Een geweerloop met daarin een wandelende man, begeleid door het bekendste nummer van componist Monty Norman. Elke filmfanaat weet dan onmiddellijk wat te verwachten; een spannend spionageverhaal uit de James Bond-filmreeks. De franchise toont perfect aan hoe filmmakers al vanaf de eerste seconden verwachtingen kunnen scheppen bij de kijker.
Wanneer het over filmgeschiedenis gaat, wordt vaak hetzelfde duidelijk; de allereerste bioscoopfilms en de vaak peperdure blockbusters van vandaag liggen mijlenver uiteen. Toch is het doorheen de jaren steeds belangrijk gebleven om bij de start al verwachtingen te scheppen bij de kijkers. Hierbij wordt vaak handig gebruik gemaakt van de begingeneriek; een kort fragment aan het begin van een film, herkenbaar door de naamsvermelding van de belangrijkste productiemedewerkers.
Stille films uit het begin van de vorige eeuw hadden vaak zeer eenvoudige begingenerieken met witte letters op een zwarte achtergrond. Ze moesten vooral de namen van filmsterren vermelden, zodat de kijker meteen wist wie in beeld zou verschijnen. De gelijkenis met tekstborden, gebruikt voor dialogen, was onmiskenbaar. Zij verdwenen, de begingeneriek bleef. Vooral vanaf de jaren ‘60 werd er gretig met intro’s geëxperimenteerd. De opening hoefde niet meer noodzakelijk aan het beginpunt van de film te worden getoond en moest nu vooral de sfeer van het verhaal weerspiegelen. Ook vandaag blijven generieken, hoewel ze steeds vaker uit de montage verdwijnen, een handig middel om verwachtingen te creëren.
Filmmakers gebruiken begingenerieken dus om vermoedens op te wekken bij het publiek. Allemaal goed en wel, maar hoe doen ze dit dan precies? Dit vraagstuk werd uitgezocht in de masterthesis van VUB-onderzoeker Florian Stegen via vier filmreeksen over een periode van 61 jaar. Daarin werd gekeken naar Psycho (1960-1990), The Pink Panther (1964-1978), Spider-Man (2002-2007) en James Bond (2006-2021). Elk van deze filmreeksen startte in een andere periode en is bovendien verbonden aan één of meerdere bekende grafische ontwerpers van generieken, zoals de veelgeprezen Saul Bass in het geval van Psycho. Met behulp van een gedetailleerd stappenplan, waarbij elke generiek en de connectie met de bijhorende film(-reeks) op eenzelfde manier werd bestudeerd, werden de “trukken” van Hollywood blootgelegd. Dit gebeurde via een inventaris van alle elementen uit elke begingeneriek, die op filmspecifiek niveau werden bekeken en werden gelinkt aan de verhalen uit de franchises.
Dit systematisch onderzoek toonde duidelijk aan dat filmopeningen een zeer belangrijke taak vervullen. Zij zijn bedoeld om de toon te zetten en de kijker onder te dompelen in de fantasiewereld van het witte doek. Toch bestaan er verschillen in hoe deze inwijding precies gebeurd. Uit de bestudeerde films kwamen meerdere, terugkerende methodes naar boven, waarvan de exacte invulling vaker afhankelijk is van de persoon achter de generiek en/of het filmgenre dan van de franchise zelf.
Algemeen keren bij de bekeken films drie verschillende strategieën terug, die een korte, niet altijd even nadrukkelijke inleiding tot het verhaal geven. Filmmakers geven graag een sneak-peak van beelden uit het verhaal. Zonder extra context krijgt de kijker o.a. decors en personages te zien. Verwarring alom bij het publiek, want waar ben je nu precies naar aan het kijken? Wie is bijvoorbeeld die man die aan het begin van vrijwel elke Bondfilm in een witte bol het beeld binnenwandelt? De gekste vragen komen op. Het prikkelt de nieuwsgierigheid en brengt de kijker in het verhaal. De aandacht is officieel getrokken.
