://www.ccn.com/remember-lads-subscribe-to-pewdiepie-we-need-to-tal…;
Innuendo Studios (2019, 22 March). The Alt-Right Playbook: Always a Bigger Fish. [video] Retrieved March 22, 2019 via https://www.youtube.com/watch?v=agzNANfNlTs
Innuendo Studios. (2019, 21 October). The Alt-Right Playbook: How to Radicalize a Normie [Video]. YouTube. Retrieved November 20, 2020 via https://www.youtube.com/watch?v=P55t6eryY3g
Jossi. (2016, 21 December). “Message from Jossi in GabberHangout #general”. Unicorn Riot: Discord Leaks. Retrieved December 5, 2020 via https://discordleaks.unicornriot.ninja/discord/view/1029243?q=red+pill#…
Kelepouris, S. (2021, March 10). Seks volgens extreemrechts: de tradwife als natte droom. De Morgen. https://www.demorgen.be/nieuws/seks-volgens-extreemrechts-de-tradwife-a…
Kellen, K. (1979). Terrorists: What are they like? How some terrorists describe their world and actions. Santa Monica: Rand.
Klein, N. (2017). No Is Not Enough: Resisting Trump's Shock Politics and Winning the World We Need. London: Penguin Books.
Kloof tussen arm en rijk evolueert tot krater. (2020, October 8). De Standaard. https://www.standaard.be/cnt/dmf20201007_97673637
Koetsier, J. (2020, June 9). Report: Facebook Makes 300,000 Content Moderation Mistakes Every Day. Forbes. https://www.forbes.com/sites/johnkoetsier/2020/06/09/300000-facebook-co…
Kruk, M. (2020, 26 January). Extreem-rechtse terroristen beroepen zich op zijn theorie: 'Ik? Xenofoob?’. Trouw. Retrieved 2 December, 2020 via https://www.trouw.nl/nieuws/extreem-rechtse-terroristen-beroepen-zich-o…
Lampen, C. (2019, 25 March). Attorney For Alleged Killer Of Gambino Mob Boss Points Finger At Trump, QAnon. Retrieved April 20, 2019 via http://gothamist.com/2019/03/25/gambino_killer_comello.php
Laurent, S. & Lozano, E. (2019). The effect of admitting fault versus shifting blame on expectations for others to do the same. San Francisco: PLOS.
Lecher, C. (2019, June 10). Infowars settles Pepe the Frog copyright lawsuit for $15,000. The Verge. https://www.theverge.com/2019/6/10/18660312/infowars-pepe-the-frog-sett…
Levitin, D. (2016). Weaponized lies: How to think critically in the post-truth era. London: Penguin Books.
Liao, S. (2018, February 28). Discord shuts down more neo-Nazi, alt-right servers. The Verge. https://www.theverge.com/2018/2/28/17062554/discord-alt-right-neo-nazi-…
Luft, A. (2019, June 21). Dehumanization and the Normalization of Violence: It’s Not What You Think. Items. https://items.ssrc.org/insights/dehumanization-and-the-normalization-of…
Lynn, S. (2019, 22 August). Bots in blackface - The rise of fake Black people on social media promoting political agendas. Retrieved March 20, 2020 via https://www.blackenterprise.com/bots-in-blackface-the-rise-of-fake-blac…;
Maly, I. (2018a). Nieuw rechts. Antwerpen: Epo Uitgeverij.
Maly, I. (2018b, December). The global New Right and the Flemish identitarian movement Schild & Vrienden A case study. https://www.researchgate.net/publication/332495588_The_global_New_Right…
Mc Cauley, C., & Moskalenko, S. (2008). Mechanisms of political radicalization: Pathways to terrorism. Terrorism and Political Violence, 20(3), 415-433. London: Routledge.
