2 082 496 besmettingen en 28 313 sterfgevallen. Dit zijn de cijfers die exact 2 jaar na de uitbraak van het coronavirus door de Wereldgezondheidsorganisatie werden geregistreerd in België. Ze scheppen een beeld van hoe ernstig de situatie was voor onze volksgezondheid. Het was van groot belang dat deze gezondheidscrisis zo snel en efficiënt mogelijk onder controle werd gebracht. Hierdoor vaardigde België een hele reeks preventiemaatregelen uit. Niemand kon er omheen, ook jij niet. Maar waren ze wel rechtsgeldig?
Het strafrecht als wapen tegen inbreuken
België koos er voor om coronagerelateerd verwerpelijk gedrag te bestrijden met strafrechtelijke sancties. Een groot aantal gedragingen die voordien nooit een probleem vormden, werden plots een misdrijf. Door de avondklok mocht men bijvoorbeeld na een bepaald uur niet meer buitenkomen. Met het oog op de bescherming van de volksgezondheid, valt deze keuze zeker te begrijpen.
Toch betekende dit daarom nog niet dat 'de volksgezondheid beschermen' mocht worden gezien als pleidooi voor impulsieve, ondoordachte strafwetgeving. Als keerzijde van de medaille werden namelijk door deze preventiemaatregelen vele fundamentele rechten drastisch ingeperkt. Denk maar aan onze bewegingsvrijheid. Toch hoefde dit geen probleem te zijn, zoverre de maatregelen een aantal ongeschreven regels respecteerden.
Legaliteitsbeginsel
Ten eerste is er het legaliteitsbeginsel. Dit beginsel vereist dat er voor de inperking van de rechten steeds een wettelijke basis voorhanden is.
Nood breekt wet!
De beleidsmakers grepen hiervoor in de eerste plaats terug naar de Civiele Veiligheidswet. Het feit dat het niet de bedoeling leek van de wetgever om de bestrijding van pandemieën mee te nemen onder de definitie van 'civiele veiligheid', werd hierdoor alvast compleet in de wind geslagen.
De uitvoerende macht als wetgevende macht
Deze wet bracht vervolgens met zich mee dat de wetgevende bevoegdheid werd gedelegeerd aan de Minister van Binnenlandse Zaken. Op basis hiervan beschikte hij over de mogelijkheid om plaatsgeboden en -verboden uit te vaardigen. Hij kon mensen een voorlopige verblijfplaats aanwijzen, of verbieden om op een bepaalde plaats te komen. Hoe was het dan bijvoorbeeld mogelijk dat er een mondmaskerplicht bestond? Dat is nog maar de vraag, want ook voor de preventiemaatregelen dat geen plaatsgebod of -verbod vormden, greep men terug naar deze rechtsbasis.
Daarenboven werd door deze werkwijze de hiërarchie der rechtsnormen aan de kant geschoven. Volgens de Grondwet moet het parlement betrokken zijn bij wetgevende initiatieven die de grondrechten ingrijpend beperken. Door de delegatie aan de minister was dit niet langer het geval. De Civiele Veiligheidswet, als hiërarchisch lagere norm, negeerde hierdoor de Grondwet, als hiërarchisch hogere rechtsnorm.
Iedereen wordt geacht de wet te kennen!
Tot slot dienden de preventiemaatregelen duidelijk, nauwkeurig en voorspelbaar te zijn. Toch waren ze soms onduidelijk of slecht geformuleerd. Zo werd bijvoorbeeld bij de thuisblijfplicht het begrip 'thuis' niet gedefinieerd, waardoor de bevolking niet kon weten of een tweede verblijf ook werd gezien als thuis, of niet.
Pandemiewet
Uiteindelijk werd er overgeschakeld op de Pandemiewet als wettelijke basis. Voor de coronapandemie kwam deze wet er helaas te laat. Hierdoor zal ze haar meerwaarde nog moeten bewijzen bij mogelijke toekomstige pandemieën.
Legitimiteitsbeginsel
Als tweede beginsel hebben we het legitimiteitsbeginsel, waardoor er steeds een wettig doel moet worden nagestreefd met de inperking van de rechten. Hiervoor kon steeds teruggegrepen worden naar de bescherming van de volksgezondheid.
Proportionaliteitsbeginsel
Het proportionaliteitsbeginsel valt vervolgens uiteen in drie subcriteria. Ten eerste moet de inperking van de rechten een geschikte manier zijn om het legitieme doel na te streven. Ten tweede mogen er geen minder verregaande mogelijkheden bestaan. De inperking van de rechten moet namelijk noodzakelijk zijn. Ten slotte moet er tussen de inperking van de rechten enerzijds, en het daarmee nagestreefde doel anderzijds, steeds een redelijke balans bestaan.
De ernst van de ordeverstoring vs. het minst verregaande alternatief
ongeacht de subjectieve invulling van de subcriteria, kon er uit de bestaande rechtsleer en rechtspraak van een aantal preventiemaatregelen, een algemene tendens worden afgeleid.
Bij het begin van de virusuitbraak had men, gelet op de ernst van de ordeverstoring, begrip voor de zeer ingrijpende maatregelen. Ook omdat ze steeds wetenschappelijk waren onderbouwd, en er een beperkte duurtijd aan werd gekoppeld.
Eens er mogelijkheden en nieuwe inzichten werden ontwikkeld voor de beleidsmakers, kwam de nadruk steeds meer te liggen op het minst ingrijpende alternatief. Zodra het samenscholingsverbod voorhanden was, was de verlenging van de duurtijd van de thuisblijfplicht bijvoorbeeld niet langer proportioneel. Beiden bewerkstelligde hetzelfde resultaat, maar het samenscholingsverbod was minder vrijheidsbeperkend.
Gelijkheidsbeginsel
Ten slotte dienen gelijke situaties ook steeds gelijk behandeld te worden, volgens het gelijkheidsbeginsel. Toch is een onderscheiden behandeling nog steeds mogelijk, voor zover daar een legitiem doel mee wordt nagestreefd. Ook hierbij dient er een redelijke balans te bestaan tussen de door de onderscheiden behandeling aangetaste belangen enerzijds, en het daarmee nagestreefde doel anderzijds.