Filmmakers maken ook graag gebruik van muziek. Het kan de juiste emoties oproepen, maar kan tegelijk ook een kenmerk voor een filmserie zijn. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat muziek een belangrijk onderdeel vormt van de begingeneriek. Opvallend is echter dat de personages vaak zelf geen besef hebben van de muzikale begeleiding. Zij horen de prachtig gecomponeerde stukken niet, omdat die geen deel uitmaken van de wereld waarin de karakters leven en bewegen. De soundtrack heeft dan misschien geen invloed op de personages, maar absoluut wel op het publiek. Films over de webslingeraar Spider-Man starten bijvoorbeeld altijd met dezelfde muziek van Danny Elfman onder de generiek, maar maken handig gebruik van muzikale afwijkingen om een nieuwe schurk te introduceren. De kijker weet dus dat er iets anders zal zijn aan de nieuwe film en kan starten met raden. Ook maken films handig gebruik van de soundtrack om de juiste toon te zetten.
Begingenerieken zijn daarnaast dikwijls een echt kleurboek. Filmmakers willen via verschillende tinten een bepaalde sfeer scheppen. Een donkere kleur zal bijvoorbeeld altijd een zwaarte of tristresse geven aan het beeld. Toch hoeven deze verwijzingen niet altijd symbolisch te zijn, maar kunnen ze ook letterlijk refereren naar personages of objecten. Een verhaal over een roze diamant (aka The Pink Panther)? Dan toch maar gewoon dezelfde kleur gebruiken in de begingeneriek? Veel eenvoudiger hoeft het soms niet te zijn.
Begingenerieken kunnen de kijker inleiden, maar tegelijk ook misleiden. De drie bovenvermelde strategieën worden dan net gebruikt om verkeerde verwachtingen te creëren. De beelden laten dan een ander verhaalverloop vermoeden of de muziek uit de opening wordt later in de film op onverwachte momenten gebruikt, zodat kijkers verkeerde verwachtingen krijgen. De kijker wordt in het ootje genomen, waardoor het verrassingseffect steeds groter wordt.
Elke filmkijker, zelfs jij, wordt keer op keer op meesterlijke wijze emotioneel bespeeld. Het rechthoekige scherm, de comfortabele zetel met bijhorende snacks en de begingeneriek leiden je Narnia-gewijs naar een nieuwe, onbekende wereld. Dat inleiden gaat soms ook gepaard met misleiden en wordt geëxposeerd als een kunstzinnig schoolvoorbeeld van manipulatie. Dit mollengedrag zorgt voor het verrassingseffect dat filmkijken net zo vermakelijk maakt. Iedereen wordt blij, want jij blijft uitkijken naar elk nieuw verhaal uit een franchise en filmstudio’s zien hun inkomens stijgen. Toch zien we de begingeneriek vaak verdwijnen uit films of wordt de kijker, o.a. via streamingdiensten, verleid om deze introductie door te spoelen. Geen slimme zet, want het belang van deze “mentale” inleiding is niet te onderschatten. Hoog tijd dus dat studio’s en publiek de filmopening redden van een stilzwijgende dood!
Balfour Paul, J. (2020). Indigo and Blue: A Marriage Made in Heaven. The Textile Museum Journal, 47(1), 160–185. https://doi.org/10.7560/TMJ4709
Barnett, B. (2016). New Media, New Stories? Mothers Use Social Media. In Motherhood in the media: Infanticide, journalism, and the digital age (1ste dr., pp. 165–208). Routledge.
Barsam, R. M., & Monahan, D. (2019). Looking at movies: An introduction to film (6de dr.). W. W. Norton & Company.
Barthes, R. (1977). Image—Music—Text (S. Heath, Red. & Vert.; 13de dr.). Fontana Press.
