Hoe oudere volwassenen willen wonen in toekomstige Vlaamse woonzorgcentra
"Ik ben blij dat een woonzorgcentrum bestaat, maar ik hoop er nooit te geraken..."
Je hoort het wel zeggen in je buurt: “Ik wil nooit naar een woonzorgcentrum!”. Een uitspraak die ook niet vreemd is in de media als het gaat over de huidige Vlaamse woonzorgcentra. Een woonzorgcentrum wordt vaak beschouwd als het moeten opgeven van de vrijheid, een plaats waar het ongezellig en niet huiselijk is en waarbij de bewoners niet veel controle hebben over hun eigen leven. Dit zijn enkele redenen waarom een verhuis naar het woonzorgcentrum wordt uitgesteld. Daarnaast, door de huidige geneeskunde en snel evoluerende technologie, worden ouderen steeds ouder terwijl zijn in goede gezondheid zijn. Vervolgens zal er ook een nieuwe instroom aan bewoners komen die in de naoorlogse sfeer zijn opgegroeid, de zogenaamde babyboomgeneratie. Deze generatie is mondiger, kritischer en vaker hoger opgeleid, en hebben ook hogere verwachtingen voor de toekomstige woonzorgcentra. Zij hebben immers ook andere interesses en levensstijlen dan de huidige generatie.
Er is dus nood aan nieuw woonconcept voor toekomstige Vlaamse woonzorgcentra, aangepast aan de wensen en noden van de babyboomgeneratie. Hier zijn onderwerpen zoals een meer persoonlijke en huiselijke woonomgeving, ruimtes die sociale interactie bevorderen, het betrekken van de natuur en een meer buurtgerichte aanpak de focus.
Een woonzorgcentrum ontworpen door de babyboomgeneratie
Het onderzoeksproject had als doel om de wensen en behoeften van oudere volwassenen, tussen de 65 en 70 jaar, in kaart te brengen omtrent wonen in toekomstige Vlaamse woonzorgcentra. Er werd de vraag gesteld: “Hoe willen oudere volwassenen wonen in toekomstige Vlaams woonzorgcentra binnen de 20 jaar, rekening houdend met deze behoeften en wensen?”. Door middel van een literatuurstudie en twee focusgroepen werden deze resultaten samengevat in een aanbeveling omtrent wonen in toekomstige Vlaamse woonzorgcentra.
Microniveau: privékamer
Op microniveau wordt de privékamer besproken waar er genoeg ruimte is voor vrijheid van de kamerinrichting (met of zonder persoonlijke bezittingen), een zithoek of bureau en plaats voor het uitvoeren van een hobby. Waar er aandacht wordt besteed aan veiligheid, beweeglijkheid en ergonomie in de badkamer zoals de aanwezigheid van handvaten, een inloopdouche en hoog-laag functionerende lavabo en kasten. Hierbij moet ook de mogelijkheid zijn om uitzicht te hebben op de natuur of het buitenleven. Idealiter zou elke kamer een balkon moeten hebben. Hedendaags moet men ook focussen op de digitalisering van woonzorgcentra om aan de noden te voldoen van de huidige generatie.
Mesoniveau: gemeenschappelijke ruimtes
Op mesoniveau wordt er gepleit voor kleinere leefgroepen, tafels en lounges. Dit zorgt ervoor dat sociale contacten worden bevordert. De oudere volwassenen leggen de nadruk op meer aanbod van activiteiten en meerdere gemeenschappelijke ruimtes om zich weg te kunnen trekken. Dit is momenteel te weinig aanwezig. Daarnaast moet de sfeer huiselijker en gemoedelijker ingericht worden door planten en bloemen, fleurig decor, natuurlijk licht en goede akoestiek om een ziekenhuissetting te vermijden. Dit geldt ook in de gangen, waar aandacht moet besteed worden aan veiligheid (handrails, zitmogelijkheden, etc). Daarbij moet het effect en de implementatie van een gezamenlijke restaurant en cafetaria nog verder worden onderzocht.
Macroniveau: buitenomgeving en buurtomgeving
Op macroniveau wordt de buitenomgeving omschreven, specifiek de tuin. Het belang hiervan is afhankelijk van persoon tot persoon. Sommige hebben liever natuur met een boerderij of moestuin en de kans om te tuinieren. Terwijl anderen voldaan zijn met een terras met gezamenlijke cafetaria of restaurant en uitzicht op de buurt, zeker als er sprake is van fysieke beperking. Deze discrepantie wordt ook doorgetrokken naar de locatie, infrastructuur en de buurtomgeving. Op basis van voorkeur hebben oudere volwassenen een andere mening. Wie rust en natuur prefereert, woont liefst in een laagbouw ver van het drukke buurtleven. Terwijl mensen die in het centrum of dicht bij voorzieningen willen leven liefst in een hoogbouw vertoeven om een uitzicht te hebben op het buurtleven. Daarbij mogen woonzorgcentra ook hun deuren openen en ruimte creëren voor intergenerationele en buurtgerichte activiteiten.