Wat de preventiemaatregelen betrof baseerden de beleidsmakers zich in sommige situaties gewoonweg op foutieve en achterhaalde gegevens, om een onderscheid te rechtvaardigen. Hierdoor wogen de voordelen niet altijd op tegen de nadelen van de vrijheidsbeperkingen. Denk hierbij maar aan de onderscheiden behandeling van gevaccineerden en niet-gevaccineerden, door het Covid Safe Ticket. Zo werden bepaalde plaatsen uitsluitend toegankelijk voor gevaccineerden, terwijl zij evenzeer het virus nog konden overdragen.
Het doel heiligt niet de middelen!
Het snel en efficiënt aanpakken van de coronapandemie enerzijds, en het respecteren van de algemene rechtsbeginselen anderzijds, bleek een moeilijke evenwichtsoefening. Uit een grondige analyse van de rechtspraak, rechtsleer en wetgeving van de preventiemaatregelen blijkt dat de beleidsmakers de voorkeur boden aan snelheid en efficiëntie. Op vlak van de legaliteit was de Civiele Veiligheidswet geen geschikte rechtsbasis voor langdurig crisisbeheer dat grondrechten op een algemene, diepgaande wijze inperkt. De oplossing met de Pandemiewet kwam er vervolgens te laat. Wat de proportionaliteit betreft, bestond er niet steeds een redelijke balans tussen de inperking van de rechten enerzijds, en de bescherming ervan anderzijds. Tot slot bleken ook de onderscheiden behandelingen, in het licht van het gelijkheidsbeginsel, onrechtvaardig. Deze schendingen tonen aan dat de preventiemaatregelen niet geheel verenigbaar waren met ons strafrechtelijk kader. Nu je dit weet, zou je nog steeds zonder meer jouw coronaboete hebben betaald?
Internationaal verdrag van 19 december 1966 inzake burgerrechten en politieke rechten, BS 6 juli 1983, 8.815.
Verdrag van 4 november 1950 tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden, ondertekend op 4 november 1950, te Rome, BS 19 augustus 1955, 5.029.
Verdrag van 25 maart 1957 betreffende de werking van de Europese Unie, BS 25 december 1957, 9.184.
Schengenacquis.
Protocol van 20 maart 1952 bij het Verdrag van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden, BS 19 augustus 1955, 5.038.
Vierde Protocol van 16 september 1963 bij het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, tot het waarborgen van bepaalde rechten en vrijheden, die niet reeds in het Verdrag en in het eerste Aanvullend Protocol daarbij zijn opgenomen, BS 3 oktober 1970, 10.068.
RL 2004/38/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 betreffende het recht van vrij verkeer en verblijf op het grondgebied van de lidstaten voor de burgers van de Unie en hun familieleden, tot wijziging van Verordening (EEG) nr. 1612/68 en tot intrekking van de Richtlijnen 64/221/EEG, 68/360/EEG, 72/194/EEG, 73/148/EEG, 75/34/EEG, 75/35/EEG, 90/364/EEG, 90/365/EEG en 93/96/EEG, Pb.L. 29 juni 2004.
Vo. 2021/953 van het Europees Parlement en de Raad van 14 juni 2021 betreffende een kader voor de afgifte, verificatie en aanvaarding van interoperabele COVID-19-vaccinatie-, test- en herstelcertificaten (digitaal EU-COVID-certificaat) teneinde het vrije verkeer tijdens de COVID-19-pandemie te faciliteren, Pb.L. 15 juni 2021.
Bijlage I bij de Aanbeveling (EU) 2020/912 van de Raad van 30 juni 2020 over de tijdelijke beperking van niet-essentiële reizen naar de EU en de mogelijke opheffing van die beperking, Pb.L. 1 juli 2020.
VN-Comité voor Economische, Sociale en Culturele Rechten, “General Comment No. 14: The Right to the Highest Attainable Standard of Health (Art. 12)”, nr. E/C.12/2000/4.
Strafwetboek van 8 juni 1867, BS 9 juni 1867, 3.133.
Wet van 5 maart 1952 betreffende de opdécimes op de strafrechteljke geldboeten, BS 3 mei 1952, 2.606.
Wet van 31 mei 1961 betreffende het gebruik der talen in wetgevingszaken, het opmaken, bekendmaken en inwerkingtreden van wetten en verordeningen, BS 21 juni 1961, 5.171.
De gecoördineerde Grondwet van 17 februari 1994, BS 17 februari 1994, 4.054.
Gecoördineerde wetten van 12 januari 1973 op de Raad van State, BS 21 maart 1973, 3.461.
Wet van 5 augustus 1992 op het politieambt, BS 22 december 1992, 27.124.
Wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid, BS 31 juli 2007, 40.379.
Wet van 9 oktober 2008, houdende bepalingen over de zorg voor de publieke gezondheid.
Wet van 27 maart 2020 die machtiging verleent aan de Koning om maatregelen te nemen in de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19 (I), BS 30 maart 2020, 22.056.
Wet van 27 maart 2020 die machtiging verleent aan de Koning om maatregelen te nemen in de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19 (II), BS 30 maart 2020, 22.056.
Wet van 28 oktober 2020, houdende Tijdelijke bepalingen in verband met maatregelen ter bestrijding van de epidemie van covid-19 voor de langere termijn.
Wet van 14 augustus 2021 betreffende de maatregelen van bestuurlijke politie tijdens een epidemische noodsituatie, BS 20 augustus 2021, 90.047.
KB nr. 1 6 april 2020 betreffende de bestrijding van de niet-naleving van de dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken door de invoering van gemeentelijke administratieve sancties, BS 7 april 2020, 24.987.
KB nr. 18 4 mei 2020 tot oprichting van een databank bij Sciensano in het kader van de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19, BS 4 mei 2020, 30.325.
KB nr. 25 28 mei 2020 tot wijziging van het koninklijk besluit nr. 18 van 4 mei 2020 tot oprichting van een databank bij Sciensano in het kader van de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19, BS 3 juni 2020, 40.960.
KB nr. 44 26 juni 2020 betreffende de gezamenlijke gegevensverwerking door Sciensano en de door de bevoegde regionale overheden of door de bevoegde agentschappen aangeduide contactcentra, gezondheidsinspecties en mobiele teams in het kader van een contactonderzoek bij personen die (vermoedelijk) met het coronavirus COVID-19 besmet zijn op basis van een gegevensbank bij Sciensano, BS 29 juni 2020, 48.424.
