De Belgische mondhygiënisten ervaren onzekerheden rond het wetgevend kader en zijn onvoldoende geïntegreerd in de eerstelijnszorg. Zo kiest 57,1% er bewust voor om als werknemer aan de slag te gaan.
Onderzoek
In deze bachelorproef werd onderzocht waarom een Belgische of Nederlandse mondhygiënist kiest voor het statuut van werknemer of zelfstandige. Het gaat hierbij over de invloed van persoonlijke, sociale en omgevingsfactoren. Er was nog niet veel geweten over het waarom achter deze keuze.
Het beroep van de mondhygiënist
Het beroep mondhygiënist is ontstaan in het begin van de 20ste eeuw in de Verenigde Staten. In de tweede helft van die eeuw volgden wereldwijd andere landen, waaronder Nederland in 1968. België is hierop een uitzondering. Pas in 2016 werd de opleiding opgericht in Vlaanderen. Momenteel is het beroep onder de Belgische bevolking onvoldoende gekend en is er een gebrek aan regelgeving, financiering en erkenning door het RIZIV (Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering). Dit houdt onder andere in dat er geen concreet vergoedingsmodel is voor mondhygiënisten. Verder krijgt de patiënt geen tegemoetkoming van het ziekenfonds voor deze preventieve basiszorg.
De focus van een mondhygiënist ligt voornamelijk op preventieve handelingen, zoals de jaarlijkse of halfjaarlijkse gebitscontroles, een professionele gebitsreiniging, geven van mondzorgadviezen enzovoort. Het is belangrijk dat een mondhygiënist is geïntegreerd in de eerstelijnszorg, zoals huisartsen, kinesitherapeuten, psychologen, enzovoort. Het doel daarbij is de zorg toegankelijker te maken voor alle bevolkingsgroepen. Door een toenemende levensverwachting stijgt de vraag naar zorg en wordt de zorgnood complexer. Een mondhygiënist kan hierop inspelen door samen te werken met verschillende instanties, zoals rust- en verzorgingstehuizen, ziekenhuizen en andere zorginstellingen. Helaas worden in sommige landen de mondhygiënisten belemmerd door politieke beslissingen om zorg te bieden aan deze kwetsbare doelgroepen.
Kiezen voor het statuut van werknemer of zelfstandige?
In België is het een recent beroep waarbij er weinig gekend is. Het is daarom relevant om de mondhygiënisten te bevragen. Een online enquête werd verspreid onder de werkzame Belgische en Nederlandse mondhygiënisten. De deelnemers kregen een aparte vragenreeks op basis van het soort werkstatuut. In totaal vulden 202 mondhygiënisten de enquête in, waarvan 54 werkzaam in België en 148 in Nederland.
In eerste instantie werden de statuten met elkaar vergeleken, verder werden de verschillen per land geanalyseerd. Globaal genomen blijkt dat 54,5% van de mondhygiënisten werkt als zelfstandige, 40,1% als werknemer en 5,4% combineert beide statuten. De groep die in loondienst werkt zijn voornamelijk jonger dan 30 jaar, zijn de afgelopen 10 jaar afgestudeerd en zijn gehuwd of samenwonend zonder kinderen. Zij kiezen voor dit statuut wegens de financiële zekerheid en bescherming. Zelfstandige mondhygiënisten daarentegen vinden het
motiverend om hun financiën en werkinvulling zelf te bepalen. De Belgische mondhygiënisten hebben de voorkeur om in loondienst (74,1%) te werken waarbij de meerderheid (57,1%) aangeeft dat de onzekerheid rond het wetgevend kader een doorslaggevende factor is. In Nederland werkt 66,2% als zelfstandige waarvan een kwart een eigen solopraktijk heeft.
Inzetten op de maatschappelijke zorgnood
Opvallend is dat zowel van het aantal werknemers als zelfstandigen minder dan een tiende werkzaam is in de publieke sector. Deze trend zet zich voort in de vergelijking tussen België en Nederland. In beide landen werkt meer dan 90% in de privé sector. Terwijl Nederland veel verder staat met de evolutie en erkenningen van de mondhygiënist binnen de gezondheidszorg. Het is raadzaam om verder onderzoek te doen naar de oorzaken.
Besluit
Het ontstaan van het beroep mondhygiënist in België is een grote stap vooruit, maar zowel de erkenning, regelgeving en werkzaamheden van de mondhygiënist moet meer vorm krijgen. Ik hoop dat deze bachelorproef aanleiding geeft tot verder onderzoek naar de integratie van de mondhygiënist binnen de algemene gezondheidszorg. Ook onderzoek naar welke ondersteunende beleidsmaatregelen er nodig zijn zou interessant zijn om efficiëntere zorg te kunnen verlenen aan kwetsbare doelgroepen. Verder kunnen de motiverende en belemmerende factoren uit dit onderzoek meegenomen worden om een tewerkstelling in rust- en verzorgingstehuizen, ziekenhuizen en andere instellingen aantrekkelijker te maken.
BBM. (2019, september 05). Voorstel tot een zorg- en vergoedingsmodel voor de Belgische mondhygiënist. Opgeroepen op april 07, 2021, van https://leden.bb-m.be/wp-content/uploads/2019/12/Zorg-en-vergoedingsmod…
BBM. (2020). Resultaten enquête - Mondhygiënisten. Nieuwsbrief September.
BBM. (2020). Update BTW: Hoe is't daar nu mee? Nieuwsbrief September.
Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers. (2019, november 26). Integraal verslag met vertaald beknopt verslag van de toespraken. Opgeroepen op oktober 08, 2020, van https://www.dekamer.be/doc/CCRI/pdf/55/ic057.pdf
CEDEFOD. (2020). European qualification framework. Opgeroepen op april 30, 2020, van https://www.cedefop.europa.eu/en/events-and-projects/projects/european-…
Commission/EACEA/Eurydice, E. (2018). The European Higher Education Area in 2018. (B. P. Report, Red.) Opgeroepen op april 30, 2020, van https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/sites/eurydice/fi…
EDHF. (2019). EDHF Resolution: Professional profile and competences of dental hygienists in Europe. Opgeroepen op oktober 04, 2020, van https://www.edhf.eu/cms/wp-content/ uploads/2019/11/EDHF-Professional-Profile-DH-in-Europe-September-2019.pdf
Federale Overheidsdienst Volksgezondheid. (2016, december 31). Jaarstatistieken met betrekking tot de beoefenaarss van gezondheidszorgberoepen . Opgeroepen op september 18, 2020, van https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/sites/default/files/documen… statan_2016_nl_0.pdf
FOD. (2019, augustus 02). Mondhygiënist. Opgeroepen op oktober 4, 2020, van https://www.health.belgium.be/nl/gezondheid/zorgberoepen/paramedische-b…
FOD. (2020). Arbeidsrelatiewet - aard van de arbeidsrelatie: loontrekkende of zelfstandige? Opgeroepen op september 22, 2020, van Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg: https://werk.belgie.be/nl/themas/arbeidsovereenkomsten /sluiten-van-de-arbeidsovereenkomst/bestanddelen-van-de-0
Gatermann-Strobel, B., & Perno Goldie, M. (2005). Independent dental hygiene practice wordwide: a report of two meetings. International journal of dental hygiene, 3(3), 145-154.
Gezonde Mond. (2020). Procesbegeleider. Opgeroepen op maart 27, 2021, van https://demondzorglijn.be/procesbegeleider-mondzorg/
Johnson, P. M. (2009). International profiles of dental hygiene 1987-2006: a 21-nation comparative study. International dental journal, 59(2), 63-62.
Jongbloed-Zoet, C., Bol-van den Hil, E., La Rivière-Ilsen, J., & van der Sanden-Stoelinga, M. (2012). Dental hygienist in The Nederlands: the past, present and future. International journal of dental hygiene, 10(3), 148-154.
KNMT. (2021). Opgeroepen op april 6, 2021, van Overeenkomst van opdracht ZZP-mondhygiënist: https://www.knmt.nl/personeelszaken/personeel-aannemen/overeenkomst-van…
Koninklijk besluit nr 78 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen. (1967, november 10). Opgeroepen op april 6, 2021, van https://www.ejustice.just.fgov.be/ cgi_loi/change_lg_2.pl?language=nl&nm=1967111040&la=N
KRM. (2018). Opgehaald van KRM maakt optimale mondzorg zichtbaar: https://www.kieskrm.nl/
Musshe, K. (2019, april 05). Interview: In many European countries, dental hygiene is still not recognised as a profession. Opgeroepen op september 19, 2020, van https://us.dental-tribune.com/news/interview-in-many-european-countries…
Nederlandse Zorgautoriteit. (2020). Prestatie- en tariefbeschikking Tandheelkundige zorg - TB/REG-20600-02. Opgeroepen op oktober 31, 2020, van https://puc.overheid.nl/nza/doc /PUC_269334_22/2/
Nitschke, I., & Müller, F. (2004). The impact of oral health on the quality of life in the elderly. Oral health & preventive dentistry, 2 Suppl 1:271-5.
NVM-mondhygiënisten. (2021). Vind een mondhygiënist. Opgeroepen op november 14, 2020, van https://www.mondhygienisten.nl/vind-een-mondhygienist/
Overheid.nl. (2021). Burgelijk Wetboek Boek 7. Opgeroepen op mei 04, 2021, van https://wetten.overheid.nl/BWBR0005290/2021-05-01/#Boek7_Titeldeel10_Af…
Prasad, M., Manjunath, C., Murthy , A., Sampath, A., Jaiswal, S., & Mohapatra, A. (2019). Integration of oral health into primary health care: A systematic review. Journal of family medicine and primary care, 8(6), 1838–1845.
Reinders, J., Krijner, W., Onclin. P., van der Schans, C., & Stegenga, B. (2017). Attitudes among dentists and dental hygienists towards extended scope and independent practice of dental hygienists. International dental journal, 67(1), 46-58.
RIZIV. (2011). Pilootproject Mondzorg voor Personen met Bijzondere Noden (PBN). In S. Hanson. VVT vzw.
RIZIV. (2020). Het nationaal akkoord tandartsen-ziekenfondsen. Opgeroepen op oktober 31, 2020, van https://www.inami.fgov.be/nl/professionals/individuelezorgverleners/tan… /verzorging/Paginas/toetreding-nationaal-akkoord-tandartsen-ziekenfondsen.aspx
Van Zeghbroeck, L. (2016). Eindelijk is het zover. Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde, jaargang 123, editie 5, 231.
Vertonghen, J. (2020). Competentieplanning bedrijfbeheer deel 2. Wommelgem: VAN IN.
Vis, E., Batenburg, R., van der Velden, L., & Hansen, J. (2020). Het aanbod aan tandartsen en mondhygiënisten in Nederland, Een enquête-onderzoek ten behoeve van de raming Eerstelijns Mondzorg 2019 van het Capaciteitsorgaan. Utrecht: Nivel.
Wet betreffende de arbeidsovereenkomsten. (1978, juli 3). Opgeroepen op april 14, 2021, van http://www.ejustice.just.fgov.be/eli/wet/1978/07/03/1978070303/justel