Bednarek, M. (2015). Corpus-Assisted Multimodal Discourse Analysis of Television and Film Narratives. In P. Baker & T. McEnery (Red.), Corpora and discourse studies: Integrating discourse and corpora (1ste dr., pp. 63–87). Palgrave Macmillan.
Betancourt, M. (2018). Introduction. In Title sequences as paratexts: Narrative anticipation and recapitulation (1ste dr., pp. 1–28). Routledge.
Billanti, D., & R.C. (1982). The Names Behind The Titles [Introduction]. Film Comment, 18(3), 60–61.
Biodrowski, S. (2008, 16 september). Interview: Psycho Screenwriter Joseph Stefano. Cinefantastique. Geraadpleegd op 21 maart 2022, van http://blog.cinefantastiqueonline.com/wordpress/interview-psycho-screen…
Bordwell, D., & Thompson, K. (2013). A Closer Look—Creative Decisions: When the Lights Go Down, the Narration Starts. In Film art: An introduction (10de dr., pp. 94–95). McGraw-Hill Education.
Bordwell, D., Thompson, K., & Smith, J. (2017). Film art: An introduction (11de dr.). McGraw-Hill Education.
Braha, Y., & Byrne, B. (2011). A Brief History of Title Sequences. In Creative motion graphic titling for film, video, and the web (1ste dr., pp. 45–72). Focal Press.
Brasch, I., & Brinker, F. (2021). Opening gambits: Cross-media self-reflexivity and audience engagement in serial cinema, 1936–2008. In A. Hudelet & A. Crémieux (Red.), Exploring Seriality on Screen (1ste dr., pp. 19–36). Routledge.
Brown, R. S. (2004). Herrmann, Hitchcock, and the Music of the Irrational. In R. P. Kolker (Red.), Alfred Hitchcock’s psycho: A casebook (pp. 102–117). Oxford University Press.
Buhler, J. (2017). Branding the Franchise: Music, Opening Credits, and the (Corporate) Myth of Origin. In S. C. Meyer (Red.), Music in epic film: Listening to spectacle (1ste dr.). Routledge.
Burke, J. (2020, 25 november). ‘Psycho IV: The Beginning’ (1990): Retro Review. PopHorror. Geraadpleegd op 21 februari 2022, van https://www.pophorror.com/psycho-iv-the-beginning-1990-retro-review/
Burlingame, J. (2012). 23. “. . . The coldest blood runs through my veins. . .” Casino Royale (2006). In The music of James Bond (1ste dr., pp. 236–245). Oxford University Press.
Caps, J. (2012). Blake Edwards and the High Times. In Henry Mancini: Reinventing film music (1ste dr., pp. 62–84). University of Illinois Press.
Carr, N., & Robinson, G. (2021). A legitimate business? Representations of privatised probation in England and Wales. Crime, Media, Culture: An International Journal, 17(2), 235–254. https://doi.org/10.1177/1741659020903771
Codrington, A. (2003). Complete Projects. In Kyle Cooper (1ste dr., pp. 110–111). Laurence King Publishing.
Cowan, P. (2015). The democracy of colour. Journal of Media Practice, 16(2), 139–154. https://doi.org/10.1080/14682753.2015.1041806
Cox, K. (2014). Becoming James Bond: Daniel Craig, rebirth, and refashioning masculinity in Casino Royale (2006). Journal of Gender Studies, 23(2), 184–196. https://doi.org/10.1080/09589236.2013.783462
Demtschyna, M. (1999, 2 december). PAL’s 4% SpeedUp. Michael D’s DVD Video Info Page. Geraadpleegd op 21 februari 2022, van http://www.michaeldvd.com.au/articles/palspeedup/palspeedup.asp
Detenber, B. H., & Lang, A. (2011). The influence of form and presentation attributes of media on emotion. In K. Döveling, C. von Scheve, & E. A. Konijn (Red.), The Routledge handbook of emotions and mass media (1ste dr., pp. 275–293). Routledge.
