Traject voor Leuvense langzaam lerende nieuwkomers: ook geschikt voor gemiddeld tot snel lerende nieuwkomers?
Sedert enkele jaren kunnen anderstalige nieuwkomers in Leuven een traject volgen dat hen voorbereidt op duurzame tewerkstelling op de Vlaamse arbeidsmarkt. Dit geïntegreerd traject bestaat onder meer uit basislessen Nederlands, wiskunde, ICT en andere activiteiten. Momenteel staat dit traject slechts open voor nieuwkomers die een verlengd leertraject Nederlands van 180 lesuren hebben gevolgd. Een recent onderzoek toont echter aan dat het traject mogelijk ook van waarde zou kunnen zijn voor nieuwkomers die een standaardtraject van 120 lesuren hebben gevolgd.
Verzoek OCMW en Stad Leuven
Het traject vormde een initiatief van OCMW Leuven en de dienst diversiteit van de Stad Leuven. Het traject had onmiddellijk een positieve impact op de tewerkstelling deelnemers. Voornamelijk waren dit nieuwkomers die in een verlengd leertraject Nederlands werden geplaatst omwille van leerproblemen of leerachterstand. OCMW en Stad Leuven merkten echter na verloop van tijd op dat bepaalde problemen ook bleven aanslepen bij snel lerende of hoger opgeleide nieuwkomers. Daarom dienden OCMW en Stad Leuven via de organisatie Wetenschapswinkel een onderzoeksvraag in bij de KU Leuven. In de vorm van een masterproefonderzoek onderzocht student Vergelijkende en Internationale Politiek Maxime De Wel of het geïntegreerd traject ook van waarde zou kunnen zijn bij de aanpak van problemen die gemiddeld en snel lerende nieuwkomers ervaren bij de overstap naar de Vlaamse arbeidsmarkt.
Menselijk en sociaal kapitaal
Het onderzoek vertrok vanuit de begrippen menselijk en sociaal kapitaal. Menselijk kapitaal omvat vaardigheden die het makkelijker maken om aan werk te komen, zoals taalvaardigheid, opleidingen, beroepservaring, etc. Sociaal kapitaal omvat het sociaal netwerk dat het makkelijker kan maken om aan werk te komen, zoals contacten binnen een bepaald bedrijf. Beide vormen van kapitaal zouden volgens onderzoek bepalend zijn bij de zoektocht naar werk. Onderzoek toont echter aan dat nieuwkomers vaak problemen ervaren die menselijk en sociaal kapitaal kunnen beïnvloeden.
Het onderzoek had twee doelen. Ten eerste werd de impact van vijf veelvoorkomende drempels op menselijk en sociaal kapitaal onderzocht. Het ging hier om taalbarrières, de langdurigheid van procedures, de vertaling van competenties naar een nieuwe arbeidsmarkt, negatieve houdingen onder werkgevers en culturele verschillen. Meer bepaald werd gezocht naar de verschillende manieren waarop deze zaken de verwerving en inzetbaarheid van menselijk en sociaal kapitaal kunnen beïnvloeden. Ten tweede werd de waarde van het geïntegreerd traject onderzocht als oplossing voor deze drempels. Om dit te achterhalen werd gekeken naar veelvoorkomende aanbevelingen uit de literatuur die overlappen met activiteiten uit het traject. Vervolgens werd aan respondenten gevraagd hoe zij over deze aanbevelingen dachten als oplossing voor de geselecteerde drempels. Het onderstaande schema geeft de relaties tussen alle concepten weer.
Interviews met nieuwkomers en praktijkmensen
Om de nodige data voor dit onderzoek te verzamelen ging De Wel interviews afnemen bij twee doelgroepen. De eerste doelgroep omvatte nieuwkomers die in een standaard leertraject Nederlands van 120 lesuren werden geplaatst. Het volgen van een standaardtraject werd in het onderzoek als een indicator van leervermogen beschouwd aangezien nieuwkomers in een dergelijk traject worden geplaatst na afname van een reeks cognitieve testen die peilen naar leervermogen. Via de Leuvense CVO’s Volt en CLT werden enkele lesgevers Nederlands gecontacteerd. Aan hen werd gevraagd om het onderzoek te komen voorstellen in de les en nieuwkomers warm te maken om aan het onderzoek deel te nemen. In totaal werden twaalf interviews afgenomen nieuwkomers waarbij werd ingegaan op achtergrond, beroepsambities, capaciteiten, sociaal netwerk en uiteraard ook drempels die worden ervaren. Vervolgens werd ingegaan op zaken waar bevraagden naar eigen zeggen nood aan zouden hebben alsook hoe zij tegenover het idee staan om bepaalde activiteiten uit het geïntegreerd traject te volgen.