Mencimer, S. (2019, 2 April). "The left can't meme": How right-wing groups are training the next generation of social media warriors. Mother Jones. Retrieved April 20, 2019 via https://www.motherjones.com/politics/2019/04/right-wing-groups-are-trai…;
Mulder, E. (2011, August 20). Het is allemaal de schuld van de Frankfurter Schule. Trouw. https://www.trouw.nl/nieuws/het-is-allemaal-de-schuld-van-de-frankfurte…
Munn, L. (2019, 20 May). Alt-right pipeline: Individual journeys to extremism online. Retrieved October 1, 2020 via https://firstmonday.org/ojs/index.php/fm/article/view/10108/7920
Myre, G. (2017, 14 August). Why The Government Can't Bring Terrorism Charges In Charlottesville. NPR. Retrieved December 2, 2020 via https://www.npr.org/2017/08/14/543462676/why-the-govt-cant-bring-terror…
Nakamura, L. (2002). Cybertypes: Race, Ethnicity, and Identity on the Internet. Londen: Routledge.
Nagle, A. (2017). Kill all normies: The online culture wars from Tumblr and 4chan to the alt-right and Trump. Lanham: John Hunt Publishing.
Naughton, J. (2018, 23 September). However extreme your views, you’re never hardcore enough for YouTube. Guardian. Retrieved October 1, 2020 via https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/sep/23/how-youtube-takes…
Newton, C. (2016, November 10). Zuckerberg: the idea that fake news on Facebook influenced the election is ‘crazy’. The Verge. https://www.theverge.com/2016/11/10/13594558/mark-zuckerberg-election-f…
Newton, C. (2020, September 23). Mark in the Middle. The Verge. https://www.theverge.com/21444203/facebook-leaked-audio-zuckerberg-trum…
NonCompete (2019, 23 March). The PewDiePipeline: How Edgy Humor Leads to Violence. [video] Retrieved March 29, 2019 via https://www.youtube.com/watch?v=pnmRYRRDbuw
OCAD-topman: “Toenemende dreiging van extreemrechts tijdens coronacrisis”. (2020, May 18). Het Nieuwsblad. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20200518_04963714
O’Connell, M. (2020, 11 March). Rise of the keyboard fascists: how the internet enables radicalisation. New Statesman. Retrieved March 20, 2020 via https://www.newstatesman.com/culture/books/2020/03/rise-keyboard-fascis…
Ofcom. (2019). Children and parents: Media use and attitudes report. Retrieved December 6, 2020 via https://www.ofcom.org.uk/__data/assets/pdf_file/0024/134907/children-an…
Olsson, A. (1988). The terrorist and the terrorized: some psychoanalytic consideration. Journal of Psychohistory, 16, 47-60. New York City: NYU.
Perov, J. (9 July, 2020). Lessons From the Alt-Right Pipeline: Žižek’s Psychoanalysis of Ideology. Retrieved October 1, 2020 via https://medium.com/@jarperovic/lessons-from-the-alt-right-pipeline-%C5%…
Pao, E. [ekp]. (2020, June 2). Ellen Pao on Reddit’s moderation [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/ekp/status/1267689503797342208
Pardoen, J. (2012). Ouders Online - Focus: over sociale media als de grote afleider. Amsterdam: SWP.
Peeters, G. (2018, July 5). De problematische conclusies van Ico Maly. Apache. https://www.apache.be/gastbijdragen/2018/07/05/de-problematische-conclu…
Pew Research Center. (2019, October). Views on minority groups across Europe. https://www.pewresearch.org/global/2019/10/14/minority-groups/
Pick-up trekt aandacht op betoging Vlaams Belang: ‘Niets te maken met nazisme’. (2020, September 29). De Standaard. https://www.standaard.be/cnt/dmf20200929_93064221
Politico Staff. (2017, August 15). Full text: Trump’s comments on white supremacists, ‘alt-left’ in Charlottesville. Politico. https://www.politico.com/story/2017/08/15/full-text-trump-comments-whit…
Pomerantsev, P. (2019). This Is Not Propaganda: Adventures in the War Against Reality. New York: PublicAffairs.