Dodds, K., & Funnell, L. (2018). From Casino Royale to Spectre: Daniel Craig’s James Bond. Journal of Popular Film and Television, 46(1), 2–10. https://doi.org/10.1080/01956051.2018.1423204
Drate, S., Robbins, D., & Salavetz, J. (2006). Motion by design. (1ste dr.). Laurence King Publishing.
Dubois, D. (2018). The Bond identity: Dismantling a franchise in Quantum of Solace. Journal of Adaptation in Film & Performance, 11(2), 141–152. https://doi.org/10.1386/jafp.11.2.141_1
Eder, J. (2010). Understanding characters. Projections, 4(1), 16–40. https://doi.org/10.3167/proj.2010.040103
Eisenstein, S. (1977). Trough Theater To Cinema. In J. Leyda (Red. & Vert.), Film form: Essays in film theory (pp. 3–17). Harcourt, Brace & World.
Fenimore, R. J. (2010). Voices That Lie Within: The Heard and Unheard in Psycho. In N. Lerner (Red.), Music in the horror film: Listening to fear (1ste dr., pp. 80–97). Routledge.
Filson, D., & Havlicek, J. H. (2018). The performance of global film franchises: Installment effects and extension decisions. Journal of Cultural Economics, 42(3), 447–467. https://doi.org/10.1007/s10824-018-9316-6
Funnell, L. (2018). Reworking the Bond Girl Concept in the Craig Era. Journal of Popular Film and Television, 46(1), 11–21. https://doi.org/10.1080/01956051.2018.1423205
Gardies, A. (2006). Am Anfang war der Vorspann. In A. Böhnke, R. Hüser, & G. Stanitzek (Red.), Das Buch zum Vorspann—"The title is a shot" (pp. 21–33). Verlag Vorwerk 8.
Genette, G. (1991). Introduction to the Paratext (M. Maclean, Vert.). New Literary History, 22(2), 261–272. https://doi.org/10.2307/469037
Genette, G. (1997). Paratexts: Thresholds of interpretation (J. E. Lewin, Vert.). Cambridge University Press.
Gibbs, J. (2002). The elements of mise-en-scène. In Mise-en-scène: Film style and interpretation (1ste dr., pp. 5–26). Wallflower Press.
Grainge, P. (2008). Brand Hollywood: Selling entertainment in a global media age (1ste dr.). Routledge.
Gray, J. (2010). Coming Soon! - Hype, Intros, and Textual Beginnings. In Show sold separately: Promos, spoilers, and other media paratexts (pp. 47–79). New York University Press.
Gruner, O. (2020). No shot in the dark: Developing The Pink Panther Franchise. In P. Krämer, G. Needham, Y. Tzioumakis, & T. Balio (Red.), United Artists (1ste dr.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780429058332
Hadida, A. L., Lampel, J., Walls, W. D., & Joshi, A. (2021). Hollywood studio filmmaking in the age of Netflix: A tale of two institutional logics. Journal of Cultural Economics, 45(2), 213–238. https://doi.org/10.1007/s10824-020-09379-z
Hall, P. (2000). Opening Ceremonies: Typography and the Movies 1955-1969. In M. Lamster (Red.), Architecture and film (1ste dr., pp. 129–140). Princeton Architectural Press.
Haskin, P. (1996). ‘Saul, Can You Make Me a Title?’: Interview with Saul Bass. Film Quarterly, 50(1), 10–17. https://doi.org/10.2307/1213323
Haworth, C. (2015). Chapter 16: Pussy Galore—Women and Music in Goldfinger. In L. Funnell (Red.), For his eyes only: The women of James Bond (pp. 157–166). Wallflower Press.
Hediger, V. (2006). Now, in a World Where: Trailer, Vorspann und das Ereignis des Films. In A. Böhnke, R. Hüser, & G. Stanitzek (Red.), Das Buch zum Vorspann—"The title is a shot" (1ste dr., pp. 102–122). Verlag Vorwerk 8.
