En, hoe ontkoppel jij van het werk?
Hoe ontkoppel jij van het werk? Ga je wandelen? Of zet je liever de meldingen van je gsm uit? En wat doen die acties met jou en je welzijn? Digitaal deconnecteren wint aan belang in de gehele maatschappij, maar binnen het werkveld is onderzoek nog zeldzaam. Om die reden ging ik, Lore Geldof (master in Milieu- en Preventiemanagement), in gesprek met negen werknemers om een vollediger beeld te krijgen in de aard van het fenomeen én de ervaringen van die werknemers.
Digitale deconnectie, wat is dat?
Digitaal deconnecteren is het fenomeen waarbij mensen zich ontkoppeld voelen van digitale tools of toestellen. Het gaat dus om een toestand, hoe je je voelt. Deze toestand bereikt men door acties te ondernemen. Onder deze acties verstaan we directe maatregelen zoals het wegleggen van de gsm, of het uitschakelen van meldingen van nieuwe mails. Indirecte maatregelen zijn ook belangrijk. Dit gaat dan bijvoorbeeld over het communiceren met mensen om je heen wanneer jij bereikbaar bent. De reden waarom digitaal deconnecteren belangrijk is, is het fenomeen ‘techno-stress’. Dit is de verzameling van alle mogelijke vormen van stress veroorzaakt door technologie. Dit heeft een negatieve invloed op de gezondheid van de mens, net zoals ‘gewone’ stress dat ook heeft. Om dit te vermijden én de voordelen van technologie te maximaliseren, is er nood aan digitaal welzijn.
Hoe voerde ik mijn onderzoek uit?
In mijn scriptie ben ik in gesprek gegaan met negen werknemers uit verschillende organisaties. Zij vertelden mij over hun ervaring, anekdotes en tips. Er is specifiek gekeken naar het werkveld omdat hierover in de literatuur nog heel weinig is geweten op vlak van digitale deconnectie. Om die reden is gekozen voor kwalitatief onderzoek. In tegenstelling tot statistiek en veel getallen, analyseerde ik gesprekken en ervaringen, met de veelheid aan informatie die daarbij aan te pas komt. Zo is inzicht verzameld over de ‘hoe’, ‘wanneer’ en ‘waarom’ van het digitaal deconnecteren bij werknemers.
Wat is het resultaat?
Hoe werknemers deconnecteren hangt samen met wanneer ze dit doen. Tijdens het werk gaan werknemers eerder deconnecteren van functies. Dit betekent dat ze bv. meldingen van mails uitschakelen, maar het toestel wel blijven gebruiken. Zo blijven de werknemers bereikbaar, maar behouden ze hun concentratie. Dit is onmiddellijk ook de belangrijkste waarom, tijdens het werk. Omgekeerd is buiten het werk psychologische ontkoppeling de belangrijkste reden om te deconnecteren. Dit betekent dat men mentaal is losgekoppeld van het werk. Dit gebeurt dus voornamelijk buiten het werk, maar kan ook tijdens de pauzes voorkomen. De manier waarop dit buiten het werk gebeurt, is deconnectie van toestellen. Dit betekent dat er van toestellen volledig ontkoppeld wordt, bijvoorbeeld door de laptop op het werk te laten. Ondersteunende activiteiten zijn communicatie over de deconnectie. Tijdens het werk is het ook belangrijk om de instroom te beheren. Buiten het werk is vrije tijd dan weer belangrijk om psychologisch te kunnen ontkoppelen.
De ‘hoe’, ‘wanneer’ en ‘waarom’ zijn met elkaar verbonden via de balans tussen connecteren en deconnecteren. Deze balans is van belang, aangezien het niet gaat om maximaal deconnecteren, maar om een evenwicht vinden. Dit evenwicht vindt plaats op het niveau van het individu, maar ook op het team- en organisatieniveau. Deze balansen ondervinden invloeden. Enerzijds is er de stabiele invloed van zowel het individu als het werk. Onder het individu valt de ervaring van de werknemer, de persoonlijkheid en het privéleven. Onder het werk valt de eigenlijke job en de organisatie. Anderzijds is er de variabele invloed. Deze bestaat uit het moment, de persoon, de plaats en de boodschap van het contact. Zo is een telefoon vanuit de leidinggevende over een noodgeval anders dan een mail van een collega. Waar men zich dan fysiek (en mentaal) bevindt en wanneer het voorvalt, hebben ook een invloed.
