Transgender personen met autisme vragen meer deskundige hulpverlening
“Je leert gewoon om jezelf niet te zijn, want jezelf zijn wordt bestraft.” Zo verwoordt C. hun ervaring als non-binair persoon met autisme in een omgeving die hen niet begrijpt. Hoe kan je functioneren in een wereld vol hokjes, terwijl je niet in een hokje past, is een vraag waar veel van C.’s lotgenoten mee worstelen. Via onderzoek met transgender personen op het autismespectrum zocht ik naar antwoorden. Er blijkt een grote behoefte aan hulpverleners die voldoende kennis hebben over autisme én gender.
Nothing about us, without us
Het onderzoek ging uit van een nothing about us, without us-standpunt. Dit is een standpunt vooropgesteld uit de auti-gemeenschap, waar gevraagd wordt om onderzoek en beslissingen over de doelgroep samen mét de doelgroep uit te voeren. Er werden interviews afgenomen van tien volwassen personen met de diagnose autismespectrumstoornis (ASS) die zich als een ander gender identificeren dan het geslacht (man/vrouw) dat ze bij geboorte toegewezen kregen. Deze genderidentiteiten bestaan uit binaire genderidentiteiten, zoals transgender vrouw of transgender man, maar ook uit veel niet-binair in te delen genderidentiteiten, zoals non-binair of genderfluïde. Deze personen definiëren hun gender buiten de constructen van mannelijkheid of vrouwelijkheid. Net zoals bij autisme, is gender een spectrum waar er ruimte is voor verschillende mensen en hun persoonlijke verhaal.
Anders dan de ander
Uit de interviews werden verschillende thema’s gehaald, zoals het gevoel van anders zijn. Dit thema heeft onder andere betrekking op het identiteitsgevoel van de doelgroep en de invloed daarvan op hun autisme en transgender gevoelens. Zo vallen voor velen transgender gevoelens en autisme niet los van elkaar te zien, maar zijn ze deel van hun persoonlijkheid. Volgens hen zouden hun gendergevoelens gerelateerd zijn aan hun autisme, omdat autisme een manier van denken is en hun blik op de wereld bepaalt. De geïnterviewden stellen dat ze – in tegenstelling tot wat algemeen aangenomen wordt - dankzij hun autisme niet in zwart-wit-termen denken, maar veel genuanceerder ‘in grijstinten’. Dat helpt hen gemakkelijker te breken met bestaande normen, zoals binaire gendernormen. Het valt op dat dit breken vooral het geval was bij de non-binaire personen in het onderzoek. Daartegenover kan het wel eens gebeuren dat door autisme, fixaties ontstaan rond bepaalde ongeschreven genderregels, wat een eventueel transitieproces in de weg staat. Hier botsten vooral transgender vrouwen in de bevraagde groep op.
De huidige maatschappelijke normen steken een stokje voor de identiteitsontwikkeling en zelfontplooiing van transgender personen met autisme. Ze voelen dat ze zich constant aan anderen moeten aanpassen. Het aanpassen, ook wel maskeren genoemd, werd door de geïnterviewde personen beschreven als een ‘tweede natuur’ of een ‘overlevingsstrategie’. De nood om erbij te horen en hiernaar handelen was voor velen een gedeelde ervaring. Dat gaat bovendien hand in hand met hun ongenoegen dat er niet naar hun noden wordt geluisterd. Uit de gesprekken kwam een duidelijke wens naar voren naar meer empathie en begrip.
Kennis is kracht
Zowel de dichte omgeving als de hulpverlening oefenen een grote invloed uit op de doelgroep. Vaak ervaren de ondervraagde transgender personen van hen weinig empathie of geduld, maar botsen ze eerder op onbegrip en stigmatisering. Het gebrek blijkt voort te komen uit een tekort aan kennis. Zo vertelden enkele geïnterviewden dat ze hun omgeving, zelfs hulpverleners, hebben moeten overtuigen van hun autisme-ervaring. Soms werden ze zelfs verkeerd gediagnosticeerd. Enkele personen hebben hun hulpverleners ook moeten bijscholen over hun genderidentiteit. Het is hierbij frappant hoe dit vooral het geval was bij de non-binaire personen die geïnterviewd zijn. Iemand vertelde dat er wel eens gelogen werd over genderidentiteit om de gewenste transitiebehandelingen te krijgen. Een non-binair persoon zou moeilijker in aanmerking komen voor een genderbevestigende operatie, dan een transgender man of transgender vrouw.
Er komen ook positieve geluiden uit het onderzoek. Zo blijkt dat wanneer de omgeving wél kennis heeft over autisme en/of gender, dit door de doelgroep ervaren wordt als een omgeving waar ze geaccepteerd worden. Zo’n context biedt hen de ruimte om te ontdekken wie ze zijn. Maar ook om gewoon te ‘zijn’, te bestaan.