Naast nieuwkomers ging De Wel ook ten rade bij mensen uit de praktijk. Het ging hier om personen die een functie beoefenen of beoefend hebben die te maken had met de tewerkstelling van (Leuvense) nieuwkomers. Aan personen uit deze doelgroep werd gevraagd hoe zij vanuit hun professionele ervaring naar deze drempels kijken alsook hoe activiteiten uit het geïntegreerd traject volgens hen zouden kunnen helpen bij het overbruggen van de geselecteerde drempels. In totaal werden zes interviews met praktijkmensen afgenomen, waarvan één dubbelinterview met twee personen.
De interviews werden nadien getranscribeerd en geanalyseerd. Er werd gezocht naar verschillende linken tussen de geselecteerde drempels en menselijk en sociaal kapitaal alsook mogelijke linken tussen activiteiten uit het geïntegreerd traject en de geselecteerde drempels. Daarnaast werden ook de perspectieven van nieuwkomers en praktijkmensen met elkaar vergeleken.
Mogelijke meerwaarde
Uit de analyse van de interviews werden verschillende conclusies getrokken. Wat betreft de invloed van de geselecteerde drempels kon ten eerste geconcludeerd worden dat alle drempels een impact kunnen hebben op zowel menselijk als sociaal kapitaal, alhoewel deze impact zeer individueel van aard is. De manieren waarop drempels menselijk en sociaal kapitaal kunnen beïnvloeden zijn grotendeels afhankelijk van de achtergrond, toekomstaspiraties en huidige levensomstandigheden van de nieuwkomer. Daarnaast kunnen drempels ook samen een probleem vormen voor tewerkstelling, bijvoorbeeld wanneer een werkgever een negatieve houding heeft naar nieuwkomers toe omwille van de taalbarrière. Dit wordt door zowel nieuwkomers als praktijkmensen bevestigd.
Het geïntegreerd traject zou mogelijk kunnen helpen bij de aanpak van geselecteerde drempels. Zo kunnen lessen Nederlands helpen bij taalbarrières en kunnen lessen wiskunde en ICT helpen bij het vertalen van competenties naar de Vlaamse arbeidsmarkt. Desondanks zijn er enkele nuances. Ten eerste heeft elke nieuwkomer individuele ervaringen en noden. Daarom is het belangrijk dat het traject op maat blijft van de specifieke noden die nieuwkomers ervaren. Nieuwkomers staan doorgaans ook sceptischer tegenover het traject dan praktijkmensen omdat niet elke activiteit die deel uitmaakt van het verplichte curriculum als even relevant wordt ervaren.
De Wel stelt voor om het geïntegreerd traject open te stellen voor nieuwkomers uit een standaard leertraject Nederlands, doch met aandacht voor de individuele context waarin zich nieuwkomers zich bevinden. Daarnaast zou het volgens De Wel ook aangewezen zijn om bepaalde verplichte activiteiten vrijblijvend te maken. Dit zou potentiële nieuwkomers meer flexibiliteit en keuzevrijheid kunnen geven.
Bibliografie
Agentschap Binnenlands Bestuur & Statistiek Vlaanderen. (2020). Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor editie 2020: Leuven (onderzoeksrapport). Geraadpleegd via Integratiebeleid Vlaanderen website: https://integratiebeleid.vlaanderen.be/sites/default/files/atoms/files/2020_Vlaamse-LIIM_Leuven_0.pdf
Agentschap voor Integratie en Inburgering. (2020). Hoe leer je Nederlands als tweede taal? (Brochure). Geraadpleegd via Agentschap Integratie en Inburgering Vlaanderen website: https://integratie-inburgering.be/sites/default/files/atoms/files/20200218_brochure_Nederlands.pdf
Agentschap voor Integratie en Inburgering. (2021a, april 9). Vier nieuwe beroepen op Vlaamse knelpuntberoepenlijst voor middengeschoolden [nieuwsbericht]. Geraadpleegd via Agentschap Integratie en Inburgering website: https://www.agii.be/nieuws/vier-nieuwe-beroepen-op-vlaamse-knelpuntberoepenlijst-voor-middengeschoolden
Agentschap voor Integratie en Inburgering. (2021b). Inburgeringstraject (webpagina). Geraadpleegd via Agentschap voor Integratie en Inburgering website: https://integratie-inburgering.be/inburgeringstraject#nederlandsleren
Agentschap voor Integratie en Inburgering. (2021c). bon-FAQ (webpagina). Geraadpleegd via Agentschap voor Integratie en Inburgering website: https://integratie-inburgering.be/nl/bon/faq#duur
Agentschap voor Integratie en Inburgering. (2021d). Juridische afbakening van de doelgroep van inburgering in Vlaanderen en Brussel volgens het Vlaamse inburgeringsbeleid (brochure). Geraadpleegd via Agentschap Integratie en Inburgering Vlaanderen website: https://www.agii.be/sites/default/files/bestanden/brochure_doelgroep_inburgering_wijziging_20210226.pdf
Agentschap voor Integratie en Inburgering. (2021e). Wie mag of moet inburgeren? (webpagina). Geraadpleegd via Agentschap Integratie en Inburgering Vlaanderen website: https://www.agii.be/thema/vreemdelingenrecht-internationaal- privaatrecht/doelgroep-inburgering/wie-mag-of-moet-inburgeren
Ager, A., & Strang, A. (2008). Understanding integration: A conceptual framework. Journal of refugee studies, 21(2), 166-191.