Posner, S. (2016, August 22). How Donald Trump’s campaign chief created an online haven for white nationalists. Mother Jones. https://www.motherjones.com/politics/2016/08/stephen-bannon-donald-trum…
Precht, T. (2007). Home grown terrorism and Islamist radicalisation in Europe. Danish Ministry of Justice.
Prensky, M. (2001). Digital Natives, Digital Immigrants. On the Horizon, 9(5). Bingley: MCB University Press.
Read, M. (2019, 8 February). How The Matrix’s red pill became the Internet’s delusional drug of choice. Vulture. Retrieved October 1, 2020 via https://www.vulture.com/2019/02/the-matrix-red-pill-internet-delusional…
Rennenberg, T. (2021, February 3). Politie volgt vooral in Vlaanderen rechts-extremisten. Apache. https://www.apache.be/2021/02/03/politie-volgt-vooral-in-vlaanderen-rec…
Ressa, M. (2019, 7 February). Propaganda war: Weaponizing the internet. Rappler. Retrieved May 1, 2019 via https://www.rappler.com/nation/148007-propaganda-war-weaponizing-intern…;
RNZ. (2019, 17 March). Police with the latest information on the mosque shootings. Retrieved 12 November, 2020 via https://www.rnz.co.nz/news/national/384896/police-with-the-latest-infor…
Romano, A. (2019, 16 March). How the Christchurch shooter used memes to spread hate. Vox. Retrieved March 17, 2019 via https://www.vox.com/culture/2019/3/16/18266930/christchurch-shooter-man…;
Ronny TX. (2017, 29 January). “Message from Ronny TX in Southern Front #general”. Unicorn Riot: Discord Leaks. Retrieved December 5, 2020 via https://discordleaks.unicornriot.ninja/discord/view/197992?q=redpilled#…
Roose, K. (2019, 29 March). YouTube’s Product Chief on Online Radicalisation and Algorithmic Rabbit Holes. New York Times. Retrieved April 10, 2019 via https://www.nytimes.com/2019/03/29/technology/youtube-online-extremism…;
Rosin, H. & Spiegel, A. (2018, 13 April). The Callout [Audio podcast]. Retrieved March 17, 2019 via https://www.npr.org/2018/04/13/601971617/the-callout?t=1588448944725&nb…;
Schiano, C. (2017, September 5). Charlottesville Violence Planned Over Discord Servers: Unicorn Riot Reports. Unicorn Riot. https://unicornriot.ninja/2017/charlottesville-violence-planned-discord…
Schwarzenegger, C. & Wagner, A. (2019). Can it be hate if it is fun? Baden-Baden: Nomos.
Sensoa. (2020). Sexting bij jongeren: feiten en cijfers. Retrieved December 18, 2020 via https://www.sensoa.be/sexting-bij-jongeren-feiten-en-cijfers
Shamsian, J. (2021, January 21). The Capitol riot’s ‘zip-tie guy’ appeared to take the plastic handcuffs from Capitol police, prosecutors say. Insider. https://www.insider.com/zip-tie-guy-capitol-riot-plastic-handcuffs-poli…
Sherr, I. (2019, May 13). Discord, Slack for gamers, tops 250 million registered users. CNET. https://www.cnet.com/news/discord-slack-for-gamers-hits-its-fourth-year…
Shlooish. (2016, 25 May). “Message from Shlooish in 4th Reich #musicbot”. Unicorn Riot: Discord Leaks. Retrieved December 5, 2020 via https://discordleaks.unicornriot.ninja/discord/channel/221?per_page=250…
Sierra, K. (2014, August 18). Why the Trolls Will Always Win. Wired. https://www.wired.com/2014/10/trolls-will-always-win/
Solsman, J. E. (2018, January 10). YouTube’s AI is the puppet master over most of what you watch. CNET. https://www.cnet.com/news/youtube-ces-2018-neal-mohan/
Spithoven, A. (2015, 1 October). Online kinderen zijn niet per definitie eenzamer. De Volkskrant. Retrieved December 10, 2020 via https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/online-kinderen-zijn-niet-per-…
Spitzer, M. (2012). Digital Dementia. Munich: Droemer Knaur.