Hesmondhalgh, D. (2019). Change and Continuity, Power and Creativity. In The cultural industries (4de dr., pp. 3–26). SAGE Publications.
Horak, J.-C. (2014). Saul Bass: Anatomy of film design. University Press of Kentucky.
Horak, J.-C. (2020). 12. Branding 007: Title Sequences in the James Bond Films. In J. Verheul (Red.), The Cultural Life of James Bond: Specters of 007 (pp. 249–268). Amsterdam University Press. https://doi.org/10.2307/j.ctv1850jbk
Isenberg, N. W. (2017). Chapter 7: A Beautiful Friendship. In We’ll always have Casablanca: The life, legend, and afterlife of Hollywood’s most beloved movie. W. W. Norton & Company. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://vdoc.pub/download/well-always-have-casablanca-the-life-legend-a…
Izod, J. (1988). Conglomerates and Diversification, 1965-86. In Hollywood and the Box Office, 1895–1986 (1ste dr., pp. 171–198). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-1-349-19324-0
Jaramillo, D. L. (2002). The Family Racket: AOL Time Warner, HBO, The Sopranos, and the Construction of a Quality Brand. Journal of Communication Inquiry, 26(1), 59–75. https://doi.org/10.1177/0196859902026001005
Jenkins, H. (2006). Convergence culture: Where old and new media collide. New York University Press.
Jenkins, H., Ford, S., & Green, J. (2013). Designing for Spreadability. In Spreadable media: Creating value and meaning in a networked culture (pp. 195–228). New York University Press.
Johnson, M. A., & Carneiro, L. (2014). Communicating visual identities on ethnic museum websites. Visual Communication, 13(3), 357–372. https://doi.org/10.1177/1470357214530066
Johnson, M. A., & Pettiway, K. M. (2017). Visual Expressions of Black Identity: African American and African Museum Websites: Visual Expressions of Black Identity. Journal of Communication, 67(3), 350–377. https://doi.org/10.1111/jcom.12298
Kapsis, R. E. (1992). Hitchcock: The making of a reputation. University of Chicago Press.
Keating, P. (2008). Cinematography. In W. Donsbach (Red.), The International Encyclopedia of Communication. John Wiley & Sons, Ltd. https://doi.org/10.1002/9781405186407.wbiecc024
Kerins, M. (2011). Appendix A: Timeline of Common Sound Exhibition Formats. In Beyond Dolby (stereo): Cinema in the digital sound age (pp. 329–330). Indiana University Press.
King, G. (2002). New Hollywood, Version II: Blockbusters and Corporate Hollywood. In New Hollywood cinema: An introduction (pp. 49–84). I.B. Tauris.
Klecker, C. (2015). The other kind of film frames: A research report on paratexts in film. Word & Image, 31(4), 402–413. https://doi.org/10.1080/02666286.2015.1053035
Koh, W. (2009). Everything old is good again: Myth and nostalgia in Spider-Man. Continuum, 23(5), 735–747. https://doi.org/10.1080/10304310903154651
Kolker, R. (Red.). (2004). The Building of a Reputation. In Alfred Hitchcock’s psycho: A casebook (pp. 61–99). Oxford University Press.
Kyle Cooper. (z.d.). Watch the Titles. Geraadpleegd 18 december 2021, van https://www.watchthetitles.com/designer/kyle-cooper/
Lambrecht, P. (2022, 17 maart ). Amazon rondt overname MGM af voor 8,5 miljard dollar. De Tijd. Geraadpleegd op 14 april 2022, van https://www.tijd.be/ondernemen/technologie/amazon-rondt-overname-mgm-af…
Lawson, T., & Persons, A. (2004). The magic behind the voices: A who’s who of cartoon voice actors (1ste dr.). University Press of Mississippi.
Mancini, H., & Lees, G. (2001). 13. The Pink Panther. In Did they mention the music? (1ste dr., pp. 137–149). Cooper Square Press.