Aanbeveling: wonen in toekomstige Vlaamse woonzorgcentra
Deze resultaten zijn uiteindelijk samengevoegd in een aanbeveling. Hier wordt op elke niveau de aanbevelingen weergeven en met foto’s gevisualiseerd. Het doel van deze aanbeveling is om een stem te geven aan oudere volwassenen die al dan niet in de toekomst in een woonzorgcentrum zullen verblijven. Het zijn tips om het wonen in een woonzorgcentrum volgens de huidige generatie oudere volwassenen te verbeteren en aangenamer te maken.
Bibliografie
Wetenschappelijke artikels
Anderson, D. C., Grey, T., Kennelly, S., & O'Neill, D. (2020). Nursing Home Design and COVID-19: Balancing Infection Control, Quality of Life, and Resilience. J Am Med Dir Assoc, 21(11), 1519-1524. https://doi.org/10.1016/j.jamda.2020.09.005
Börjesson, U., & Torgé, C. J. (2021). “They say this is a home”: the challenge of “home” in residential care settings for old and young. Journal of Housing and the Built Environment. https://doi.org/10.1007/s10901-021-09877-2
Carver, A., Lorenzon, A., Veitch, J., Macleod, A., & Sugiyama, T. (2020). Is greenery associated with mental health among residents of aged care facilities? A systematic search and narrative review. Aging Ment Health, 24(1), 1-7. https://doi.org/10.1080/13607863.2018.1516193
Eckermann, S., Phillipson, L., & Fleming, R. (2019). Re-design of Aged Care Environments is Key to Improved Care Quality and Cost Effective Reform of Aged and Health System Care. Appl Health Econ Health Policy, 17(2), 127-130. https://doi.org/10.1007/s40258-018-0435-1
Eijkelenboom, A., Verbeek, H., Felix, E., & van Hoof, J. (2017). Architectural factors influencing the sense of home in nursing homes: An operationalization for practice. Frontiers of Architectural Research, 6(2), 111-122. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.foar.2017.02.004
Geerts, C., & Grommen, W. (2021). Groepsportret van de oudere volwassenen in onze samenleving In C. Geerts & J. V. Velthoven (Eds.), Leerboek Gerontologie (pp. 235). Gompel&Svacina
Kenkmann, A., Poland, F., Burns, D., Hyde, P., & Killett, A. (2017). Negotiating and valuing spaces: The discourse of space and 'home' in care homes. Health Place, 43, 8-16. https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2016.11.006
Knight, C., Haslam, S., & Haslam, C. (2010). In home or at home? How collective decision making in a new care facility enhances social interaction and wellbeing amongst older adults. Ageing and Society, 30, 1393-1418. https://doi.org/10.1017/S0144686X10000656
Liu, Y., Hu, J., & Yu, G. (2019). Explore on color design of facilities space for adaptation aging in China. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 592(1), 012110. https://doi.org/10.1088/1757-899x/592/1/012110
Meijer, L., Herskamp, A., & Bakker, F. (2018). Inzicht in woon- en leefwensen van toekomstige ouderen. Geron, 20(4), 46-49. https://doi.org/10.1007/s40718-018-0186-y
Nygaard. (2020). What matters to you when the nursing home is your home: a qualitative study on the views of residents with dementia living in nursing homes. BMC Geriatr, 20. https://doi.org/10.1186/s12877-020-01612-w
Peace, S., Holland, C., & Kellaher, L. (2007). Environment and Identity in Later Life. Ageing and Society, 27(3), 458-460. https://doi.org/10.1017/S0144686X06005903
Potter, R., Sheehan, B., Cain, R., Griffin, J., & Jennings, P. A. (2018). The Impact of the Physical Environment on Depressive Symptoms of Older Residents Living in Care Homes: A Mixed Methods Study. Gerontologist, 58(3), 438-447. https://doi.org/10.1093/geront/gnx041
Rijnaard, M. D., van Hoof, J., Janssen, B. M., Verbeek, H., Pocornie, W., Eijkelenboom, A., Beerens, H. C., Molony, S. L., & Wouters, E. J. M. (2016). The Factors Influencing the Sense of Home in Nursing Homes: A Systematic Review from the Perspective of Residents. Journal of aging research, 2016, 6143645-6143645. https://doi.org/10.1155/2016/6143645
Sloane, P. D., Zimmerman, S., & D'Souza, M. F. (2014). What will long-term care be like in 2040? N C Med J, 75(5), 326-330. https://doi.org/10.18043/ncm.75.5.326
Smetcoren, A.-S., Dury, S., Donder, L., De Witte, N., Van Regenmortel, S., Kardol, M., & Verté, D. (2014). Denken over later? Attitudes van ouderen ten opzichte van verschillende woonvormen in Vlaanderen. Ruimte en Maatschappij, Vlaams-Nederlands tijdschrift voor ruimtelijke vraagstukken, 6, 14-38.