KB 28 oktober 2021 houdende de afkondiging van de epidemische noodsituatie betreffende de coronavirus COVID-19 pandemie, BS 28 oktober 2021, 1.
KB 19 november 2021 houdende wijziging van het koninklijk besluit van 28 oktober 2021 houdende de nodige maatregelen van bestuurlijke politie teneinde de gevolgen voor de volksgezondheid van de afgekondigde epidemische noodsituatie betreffende de coronavirus COVID-19-pandemie te voorkomen of te beperken, BS 19 november 2021, 113.644.
KB 27 november 2021 houdende wijziging van het koninklijk besluit van 28 oktober 2021 houdende de nodige maatregelen van bestuurlijke politie teneinde de gevolgen voor de volksgezondheid van de afgekondigde epidemische noodsituatie betreffende de coronavirus COVID-19-pandemie te voorkomen of te beperken, BS 27 november 2021, 114.886.
KB 4 december 2021 houdende wijziging van het koninklijk besluit van 28 oktober 2021 houdende de nodige maatregelen van bestuurlijke politie teneinde de gevolgen voor de volksgezondheid van de afgekondigde epidemische noodsituatie betreffende de coronavirus COVID-19-pandemie te voorkomen of te beperken, BS 4 december 2021, 116.476.
KB 23 december 2021 houdende wijziging van het koninklijk besluit van 28 oktober 2021 houdende de nodige maatregelen van bestuurlijke politie teneinde de gevolgen voor de volksgezondheid van de afgekondigde epidemische noodsituatie betreffende de coronavirus COVID-19-pandemie te voorkomen of te beperken, BS 23 december 2021, 124.970.
KB 29 december 2021 houdende wijziging van het koninklijk besluit van 28 oktober 2021 houdende de nodige maatregelen van bestuurlijke politie teneinde de gevolgen voor de volksgezondheid van de afgekondigde epidemische noodsituatie betreffende de coronavirus COVID-19-pandemie te voorkomen of te beperken, BS 29 december 2021, 126.422.
MB 13 maart 2020 houdende de afkondiging van de federale fase betreffende de coördinatie en het beheer van de crisis coronavirus COVID-19, BS 13 maart 2020, 15.579.
MB 13 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 14 maart 2020, 15.581.
MB 18 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 18 maart 2020, 16.037.
MB 24 maart 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 24 maart 2020, 17.824.
MB 3 april 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 3 april 2020, 24.619.
MB 17 april 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 17 april 2020, 16.890.
MB 30 april 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 30 april 2020, 30.027.
MB 8 mei 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 8 mei 2020, 33.333.
MB 15 mei 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVD-19 te beperken, BS 15 mei 2020, 35.727.
MB 20 mei 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 20 mei 2020, 37.062.
MB 25 mei 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 25 mei 2020, 37.432.
MB 30 mei 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 30 mei 2020, 38.508.
MB 5 juni 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID−19 te beperken, BS 5 juni 2020, 41.544.
MB 30 juni 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 30 juni 2020, 48.715.
MB 10 juli 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 30 juni 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 10 juli 2020, 51.609.
MB 24 juli 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 30 juni 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 24 juli 2020, 55.502.
MB 28 juli 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 30 juni 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 28 juli 2020, 56.016.
MB 22 augustus 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 30 juni 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 22 augustus, 63.510.
MB 25 september 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 30 juni 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 25 september 2020, 68.402.
MB 8 oktober 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 30 juni 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 8 oktober 2020, 71.316.
MB 18 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 18 oktober 2020, 75.339.
MB 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 28 oktober 2020, 78.132.
MB 1 november 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 1 november 2020, 78.924.
MB 28 november 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 29 november 2020, 83.924.
MB 19 december 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 19 december 2020, 90.734.
MB 26 januari 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 26 januari 2021, 5.428.
MB 6 februari 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 7 februari 2021, 10.316.
MB 6 maart 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 7 maart 2021, 19.638.
MB 20 maart 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 21 maart 2021, 23.014.
MB 26 maart 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 26 maart 2021, 29.296.
MB 24 april 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 24 april 2021, 37.770.
MB 7 mei 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 7 juni 2020, 47.138.
MB 4 juni 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 4 juni 2021, 56.940.
MB 23 juni 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 23 juni 2021, 64.941.
MB 27 juli 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 28 juli 2021, 76.942.
MB 25 augustus 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 26 augustus 2021, 91.536.
MB 27 september 2021 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 28 oktober 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 27 september 2021, 104.056.
Kaderdecreet van 22 maart 2019 betreffende de bestuurlijke handhaving, BS 13 mei 2019, 45.637.
Decr.Vl. 20 maart 2020 over maatregelen in geval van een civiele noodsituatie met betrekking tot de volksgezondheid, BS 24 maart 2020, 17.682.
Decr.Vl. 3 april 2020 tot afwijking van diverse bepalingen van het Energiedecreet van 8 mei 2009, het decreet van 18 juli 2003 betreffende het integraal waterbeleid, gecoördineerd op 15 juni 2018, en de uitvoeringsbesluiten ervan, en tot dekking van de kosten voor elektriciteitsverbruik, verwarming of waterverbruik voor de eerste maand van tijdelijke werkloosheid ten gevolge van de coronacrisis, BS 8 april 2020, 25.027.
Crisisdecreet van 6 april 2020, BS 14 april 2020, 26.051.
Crisisdecreet van 27 april 2020 (II), BS 7 mei 2020, 33.057.
Decr.Vl. 8 mei 2020 tot het nemen van dringende tijdelijke maatregelen in het onderwijs naar aanleiding van de coronacrisis, BS 14 mei 2020, 34.102.
Decr.Vl. 29 mei 2020 tot het nemen van dringende tijdelijke maatregelen in het onderwijs naar aanleiding van de coronacrisis (II), BS 2 juni 2020, 38.686.