Ruimte
In de interviews kwam vaak aan bod dat de geïnterviewde transgender personen nood aan ruimte hadden. Op eigen tempo aan zelfontdekking doen en kunnen nadenken over wat ‘zichzelf zijn’ precies inhoudt, is zeer gewenst. Voor deze groep is brede labels gebruiken om identiteit onder woorden te brengen een manier om die ruimte te claimen. Goede labels hiervoor zijn, volgens hen, non-binair of queer (=wie zich niet thuisvoelt in de hokjes die hetero-gendernormen vooropstellen). Deze labels geven de kans om te fluctueren op het (gender)spectrum waarop men zich bevindt. Verder is fysieke ruimte en ademruimte krijgen ook belangrijk voor de doelgroep. De nood hiervoor is hoog op momenten waarop ze voelen dat ze moeten ontprikkelen. Iets dat kan voortkomen uit hun autisme-ervaring. Bovendien is meer tijd of tijdgebonden ruimte krijgen ook iets dat behulpzaam kan zijn voor deze personen. Concreet kan dit door hen beslissingstijd te geven over transitiegerelateerde zaken.
Hoe verder?
“Zoek jezelf in anderen in plaats van jezelf te maken zoals anderen.”, zei F. over representatie. De bevraagde personen halen veel kracht uit verhalen van lotgenoten op sociale media. Er is dan ook een wens naar meer representatie in de media. Het helpt mensen om zichzelf te begrijpen en om zich minder eenzaam te voelen in hun ervaring. Het is dan ook geen verrassing dat de geïnterviewden aangaven dat hun vriendengroepen vaak bestaan uit heel wat transgender personen op het autismespectrum. Ze hebben veel steun aan elkaar.
Al is het voor hen ook belangrijk om te kunnen terugvallen op mensen die andere labels dragen en andere ervaringen hebben. Er is dus een grote behoefte aan hulpverleners met genoeg kennis over de onderwerpen autisme én gender. Door te luisteren naar de noden van transgender personen met autisme kunnen we de hulpverlening beter op hen afstemmen.
Bibliografie
Abu-Akel, A., Allison, C., Baron-Cohen, S., & Heinke, D. (2019). The distribution of autistic traits across the autism spectrum: evidence for discontinuous dimensional subpopulations underlying the autism continuum. Molecular autism, 10(1), 1-13. https://doi.org/10.1186/s13229-019-0275-3
A Gender Agenda (AGA). (2022). What is gender diversity? https://genderrights.org.au/information-hub/what-is-gender-diversity/
American Psychiatric Association, D. S., & American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5 (Vol. 5). Washington, DC: American psychiatric association.
American Psychiatric Association (2022). APA Dictionary of Psychology. Spectrum. https://dictionary.apa.org/spectrum
Ashley, F., & Ells, C. (2018). In favor of covering ethically important cosmetic surgeries: facial feminization surgery for transgender people. The American Journal of Bioethics, 18(12), 23-25. https://doi.org/10.1080/15265161.2018.1531162
Auyeung, B., Baron‐Cohen, S., Ashwin, E., Knickmeyer, R., Taylor, K., & Hackett, G. (2009). Fetal testosterone and autistic traits. British journal of psychology, 100(1), 1-22. https://doi.org/10.1348/000712608X311731
Bandini, E., Fisher, A. D., Ricca, V., Ristori, J., Meriggiola, M. C., Jannini, E. A., ... & Maggi, M. (2011). Childhood maltreatment in subjects with male-to-female gender identity disorder. International journal of impotence research, 23(6), 276-285. https://doi.org/10.1038/ijir.2011.39
Barker, M. J. (2016). Queer: A graphic history. Icon Books.