Martin, A. (2014). A Term That Means Everything, and Nothing Very Specific. In Mise en Scène and Film Style: From Classical Hollywood to New Media Art (1ste dr., pp. 1–20). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9781137269959
Meenakshi, K., Maragatham, G., Agarwal, N., & Ghosh, I. (2018). A Data mining Technique for Analyzing and Predicting the success of Movie. Journal of Physics: Conference Series, 1000, 012100. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1000/1/012100
Metz, C. (1991). Some Points in the Semiotics of the Cinema. In M. Taylor (Vert.), Film language: A semiotics of the cinema (pp. 92–107). University of Chicago Press.
Monaco, J. (2009). Chapter 3—The Language Of Film: Signs And Syntax. In How to read a film: Movies, media, and beyond: Art, technology, language, history, theory (4de dr.). Oxford University Press.
Murray, S. (2002). Harry Potter, Inc.: Content Recycling for Corporate Synergy. M/C Journal, 5(4). https://doi.org/10.5204/mcj.1971
Neumeyer, D., & Buhler, J. (2009). The Soundtrack: Music in the Evolving Soundtrack. In G. Harper (Red.), Sound and music in film and visual media: An overview (1ste dr., pp. 42–57). Bloomsbury Academic.
Odin, R. (2006). Der Eintritt des Zuschauers in die Fiktion. In A. Böhnke, R. Hüser, & G. Stanitzek (Red.), Das Buch zum Vorspann—"The title is a shot" (1ste dr., pp. 34–41). Verlag Vorwerk 8.
Patton, B. (2015). M, 007, and the Challenge of Female Authority in the Bond Franchise. In L. Funnell (Red.), For His Eyes Only (pp. 246–254). Columbia University Press. https://doi.org/10.7312/funn17614-029
Pauwels, L. (2012). A Multimodal Framework for Analyzing Websites as Cultural Expressions. Journal of Computer-Mediated Communication, 17(3), 247–265. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2012.01572.x
Pheasant-Kelly, F. (2013). Bewitching, Abject, Uncanny: Magical Spectacle in the Harry Potter Films. In Fantasy Film Post 9/11 (1ste dr., pp. 47–66). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9780230392137_3
Pittenger, R. E., Hockett, C. F., & Danehy, J. J. (1960). The first five minutes: A sample of microscopic interview analysis. Paul Martineau.
Price, B. (2006). General Introduction. In A. Dalle Vacche & B. Price (Red.), Color: The film reader (pp. 1–8). Routledge.
Prince, S. (2004). The Emergence of Filmic Artifacts: Cinema and Cinematography in the Digital Era. Film Quarterly, 57(3), 24–33. https://doi.org/10.1525/fq.2004.57.3.24
Pulch, H. (2002). Type in Motion: Schrift in Bewegung. In H.-E. Friedrich & U. Jung (Red.), Schrift und Bild im Film (pp. 13–31). Aisthesis Verlag.
Racioppi, L., & Tremonte, C. (2014). Geopolitics, Gender, and Genre:The Work of Pre-Title/Title Sequences in James Bond Films. Journal of Film and Video, 66(2), 15–25. https://doi.org/10.5406/jfilmvideo.66.2.0015
Re, V. (2016). From Saul Bass to participatory culture: Opening title sequences in contemporary television series. NECSUS. European Journal of Media Studies, 5(1), 149–175. https://doi.org/10.25969/MEDIAREP/3352
Rebello, S. (2004). 3. The Inception—From Alfred Hitchcock and the Making of Psycho. In R. Kolker (Red.), Alfred Hitchcock’s psycho: A casebook (pp. 30–56). Oxford University Press.