Decr.Vl. 17 juli 2020 tot invoeging van een artikel 2/1 in het decreet van 3 april 2020 tot afwijking van diverse bepalingen van het Energiedecreet van 8 mei 2009, het decreet van 18 juli 2003 betreffende het integraal waterbeleid, gecoördineerd op 15 juni 2018, en de uitvoeringsbesluiten ervan, en tot dekking van de kosten voor elektriciteitsverbruik, verwarming of waterverbruik voor de eerste maand van tijdelijke werkloosheid ten gevolge van de coronacrisis en tot wijziging van artikel 7 van hetzelfde decreet, wat de zeevarenden en de toepassing van de federale vrijstelling betreft, BS 28 juli 2020, 55.933.
Decr.Vl. 17 juli 2020 tot het nemen van dringende tijdelijke maatregelen in het onderwijs naar aanleiding van de coronacrisis (III) en tot wijziging van de Codificatie van sommige bepalingen voor het onderwijs van 28 oktober 2016, BS 28 juli 2020, 55.578.
Crisisdecreet van 20 juli 2020 (III), BS 3 augustus 2020, 57.190.
Samenwerkingsakkoord van 25 augustus 2020 over de Sciensano-databank en het contactonderzoek, BS 15 oktober 2020, 74.507.
Politieverordening van de gouverneur 29 juli 2020 betreffende aanvullende maatregelen in de strijd tegen het coronavirus COVID-19.
Politieverordening van de gouverneur 12 augustus 2020 betreffende aanvullende maatregelen in de strijd tegen het coronavirus COVID-19.
Omzendbrief van het College van procureurs-generaal nr. 06/2020 van 25 maart 2020 betreffende de gerechtelijke handhaving van het ministerieel besluit van 24 maart 2020 houdende wijziging van het ministerieel besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, www.om-mp.be/nl/meer-weten/omzendbrieven (laatst geraadpleegd op 2 november 2021).
Beleidsverklaring, Parl.St. Kamer 2020-21, nr. 1610/020.
Wetsontwerp betreffende de civiele veiligheid, Parl. St. Kamer 2006-07, 2928/001.
Voorontwerp van wet betreffende de maatregelen van bestuurlijke politie tijdens een epidemische noodsituatie, Parl.St. Kamer 2020-21, nr. 55-1897/001.
Verslag namens de Commissie voor Justitie bij het wetsvoorstel houdende diverse bepalingen inzake justitie in het kader van de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus COVID-19/II, Parl.St. Kamer 2019-20, nr. 1181/004.
Wetsontwerp van 27 april 2021 betreffende de maatregelen van bestuurlijke politie tijdens een epidemische noodsituatie, Parl.St. Kamer, Doc 55, 2020-2021, nr. 1951/1.
Adv.RvS (afd. Wetgeving) 7 januari 1999, Parl.St. Kamer 1998-99, 2003-2004/1.
Adv.RvS 19 november 1999, Parl.St. Kamer 1999-2000, 297/1.
Adv.RvS 47.062/1/V, 18 augustus 2009 over een voorontwerp dat heeft geleid tot de wet van 16 oktober 2009 die machtigingen verleent aan de Koning in geval van een griepepidemie of -pandemie, Parl.St. Kamer 2008-09, nr. 52-2156/1.
Adv.RvS 53.018/VR van 13 mei 2013 over een ontwerp van koninklijk besluit houdende de gezondheidscontrole van het internationale verkeer.
Adv.RvS (afd. Wetgeving) van 3 januari 2018, nr. 62.592/3.
Adv.RvS (afd. Wetgeving) van 14 februari 2018, nr. 62.833/3.
Adv.RvS 68.936/AV van 7 april 2021 over een voorontwerp van wet betreffende de maatregelen van bestuurlijke politie tijdens een epidemische noodsituatie.
Adv.RvS 70.159/VR van 23 september 2021 over een voorontwerp van wet houdende instemming met het ontwerp van samenwerkingsakkoord van 9 september 2021 strekkende tot wijziging van het samenwerkingsakkoord van 14 juli 2021 (betreffende het Covid Safe Ticket).
RAADGEVEND COMITÉ VOOR BIO-ETHIEK, Advies betreffende de ethische en maatschappelijke overwegingen bij het invoeren van een coronapas en andere overgangsmaatregelen om vrijheidsbeperkingen af te bouwen, 10 mei 2021, nr. 77, www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshealth_them….
EHRM 20 mei 2021, nr. 49933/20, Terhes/Roemenië.
HvJ 9 september 2003, Monsanto Agricoltura Italia e.a., C-236/01, TMR 2004, afl. 1, 43.
HvJ 23 september 2003, Commissie/Denemarken, C-192/01.
HvJ 26 mei 2005, Codacons en Federconsumatori, C-132/03.
HvJ 12 januari 2006, Agrarproduktion Staebelow, C-504/04, Rec.CJCE 2006, afl. 1 (B), I, 679.
HvJ 28 januari 2010, Commissie/Frankrijk, C-333/08.
HvJ 10 april 2014, Acino AG, C-269/13.
Arbitragehof 17 december 2003, nr. 166/2003, TJK 2004, afl. 2, 113, noot PUT, J., DEWEERDT, K.,
GwH 20 november 2001, nr. 146/01.
GwH 29 oktober 2003, nr. 139/2003, TMR 2004, afl. 2, 185.
GwH 12 maart 2015, nr. 29/2015.
GwH 23 april 2015, nr. 44/2015, 36.931.
GwH 27 januari 2016, nr. 12/2016, TMR 2016, afl. 3, 335.
Cass. 1 oktober 2002, T.Gez. 2004-05, 131, noot T. BALTHAZAR, RABG 2003, 798, noot L. DELBROUCK.
Cass. 13 augustus 1986, A.R. 674, nr. 695, Arr.Cass. 1986, 1.519.
Cass. 29 mei 2002, Arr.Cass. 2002, 1.375.
Cass. 8 juni 2005, Arr.Cass. 2005, 327.
Cass. 29 november 2011, AR P101766N, Arr.Cass. 2011, afl. 11, 2.444.
Cass. 8 maart 2012, Arr.Cass. 2012, 572.
Cass. 28 september 2021, P.21.11.29.N, T.Pol. 2021, afl. 4, 198.
RvS 20 december 2007, nr. 178.158.
RvS 27 april 2020, nr. 247.452.
RvS 28 mei 2020, nr. 247.674.