Baron-Cohen, S. (1991). The development of a theory of mind in autism: deviance and delay?. Psychiatric Clinics, 14(1), 33-51. https://doi.org/10.1016/S0193-953X(18)30323-X
Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Skinner, R., Martin, J., & Clubley, E. (2001). The autism-spectrum quotient (AQ): Evidence from asperger syndrome/high-functioning autism, malesand females, scientists and mathematicians. Journal of autism and developmental disorders, 31(1), 5-17. https://doi.org/10.1023/A:1005653411471
Baron-Cohen, S. (2002). The extreme male brain theory of autism. Trends in cognitive sciences, 6(6), 248-254. https://doi.org/10.1016/S1364-6613(02)01904-6
Baron-Cohen, S., Lombardo, M. V., Auyeung, B., Ashwin, E., Chakrabarti, B., & Knickmeyer, R. (2011). Why are autism spectrum conditions more prevalent in males?. PLoS Biol, 9(6), e1001081. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.1001081
Baron-Cohen, S., Cassidy, S., Auyeung, B., Allison, C., Achoukhi, M., Robertson, S., ... & Lai, M. C. (2014). Attenuation of typical sex differences in 800 adults with autism vs. 3,900 controls. PloS one, 9(7), e102251. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0102251
Bauer, G. R., Scheim, A. I., Pyne, J., Travers, R., & Hammond, R. (2015). Intervenable factors associated with suicide risk in transgender persons: a respondent driven sampling study in Ontario, Canada. BMC public health, 15(1), 1-15. https://doi.org/10.1186/s12889-015-1867-2
Beecham, J. E., & Seneff, S. (2016). Is there a link between autism and glyphosate-formulated herbicides. J Autism, 3(1), 1. http://dx.doi.org/10.7243/2054-992X-3-1
Bejerot, S., Humble, M. B., & Gardner, A. (2011). Endocrine disruptors, the increase of autism spectrum disorder and its comorbidity with gender identity disorder–a hypothetical association. International journal of andrology, 34(5pt2), e350-e350. doi: 10.1111/j.1365-2605.2011.01149.x
Bejerot, S., & Eriksson, J. M. (2014). Sexuality and gender role in autism spectrum disorder: A case control study. PLoS One, 9(1), e87961. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0087961
Bentz, E. K., Hefler, L. A., Kaufmann, U., Huber, J. C., Kolbus, A., & Tempfer, C. B. (2008). A polymorphism of the CYP17 gene related to sex steroid metabolism is associated with female-to-male but not male-to-female transsexualism. Fertility and sterility, 90(1), 56-59. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2007.05.056
Berglund, H., Lindström, P., Dhejne-Helmy, C., & Savic, I. (2008). Male-to-female transsexuals show sex-atypical hypothalamus activation when smelling odorous steroids. Cerebral Cortex, 18(8), 1900-1908. https://doi.org/10.1093/cercor/bhm216
Botha, M., Hanlon, J., & Williams, G. L. (2021). Does language matter? Identity-first versus person-first language use in autism research: A response to Vivanti. Journal of Autism and Developmental Disorders, 1-9. https://doi.org/10.1007/s10803-020-04858-w
Bradford, N. J., Rider, G. N., Catalpa, J. M., Morrow, Q. J., Berg, D. R., Spencer, K. G., & McGuire, J. K. (2019). Creating gender: A thematic analysis of genderqueer narratives. International Journal of Transgenderism, 20(2-3), 155-168. https://doi.org/10.1080/15532739.2018.1474516
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101. http://dx.doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
Broadbent, J., Galic, I., & Stokes, M. A. (2013). Validation of autism spectrum quotient adult version in an Australian sample. Autism research and treatment, 2013. https://doi.org/10.1155/2013/984205
Butler, J. (1990). Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. Routledge.
Van Caenegem, E., Wierckx, K., Elaut, E., Buysse, A., Dewaele, A., Van Nieuwerburgh, F., ... & T’Sjoen, G. (2015). Prevalence of gender nonconformity in Flanders, Belgium. Archives of sexual behavior, 44(5), 1281-1287. https://doi.org/10.1007/s10508-014-0452-6
Christensen, J., Grønborg, T. K., Sørensen, M. J., Schendel, D., Parner, E. T., Pedersen, L. H., & Vestergaard, M. (2013). Prenatal valproate exposure and risk of autism spectrum disorders and childhood autism. Jama, 309(16), 1696-1703. doi:10.1001/jama.2013.2270
Coleman-Smith, R. S., Smith, R., Milne, E., & Thompson, A. R. (2020). ‘Conflict versus congruence’: A qualitative study exploring the experience of gender dysphoria for adults with autism spectrum disorder. Journal of autism and developmental disorders, 1-15. https://doi.org/10.1007/s10803-019-04296-3
Collin, L., Reisner, S. L., Tangpricha, V., & Goodman, M. (2016). Prevalence of transgender depends on the “case” definition: a systematic review. The journal of sexual medicine, 13(4), 613-626. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2016.02.001
Devor, H. (1994). Transsexualism, dissociation, and child abuse: An initial discussion based on nonclinical data. Journal of Psychology & Human Sexuality, 6(3), 49-72. https://doi.org/10.1300/J056v06n03_04
Dewinter, J., De Graaf, H., & Begeer, S. (2017). Sexual orientation, gender identity, and romantic relationships in adolescents and adults with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 47(9), 2927-2934. https://doi.org/10.1007/s10803-017-3199-9
Dickerson, S. M., Cunningham, S. L., Patisaul, H. B., Woller, M. J., & Gore, A. C. (2011). Endocrine disruption of brain sexual differentiation by developmental PCB exposure. Endocrinology, 152(2), 581-594. https://doi.org/10.1210/en.2010-1103
Di Martino, A., Yan, C. G., Li, Q., Denio, E., Castellanos, F. X., Alaerts, K., ... & Milham, M. P. (2014). The autism brain imaging data exchange: towards a large-scale evaluation of the intrinsic brain architecture in autism. Molecular psychiatry, 19(6), 659-667. https://doi.org/10.1038/mp.2013.78
Drummond, K. D., Bradley, S. J., Peterson-Badali, M., & Zucker, K. J. (2008). A follow-up study of girls with gender identity disorder. Developmental psychology, 44(1), 34. https://doi.apa.org/doi/10.1037/0012-1649.44.1.34
Elaut, E. (2022). De toekomst van gender: Iedereen een letter of gewoon de hokjes afschaffen?. Tijdschrift voor Seksuologie 1(46), 59-64.