Ahmad, A. (2011). Connecting with work: The role of social networks in immigrants searching for jobs in Finland. European Societies, 13(5), 687-712.
Baert, S., Cockx, B., Gheyle, N., & Vandamme, C. (2013). Etnische discriminatie op de Vlaamse arbeidsmarkt voor schoolverlaters. Liever Jonas dan Okan? Over.Werk. Tijdschrift van het Steunpunt WSE, 23(1), 12-16. Leuven: Steunpunt Werk en Sociale Economie / Uitgeverij Acco.
Baert, S., Dalle, A., Lippens, L., & Malfait, L. (2021). Discriminatie op de Gentse arbeidsmarkt anno 2021 (onderzoeksrapport). Gent: Universiteit Gent.
Bakker, L. (2016). Seeking sanctuary in the Netherlands. Opportunities and obstacles to refugee integration (doctoraatsthesis). Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam.
Bogaers, S., Van Laer, K., & Zanoni, P. (2018). Vooroordelen op de Vlaamse Arbeidsmarkt - analyse van vooroordelen ten aanzien van personen met een arbeidshandicap en met een migratieachtergrond (onderzoeksrapport). Hasselt: POM Limburg en SEIN-UHasselt.
Bolíbar, M. (2020). Social capital, human capital and ethnic occupational niches: An analysis of ethnic and gender inequalities in the Spanish labour market. Palgrave Communications, 6(1).
Bryman, A. (2012). Social Research Methods (4de editie). New York: Oxford University Press.
Buimer, L., Elah-Madadzadeh, P., Schols H., & Odé, A. (2020). Quickscan arbeidsparticipatie van hoogopgeleide vluchtelingen: Een vergelijking tussen Nederland en andere Europese landen (eindrapport nr. 19197). Geraadpleegd via Regioplan website: https://www.regioplan.nl/wp-content/uploads/2021/06/19197-Eindrapport-Arbeidsparticipatie-hoogopgeleide-vluchtelingen-Regioplan-4sept20.pdf
Campion, E. (2018). The career adaptive refugee: Exploring the structural and personal barriers to refugee resettlement. Journal of Vocational Behavior, 105, 6-16.
Centrum voor Levende Talen. (2022). GT [webpagina]. Geraadpleegd via Centrum voor Levende Talen website: https://www.clt.be/nl/praktisch/speciaal-aanbod/ge%C3%AFntegreerd-traject/
Chakkar, S., & De Cuyper, P. (2019). De gepercipieerde waarde van diploma-erkenning op de arbeidsmarkt. Een analyse vanuit een werkgevers- en een aanvragersperspectief. Leuven: HIVA-KU Leuven.
Colruy, V., & Verbist, G. (2014). Can education bridge the gap? Education and the employment position of immigrants in Belgium (No. 14/02). Centrum voor sociaal beleid Herman Deleeck, Universiteit Antwerpen.
Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen. (2021). Asielstatistieken september 2021 (cijferoverzicht). Geraadpleegd via Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen website: https://www.cgvs.be/sites/default/files/asielstatistieken_september_2021_nl.pdf
Commissie Diversiteit Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen. (2014). Advies hooggeschoolde nieuw- en oudkomers (adviesnota). Geraadpleegd via Sociaal- Economische Raad van Vlaanderen website: https://www.serv.be/sites/default/files/documenten/COMD_ADV_20141006_hooggeschoolde_nieuwkomers.pdf
Commissie Diversiteit Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen. (2016). Advies Vluchtelingen (Adviesnota). Geraadpleegd via Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen website: https://www.serv.be/sites/default/files/documenten/COM_DIV_20160525_Vluchtelingen_ADV_0.pdf
De Cuyper, P., & Wets, J. (2016). Inburgeraars op de arbeidsmarkt. Een analyse van arbeidsmarkttrajecten van inburgeraars in Vlaanderen. Over.werk. Tijdschrift van het Steunpunt WSE, 2, 99–105.
De Cuyper, P., &, Vandermeerschen, H. (2018). Helpt mentoring naar werk om de toegang van anderstalige nieuwkomers tot de arbeidsmarkt te verbeteren? Analyse van een innovatief beleidsinstrument. Over.werk. Tijdschrift van Het Steunpunt WSE, 28(2), 64–70.
De Cuyper, P., De Rick, K., Vandermeerschen, H., Reidsma, M., & Vermeersch, L. (2019). @level2work: naar een job op niveau voor hoogopgeleide anderstalige nieuwkomers. Lessen uit de AMIF-Proeftuinen. Leuven: HIVA-KU Leuven.
De Cuyper, P., Vandermeerschen, H., Van Ongevalle, J., & Briones Alonso, E. (2021). Hoe kan het sociaal netwerk en participatietraject de integratie van nieuwkomers ondersteunen? Een monitoring- en evaluatiekader voor de vierde pijler inburgering. Leuven: HIVA-KU Leuven.
De Cuyper, P., Vandermeerschen, H., Van Waeyenberg, H., Kuppens S., & Meeus, J. (2017). Helpt bijkomende taalopleiding inburgeraars op de arbeidsmarkt? Het rendement van opeenvolgendeNT2-opleidingen voor inburgeraars in kaart gebracht. Leuven: HIVA-KU Leuven.
Disney, L., McPherson, J., & Jamal, Z. (2021). ‘We know more than that’: The Underemployment Experiences of College-educated Iraqi Refugees Living in the US. Journal of Refugee Studies, 34(1), 1168-1184.
Gericke, D., Burmeister, A., Löwe, J., Deller, J., & Pundt, L. (2018). How do refugees use their social capital for successful labor market integration? An exploratory analysis in Germany. Journal of Vocational Behavior, 105, 46-61.
Gerring, J. (2004). What is a case study and what is it good for? American political science review, 98(2), 341-354.
Granovetter, M. S. (1973). The strength of weak ties. American Journal of Sociology, 78(6), 1360-1380.
Hainmueller, J., Hangartner, D., & Lawrence, D. (2016). When lives are put on hold: Lengthy asylum processes decrease employment among refugees. Science Advances, 2(8), E1600432.
Hooft, H., Vandermeerschen, H., Chakkar, S., Vandommele, G., De Cuyper, P., & Schiepers, M. (2020). Laaggeletterdheid bij volwassen nieuwkomers in de Belgische opvang Een verkennende analyse. Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs & HIVA-KU Leuven.
Internationale Organisatie voor Migratie. (2021). Labour-market integration of resettled refugees in the European Union: Guidelines for Practitioners (praktische gids). Rome; Milaan: Internationale Organisatie voor Migratie; Adecco Foundation for Equal Opportunities.
Johnson, D., Ercolane, M., Mackie, P. (2017). Econometric analysis of the link between public transport accessibility and employment. Transport policy, 60, 1-9.
Kaasa, A. (2019). Determinants of individual-level social capital: Culture and personal values. Journal of International Studies (Kyiv), 12(1), 9-32.
Kosyakova, Y., & Brenzel, H. (2020). The role of length of asylum procedure and legal status in the labour market integration of refugees in Germany. Soziale Welt: Zeitschrift für Sozialwissenschaftliche Forschung und Praxis, 71(1-2), 123-159.
Krumm, H., & Plutzar, J. (2008). Tailoring language provision and requirements to the needs and capacities of adult migrants (achtergrondstudie). Geraadpleegd via Raad Van Europa website: https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016802fc1c8
Lambrecht, N., De Vos, M., & Van de Cloot, I. (2016). Arbeidsmarktintegratie van vluchtelingen: de klok tikt (Onderzoeksrapport). Antwerpen: Itinera.
Lancee, B. (2012). The economic returns of bonding and bridging social capital for immigrant men in Germany. Ethnic and Racial Studies, 35(4), 664-683.