RvS 20 augustus 2020, nr. 248.162.
RvS 28 oktober 2020, nr. 248.780.
RvS 30 oktober 2020, nr. 248.818.
RvS 8 december 2020, nr. 249.177.
RvS 4 februari 2021, nr. 249.723.
Pol. Antwerpen (afd. Antwerpen), 14 december 2020, VAVARC 2021, nr. 3, 46.
COOLBRANDT, A., Analyse van het evenredigheidsbeginsel in de rechtspraak van het VN-mensenrechtencomité: het recht op een vrije meningsuiting en de (on)geoorloofde beperkingen, onuitg. Masterproef rechten UGent, 2013, https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/061/014/RUG01-002061014_201…, 109 p.
DE BOT, D., “[Toelaatbaarheid van gegevensverwerking] Een taak van algemeen belang of in het kader van de uitoefening van openbaar gezag” in DE BOT, D., De toepassing van de Algemene Verordening Gegevensbescherming in de Belgische context. Commentaar op de AVG, de Gegevensbeschermingswet en de Wet Gegevensbeschermingsautoriteit , 1314 p.
DE NAUW, A. en DERUYCK, F., Belgisch algemeen strafrecht, die Keure 2017, Brugge, 221 p.
DERUYCK, F., en VAN LANDEGHEM, Y., Overzicht van het Belgisch algemeen strafrecht, Brugge, die Keure / la Charte, 2021, 242 p.
HARDYNS, W., Onderzoeksmethoden, onuitg. publicatie Universiteit Gent, 2019-2020, 256 p.
MAREEN, D., “De toepassing van algemene rechtsbeginselen op de gemeentelijke administratieve sancties”, in L. VENY en N. DE VOS (ed.) Gemeentelijke administratieve sancties, Vanden Broele, Brugge, 2005, 285 p.
MARTYN, G., DEVLOO, R. en JORENS, Y., Kennismaking met recht en rechtspraktijk, Brugge, die Keure/la Charte, 2020, 543 p.
OLDENZIEL, H., Wetgeving en rechtszekerheid. Een onderzoek naar de bijdrage van het legaliteitsvereiste aan de rechtszekerheid van de burger, Kluwer, Deventer, 1998, 276 p.
PIETERS, D., en DEMARSIN, B., Rechtsvergelijking: de uitdagende wereld van het recht, Leuven/Den Haag, Acco, 2018, 288 p.
ROZIE, J., VAN OEVELEN, A., en RUTTEN, S., (eds.), Toetsing van sancties door de rechter, Antwerpen, Intersentia, 2011, 204 p.
SOTTIAUX, S, Grondwettelijk recht (tweede editie), Mortsel, Intersentia, 2021, 530 p.
TODTS, L., Bestuurlijke en strafrechtelijke vrijheidsbeperkingen ter handhaving van de openbare orde, Brugge, die Keure/la Charte, 2021, 620 p.
TODTS, L., Covid-besmetting van de rechtshandhaving, Mortsel, Intersentia, 2021, 158 p.
VAN DEN WYNGAERT, C., VANDROMME, S., Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen – Boek I - Strafrecht, Antwerpen, Maklu, 2014, 560 p.
VANDE LANOTTE, J., e.a., Belgisch publiekrecht (Boekdelen 1 en 2), Brugge, die Keure / la Charte, 2015, 1625 p.
VELAERS, J., De Grondwet en de Raad van State, Afdeling wetgeving, Antwerpen, Maklu, 1999, 1023 p.
APPELMANS, A., e.a., “Eigendomsbeperking van tweedeverblijvers: proportioneel in tijden van Covid-19?”, DJK 2020, nr. 408, 12-13.
BOONE, R., “Covid heeft de rechtshandhaving permanent gewijzigd”, DJK 2021, nr. 440, 8-9.
CLAES, L., “Coviddata kunnen gebruikt worden bij de vervolging van misdrijven”, DJK 2020, nr. 415, 7.
COUCK, D., “[Kroniek] Onderwijsrecht: Corona-editie”, TBP 2020, nr. 6, 283-295.
DE FONSECA, A., “De pandemiewet is in aantocht: eindelijk soelaas?”, DJK 2021, nr. 429, 13.
DE HERT, P., en WIJSHOF, K., “Gevaccineerd, of hersteld? Gelijke rechten voor iedereen”, DJK 2021, nr. 440, 12-13.
DE JONG, M.A.D.W., “Tijd voor een Wet maatregelen virusuitbraak? Over grondslagen voor afdwingbare gedragsvoorschriften”, RegelMaat 2021, 7-24.
FLO, J., “Corona-MB verdeelt de rechtspraak”, DJK 2020, nr. 417, 1-2.
FLO, J., “Overheid moet coronamaatregelen versoepelen voor erediensten”, Juristenkrant 2020, afl. 420, 1-2.
GENICOT, G., “[Redactioneel voorwoord] Gezondheidspas of Covid safe ticket: het juiste gebruik van de evenredigheid”, TGZ 2021, nr. 2, 83-87.
GYSENS, C., “Rechtbank neemt Grondwet opnieuw in beschouwing bij beoordeling coronamaatregelen”, DJK 2021, nr. 431, 1-2.
KUTY, F., “Les implications pénales de la sécurité civile. Les infractions à la réglementation tendant à limiter la propagation du virus Covid-19 (1re partie)”, JT 2020, 296-298.
KUTY, F., “Les implications pénales de la sécurité civile. Les infractions à la réglementation tendant à limiter la propagation du virus Covid-19 (2e partie)”, JT 2020, 320-324.
LAVRYSEN, L., “Mensenrechten in tijden van corona”, TMR 2020, 4-10.
LAVRYSEN, L., “The precautionary principle in Belgian jurisprudence: Unknown, unloved?”, EELR, 1998, 75-82.
MEEUSEN, B., “De ene toets is de andere niet: variërende toetsingsintensiteit in de rechtspraak van het Grondwettelijk Hof”, RW 2020, 363-373.
MEEUSEN, B., “De terughoudendheid van de Raad van State bij de beoordeling van maatregelen genomen in het kader van de coronacrisis”, VDB-CDPK 2020, nr. 1-2, 33-50.
MEEUSEN, B., “Raad van State geeft vorm aan relatie met overheid”, DJK 2021, nr. 423, 12.
