De MondhygiëniSt: Samen vechten voor autonomie. Het belang van mondhygiëne bij MS.

MS is een aandoening die het centrale zenuwstelsel beschadigt. Het eigen afweersysteem gaat de beschermlaag rond de zenuwuitlopers aantasten. Dit hindert het doorgeven van signalen waardoor de persoon zich moeilijker kan bewegen en spieren kan controleren. Dit heeft als gevolg dat stukje bij beetje de autonomie van de persoon afneemt. Autonomie om te leven, te werken, te genieten én... om voor zichzelf te kunnen zorgen. Het verlies van de mogelijkheid om kleine en ogenschijnlijk simpele dagelijkse handelingen, zoals tandenpoetsen, zelfstandig uit te voeren, heeft een grote invloed op de mentale gezondheid maar óók op de mondgezondheid en dit met verregaande gevolgen. Van de personen die voor hun 50 jaar gediagnosticeerd worden met MS, sterft maar liefst 31,8% niet aan de aandoening zelf maar ten gevolge van een (aspiratie)pneumonie. Dit type longontsteking ontwikkelt zich door het ‘inademen’ van etensresten en bacteriën uit de mond. Het veilig slikken mag dan wel een bevoegdheid zijn van de logopedist, onderzoek toont aan dat een goede mondhygiëne de mortaliteit ondanks aspiratie, vermindert. De beschermende functie van een goede mondhygiëne is het resultaat van teamwork tussen patiënt, familie en mondhygiënist en dit reeds van bij het eerste moment van de diagnose!

Mondgezondheid en Multiple Sclerose

Win-Win door mondhygiëne

De mondgezondheid beïnvloedt in grote mate de overlevingskans van de persoon met MS. Hoe meer bacteriën in de mond en het speeksel, hoe groter de impact van aspiratie. Een goede mondhygiëne zorgt voor minder bacteriën en redt hiermee levens. Maar ook een droge mond omwille van medicatie, tandpijn, losse tanden of slecht zittende protheses bemoeilijken het slikproces met meer kans op aspiratie. Een dubbele winst dus!

Gingivitis? Aah, bloedend tandvlees!

70% van de patiënten met MS heeft geen gezond tandvlees. Er is sprake van gingivitis ofwel ontsteking van het tandvlees. Rood gezwollen en soms pijnlijk tandvlees, hetgeen bij de meeste mensen opvalt door bloedend tandvlees tijdens het tandenpoetsen. Wanneer deze ontsteking uitbreidt tot andere weefsels rond de tand, ontstaat parodontitis. Het zorgt voor losstaande tanden en gezonde tanden die ‘plots’ loskomen en als geheel uitvallen. Personen met MS hebben hier een verhoogd risico voor door hun verlaagde immuniteit.

Andere aandachtspunten voor de mondhygiënist

Klemmen en knarsen treedt vaak op nadat de diagnose reeds gesteld is. Bij meer dan de helft van de personen gebeurt het bruxisme ’s nachts. Onderzoek toont aan dat een MS-aanval deze gewoonte kan starten/verergeren. De gevolgen zijn zichtbaar ter hoogte van de tanden maar ook voelbaar in het kaakgewricht. Dit leidt ons naar de temporomandibulaire problemen zoals het moeilijk kunnen openen van de mond, het gevoel hebben dat de mond geblokkeerd zit of een geluid/klak horen telkens de mond open of toe gaat.

Daarenboven, kan er sprake zijn van trigeminusneuralgie. Deze zenuwpijn situeert zich ter hoogte van de drietakkige trigeminus zenuw, die voor het gevoel in het aangezicht zorgt. De personen ervaren een elektrische shock ter hoogte van de wang, de tanden of het tandvlees. Deze ongemakken zijn spontaan of worden uitgelokt door bijvoorbeeld het tandenpoetsen en het drinken/eten van koude/warme zaken. Onderzoek toont aan dat bij personen jonger dan 50 jaar met een schijnbaar onverklaarbare neuralgie, dit in sommige gevallen weleens een vroeg teken van MS kan zijn. Het is belangrijk dat mondhygiënist en tandarts hier aandachtig voor zijn en indien nodig gericht doorverwijzen ter uitsluiting.

Vechten voor autonomie

Het voortschrijdend verlies aan autonomie heeft voor veel patiënten met MS de grootste impact op de levenskwaliteit. Het verlies om uitgebreid te kunnen koken of zorg te dragen voor geliefden, maar ook kleine dagelijkse dingen zoals de eigen tanden poetsen en zelfstandig eten, hebben een grote (mentale) impact op de autonomie. Afhankelijk van de mate waarin deze autonomie aangetast is, is de patiënt: autonoom ambulant, afhankelijk ambulant of afhankelijk gehospitaliseerd. In elk van deze situaties is mondhygiëne van belang en is er een rol weggelegd voor de mondhygiënist met andere prioriteiten en een andere manier van aanpak.

In de groep autonoom ambulant speelt de mondhygiënist proactief in op preventie en het vroegtijdig detecteren van symptomen. Daarnaast wordt de autonomie gestimuleerd om te anticiperen op verzwakkingen in een later stadium. De spierzwakten in de ledematen maken van het tandenpoetsen een opgave. Samen met de patiënt, zoekt de mondhygiënist naar aanpassingen die het poetsen vergemakkelijkt. Een aangepast, dikker handvat van de tandenborstel, al zittend poetsen, een ondersteunde arm, zijn enkele eenvoudige voorbeelden die het verschil maken.

Hebt u al eens geprobeerd om de tanden van iemand anders te poetsen?

Als de patiënt afhankelijk ambulant is, woont deze weliswaar nog thuis, maar zijn er enkele aanpassingen nodig om naar de tandartspraktijk te gaan en om aan de dagelijkse mondverzorging te voldoen, zij het zelf, zij het met behulp van een mantelzorger. Hier is de educatie van de omgeving een groot belang. Hebt u al eens geprobeerd om de tanden van iemand anders te poetsen? De ondersteuning en het (zelf)vertrouwen dat de mondhygiënist geeft aan patiënt en mantelzorger, maken hier het verschil tussen verbondenheid en frustratie.

De patiënten die in een gespecialiseerd centrum, in een woonzorgcentrum of het ziekenhuis verblijven behoren tot de groep afhankelijk gehospitaliseerd. De mondhygiënist heeft hier een belangrijke functie in het herkennen en voorkomen van mondzorgkundige problemen en het optimaal houden van de mondgezondheid. De mondhygiënist werkt in het bijzonder samen met de logopedist, diëtist en tandarts. Met de logopedist wordt het slikproces en nodige aanpassingen op het gebied van voeding opgevolgd. Met de diëtist zorgt de mondhygiënist dat het vermijden van malnutritie niet ten gevolgen gaat van het tandglazuur. Er zal in de mate van het mogelijke geopteerd worden voor voedingsmiddelen die voor weinig of geen cariës zorgen. Ten slotte werkt de mondhygiënist samen met de tandarts aan een pijnvrije en cariësvrije mond voor de patiënt.

De mondhygiënist? In mijn team!

Multiple Sclerose is een vreselijke aandoening die gaandeweg een steeds grotere tol eist.  Samen met de mondhygiënist neemt én houdt de persoon met MS de eigen mondgezondheid in handen want een mooie lach geven we niet af noch op.