Laurie, C., & Jensen, E. (2016). Doing real research: A practical guide to social research. London: Sage
Lundborg, P. (2013). Refugees’ Employment Integration in Sweden: Cultural Distance and Labor Market Performance. Review of International Economics, 21(2), 219–232.
Mayring, P. (2014). Qualitative content analysis: theoretical foundation, basic procedures and software solution. Klagenfurt. Geraadpleegd via Social Science Open Access Repository website: https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0168-ssoar-395173
Noppe, J., Vanweddingen, M., Doyen, G., Stuyck, K., Feys, Y., & Buysschaert, P. (2018). Vlaamse Migratie- en Integratiemonitor 2018 (Onderzoeksrapport). Brussel: Agentschap Binnenlands Bestuur.
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. (2016). Working Together Skills and Labour Market Integration of Immigrants and their Children in Sweden. Parijs: Paris: OECD Publishing.
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. (2017). Labour market integration of refugees in Germany (onderzoeksrapport). Geraadpleegd via Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling website: https://www.oecd.org/els/mig/Finding-their-Way-Germany.pdf
Piętka-Nykaza, E. (2015). ‘I Want to Do Anything which Is Decent and Relates to My Profession’: Refugee Doctors’ and Teachers’ Strategies of Re-Entering Their Professions in the UK. Journal of Refugee Studies, 28(4), 523-543.
Pulinx, R. (2016). Sociale netwerken en inburgering Een explorerend onderzoek naar het zichtbaar maken van de sociale netwerken van nieuwkomers (Onderzoeksrapport). Steunpunt Inburgering en Integratie.
Razenberg, I., Kahmann, M., & de Gruijter, M. (2018). ‘Mind the gap’: barrières en mogelijkheden voor de arbeidsparticipatie van vluchtelingenvrouwen (onderzoeksrapport). Utrecht: Kenniscentrum Integratie en Samenleving.
Rea, A., & Wets, J. (2014). The Long and Winding Road to Employment: an Analysis of the Labour Market Careers of Asylum Seekers and Refugees in Belgium (onderzoeksrapport). Gent: Academia Press.
Saldaña, J. (2009). The coding manual for qualitative researchers. London: Sage Publications.
Stad Leuven. (2020, september 14). Stad Leuven opent onthaalhuis en organiseert activeringstrajecten voor anderstalige nieuwkomers. Stad Leuven voor pers. Geraadpleegd via https://pers.leuven.be
Stad Leuven. (2021, maart 11). Succesvol activeringstraject voor jonge nieuwkomers verdergezet. Stad Leuven voor pers. Geraadpleegd via https://pers.leuven.be
Van Rooy, D. (2021, oktober 13). Werkzoekende nieuwkomers krijgen opleiding tot grondwerker voor Oosterweelwerken. VRT Nieuws. Geraadpleegd via https://www.vrt.be
Vast bureau OCMW Leuven. (2020). Jaarverslag 2020: verslag over het OCMW, dienstjaar 2020 (jaarverslag). Geraadpleegd via OCMW Leuven website: https://www.ocmw- leuven.be/sites/ocmwleuven.be/files/documents/202107/Jaarverslag_OCMW_2020.pdf
VDAB. (2022). Knelpuntberoepen in Vlaanderen (editie 2022) [brochure]. Geraadpleegd via VDAB website: https://www.vdab.be/sites/default/files/media/files/Knelpuntberoepen%202022.pdf
Vončina, B., & Marin, N. (2019). What issues do refugees face in integrating into labour markets? Evidence from Slovenia. Transfer (Brussels, Belgium), 25(1), 101-112.
Wang, Z., de Graaff, T., & Nijkamp, P. (2018). Barriers of Culture, Networks, and Language in International Migration: A Review. Region (Louvain-la-Neuve), 5(1), 73-89.
Witkamp, B., Jennissen, R., Glasgow, I., & Maliepaard, M. (2017). Inleiding. In B. Witkamp, R. Jennissen, M. Maliepaard, Een kwestie van tijd? De integratie van asielmigranten een cohortonderzoek (pp. 13-27). Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), ministerie van Justitie en Veiligheid.
Wright, A., Dhalimi, A., Lumley, M., Jamil, H., Pole, N., Arnetz, J., & Arnetz, B. (2016). Unemployment in Iraqi refugees: The interaction of pre and post-displacement trauma. Scandinavian Journal of Psychology, 57(6), 564-570.
Yin, R. (2018). Case study research and applications: Design and methods (6de editie). Thousand Oaks: Sage.