MOONEN, T., en RIEMSLAGH, J., “De verhouding tussen de wetgevende en de uitvoerende macht in een gezondheidscrisis: de Belgische Pandemiewet en de Nederlandse Tijdelijke wet maatregelen COVID-19”, TVW 2021, nr. 4, 280-296.
MOONEN, T., en RIEMSLAGH, J., “Regeren in tijden van Covid-19. In één week van lopende zaken naar bijzondere machten”, DJK 2020, nr. 407, 8-9.
MUSSCHEBROECK, Y., “De vrijheid van het volk! Nuance in het debat over covid-19 en grondrechten”, DJK 2021, nr. 428, 14.
MUSSELY, H., en CABOOR, P.D.G., “Parlementair recht. De bespreking van het voorontwerp van de pandemiewet in de Kamer: kroniek van een experiment van democratische vernieuwing”, TVW 2021, nr. 2, 157-163.
POPELIER, P., “Beginselen van behoorlijke wetgeving in de rechtspraak”, TPR 1995, 1049-1114.
POPELIER, P., “Crisisbeheer per ministerieel besluit”, TVW 2020, nr. 4, 282-291.
POPELIER, P., “De rol van de Raad van State in het crisisbeheer: een kwestie van legitimiteit en expertise”, RWE 2020-21, nr. 34, 1322-1334.
POPELIER, P., “Vijf na twaalf en prematuur. De Pandemiewet in het licht van het voorbije en toekomstige crisisbeheer”, RWE 2021-22, nr. 11, 431-447.
POPELIER, P., “Wachten op een coronawet”, RWE 2020-21, nr. 18, 682.
RIEMSLAGH, J. en MOONEN, T., “Regelgeven in crisistijd”, RDC-TBH 2020, 1253-1271.
ROZIE, J. en CLAES, L., “Hoe coronaproof is het bijzonder strafrecht?”, NC 2020, nr. 3, 219-235.
ROZIE, J., “Beklaagde Alwetend. Over het criterium van de redelijke voorzienbaarheid als maatstaf van het lex certa-principe in strafzaken”, RW 2012-13, afl. 21, 802-817.
ROZIE, J.,“Coronastrafrecht”, RW 2019-20, nr. 35, 1366.
TAEYMANS, M., “Reisverbod botst met tijdelijkheids- en evenredigheidsvereisten”, DJK 2021, nr. 426, 13.
TERSAGO, M., “Enkele medisch-juridische bezorgdheden tegen een algemene vaccinatieplicht tegen het coronavirus”, DJK 2021, nr. 439, 13.
TODTS, L., “Corona op lokaal niveau: de juridische mogelijkheden en grenzen van een lokaal coronabeleid”, TVW 2020, nr. 4, 292-302.
TODTS, L., “De (ordehandhavende) rol van de burgemeester in tijden van corona”, RWE 2019-20, nr. 37, 1446.
TODTS, L., “De toelaatbaarheid van de Antwerpse avondklok: drie vragen”, RWE 2020-21, nr. 06, 202.
TODTS, L., “In vrijheid (slechts) beperkt: het EHRM bevestigt de thuisblijfplicht als vrijheidsbeperking en geen vrijheidsberoving”, TBP 2021, nr. 9, 554-561.
TODTS, L., “Vrijheid in crisis: coronamaatregelen staan op gespannen voet met het recht op bewegingsvrijheid”, DJK 2020, nr. 408, 11.
VAN DE VOORDE, J., “De mondmaskerplicht ter bestrijding van covid-19 en het gezichtsbedekkingsverbod (art. 563bis Sw.): in hetzelfde bedje ziek?”, NC 2021, nr. 2, 126-140.
VAN DE VOORDE, J., “Krijgt mondmaskerplicht een bed op intensieve zorgen?”, DJK 2020, nr. 418, 16.
VAN DIJCK, C., “Voorlopige analyse van de rechtspraak inzake coronamaatregelen”, T. Pol. / J.J.Pol. 2021, nr. 3, 111-120.
VAN GERVEN, W., “De beginselen 'subsidiariteit, evenredigheid en samenwerking' in het Europese Gemeenschapsrecht”, RW 1991-92, 1241-1246.
VAN NIEUWENHOVE, J. en POPELIER, P., “De bevoegdheidsverdeling en de coördinatie tussen de bevoegde overheden in de strijd tegen de COVID-19-pandemie”, TVW 2020, nr. 4, 303-313.
VAN VOLSEM, F., “De onoverwinnelijke rechtsdwaling en de noodtoestand in het bijzonder met betrekking tot milieumisdrijven”, TMR 2012, afl. 1, 4-24.
VELAERS, J., “Constitutionele lessen uit de COVID-19-crisis”, TBP 2021, nr. 9, 532-552.
VERHOFSTADT, D, “De negen strafrechtelijke principes van Cesare Beccaria”, NC 2014, Intersentia, 1-16.
WAELKENS, J., “Interpretatie van een koopovereenkomst”, DAOR 2014, afl. 109, 42-53.
BOES, M., "De grondwettigheid van de coronabesluiten", Leuven Blog for Public Law, 4 November 2020, www.leuvenpubliclaw.com/de-grondwettigheid-van-de-coronabesluiten (laatst geraadpleegd op 14 november 2021).
BOLLEN, K., “Tweede coronagolf in Europa na zomer 2020 vooral te wijten aan introductie van nieuwe virusstammen”, https://nieuws.kuleuven.be/nl/2021/tweede-coronagolf-in-europa-na-zomer… (laatst geraadpleegd op 19 oktober 2021).
BOSSUYT, N. “Coronavirus infectie (bijvoorbeeld SARS, MERS)”, https://epidemio.wiv-isp.be/ID/diseases/Pages/Coronavirus.aspx (laatst geraadpleegd op 8 oktober 2021).
CUTHBERT, L, “Hoe springen ziekteverwekkers als het coronavirus over van dieren op mens?”, National Geographic, 3 april 2020, www.nationalgeographic.nl/wetenschap/2020/04/hoe-springen-ziekteverwekk… (laatst geraadpleegd op 8 oktober 2021).