Om de veelheid aan informatie uit de gesprekken visueel weer te geven, heb ik een model opgesteld, genaamd ‘het metroplan van de deconnectie’ (zie figuur). Het metroplan geeft weer hoe de verschillende aspecten met elkaar verbonden zijn. Centraal is de balans tussen connecteren en deconnecteren te zien. De stabiele invloed is links te zien. Rechts staat de variabele invloed, samen met de ‘hoe & wanneer’. Rechtsboven is dan weer de ‘waarom’ te vinden, samen met het ultieme doel: (digitaal) welzijn.
Wat kan jij doen als werknemer of werkgever?
Belangrijk is het feit dat men steeds het ultieme doel in het achterhoofd moet houden: digitaal welzijn. Het doel is niet om blindelings overal of van alles te deconnecteren. Mijn scriptie wees uit dat een eenduidige manier om digitaal welzijn te bereiken niet bestaat. Het is als werknemer belangrijk zelf te zoeken welke mate van (de)connenctie op welk moment bij jou past. Hierbij is het interessant dat werknemers verschillende modi ervaren. In de ene modus, de creatieve modus, voelen ze zich nog steeds ontkoppeld van het werk ook al is er een link. Door het lezen van een artikel uit interesse voelt men zich niet automatisch geconnecteerd. De andere modus, de transactionele modus, zorgt dan weer dat men zich wel geconnecteerd voelt. Zo is het ontvangen of beantwoorden van een mail wel iets dat ervoor zorgt dat men zich opnieuw geconnecteerd voelt.
Het onderzoek toont ook aan dat het gaat om een individuele én groepsbalans. Om die reden zijn strikte maatregelen over de gehele organisatie (bv. geen mails op privé-toestellen) af te raden. Vanuit de organisatie gaat het m.a.w. over het faciliteren van (de)connectie. Interessant daarbij is dat sommige werknemers liever flexibel werken. Daarnaast zijn er ook jobs die dit toelaten. Hiertussen een balans zoeken tijdens sollicitatieprocedures kan de toekomstige (de)connectie vereenvoudigen.
Tot slot is verder onderzoek naar digitaal deconnecteren noodzakelijk om organisaties en overheden te ondersteunen in hun aanpak. Trots kan ik meedelen dat hiervan werk gemaakt wordt in Vlaanderen. De UGent, UAntwerpen en KU Leuven werken samen in een groot onderzoek naar digitale deconnectie in de maatschappij, scholen en het werkveld. Zelf neem ik een deel van het luik rond het werkveld op mij als doctoraatsstudente. Stay tuned for more!
Bibliografie
Adam, M.T.P., Gimpel, H., Maedche, A. & Riedl, R. (2017) Design blueprint for stress-sensitive adaptive enterprise systems. Bus Inf Syst Eng 59:277–291. https://doi.org/10.1007/s12599-016-0451-3
Allen, D. K., & Shoard, M. (2005). Spreading the load: Mobile information and communications technologies and their effect on information overload. Information Research, 10, paper 227. Retrieved from http://www.informationr.net/ir/10-2/paper227.html
Allen, T. D., Cho, E. & Meier, L.L. (2014). Work-Family Boundary Dynamics. The Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior. 2014, 1, 99-121. DIO:10.1146/annurev- orgpsych-031413-091330
Aranda, J. H., & Baig, S. (2018). Toward “JOMO”: The joy of missing out and the freedom of disconnecting. Proceedings of the 20th International Conference on Human-Computer Interaction with Mobile Devices and Services, 19, 1–8. The Association for Computing Machinery, Barcelona, Spain. https://doi.org/10. 1145/3229434.3229468
Ashforth, B., Kreiner, G., & Fugate, M., (2000). All in a day’s work: Boundaries and micro role transitions. Academy of Management Review 25(3): 472–49
Aspinwall, L.G. & Taylor, S.E. (1997). A stitch in time: Self-regulation and proactive coping. Psychological Bulletin, 121,3, 417–436.
Ayyagari, R., Grover, V., & Purvis, R. (2011). Technostress: Technological antecedents and implications. MIS Quarterly, 35, 4, 831–858.