Rebello, S. (2010). Chapter 8—Postproduction. In Alfred Hitchcock and the Making of Psycho. Open Road Integrated Media. Geraadpleegd op 17 december 2021, van https://www.pdfdrive.com/download.pdf?id=165141698&h=bdf6011c84935deb4a…
Ruangnapakul, N., & Hamid, N. A. (2017). Lady in Red: Framing the Representation of Women through Mise-En-Scène. Jurnal Komunikasi, Malaysian Journal of Communication, 33(4), 159–173. https://doi.org/10.17576/JKMJC-2017-3304-10
Rushkoff, D. (2000, 29 juni). Second sight. The Guardian. Geraadpleegd op 20 mei 2022, van https://www.theguardian.com/technology/2000/jun/29/onlinesupplement13
Sánchez-López, I., Pérez-Rodríguez, A., & Fandos-Igado, M. (2019). Com-educational Platforms: Creativity and Community for Learning. Journal of New Approaches in Educational Research, 8(2), 214–226. https://doi.org/10.7821/naer.2019.7.437
Schwanebeck, W. (2020). How The Pink Panther came alive and how The Thin Man grew fatter: Hungry franchises and the adaptation industry. Journal of Adaptation in Film & Performance, 13(2), 149–162. https://doi.org/10.1386/jafp_00023_1
Selbo, J. (2014). Overview of Film Genres. In Film Genre for the Screenwriter (1ste dr., pp. 51–68). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315778174
Shuang, L. (1993). The Funeral and Chinese Culture (L. Yongfang, Vert.). The Journal of Popular Culture, 27(2), 113–120. https://doi.org/10.1111/j.0022-3840.1993.113555.x
Souriau, É. (1953). L’Univers filmique (1ste dr.). Flammarion.
Spoto, D. (1992). 33. Psycho. In The art of Alfred Hitchcock: Fifty years of his motion pictures (1ste dr.). Anchor Books. https://www.pdfdrive.com/download.pdf?id=197001141&h=18749f22e1d848c296…
Stanitzek, G. (2003). Abspann, angeklickt. In A. Kümmel & E. Schüttpelz (Red.), Signale der Störung (pp. 261–273). Wilhelm Fink Verlag.
Stanitzek, G. (2005). Texts and Paratexts in Media (E. Klein, Vert.). Critical Inquiry, 32(1), 27–42. https://doi.org/10.1086/498002
Stanitzek, G. (2009). Reading the Title Sequence (Vorspann, Générique). Cinema Journal, 48(4), 44–58. https://doi.org/10.1353/cj.0.0142
Taylor, J. C. (2019). CGI as Adaptation Strategy: Can a Digitally Constructed Spider-Man Do Whatever a Hand-Drawn Spider-Man Can? In B. K. Grant & S. Henderson (Red.), Comics and pop culture: Adaptation from panel to frame (1ste dr., pp. 232–245). University of Texas Press.
Tech Assassins. (2017, 1 april). The Title Sequence of Skyfall—Behind the Scenes [Video]. YouTube. Geraadpleegd op 5 april 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=IpAQXmEjhpI
The writing is on the wall. (z.d.). In Cambridge Dictionary. Geraadpleegd op 5 april 2022, van https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/writing-is-on-the-w…
Van Gils, L. (2021, 28 september). Nieuwe Bondfilm in première, maar zelfs journalisten mochten hem nog niet zien: Mysterie rond ‘No time to die’ verklaard. VRTNWS. Geraadpleegd op 17 december 2021, van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/09/27/hype-no-time-to-die/
van Leeuwen, T. (2011). Multimodality and Multimodal Research. In E. Margolis & L. Pauwels (Red.), The SAGE handbook of visual research methods (1ste dr., pp. 549–569). SAGE Publications.
Verevis, C. (2006). For Ever Hitchcock: Psycho and Its Remakes. In D. Boyd & R. B. Palmer (Red.), After Hitchcock: Influence, imitation, and intertextuality (1ste dr., pp. 15–30). University of Texas Press.