DECRE, H., CARDOEN, S., en TRUYTS, J., “Cafés en restaurants gaan dicht, lessen worden opgeschort, maar scholen moeten opvang aanbieden”, VRT, 12 maart 2020, www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/03/12/coronavirus-12-maart/ (laatst geraadpleegd op 21 oktober 2021).
DECRE, H., “We komen nu in fase 2 van het corona-noodplan, welke maatregelen neemt ons land om het virus te bestrijden?”, VRT, 1 maart 2020, www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/02/26/noodplan-coronavirus/ (laatst geraadpleegd op 21 oktober 2021).
DE MAESENEER, W., “De coronacijfers vergeleken met de eerste coronagolf: waar staan we vandaag?”, VRT, 3 augustus 2020, www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/07/24/de-coronacijfers-vergeleken-met-de-eers… (laatst geraadpleegd op 19 oktober 2021).
DIERICKX, L., en VAN DER WEE, T., “2020, De juridische analyse van het coronajaar”, www.cottyn.eu/belgium/nl/nieuws/item/282-2020-de-juridische-analyse-van… (laatst geraadpleegd op 19 december 2021).
DRAULANS, D., “Een vooruitblik op 2021: komt er in de lente een derdde coronagolf in Europa?”, Knack, 5 januari 2020, www.knack.be/nieuws/gezondheid/een-vooruitblik-op-2021-komt-er-in-de-le… (laatst geraadpleegd op 19 oktober 2021).
ECKERT, M., “Waarom nut van avondklok moeilijk te bewijzen is”, De Standaard, 11 maart 2021, www.standaard.be (laatst geraadpleegd op 15 februari 2022).
GEENENS, R., RUMMENS, S., en SOTTIAUX, S., “De ondraaglijke lichtheid van het corona-beleid”, VRT, 1 augustus 2020, www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/08/01/opinie-geenens-rummens-sottiaux/ (laatst geraadpleegd op 15 februari 2022).
HEYLEN, K., “Moeten we bang zijn omdat het coronavirus zich zo snel verspreidt? Professor: Voorlopig geen reden tot zorgen”, VRT, 24 januari 2020, www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/01/24/professor-herman-goossens-over-het-coro… (laatst geraadpleegd op 21 oktober 2021).
HIROUX, D., “Coronamaatregelen onwettig, zegt rechter: maar wat betekent dat nu precies? En worden de regels dan opgeheven?”, VRT, 31 maart 2021, www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/03/31/vonnis-coronamaatregelen/ (laatst geraadpleegd op 19 december 2021).
KEULEMANS, M., “Eindelijk weten wetenschappers welk dier er achter de dodelijke longziekte sars zit”, De Morgen, 5 december 2017, www.demorgen.be/nieuws/eindelijk-weten-wetenschappers-welk-dier-er-acht… (laatst geraadpleegd op 8 oktober 2021).
KOJIMA, N. en KLAUSNER, J., “Protective immunity after recovery from SARS-CoV-2 infection”, www.thelancet.com/journals/laninf/article/PIIS1473-3099(21)00676-9/full… (laatst geraadpleegd op 25 december 2021).
LECLUYSE, W.,“Zo reageerde de wereld eerst op het ‘marktvirus’”, De Standaard, 31 december 2020, www.standaard.be/cnt/dmf20201229_95889574 (laatst geraadpleegd op 18 oktober 2021).
MARIËN, S., “Viroloog Marc Van Ranst: Bang voor coronavirus? Pas eerder op voor de griep”, Gazet van Antwerpen, 23 januari 2020, www.gva.be/cnt/dmf20200122_04817139 (laatst geraadpleegd op 21 oktober 2021).
PATTY, J., “Laat Scandinavië zien dat de juiste corona-aanpak niet bestaat?”, www.rtlnieuws.nl/nieuws/buitenland/artikel/5202956/corona-coronavirus-z… (laatst geraadpleegd op 19 oktober 2021).
PETRALIA, N., “Vertegenwoordigers Belgische advocaten vragen democratisch debat over coronamaatregelen”, VRT, 10 februari 2021, www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/02/10/opiniestuk-belgische-advocaten/ (laatst geraadpleegd op 19 december 2021).
REYBROUCK, K., "Hoe het Coronavirus onze bevoegdheidsverdeling op de proef stelt", Leuven Blog
for Public Law, 13 November 2020, www.leuvenpubliclaw.com/hoe-het-coronavirus-onzebevoegdheidsverdeling-o… (laatst geraadpleegd op 9 december 2021).
SAP, J.W., “Het gelijkheidsbeginsel als grondprincipe van de Europese Unie”, https://d2vry01uvf8h31.cloudfront.net/Organisaties/WI/CDV/_recap_/2011_… (laatst geraadpleegd op 17 november 2021).
SIEMSEN, M., “Het nieuwe coronavirus: waar komt het vandaan en waar gaat het naartoe?”, www.scientias.nl/het-nieuwe-coronavirus-waar-komt-het-vandaan-en-waar-g… (laatst geraadpleegd op 18 oktober 2021).
TORCK, L., “Vierde golf is al begonnen door onze contacten, deltavariant, versoepelingen en grootste boosdoener EK voetbal”, Gazet van Antwerpen, 7 juli 2021, www.gva.be/cnt/dmf20210707_93729904?adh_i=&adh_i=&articlehash=kNYvgVy5W… (laatst geraadpleegd op 19 oktober 2021).
TORFS, M., “Internationaal onderzoek naar ontstaan COVID-19: Wellicht via ander dier van vleermuis op mens overgesprongen”, VRT, 29 maart 2021, www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/03/29/who-rapport-coronavirus/ (laatst geraadpleegd op 18 oktober 2021).
VAN DE HEYNING, C., en POPELIER, P., “De ruimte om grondrechten drastisch in te perken verdwijnt na elke nieuwe golf”, Knack, 10 augustus 2020, www.knack.be (laatst geraadpleegd op 2 februari 2022).
VAN DE WEGHE, T., VERHEYDEN, T., en MERCKX, V., “Komt coronavirus uit Chinees lab? Zo sloop internettheorie internationale media en persbriefing van Trump binnen”, VRT, 1 mei 2020, www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/04/21/ontstond-het-coronavirus-in-een-lab-in-… (laatst geraadpleegd op 18 oktober 2021).