Bakker, A. B., & Demerouti, E. (2007). The Job Demands-Resources model: State of the art. Journal of Managerial Psychology, 22(3), 309–328. https://doi.org/10.1108/02683940710733115
Barley, S. R., Meyerson, D. E., & Grodal, S. (2011). E-mail as a source and symbol of stress. Organization Science, 22(4), 887–906. doi:10.1287/orsc.1100.057
Baumer, E. P. S., Adams, P., Khovanskaya, V. D., Liao, T. C., Smith, M. E., Schwanda Sosik, V., & Williams, K. (2013). Limiting, leaving, and (re)lapsing: An exploration of Facebook non-use practices and experiences. SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 3257–3266. The Association for Computing Machinery, New York, NY, USA.https://doi.org/10. 1145/2470654.2466446
Belkin, L. Y., Becker, W. J., & Conroy, S. A. (2016). Exhausted, but unable to disconnect: After-hours email, work-family balance and identification. Academy of Management Proceedings, 2016(1), 10353. https://doi.org/10.5465/ambpp. 2016.10353abstract
Binnewies, C., Sonnentag, S., & Mojza, E. J. (2010). Recovery during the weekend and fluctuations in weekly job performance: A four-week longitudinal study examining intra-individual relationships. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 83, 419–441.
Bosch, R. (2012). Wetenschapsfilosofie voor kwalitatief onderzoek. Boom Lemma uitgevers: Den Haag.
Boeije, H. & Bleijenbergh, I. (2019). Analyseren in kwalitatief onderzoek (3e druk). Boom uitgevers Amsterdam.
Bowen, G. (2006). Grounded theory and sensitizing concepts. International Journal Qualitative Methods, 5(3): 12- 23
Brillhart, P. E. (2004). Techno-stress in the workplace: Managing stress in the electronic workplace. J. Amer. Acad. Bus. 5(1/2) 302–307.
Brod, C. (1984). Techno-stress: The Human Cost of the Computer Revolution. Addison-Wesley, Reading, MA
Bulger, C.A., Matthews, R.A. & Hoffman, M.E. (2007). Work and personal life boundary managment: boundary strength, work/personal life balance, and the segmentation-integration continuum. J. Occup. Health Psychol. 12(4), 365-375
Carver, C., Scheier, M., & Weintraub, J. (1989). Assessing coping strategies: A theoretically based approach. Journal of Personality and Social Psychology, 56, 56, 267–283.
Cho, I. H. (2015). Facebook discontinuance: Discontinuance as a temporal settlement of the constant interplay between disturbance and coping. Quality & Quantity, 49(4), 1531–1548. https://doi.org/10.1007/s11135- 015-0225-x
Cooper, C. L., Dewe, P., O’Driscoll, M. P., (2001). Organizational Stress: A Review and Critique of Theory, Research, and Applications. Sage, Thousand Oaks, CA.
Coyne, I.T. (1997). Sampling in qualitative research. Purposeful and theoretical sampling: merging or clear boundaries? Journal of Advance Nursing, 26: 623-630
Cozzarelli, C. (1993). Personality and self-efficacy as predictors of coping with abortion. Journal of Personality and Social Psychology, 65,6, 1224–1236.
Day, A., Scott, N., & Kelloway, E. K. (2010). Information and communication technology: Implications for job stress and employee well-being. In P. Perrewe & D. Ganster (Eds), New developments in theoretical and conceptual approaches to job stress: Research in occupational stress and well being (Vol. 8, pp. 317–350). Burlington, VT: Emerald Group Publishing Ltd. doi:10.1108/S1479-3555(2010)0000008011
Day, A. Scott, N., Paquet, S. & Hambley, L. (2012). Perceved Information and Communication Technology (ICT) Demands on Employee Outcoumes: The Moderating Effect of Organizational ICT Support. Journal of Occupational Health Psychology 2012, 17(4), 473-491.
de Lange, A.H., Taris, T.W., Jansen, P.G.W., Smulders, P., Houtman, I.L.D. & Kompier, M.A.J. (2006). Age as a factor in the relation between work and mental health: Results from the longitudinal TAS survay. In J. Houdmont & S. McIntyre (Red.), Occupational health psychology: European perspectives on research, education and practice (Vol. 1, p. 21 – 45 ). Maia, Portugal: ISMAI publications.