Fossey, E., Harvey, C., McDermott, F., & Davidson, L. (2002). Understanding and evaluating qualitative research. Australian & New Zealand Journal of Psychiatry, 36(6), 717-732. https://doi.org/10.1046%2Fj.1440-1614.2002.01100.x
Gallucci, G., Hackerman, F., & Schmidt, C. W. (2005). Gender identity disorder in an adult male with Asperger’s syndrome. Sexuality and Disability, 23(1), 35-40. https://doi.org/10.1007/s11195-004-2078-4
George, R., & Stokes, M. (2016). “Gender Is Not on My Agenda!”: gender dysphoria and autism spectrum disorder. In Psychiatric symptoms and comorbidities in autism spectrum disorder (pp. 139-150). Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-29695-1_10
George, R., & Stokes, M. A. (2018). Sexual orientation in autism spectrum disorder. Autism Research, 11(1), 133-141. https://doi.org/10.1002/aur.1892
Graham, R., Berkowitz, B., Blum, R., Bockting, W., Bradford, J., de Vries, B., & Makadon, H. (2011). The health of lesbian, gay, bisexual, and transgender people: Building a foundation for better understanding. Washington, DC: Institute of Medicine, 10, 13128. https://doi.org/10.17226/13128.
Gratton, F. V. (2019). Supporting transgender autistic youth and adults: A guide for professionals and families. Jessica Kingsley Publishers.
Greenberg, D. M., Warrier, V., Allison, C., & Baron-Cohen, S. (2018). Testing the Empathizing–Systemizing theory of sex differences and the Extreme Male Brain theory of autism in half a million people. Proceedings of the National Academy of Sciences, 115(48), 12152-12157. https://doi.org/10.1073/pnas.1811032115
Heylens, G., Elaut, E., Kreukels, B. P., Paap, M. C., Cerwenka, S., Richter-Appelt, H., ... & De Cuypere, G. (2014). Psychiatric characteristics in transsexual individuals: multicentre study in four European countries. The British Journal of Psychiatry, 204(2), 151-156. https://doi.org/10.1192/bjp.bp.112.121954
Heylens, G., Aspeslagh, L., Dierickx, J., Baetens, K., Van Hoorde, B., De Cuypere, G., & Elaut, E. (2018). The co-occurrence of gender dysphoria and autism spectrum disorder in adults: an analysis of cross-sectional and clinical chart data. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(6), 2217-2223. https://doi.org/10.1007/s10803-018-3480-6
Hines, M., Brook, C., & Conway, G. S. (2004). Androgen and psychosexual development: Core gender identity, sexual orientation, and recalled childhood gender role behavior in women and men with congenital adrenal hyperplasia (CAH). Journal of sex research, 41(1), 75-81. https://doi.org/10.1080/00224490409552215
Hisle-Gorman, E., Landis, C. A., Susi, A., Schvey, N. A., Gorman, G. H., Nylund, C. M., & Klein, D. A. (2019). Gender dysphoria in children with autism spectrum disorder. LGBT health, 6(3), 95-100. https://doi.org/10.1089/lgbt.2018.0252
Hodges, H., Fealko, C., & Soares, N. (2020). Autism spectrum disorder: definition, epidemiology, causes, and clinical evaluation. Translational Pediatrics, 9(Suppl 1), S55. https://doi.org/10.21037/tp.2019.09.09
Hollocks, M. J., Lerh, J. W., Magiati, I., Meiser-Stedman, R., & Brugha, T. S. (2019). Anxiety and depression in adults with autism spectrum disorder: a systematic review and meta-analysis. Psychological medicine, 49(4), 559-572. https://doi.org/10.1017/S0033291718002283
Holt, V., Skagerberg, E., & Dunsford, M. (2016). Young people with features of gender dysphoria: Demographics and associated difficulties. Clinical child psychology and psychiatry, 21(1), 108-118. https://doi.org/10.1177%2F1359104514558431
Howard, S. D., Lee, K. L., Nathan, A. G., Wenger, H. C., Chin, M. H., & Cook, S. C. (2019). Healthcare experiences of transgender people of color. Journal of general internal medicine, 34(10), 2068-2074. https://doi.org/10.1007/s11606-019-05179-0
Hull, L., Petrides, K. V., Allison, C., Smith, P., Baron-Cohen, S., Lai, M. C., & Mandy, W. (2017). “Putting on my best normal”: Social camouflaging in adults with autism spectrum conditions. Journal of autism and developmental disorders, 47(8), 2519-2534. https://doi.org/10.1007/s10803-017-3166-5
Intersex Society of North America (ISNA). (2022). What’s the difference between being transgender or transsexual and having an intersex condition? https://isna.org/faq/transgender/