Stevens, R., Petermans, A., & Vanrie, J. (2014). The Belgian residential care landscape: A study of architectural care concepts through the lens of subjective well-being.
van Hoof, J., Janssen, M. L., Heesakkers, C. M. C., van Kersbergen, W., Severijns, L. E. J., Willems, L. A. G., Marston, H. R., Janssen, B. M., & Nieboer, M. E. (2016). The Importance of Personal Possessions for the Development of a Sense of Home of Nursing Home Residents. Journal of Housing For the Elderly, 30(1), 35-51. https://doi.org/10.1080/02763893.2015.1129381
van Hoof, J., Verbeek, H., Janssen, B. M., Eijkelenboom, A., Molony, S. L., Felix, E., Nieboer, K. A., Zwerts-Verhelst, E. L., Sijstermans, J. J., & Wouters, E. J. (2016). A three perspective study of the sense of home of nursing home residents: the views of residents, care professionals and relatives. BMC Geriatr, 16(1), 169. https://doi.org/10.1186/s12877-016-0344-9
Verbeek, H., van Rossum, E., Zwakhalen, S. M., Kempen, G. I., & Hamers, J. P. (2009). Small, homelike care environments for older people with dementia: a literature review. Int Psychogeriatr, 21(2), 252-264. https://doi.org/10.1017/s104161020800820x
Agentschap Zorg & Gezondheid. (z.d.). Woonzorgcentra. Zorg en Gezondheid. Geraadpleegd op 13 maart 2022, van https://www.zorg-en-gezondheid.be/woonzorgcentra#:%7E:text=Een%20woonzorgcentrum%20biedt%20permanente%20opvang,(lichaams)verzorging%20en%20verpleging.
Caulfield, J. (2021, 26 oktober). Wat is een thematische analyse (thematic analysis)? Scribbr. Geraadpleegd op 29 april 2022, van https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/thematische-analyse/
Caulfield, J. (2022, 21 april). Een introductie tot exploratief onderzoek (exploratory research). Scribbr. Geraadpleegd op 29 april 2022, van https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/exploratief-onderzoek/#:%7E:text=Verkennend%20of%20exploratief%20onderzoek&text=Met%20kwantitatieve%20onderzoeksmethoden%20kun%20je,doen%20naar%20idee%C3%ABn%20en%20ervaringen.
Charlot, V., Cobbaut, N., Hinnekint, J., & Lambert, M. (2009). Het woonzorgcentrum in de 21ste eeuw: een gezellige woonomgeving, zorg incl. Koning Boudewijnstichting. Geraadpleegd op 24 februari 2022, van http://www.kbs-frb.be/publications.aspx?langtype=2067&taxid=92909&keyword=ouderen&p=1.
Kenniscentrum WWZ. (z.d.). 10 woonvormen om over na te denken. Geraadpleegd op 13 maart 2022, van https://kenniscentrumwwz.be/10-woonvormen-om-over-na-te-denken.
Kirsten Dingemanse. (2021, 12 november). Validiteit van interviews in je scriptie. Scribbr. Geraadpleegd op 26 maart 2022, van https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/validiteit-in-interviews/#:%7E:text=Focusgroep%20en%20validiteit,-Aangezien%20je%20bij&text=Hierdoor%20loop%20je%20het%20risico,af%20aan%20de%20externe%20validiteit.
Ministerie van Volkshuisvesting Ruimtelijke ordening en Milieubeheer (2010). Senioren op de woningmarkt: Nieuwe generaties andere eisen en wensen. Geraadpleegd op 10 februari 2022, van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2010/03/01/senioren-op-de-woningmarkt.
Swaen, B. (2021, 12 november). Wat is een focusgroep of focusgroep-interview? Scribbr. Geraadpleegd op 26 maart 2022, van https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/focusgroep/
Vlaanderen. (z.d.). Gemeenschappelijk wonen en nieuwe woonvormen. www.vlaanderen.be.
Geraadpleegd op 10 februari 2022, van https://www.vlaanderen.be/gemeenschappelijk-wonen-en-nieuwe-woonvormen.
Zorgnet Icuro. (2020). Zorgnet-Icuro pleit voor stevig investeringsplan voor de ouderenzorg. Geraadpleegd op 10 februari 2022, van https://www.zorgneticuro.be/nieuws/zorgnet-icuro-pleit-voor-stevig-investeringsplan-voor-de-ouderenzorg
Vandeweghe, N. (2020) Voorstel doelstellingenkader Vlaams ouderenbeleidsplan 2020-2025.
Brussel: Vlaamse Ouderenraad.
Stolp, J., Schouten, I., Van den Boer, F., & Zegers, M. (2017). Kwalitatief onderzoek. In Evidence Based Practice: handboek voor verpleegkundigen (pp. 42–53). Pearson Benelux.
Van der Zouwen, T. (2018). Wanneer doe je het goed? Kwaliteitscriteria. In Actieonderzoek doen (pp. 59–71). Tonnie van der Zouwen & Boom uitgevers.