Deci, E. L. & Ryan, R. M. (2008). Hedonia, eudaimonia, and well-being: an introduction. Journal of Happiness Studies, 9(1), 1–11. doi:10.1007/s10902-006-9018-1
Denzin, N.K. (1978). The Research act. Aldine: Chicago.
Desart, S., Schaufeli, W. B., & De Witte, H. (2017). Op zoek naar een nieuwe definitie van burn-out. Over.Werk. Tijdschrift van het Steunpunt Werk, 27(1), 86-92. Leuven: Steunpunt Werk / Uitgeverij Acco.
Diener, E., Suh, E. M., Lucas, R. E., & Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125(2), 276–302.
Demerouti, E., Bakker, A. B., Nachreiner, F., & Schaufeli, W. B. (2001). The job demands–resources model of burnout. Journal of Applied Psychology, 86, 499–512. doi:10.1037/0021-9010.86.3.499
Duke, E., & Montag, C. (2017). Smartphone addiction, daily interruptions and self-reported productivity. Addictive Behaviors Reports, 6, 90–95. doi:10.1016/j.abrep.2017.07.002 Fisher, W. & Wesolkowski, S. (1999). Tempering techno-stress. IEEE Technology Soc. Magazine 18(1) 28–42.
Folkman, S. (1984). Personal control and stress and coping processes: A theoretical analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 46,4, 839–852.
Folkman, S., Lazarus, R.S., Dunkel-Schetter, C., DeLongis, A., & Gruen, R. J. (1986). Dynamics of a stressful encounter: Cognitive appraisal, coping, and encounter outcomes. Journal of Personality and Social Psychology, 50, 992–1003.
Folkman, S. & Moskowitz, J.T. (2004). Coping: Pitfalls and promise. Annual Review of Psychology, 55,1, 745– 774.
Fonner, K. L., & Roloff, M. E. (2012). Testing the connectivity paradox: Linking teleworkers’ communication media use to social presence, stress from interruptions, and organizational identification. Communication Monographs, 79, 205–231. doi:10.1080/03637751.2012.673000
Franks, J., Chenhall, R., & Keogh, L. (2018). The Facebook sabbatical as a cycle: Describing the gendered experience of young adults as they navigate disconnection and reconnection. Social Media + Society, 4(3), 1–14. https://doi.org/10. 1177/2056305118801995
French, J.R.P., Rogers, W., & Cobb, S. (1981). A model of person-environment fit. In L. Levi (Red.), Society, stress and disease (Vol. 4, 39-44). New York: Oxford University Press.
Fuglseth, A.M. & Sørebø, Ø. (2014). The effects of technostress within the context of employee use of ICT. Computers in Human Behavior. 40 (2014) 161-170.
Given, L.M. (red.) (2008). The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods. Sage: Los Angeles.
Golafshani, N. (2003). Understanding reliability and validity in qualitative research. The qualitative report, 8(4), 597-607
Govindaraju, M., & Seward, D. (2005). Effects of wireless mobile technology on employee work behavior and productivity: An Intel case study. In C. Sorenson, K. Yoo, K. Lyytinen, & J. I. DeGross (Eds.), Designing ubiquitous information environments: Socio-technical issues and challenges (pp. 349–351). New York, NY: Springer.
Griffiths, M. D. (2005). A ‘components’ model of addiction within a biopsychosocial framework. Journal of Substance Use, 10(4), 191–197. doi:10.1080/14659890500114359
Halpern, E. S. (1983). Auditing Naturalistic Inquiries: The Development and Application of a Model. Indiana University.
Headey, B. & Wearing, A. (1989). Personality, life events, and subjective well-being: Toward a dynamic equilibrium model. Journal of Personality and Social Psychology, 57(4), 731–739. doi:10.1037/0022- 3514.57.4.731
Hesselberth, P. (2018). Discourses on disconnectivity and the right to disconnect. New Media & Society, 20(5), 1994–2010.https://doi.org/10.1177/ 1461444817711449 https://doi.org/10.1177/1461444817711449
Hiniker, A., Hong, S., Kohno, T., & Kientz, J. A. (2016). MyTime: Designing and evaluating an intervention for smartphone non-use. Paper presented at the Proceedings of the 2016 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, San Jose, CA. DOI: http://dx.doi.org/10.1145/2858036.2858403
Hoepfl, M.C. (1997). Choosing qualitative research: A primer for technology education researchers. Journal of Technology Education, 9(1), 47-63.