Jack, J. (2011). " The extreme male brain?" incrementum and the rhetorical gendering of autism. Disability Studies Quarterly, 31(3). http://dx.doi.org/10.18061/dsq.v31i3.1672
Jacobs, L. A., Rachlin, K., Erickson-Schroth, L., & Janssen, A. (2014). Gender dysphoria and co-occurring autism spectrum disorders: Review, case examples, and treatment considerations. LGBT health, 1(4), 277-282. https://doi.org/10.1089/lgbt.2013.0045
Jain, A., Marshall, J., Buikema, A., Bancroft, T., Kelly, J. P., & Newschaffer, C. J. (2015). Autism occurrence by MMR vaccine status among US children with older siblings with and without autism. Jama, 313(15), 1534-1540. doi:10.1001/jama.2015.3077
Johnson, J. R. (2013). Cisgender privilege, intersectionality, and the criminalization of CeCeMcDonald: Why intercultural communication needs transgender studies. Journal of International and Intercultural Communication, 6(2), 135-144. https://doi.org/10.1080/17513057.2013.776094
Jones, R. M., Wheelwright, S., Farrell, K., Martin, E., Green, R., Di Ceglie, D., & Baron-Cohen, S. (2012). Brief report: Female-to male transsexual people and autistic traits. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42, 301–306. https://doi.org/10.1007/s10803-011-1227-8
Kapp, S. K. (2020). Autistic community and the neurodiversity movement: Stories from the frontline (p. 330). Springer Nature.
Kersting, A., Reutemann, M., Gast, U., Ohrmann, P., Suslow, T., Michael, N., & Arolt, V. (2003). Dissociative disorders and traumatic childhood experiences in transsexuals. The Journal of nervous and mental disease, 191(3), 182-189. https://psycnet.apa.org/doi/10.1097/00005053-200303000-00007
Kollman, K., & Waites, M. (2009). The global politics of lesbian, gay, bisexual and transgender human rights: an introduction. Contemporary politics, 15(1), 1-17. https://doi.org/10.1080/13569770802674188
Kristensen, Z. E., & Broome, M. R. (2015). Autistic traits in an internet sample of gender variant UK adults. International Journal of Transgenderism, 16(4), 234-245. https://doi.org/10.1080/15532739.2015.1094436
Lai, M. C., Lombardo, M. V., Pasco, G., Ruigrok, A. N., Wheelwright, S. J., Sadek, S. A., ... & MRC AIMS Consortium. (2011). A behavioral comparison of male and female adults with high functioning autism spectrum conditions. PloS one, 6(6), e20835. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0020835
Lai, M. C., Lombardo, M. V., & Baron-Cohen, S. (2014). Autism. Search strategy and selection criteria. Lancet, 383, 896-910. http://dx.doi.org/10.1016/ S0140-6736(13)61539-1
Lai, M. C., Lombardo, M. V., Ruigrok, A. N., Chakrabarti, B., Auyeung, B., Szatmari, P., ... & MRC AIMS Consortium. (2017). Quantifying and exploring camouflaging in men and women with autism. Autism, 21(6), 690-702. https://doi.org/10.1177%2F1362361316671012
Lam, J., Sutton, P., Kalkbrenner, A., Windham, G., Halladay, A., Koustas, E., ... & Woodruff, T. (2016). A systematic review and meta-analysis of multiple airborne pollutants and autism spectrum disorder. PloS one, 11(9), e0161851. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0161851
Landén, M., & Rasmussen, P. (1997). Gender identity disorder in a girl with autism—a case report. European Child & Adolescent Psychiatry, 6(3), 170-173. https://doi.org/10.1007/BF00538990
Lawrence, A. A. (2010). Sexual orientation versus age of onset as bases for typologies (subtypes) for gender identity disorder in adolescents and adults. Archives of Sexual Behavior, 39(2), 514-545. https://doi.org/10.1007/s10508-009-9594-3
Luders, E., Sánchez, F. J., Gaser, C., Toga, A. W., Narr, K. L., Hamilton, L. S., & Vilain, E. (2009). Regional gray matter variation in male-to-female transsexualism. Neuroimage, 46(4), 904-907. https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2009.03.048
Marshall, B. D., Socías, M. E., Kerr, T., Zalazar, V., Sued, O., & Arístegui, I. (2016). Prevalence and correlates of lifetime suicide attempts among transgender persons in Argentina. Journal of Homosexuality, 63(7), 955-967. https://doi.org/10.1080/00918369.2015.1117898
McDougle, C. J., Erickson, C. A., Stigler, K. A., & Posey, D. J. (2005). Neurochemistry in the pathophysiology of autism. The Journal of clinical psychiatry, 66, 9-18.