VAN HUET, B, “Hoe de Chinezen het coronavirus eerst onderschatten en pas laat ingrepen”, www.parool.nl/nieuws/hoe-de-chinezen-het-coronavirus-eerst-onderschatte… (laatst geraadpleegd op 18 oktober 2021).
VANMELDERT, D., “Nut van corona-apps niet te bewijzen, blijkt uit internationaal onderzoek: "Amper data, want privacy staat voorop"”, VRT, 21 mei 2021, www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/05/19/evaluatie-coronalert/ (laatst geraadpleegd op 12 april 2022).
X, “België op een na zwaarst getroffen land in Europa”, De Standaard, 11 oktober 2020, www.standaard.be/cnt/dmf20201011_96718349 (laatst geraadpleegd op 21 oktober 2021).
X, “Coronacrisis”, www.dfbonline.nl/begrip/24473/coronacrisis (laatst geraadpleegd op 25 oktober 2021)
X, “Coronavirus COVID-19”, www.info-coronavirus.be/nl/faq/ (laatst geraadpleegd op 2 november 2021).
X, “Coronavirus disease (COVID-19)”, www.who.int/health-topics/coronavirus#tab=tab_3 (laatst geraadpleegd op 8 oktober 2021).
X, “Coronavirus – FAQ over hondenkapsalons kan komende dagen geëvalueerd worden”, Knack, 2 november 2020, www.knack.be/nieuws/belgie/coronavirus-faq-over-hondenkapsalons-kan-kom… (laatst geraadpleegd op 17 december 2021).
X, “Coronavirus in China op Braziliaanse chickenwings”, www.foodagribusiness.nl/coronavirus-in-china-op-braziliaanse-chickenwin… (laatst geraadpleegd op 18 oktober 2021).
X, “Dansen op trouwfeesten blijft dan toch verboden: ‘verkeerde interpretatie van ministerieel besluit’”, VRTNWS, 6 juli 2020, www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/07/05/dansen-feesten/ (laatst geraadpleegd op 17 december 2021).
X, “De Croo overtuigd dat verbod op niet-essentiële reizen ‘proportioneel’ is”, De Standaard, 24 februari 2021, www.standaard.be/cnt/dmf20210224_96624903 (laatst geraadpleegd op 16 februari 2022).
X, “De ziekte COVID-19”, www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/ziekte#:~:text=Incubatietijd,dagen%20v… (laatst geraadpleegd op 8 oktober 2021).
X, “Eerste geval van coronavirus in België: gerepatrieerde Belg uit Wuhan test positief”, Het Nieuwsblad, 4 februari 2020, www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20200204_04834177 (laatst geraadpleegd op 21 oktober 2021).
X, “Grondwetspecialisten eisen coronawet: ‘We leggen de regering geen strobreed in de weg’”, De Morgen, 2 november 2020, www.demorgen.be/nieuws/grondwetspecialisten-eisen-coronawet-we-leggen-d… (laatst geraadpleegd op 19 december 2021).
X, “Het coronavirus komt misschien niet van de markt van Wuhan maar waar komt het dan wel vandaan?”, De Morgen, 10 februari 2021, www.demorgen.be/nieuws/het-coronavirus-komt-misschien-niet-van-de-markt… (laatst geraadpleegd op 18 oktober 2021).
X, “Het voorontwerp van pandemiewet: onze nota voor de Kamercommissie Binnenlandse Zaken”, https://mensenrechten.be/pagina/nota-voorontwerp-pandemiewet (laatst geraadpleegd op 29 april 2022).
X, “Massale vechtpartij op het strand van Blankenberge: “Parasols vlogen in het rond, stokken van zeilen gebruikt als wapens””, Het Nieuwsblad, 8 augustus 2020, www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20200808_95823091 (laatst geraadpleegd op 13 februari 2022).
X, “Minister ‘verduidelijkt’ na commotie: alcohol verkopen bij afhaalmaaltijden mag tot 20 uur”, De Morgen, 20 oktober 2020, www.demorgen.be/nieuws/minister-verduidelijkt-na-commotie-alcohol-verko… (laatst geraadpleegd op 17 december 2021).
X, “Nog twee Belgen overleden door nieuw coronavirus”, De Standaard, 11 maart 2020, www.standaard.be/cnt/dmf20200311_04885244 (laatst geraadpleegd op 21 oktober 2021).
X, “Oostenrijks ski-oord Ischgl, broeihaard van het coronavirus in Europa”, VRT, 20 maart 2020, www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/03/20/oostenrijks-ski-oord-ischgl-broeihaard-… (laatst geraadpleegd op 19 oktober 2021).
X, “SARS”, www.zorg-en-gezondheid.be/sars (laatst geraadpleegd op 8 oktober 2021).
X, “Vrees voor SARS-uitbraak in China nadat mysterieuze longziekte opduikt”, Het Laatste Nieuws, 31 december 2019, www.hln.be/medisch/vrees-voor-sars-uitbraak-in-china-nadat-mysterieuze-… (laatst geraadpleegd op 8 oktober 2021).
X, “Waar komt corona vandaan? De WHO start een onderzoek”, www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/5197417/onderzoek-oorsprong-coronavirus… (laatst geraadpleegd op 18 oktober 2021).
X, “Wat is het coronavirus?”, www.info-coronavirus.be/nl/wat-is-het-coronavirus/ (laats geraadpleegd op 8 oktober 2021).
X, “Wat is social distancing?”, www.vbo-feb.be/actiedomeinen/veiligheid--welzijn-op-het-werk/veiligheid… (laatst geraadpleegd op 27 oktober 2021).
X, “WHO Director-general’s opening remarks at the media briefing on COVID-19 – 11 March 2020”, www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-ope… (laatst geraadpleegd op 18 oktober 2021).
X, “Zes vragen en antwoorden over het coronavirus en COVID-19”, www.wur.nl/nl/Onderzoek-Resultaten/Onderzoeksinstituten/Bioveterinary-R… (laatst geraadpleegd op 8 oktober 2021).
X, “2019-nCoV outbreak: first cases confirmed in Europe”, www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-… (laatst geraadpleegd op 19 oktober 2021).
World Health Organization, “Overview”, https://covid19.who.int/ (laatst geraadpleegd op 18 oktober 2021).