Hoonaard, W.C. van den (2008). Sensitizin concepts. In: L.M. Given (red.) The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods, volume 2. Sage: Los Angeles.
Jorge, A. (2019). Social media, interrupted: Users recounting temporary disconnection on Instagram. Social Media + Society, 5(4), 1–19. https://doi.org/10.1177/ 2056305119881691
Kaplan, S. (1995). The restorative benefits of nature: Toward an integrative framework. Journal of Environmental Psychology, 15, 169–182.
Kardefelt-Winther, D., Heeren, A., Schimmenti, A., van Rooij, A., Maurage, P., Carras, M., ... Billieux, J. (2017). How can we conceptualize behavioural addiction without pathologizing common behaviours? Addiction, 112(10), 1709–1715. doi:10.1111/add
Kinnunen, U., Feldt, T., Siltaloppi, M., & Sonnentag, S. (2011). Job demands-resources model in the context of recovery: Testing recovery experiences as mediators. European Journal of Work and Organizational Psychology, 20, 805–822.
Kühnel, J., Sonnentag, S., & Westman, M. (2009). Does work engagement increase after a short respite? The role of job involvemt as a double-edged sword. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 82, 575–594
Kreiner, G.E., Hollensbe, E.C. & Sheep, M.L. (2009). Balancing borders and bridges: negotiating the work-home interface via boundary work tactics. Acad. Manag. J. 52:704 –30
Kupersmith, J. (1992). Technostress and the reference librarian. Reference Services Rev. 20(2) 7–14
Lanaj, K., Johnson, R. E., & Barnes, C. M. (2014). Beginning the workday yet already depleted? Consequences of late-night smartphone use and sleep. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 124(1), 11–23. doi:10.1016/j.obhdp.2014.01.001
Lazarus, R. S. (1966). Psychological Stress and the Coping Process. McGraw-Hill, New York.
Lazarus, R.S. & Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal and Coping. New York: Springer.
Light, B., & Cassidy, E. (2014). Strategies for the suspension and prevention of connection: Rendering disconnection as socioeconomic lubricant with Facebook. New Media & Society, 16(7), 1169–1184. https://doi.org/10.1177/ 1461444814544002
Lincoln, Y. S. & Guba, E. G. (1985) Nauralistisch Inquiry. Newsbury Park, CA: Sage Publications
Lukoff, K., Yu, C., Kientz, J. & Hiniker, A. (2018). What makes smartphone use meaningful or meaningless? Proceedings of the ACM on Interactive, Mobile, Wearable and Ubiquitous Technologies, 2(1), 1-26
Malterud, K. (2001). Qualitative research: standards, challenges, and guidelines. The lancet, 358(9280), 483-488
Marchionini, G. & Teague, J. (1987). Elementary Students’ Use of Electronic Information Services: An Exploratory Study. Journal of Research on Computing in Education, 20(2), 139-55
Maso, I. & Smaling, A. (1998). Kwalitatief onderzoek: praktijk en theorie. Boom: Amsterdam.
Matthews, R.A. & Barnes-Farrell, J.L. (2010). Development and initial evaluation of an enhanced measure of boundary flexibility for the work and family domains. J. Occup. Health Psychol. 15:330 –46
Matthews, R.A., Barnes-Farrell, J.L. & Bulger, C. (2010). Advancing measurement of work and family domain boundary characteristics. J. Vocat. Behav. 77:447 –60
Matusik, S. F. & Mickel, A. E. (2011). Embracing or embattled by converged mobile devices? Users’ experiences with a contemporary connectivity technology. Human Relations, 64, 1001–1030. doi:10.1177/0018726711405552
Mazmanian, M., Orlikowski, W. J., & Yates, J. (2013). The autonomy paradox: The implications of mobile email devices for knowledge professionals. Organization Science, 24, 1337–1357. doi:10. 1287/orsc.1120.0806
McDaniel, B. T., & Drouin, M. (2019). Daily technology interruptions and emotional and relational well-being. Computers in Human Behavior, 99, 1–8. doi:10.1016/j.chb.2019.04.027
McGrath, J. E. (1976). Stress and behavior in organizations. M. D. Dunnette, ed. Handbook of Industrial and Organizational Psychology. Rand-McNally, Chicago, 1351–1395
Meijman, T.F. & Mulder, G. (1998). “Psychological aspects of workload”, in Drenth, P.J., Thierry, H. and de Wolff, C.J. (Eds), Handbook of Work and Organizational Psychology, 2nd ed., Erlbaum, Hove, pp. 5-33.