Mclntosh, P, (1992), White and male privilege: A personal accounting of coming to see correspondences through work in women's studies.
McNeil, J., Ellis, S. J., & Eccles, F. J. R. (2017). Suicide in trans populations: A systematic review of prevalence and correlates. Psychology of Sexual Orientation and Gender Diversity, 4(3), 341–353. https://doi.org/10.1037/sgd0000235
Meyer, I. H. (2003). Prejudice, social stress, and mental health in lesbian, gay, and bisexual populations: Conceptual issues and research evidence. Psychological Bulletin, 129(5), 674–697. https://doi.org/10.1037/0033-2909.129.5.674
Van der Miesen, A. I., Hurley, H., & De Vries, A. L. (2016). Gender dysphoria and autism spectrum disorder: A narrative review. International Review of Psychiatry, 28(1), 70-80. https://doi.org/10.3109/09540261.2015.1111199
Van der Miesen, A. I., Hurley, H., Bal, A. M., & de Vries, A. L. (2018). Prevalence of the wish to be of the opposite gender in adolescents and adults with autism spectrum disorder. Archives of Sexual Behavior, 47(8), 2307-2317. https://doi.org/10.1007/s10508-018-1218-3
Van der Miesen, A. I., de Vries, A. L., Steensma, T. D., & Hartman, C. A. (2018). Autistic symptoms in children and adolescents with gender dysphoria. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(5), 1537-1548. https://doi.org/10.1007/s10803-017-3417-5
Miller, L. R., & Grollman, E. A. (2015, September). The social costs of gender nonconformity for transgender adults: Implications for discrimination and health. In Sociological Forum (Vol. 30, No. 3, pp. 809-831). https://doi.org/10.1111/socf.12193
Motmans, J., & T’Sjoen, G. (2019). Het transgender boek (1ste editie). Manteau.
Mukaddes, N. M. (2002). Gender identity problems in autistic children. Child: Care, Health and Development, 28(6), 529-532. https://doi.org/10.1046/j.1365-2214.2002.00301.x
Murphy, J., Prentice, F., Walsh, R., Catmur, C., & Bird, G. (2020). Autism and transgender identity: Implications for depression and anxiety. Research in autism spectrum disorders, 69, 101466. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2019.101466
Nock, M. K., Borges, G., Bromet, E. J., Cha, C. B., Kessler, R. C., & Lee, S. (2008). Suicide and suicidal behavior. Epidemiologic reviews, 30(1), 133-154. https://doi.org/10.1093/epirev/mxn002
Pardo, C. A., & Eberhart, C. G. (2007). The neurobiology of autism. Brain pathology, 17(4), 434-447. https://doi.org/10.1111/j.1750-3639.2007.00102.x
Parkinson, J. (2014). Gender dysphoria in Asperger’s syndrome: A caution. Australasian Psychiatry, 22(1), 84-85. https://doi.org/10.1177%2F1039856213497814
Pasterski, V., Gilligan, L., & Curtis, R. (2014). Traits of autism spectrum disorders in adults with gender dysphoria. Archives of Sexual Behavior, 43(2), 387-393. https://doi.org/10.1007/s10508-013-0154-5
Perera, H., Gadambanathan, T., & Weerasiri, S. (2003). Gender identity disorder presenting in a girl with Asperger's disorder and obsessive compulsive disorder. Ceylon Medical Journal, 48(2). http://dx.doi.org/10.4038/cmj.v48i2.3374
Rajagopalan, S., Dhall, A., & Goecke, R. (2013). Self-stimulatory behaviours in the wild for autism diagnosis. In Proceedings of the IEEE International Conference on Computer Vision Workshops (pp. 755-761). https://doi.org/10.1109/ICCVW.2013.103
Richards, C., Bouman, W. P., Seal, L., Barker, M. J., Nieder, T. O., & T’Sjoen, G. (2016). Non-binary or genderqueer genders. International Review of Psychiatry, 28(1), 95-102. https://doi.org/10.3109/09540261.2015.1106446
Robertson, C. E., & Baron-Cohen, S. (2017). Sensory perception in autism. Nature Reviews Neuroscience, 18(11), 671. https://doi.org/10.1038/nrn.2017.112
Robinson, T. L., & Howard-Hamilton, M. F. (2000). The convergence of race, identity, and gender: Multiple identities in counseling. Columbus, OH: Merrill.