Verheul, J. (2020). Introduction: Specters of 007. In J. Verheul (Red.), The cultural life of James Bond: Specters of 007 (pp. 11–22). Amsterdam University Press.
von Logue Newth, T. (2013). The Shoot—Interview: Director Daniel Kleinman. In The Ad-Makers: How the Best TV Commercials are Produced. (1ste dr., pp. 72–87). Focal Press.
Waskett-Burt, A. (2021, 5 oktober). No Time To Die: Opening Credits Explained. ScreenRant. Geraadpleegd op 5 april 2022, van https://screenrant.com/james-bond-no-time-die-opening-credits/
Wasko, J., & Shanadi, G. (2006). More than Just Rings: Merchandise for Them All. In E. Mathijs (Red.), The Lord of the Rings: Popular culture in global context (1ste dr., pp. 23–42). Wallflower Press.
Wasson, S. (2009). A splurch in the kisser: The movies of Blake Edwards. Wesleyan University Press.
Webster, J. L. (2012). Creating Magic with Music: The Changing Dramatic Relationship between Music and Magic in Harry Potter Films. In J. K. Halfyard (Red.), The Music of Fantasy Cinema (1ste dr., pp. 193–217). Equinox Publishing Ltd.
Zons, A. (2015). Projecting the title. Word & Image, 31(4), 442–449. https://doi.org/10.1080/02666286.2015.1053038
Campbell, M. (Regisseur). (2006). Casino Royale [Film; 2-Disc Collector’s Edition DVD 2007]. Eon Productions Ltd.
Edwards, B. (Regisseur). (1964a). A Shot In The Dark [Film; The Pink Panther Film Collection DVD 2020]. The Mirisch Corporation; Geoffrey Productions.
Edwards, B. (Regisseur). (1964b). The Pink Panther [Film; The Pink Panther Film Collection DVD 2020]. Mirisch—G-E Productions.
Edwards, B. (Regisseur). (1975). The Return Of The Pink Panther [Film; DVD 2006]. Jewel Productions, Ltd.; Pimlico Films Ltd.
Edwards, B. (Regisseur). (1976). The Pink Panther Strikes Again [Film; The Pink Panther Film Collection DVD 2020]. Amjo Productions Limited.
Edwards, B. (Regisseur). (1978). Revenge Of The Pink Panther [Film; The Pink Panther Film Collection DVD 2020]. Jewel Productions Limited.
Forster, M. (Regisseur). (2008). Quantum Of Solace [Film; DVD 2020]. Eon Productions Ltd.
Franklin, R. (Regisseur). (1983). Psycho II [Film ; Psycho Collection DVD-box 2007]. Universal Pictures; Oak Industries.
Fukunaga, C. J. (Regisseur). (2021). No Time To Die [Film; 2-Disc Collector’s Edition DVD 2022]. B25 Ltd., Albert R. Broccoli’s Eon Productions.
Garris, M. (Regisseur). (1990). Psycho IV : The Beginning [Film; Psycho Collection DVD-box 2007]. Smart Money Productions Inc.; Universal Television.
Hitchcock, A. (Regisseur). (1960). Psycho [Film; 2-disc Special Edition DVD 2011]. Shamley Productions, Inc.
Mendes, S. (Regisseur). (2012). Skyfall [Film; DVD 2020]. B23 Ltd., Albert R. Broccoli’s Eon Productions.
Mendes, S. (Regisseur). (2015). Spectre [Film; DVD 2020]. Eon Productions, Danjaq, LLC.
Perkins, A. (Regisseur). (1986). Psycho III [Film ; Psycho Collection DVD-box 2007]. Universal Pictures.
Raimi, S. (Regisseur). (2002). Spider-Man [Film; 8 Movie Collection DVD 2019]. Columbia Pictures.
Raimi, S. (Regisseur). (2004). Spider-Man 2 [Film; 8 Movie Collection DVD 2019]. Columbia Pictures; Marvel Enterprises.
Raimi, S. (Regisseur). (2007). Spider-Man 3 [Film; 8 Movie Collection DVD 2019]. Columbia Pictures.