Merriam, S. (1995). What Can You Tell From An N of 1?: Issues of Validity and Reliability in Qualitative Research. PAACE Journal of Lifelong Learning, 4, 50-60
Middleton, C. A. (2007). Illusions of balance and control in an always-on environment: A case study of BlackBerry users. Continuum: Journal of Media & Cultural Studies, 21, 165–178. doi:10.1080/10304310701268695
Mirbabaie, M., Stieglitz, S. & Marx, J. (2022). Digital Detox. Bus Inf Syst Eng, 64(2): 239-246 https://doi.org/10.1007/s12599-022-00747-x
Mojza, E. J., Sonnentag, S., & Bornemann, C. (2011). Volunteer work as a valuable leisure time activity: A day level study on volunteer work, non-work experiences, and well-being at work. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 84, 123–152.
Moreno-Jiménez, B., Mayo, M., Sanz-Vergel, A. I., Geurts, S. A. E., Rodrígez-Munoz, A., & Garrosa, E. (2009). Effects of work-family conflict on employees’ well-being: The moderating role of recovery strategies. Journal of Occupational Health Psychology, 14, 427–440.
Nelson, D. L. (1990). Individual adjustment to information-driven technologies: A critical review. MIS Quart. 14(1) 79–98.
Nguyen, M.H. (2021). Managing Social Media Use in an “Always-On” Society: Exploring Digital Wellbeing Strategies That People Use to Disconnect. Mass Communication and Society, 24(6), 795-817, DOI: 10.1080/15205436.2021.1979045
Nguyen, M.H., Gruber, J., Fuchs, J., Marler, W., Hunsaker, A. & Hargittai, E. (2020) Changes in Digital Communication During COVID-19 Global Pandemic: Implications for Digital Inequality and Future Research. Social Media + Society. July-September 2020: 1-6. DOI:10.1177/2056305120948255
Nguyen, M. H., Hargittai, E., Fuchs, J., Djukaric, T., & Hunsaker, A. (2021). Trading spaces: How and why older adults disconnect from and switch between digital media. The Information Society, 1–13. https://doi.org/10.1080/01972243. 2021.1960659.
Nippert-Eng, C. (1996). Home and Work: Negotiating Boundaries Through Everyday Life. Chicago: Univ. Chicago Press Olson-Buchanan, J.B. & Boswell, W.R. (2006). Blurring boundaries: correlates of integration and segmentation between work and nonwork. J. Vocat. Behav. 68:432–45
Pies, R. (2009). Should DSM-V designate “Internet addiction” a mental disorder? Psychiatry (Edgmont), 6(2), 31– 37.
Pirkkalainen, H., Salo, M., Tarafdar, M. & Makkonen, M. (2019). Deliberate or Instictive? Proactive and Reactive Coping for Techno-stress. Journal of management information systems. 36(4), 1179-1212. https://doi- org.kuleuven.e-bronnen.be/10.1080/07421222.2019.1661092
Ragu-Nathan, T.S., Tarafdar, M., Ragu-Nathan, B.S. & Tu, Q. (2008). The Consequences of Techno-stress for End Users in Organizations: Conceptual Development and Empirical Validation. Information Systems Research 19(4): 417-433. https://doi.org/10.1287/isre.1070.0165
Ramirez, A., Walther, J.B., Burgoon, J.K. & Sunnafrank, M. (2002). Information-seeking strategies, uncertainty and computer-mediated communication. Human Communication Research, 28, 213-228.
Reinecke, L. & Hofmann, W. (2016). Slacking off or winding down? An experience sampling study on the drivers and consequences of media use for recovery versus procrastination. Human Communication Research, 42(3), 441–461. doi:10.1111/hcre.12082
Richert-Kazmierska, A. & Stankiewicz, K. (2016). Work-life balance: Does age matter? Work., 22;55(3):679-688. doi: 10.3233/WOR-162435. PMID: 27814320.