Ruble, D. N., Taylor, L. J., Cyphers, L., Greulich, F. K., Lurye, L. E., & Shrout, P. E. (2007). The role of gender constancy in early gender development. Child development, 78(4), 1121-1136. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2007.01056.x
Rudolph, C. E., Lundin, A., Åhs, J. W., Dalman, C., & Kosidou, K. (2018). Brief report: Sexual orientation in individuals with autistic traits: Population based study of 47,000 adults in Stockholm County. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(2), 619-624. https://doi.org/10.1007/s10803-017-3369-9
Russell, G., Steer, C., & Golding, J. (2011). Social and demographic factors that influence the diagnosis of autistic spectrum disorders. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 46(12), 1283-1293. https://doi.org/10.1007/s00127-010-0294-z
Ruzzo, E. K., Pérez-Cano, L., Jung, J. Y., Wang, L. K., Kashef-Haghighi, D., Hartl, C., ... & Leppä, V. M. (2019). Inherited and de novo genetic risk for autism impacts shared networks. Cell, 178(4), 850-866. https://doi.org/10.1016/j.cell.2019.07.015
Saleem, F., & Rizvi, S. W. (2017). Transgender associations and possible etiology: A literature review. Cureus, 9(12). doi: 10.7759/cureus.1984
Van Schalkwyk, G. I., Klingensmith, K., & Volkmar, F. R. (2015). Gender identity and autism spectrum disorders. The Yale journal of biology and medicine, 88(1), 81.
Seal, L. J. (2016). A review of the physical and metabolic effects of cross-sex hormonal therapy in the treatment of gender dysphoria. Annals of Clinical Biochemistry, 53(1), 10-20. https://doi.org/10.1177%2F0004563215587763
Skagerberg, E., Di Ceglie, D., & Carmichael, P. (2015). Brief report: Autistic features in children and adolescents with gender dysphoria. Journal of autism and developmental disorders, 45(8), 2628-2632. https://doi.org/10.1007/s10803-015-2413-x
Smith, Y. L., Van Goozen, S. H., Kuiper, A. J., & Cohen-Kettenis, P. T. (2005). Transsexual subtypes: Clinical and theoretical significance. Psychiatry research, 137(3), 151-160. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2005.01.008
Smith, J.A. (2015). Qualitative psychology: a practical guide to research methods (derde editie). Beverly Hills (CA): Sage.
Stagg, S. D., & Vincent, J. (2019). Autistic traits in individuals self-defining as transgender or nonbinary. European psychiatry, 61, 17-22. https://doi.org/10.1016/j.eurpsy.2019.06.003
Strang, J. F., Kenworthy, L., Dominska, A., Sokoloff, J., Kenealy, L. E., Berl, M., ... & Wallace, G. L. (2014). Increased gender variance in autism spectrum disorders and attention deficit hyperactivity disorder. Archives of Sexual Behavior, 43(8), 1525-1533. https://doi.org/10.1007/s10508-014-0285-3
Strang, J. F., Meagher, H., Kenworthy, L., de Vries, A. L., Menvielle, E., Leibowitz, S., ... & Anthony, L. G. (2018). Initial clinical guidelines for co-occurring autism spectrum disorder and gender dysphoria or incongruence in adolescents. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 47(1), 105-115.https://doi.org/10.1080/15374416.2016.1228462
Strang, J. F., Knauss, M., van der Miesen, A., McGuire, J. K., Kenworthy, L., Caplan, R., ... & Anthony, L. G. (2021). A clinical program for transgender and gender-diverse neurodiverse/autistic adolescents developed through community-based participatory design. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 50(6), 730-745.https://doi.org/10.1080/15374416.2020.1731817
Swaab, D. F., & Garcia-Falgueras, A. (2009). Sexual differentiation of the human brain in relation to gender identity and sexual orientation. Functional neurology.