Staes, B. (2013, May 21). Open Vld: ‘Hoofddoekenverbod afschaffen is klok terugdraaien’. Het Nieuwsblad. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20130521_046
Steizinger, J. ( 2018). The Significance of Dehumanization: Nazi Ideology and Its Psychological Consequences. Politics, Religion & Ideology, 19(2), 139-157. London: Taylor & Francis.
Stone, J. (2014, November 13). Gamergate’s vicious right-wing swell means there can be no neutral stance. The Guardian. https://www.theguardian.com/technology/2014/oct/13/gamergate-right-wing…
Stephens, R. (2014, 1 August). The Left’s Self-Destructive Obsession with Shame. Orchestrated Pulse. Retrieved March 18, 2019 via http://www.orchestratedpulse.com/2014/08/shame-left/
Thedonald.win planning the storming of the Capitol Hill. (2021, January). Thedonald.Win. http://web.archive.org/web/sitemap/https://thedonald.win/p/11Rh1RiP9l/i…
The Journey of Ashli Babbitt. (2021, January 8). Bellingcat. https://www.bellingcat.com/news/2021/01/08/the-journey-of-ashli-babbitt/
The YouTube Team. (2019, June 5). Our ongoing work to tackle hate. YouTube. https://blog.youtube/news-and-events/our-ongoing-work-to-tackle-hate
Thielman, S. (2016, September 14). Pepe the Frog artist supports Clinton ‘even though she’s talking smack’. The Guardian. https://www.theguardian.com/books/2016/sep/14/pepe-the-frog-artist-supp…
Thompson, N., & Vogelstein, F. (2018, December 2). Inside Facebook’s Hellish Two Years—and Mark Zuckerberg’s Struggle to Fix it All. Wired. https://www.wired.com/story/inside-facebook-mark-zuckerberg-2-years-of-…
TikTok. (2020, November 21). Countering hate on TikTok. TikTok Newsroom. https://newsroom.tiktok.com/en-gb/countering-hate-on-tiktok-gb
Toelen, J. (2015). Surprotégeons-nous nos enfants? #YORKO. Percentiel, 20(5), 15. Kraainem: Reflexion Medical Network.
Tokmetzis, D. (2018, April 25). Deze rechts-populistische complottheorie wil maar niet verdwijnen. De Correspondent. https://decorrespondent.nl/8182/deze-rechts-populistische-complottheori…
Tokmetzis, D. (2019, February 8). Aanbevolen voor jou op YouTube: racisme, vrouwenhaat en antisemitisme. De Correspondent. https://decorrespondent.nl/9149/aanbevolen-voor-jou-op-youtube-racisme-…
Tufekci, Z. (2018, 10 March). YouTube, the great radicalizer. New York Times. Retrieved October 1, 2020 via https://www.nytimes.com/2018/03/10/opinion/sunday/youtube-politics-radi…
Twitter Inc. (2021, January 8). Permanent suspension of @realDonaldTrump. Twitter. https://blog.twitter.com/en_us/topics/company/2020/suspension.html
Van De Velden, W., & D’Hoore, J. (2021, May 29). Tom Van Grieken: ‘Het blanke moet een dominante factor zijn’. De Tijd. https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/vlaanderen/tom-van-grieken…
Van Grieken na ophef over tweets over “omvolking”. (2021, January 13). Het Laatste Nieuws. https://www.hln.be/binnenland/van-grieken-na-ophef-over-tweets-over-omv…
Van Grieken, T. [tomvangrieken]. (2019, April 19). Tom Van Grieken on ‘Nieuwkomers? Die maken we zelf!’ [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/tomvangrieken/status/1262637468458811392
Van Kessel, P. (2019, December 4). 10 facts about Americans and YouTube. Pew Research Center. https://www.pewresearch.org/fact-tank/2019/12/04/10-facts-about-america…
Van Langenhove, D. [DVanLangenhove]. (2018, May 13). Dries Van Langenhove on Cultural Marxism [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/DVanLangenhove/status/995714748112130051
Vandeputte, B., & De Smedt, P. (2019, November 15). Vlaams Belang gaf sinds maart al 1,2 miljoen euro uit aan advertenties op Facebook, veel meer dan de andere partijen. VRT. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/11/15/politieke-partijen-blijven-camp…
Veldhuijzen, B. (2016, May 30). Reddit CEO Steve Huffman: ‘We know your dark secrets. We know everything.’ The Next Web. https://thenextweb.com/news/reddit-knows-your-dark-secrets
Vermaas, P. (2018, 22 January). 'Omvolking' komt uit een Frans kasteel. NRC. Retrieved 2 December, 2020 via https://www.nrc.nl/nieuws/2018/01/22/kasteelheer-slaat-alarm-over-cultu…
Vermeersch, W. (2020, January). ‘De normalisering van radicaal-rechts’. SamPol, 27(10), 38–45.