Rothbard, N. P. & Wilk, S. L. (2011). Waking up on the right or wrong side of the bed: Start-of-workday mood, work events, employee affect, and performance. Academy of Management Journal, 54, 959–980.
Sanderlin, T.K. (2004). Managing technostress in the organizational environment: symptoms and solutions. Annals of the American Psychotherapy Association Publisher, 7(1)
Scheier, M.F., Carver, C.S. & Bridges, M.W. (1994). Distinguishing optimism from neuroticism (and trait anxiety, self-mastery, and self-esteem): a reevaluation of the Life Orientation Test. Journal of Personality and Social Psychology, 67,6, 1063–1078.
Schmuck, D. (2020) Does Digital Detox Work? Exploring the Role of Digital Detox Applications for Problematic Smartphone Use and Well-Being of Young Adults Using Multigroup Analysis. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 23 (8), 526-532, DOI: 10.1089/cyber.2019.0578
Schnauber-Stockmann, A., Meier, A., & Reinecke, L. (2018). Procrastination out of habit? The role of impulsive versus reflective media selection in procrastinatory media use. Media Psychology, 21(4), 640–668. doi:10.1080/15213269.2018.1476156
Schwarzer, R.; & Taubert, S. (2002). Tenacious goal pursuits and striving toward personal growth: Proactive coping. In E. Frydenberg (Ed.), Beyond Coping: Meeting Goals, Visions and Challenges, pp. 19–35. London: Oxford University Press.
Schwarzer, R. & Knoll, N. (2008). Positive Coping: Mastering Demands and Searching for Meaning. In Lopez, S. J.and Snyder, C. R. (Eds.), Handbook of Positive Psychological Assessment, pp. 1–27. Washington, DC: American Psychological Association.
Siltaloppi, M., Kinnunen, U., & Feldt, T. (2009). Recovery experiences as moderators between psychological work characteristics and occupational well-being. Work & Stress, 23, 330–348.
Skinner, E.A. & Zimmer-Gembeck, M.J. (2012). Perceived control and the development of coping. In Folkman, S. (Ed.), The Oxford Handbook of Stress, Health, and Coping, pp. 35–59. New York, NY, US: Oxford University Press.
Sonnentag, S. (2012). Psychological Detachment From Work During Leisure Time: The Benefits of Mentally Disengaging From Work. Current Directions in Psychological Science. 21(2), 114-118, DOI: 10.1177/0963721411434979
Sonnentag, S., & Bayer, U.-V. (2005). Switching off mentally: Predictors and consequences of psychological detachment from work during off-job time. Journal of Occupational Health Psychology, 10, 393–414.
Sonnentag, S., Binnewies, C., & Mojza, E. J. (2008). “Did you have a nice evening?” A day-level study on recovery experiences, sleep, and affect. Journal of Applied Psychology, 93, 674–684.
Sonnentag, S., Binnewies, C., & Mojza, E. J. (2010a). Staying well and engaged when demands are high: The role of psychological detachment. Journal of Applied Psychology, 95, 965–976.
Sonnentag, S., & Fritz, C. (2007). The Recovery Experience Questionnaire: Development and validation of a measure assessing recuperation and unwinding from work. Journal of Occupational Health Psychology, 12, 204–221.
Sonnentag, S., & Kruel, U. (2006). Psychological detachment from work during off-job time: The role of job stressors, job involvement, and recovery-related self-efficacy. European Journal of Work and Organizational Psychology, 15, 197–217.
Sonnentag, S., Kuttler, I., & Fritz, C. (2010b). Job stressors, emotional exhaustion, and need for recovery: A multi source study on the benefits of psychological detachment. Journal of Vocational Behavior, 76, 355–365
Srivastava, S.C., Chandra, S., & Shirish, A. (2015). Technostress creators and job outcomes: theorising the moderating influence of personality traits. Information Systems Journal, 25, 4, 355–401.
StatBel (2021). Moeder is gemiddeld 31 bij geboort kind. Geraadpleegd via https://statbel.fgov.be/nl/nieuws/moeder-gemiddeld-31-jaar-oud-bij-gebo…
Syvertsen, T. & Enli, G. (2019). Digital detox: media resistance and the promise of authenticity. Converg Int J Res into New Media Technol. https://doi.org/10.1177/1354856519847325
Tarafdar, M., Cooper, C.L. & Stich, J.F. (2019). The technostress trifecta - Techno eustress, techno distress and design: Theoretical directions and an agenda for research. Information Systems Journal, 29,1, 6– 42.