Tateno, M., Tateno, Y., & Saito, T. (2008). Comorbid childhood gender identity disorder in a boy with Asperger syndrome. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 62(2), 238-238. https://doi.org/10.1111/j.1440-1819.2008.01761.x
Tebbe & Moradi (2016). Suicide risk in trans populations: an application of minority stress theory. Journal of Counseling Psychology, 63(5): 520-533. https://doi.apa.org/doi/10.1037/cou0000152
Tele-Onthaal Homepagina. https://www.tele-onthaal.be/?gclid=Cj0KCQjwmuiTBhDoARIsAPiv6L8m3d5u8HNxAJsX6lmhw6cqOAUiMkbKopbi20uyxUMp_SzmMh_CgwgaAolaEALw_wcB
Testa, R. J., Michaels, M. S., Bliss, W., Rogers, M. L., Balsam, K. F., & Joiner, T. (2017). Suicidal ideation in transgender people: Gender minority stress and interpersonal theory factors. Journal of abnormal psychology, 126(1), 125. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/abn0000234
Tharp, A. N. (2016). Gender Spectrum Theory. West Haven, CT: University of New Haven.
Thrower, E., Bretherton, I., Pang, K. C., Zajac, J. D., & Cheung, A. S. (2020). Prevalence of autism spectrum disorder and attention-deficit hyperactivity disorder amongst individuals with gender dysphoria: a systematic review. Journal of autism and developmental disorders, 50(3), 695-706. https://doi.org/10.1007/s10803-019-04298-1
Transgender Infopunt (2021). Zorgkaart. https://transgenderinfo.be/f/zorgaanbod/
Transgender Infopunt (2022). Transgenderzorg. https://transgenderzorg.be/onthaal/waarom-aandacht-voor-transclienten
Treharne, G. J., & Riggs, D. W. (2014). Ensuring quality in qualitative research. Qualitative research in clinical and health psychology, 57-73. https://doi.org/10.1007/978-1-137-29105-9_5
VanderLaan, D. P., Postema, L., Wood, H., Singh, D., Fantus, S., Hyun, J., ... & Zucker, K. J. (2015). Do children with gender dysphoria have intense/obsessional interests?. The Journal of Sex Research, 52(2), 213-219. https://doi.org/10.1080/00224499.2013.860073
Vivanti, G. (2020). Ask the editor: What is the most appropriate way to talk about individuals with a diagnosis of autism? Journal of Autism and Developmental Disorders, 50(2), 691–693. https://doi.org/10.1007/s10803-019-04280-x.
Volk, H. E., Hertz-Picciotto, I., Delwiche, L., Lurmann, F., & McConnell, R. (2011). Residential proximity to freeways and autism in the CHARGE study. Environmental health perspectives, 119(6), 873-877. https://doi.org/10.1289/ehp.1002835
Volkmar, F. R., & Volkmar, F. R. (Eds.). (2013). Encyclopedia of autism spectrum disorders. New York, NY: Springer.
De Vries, A. L., Noens, I. L., Cohen-Kettenis, P. T., van Berckelaer-Onnes, I. A., & Doreleijers, T. A. (2010). Autism spectrum disorders in gender dysphoric children and adolescents. Journal of autism and developmental disorders, 40(8), 930-936. https://doi.org/10.1007/s10803-010-0935-9
Wakefield, A. J., Murch, S. H., Anthony, A., Linnell, J., Casson, D. M., Malik, M., ... & Walker-Smith, J. A. (1998). RETRACTED: Ileal-lymphoid-nodular hyperplasia, non-specific colitis, and pervasive developmental disorder in children. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(97)11096-0
Walsh, R. J., Krabbendam, L., Dewinter, J., & Begeer, S. (2018). Brief report: Gender identity differences in autistic adults: Associations with perceptual and socio-cognitive profiles. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(12), 4070-4078. https://doi.org/10.1007/s10803-018-3702-y
White, B. (2016). The link between autism and trans identity. Atlantic (Boston, Mass: 1981), (November).
Williams, P. G., Allard, A. M., & Sears, L. (1996). Case study: Cross-gender preoccupations in two male children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 26(6), 635-642. https://doi.org/10.1007/BF02172352
Willig, C. (2013). Introducing Qualitative Research in Psychology (3e editie). Maidenhead: McGraw-Hill International.
Zeidan, J., Fombonne, E., Scorah, J., Ibrahim, A., Durkin, M. S., Saxena, S., ... & Elsabbagh, M. (2022). Global prevalence of autism: A systematic review update. Autism Research. https://doi.org/10.1002/aur.2696
Zubiaurre-Elorza, L., Junque, C., Gómez-Gil, E., Segovia, S., Carrillo, B., Rametti, G., & Guillamon, A. (2013). Cortical thickness in untreated transsexuals. Cerebral Cortex, 23(12), 2855-2862. https://doi.org/10.1093/cercor/bhs267
Zucker, K. J., Lawrence, A. A., & Kreukels, B. P. (2016). Gender dysphoria in adults. Annual Review of Clinical Psychology, 12, 217-247. https://doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-021815-093034