Verstraete, J. (2020, November 29). Vlaams Belang zet Carrera Neefs die bloemen legde bij graf van SS’er uit de partij. VRT. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/11/29/vlaams-belang-zet-omstreden-car…
Victoroff, J. (2005). The mind of the terrorist: a review and critique of psychological approaches. Journal of Conflict Resolution, 49(3), 3. Los Angeles: Keck School of Medicine.
Veen, W. (2009). Homo Zappiens: opgroeien, leven en werken in een digitaaal tijdperk. Amsterdam: Pearson Benelux.
Wachowski, A. & Wachowski, L. (29 March, 1998). The Matrix. Retrieved October 1, 2020 via https://www.dailyscript.com/scripts/the_matrix.pdf
Walker, P. (2019, March 26). Tory MP criticised for using antisemitic term ‘cultural Marxism’. The Guardian. https://www.theguardian.com/news/2019/mar/26/tory-mp-criticised-for-usi…
Wamsley, L. (2021, January 7). On Far-Right Websites, Plans To Storm Capitol Were Made In Plain Sight. NPR. https://www.npr.org/sections/insurrection-at-the-capitol/2021/01/07/954…
Ward, A. (2019, 18 March). PewDiePie's alt-right ties are impossible to ignore. The Daily Dot. Retrieved March 19, 2019 via https://www.dailydot.com/irl/pewdiepie-new-zealand-alt-right-nazi/
Walter De Donder (CD&V): “Er zijn wijken in Antwerpen die volledig ontvolkt zijn van onze eigen mensen”. (2019, October 30). Het Laatste Nieuws. https://www.hln.be/binnenland/walter-de-donder-cdenv-er-zijn-wijken-in-…
White, A. (2020, 21 August). The Matrix was a metaphor for transgender identity, director Lilly Wachowski confirms. Independent. Retrieved December 2, 2020 via https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/news/matrix-tran…
Wie is Schild & Vrienden echt? (2018, September 5). [Video]. vrtnws.be. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/09/05/pano-wie-is-schild-vrienden-ech…
Wilders, G. [geertwilderspvv]. (2019, July 12). Geert Wilders on ‘Eurabia’. [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/geertwilderspvv/status/1149580401477705728
Williams, T. C. (2017, November 27). The French Origins of “You Will Not Replace Us”. The New Yorker. https://www.newyorker.com/magazine/2017/12/04/the-french-origins-of-you…
Wong, J. C. (2017, August 14). Tech companies turn on Daily Stormer and the ‘alt-right’ after Charlottesville. The Guardian. https://www.theguardian.com/technology/2017/aug/14/daily-stormer-alt-ri…
Wood, R. (2019, 14 April). Antisemitic 'Cultural Marxist’ tropes have infected mainstream conservatism thanks to boomers using the internet. Amity Underground. Retrieved May 11, 2019 via https://amityunderground.com/antisemitic-cultural-marxist-fraser-anning…;
Zoltán, K., & Szabolcs, D. (2019, October 25). Journalists face new restrictions in Hungarian Parliament. Index. https://index.hu/english/2019/10/25/hungary_parliament_press_restrictio…