Tarafdar, M., Pullins, E.B. & Ragu-Nathan, T.S. (2015). Technostress: Negative effect on performance and possible mitigations. Information Systems Journal, 25,2, 103–132.
Tarafdar, M., Tu, Q. & Ragu-Nathan, T.S. (2011). Impact of technostress on end-user satisfaction and performance. Journal of Management Information Systems, 27,3(2011), 303–334.
Ter Hoeven, C.L., van Zoonen, W. & Fonner, K. L. (2016). The Practical Paradox of technology: The influence of communication technology use on employee burnout and engagement. Communication Monographs, 83:2, 239 – 263, DOI: 10.1080/03637751.2015.1133920
Thomas, G. F., King, C. L., Baroni, B., Cook, L., Keitelman, M., Miller, S., & Wardle, A. (2006). Reconceptualizing e-mail overload. Journal of Business and Technical Communication, 20, 252–287. doi:10.1177/1050651906287253
Tracy, S. J. (2010). Qualitative quality: Eight ‘big-tent’ criteria for excellent qualitative research. Qualitative inquiry, 16(10), 837-851.
Tugade, M.M. (2012). Positive emotions and coping: examining dual-process models of resilience. In Folkman, S. (Ed.), The Oxford Handbook of Stress, Health, and Coping, pp. 1–26. New York, NY, US: Oxford University Press.
Valcour, P. M., & Hunter, L. W. (2005). Technology, organizations, and work-life integration. In E. E. Kossek, & S. J. Lambert (Eds.), Work and life integration: Organizational, cultural, and individual perspectives (pp. 61–84). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Van Aert, L. (2021). Nieuwe wet verbiedt Portugese werkgevers om personeel buiten werkuren te contacteren. Geraadpleegd op 27/02/2022 via https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/11/12/nieuwe-wet-verbied- portugese-werkgevers-om-personeel-na- werkuren/?fbclid=IwAR2iO_uIoxFEmdP6ai7XB3rrc8EJkk7lJmtov530-viAICTcDhIzRmt1MJ0
Van Rooij, A. J., & Kardefelt-Winther, D. (2017). Lost in the chaos: Flawed literature should not generate new disorders: Commentary on: Chaos and confusion in DSM-5 diagnosis of Internet Gaming Disorder: Issues, concerns, and recommendations for clarity in the field (Kuss et al.). Journal of Behavioral Addictions, 6(2), 128–132. doi:10.1556/2006.6.2017.015
Vanden Abeele, M. (2021) De wetenschap achter digitaal welzijn en disconnectie, op zoek naar een gezonde balans tussen schermtijd en disconnectie. Tijdschrift voor communicatiewetenschap. 49(3), 287-291. https://DOI.ORG/10.5117/TCW2021.3.005.ABEE
Vanden Abeele, M.M.P. (2020). Digital Wellbeing as a Dynamic Construct. Communication Theory. 1-24. doi:10.1093/ct/qtaa024
Vanhelden, V. (2022). Binnenkort geen last meer van werkmails buiten de uren: maar hoe zit het precies? En is het afdwingbaar? Geraadpleegd op 27/02/2022 via https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/02/15/faq-recht- op-deconnectie/?fbclid=IwAR3TkNs6PlHEvpdfSAnMt42bd88vVO0cKnyKRAOTq_Id-HT8yeGKGCx9fEc
Verlinden, A. (2020) Deconnectie of evenwichtige connectie? Een exploratieve studie rond digitale ontkoppeling bij werknemers. [Masterthesis].
Waugh, C.E., Wager, T.D., Fredrickson, B.L., Noll, D.C., & Taylor, S.F. (2008). The neural correlates of trait resilience when anticipating and recovering from threat. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 3,4, 322–332.
Weil, M. M. & Rosen, L. D. (1997). Techno-stress: Coping with Technology @Work @Home @Play. J. Wiley, New York. Weil, M. M. & Rosen, L. D. (1999). Don’t let technology enslave you: Learn how techno-stress can affect the habits of your employees and yourself. Workforce 78(2) 56–59.
Wood, C. (2001). Dealing with tech rage. MacLean’s, 114, 41– 42.
