Lesbiennes volgens het (romance)boekje

Gilke
Geeraerts

Welke lesbiennes keuren we goed en welke lesbiennes schrijven we af? Het antwoord op die vraag vond ik toen ik voor mijn thesisonderzoek aan de KU Leuven under the covers van lesbische romanceverhalen dook. In een selectie boeken met als hoofdthema homo-ouderschap ontdekte ik dat niet zomaar elke lesbische vrouw de kans krijgt om de hoofdrol in haar eigen liefdesverhaal te spelen. De typische happy end van het genre blijkt alleen binnen handbereik te liggen van diegenen die aan bepaalde eisen voldoen.

Is LGBT-representatie sowieso vooruitstrevend?

De tijd dat alleen heteroseksuele koppels op het witte doek of op een boekencover konden pronken, is voorbij. LGBT-romances als Call Me By Your Name vinden de laatste jaren met gemak hun weg naar het grote publiek. Waar een lesbisch koppel vroeger zelden tot nooit een gelukkig einde toekwam, ziet de situatie er tegenwoordig gelukkig anders uit. We zouden blij kunnen zijn dat lesbische vrouwen eindelijk de representatie krijgen waar ze zo lang op moesten wachten, zeker in een wereld waarin homoseksualiteit in vele gebieden zelfs nog strafbaar is. Maar is die representatie wel zo vooruitstrevend als ze op het eerste gezicht lijkt?

De wondere wereld van de romance

Geen betere bron voor onderzoek naar happy ends en de weg daarnaartoe dan het populaire genre van de romance. Een romance vertelt doorgaans het liefdesverhaal van twee personen die allerhande obstakels moeten overwinnen, om uiteindelijk gelukkig samen te kunnen zijn. De romancewereld is een miljardenindustrie. In 2015 was de verkoop volgens een onderzoek van Nielsen zelfs goed voor maar liefst 30 procent van de totale fictiemarkt.

De populariteit heeft het genre niet kunnen besparen van hevige kritiek. Als een genre dat zich vooral tot vrouwen richt, wordt de romance van oudsher minder serieus genomen. Een andere reden is het typische karakter van de verhaallijn, die steeds hetzelfde verloop kent. De boeken volgen inderdaad een vast stramien, maar dat betekent niet dat er binnen die lijntjes niet geëxperimenteerd kan worden. Ze spelen integendeel vlot in op de nieuwste sociale ontwikkelingen, zoals we bijvoorbeeld zagen met de popularisering van BDSM die tot uiting kwam in de Fifty Shades of Grey-rage. Ze zijn een weerspiegeling - zij het sterk geïdealiseerd - van de maatschappij waarin ze ontstaan en vormen dus bronnen van onschatbare waarde om maatschappelijke fenomenen te bestuderen.

Two women with a toddler

(Foto: Negative Space)

Vaak eindigen die romantische verhalen met een huwelijk en kinderen; denk maar aan de typische slotzin ‘Ze leefden nog lang en gelukkig en kregen vele kinderen’. Voor lesbische koppels ligt dit toekomstbeeld natuurlijk minder voor de hand, door biologische redenen en vaak ook door weerstand vanuit de maatschappij. Homo-ouderschap was al vaak het onderwerp van vurige debatten. In de masterproef worden lesbische romances met als hoofdthema homo-ouderschap van de Frans-Canadese uitgeverij Homoromance Éditions bestudeerd. Die kleine uitgeverij is gespecialiseerd in LGBT-romances (voornamelijk lesbisch en gay).

Het keurslijf van de homonormativiteit

Het ideale leven van de hoofdpersonages omvat meestal een echtgenote, kinderen, een geweldig huis, een bloeiende carrière en zelfs een hondje. Die levensdoelen maken dan ook het onderscheid tussen een goede en een slechte lesbienne. Voor deze opdeling riep Lisa Duggan, professor in sociaal en cultureel onderzoek aan de New York University, de term ‘homonormativiteit’ in het leven. Kort samengevat is dat het idee dat er een ‘juiste’ manier bestaat om homoseksueel te zijn. Niet-heteroseksueel zijn wordt aanvaard, zo lang je aan bepaalde voorwaarden voldoet. In de romances zien we dat een goede lesbienne doorgaans wit, welgesteld en eerder vrouwelijk is, wil trouwen en kinderen krijgen... Haar ‘slechte’ tegenhangster leidt daarentegen een losbandig seksueel leven en ziet geen heil in het huwelijk en het gezinsleven.

Enkel hoofdpersonages die voldoen aan bepaalde normen (zoals een stabiele, monogame relatie en een kinderwens) kunnen hun liefdesgeluk ten volle beleven en gaan samen met hun kinderen een droomleven tegemoet. De vrouwen zijn nochtans niet allemaal perfect aan het begin van de rit. Vaak ontwikkelen ze pas in de loop van het verhaal een kinderwens, waardoor het pad naar acceptatie en geluk zich steeds meer opent. Homo-ouderschap is hier dus een noodzakelijke voorwaarde. Het leven van minder conventionele lesbiennes, zoals de eerder ‘mannelijke’ of de niet-monogame vriendinnen, is vaak onderwerp van hilariteit. Hun seksleven en hun kritiek op het ‘huisje-boompje-kindje’-ideaal worden als grappig gezien en niet serieus genomen. Deze niet-homonormatieve lesbiennes krijgen van het verhaal bijgevolg ook geen happy end toebedeeld.

Cover of the book Corner by Cherylin A. Nash and Lou Jazz

De evolutie van slechte naar goede lesbienne komt het duidelijkst tot uiting in Corner, een lesbische romance uit 2018 van het Franse duo Cherylin A. Nash en Lou Jazz. Daarin volgen we Karly en Jordan, twee hartsvriendinnen die samen een bar uitbaten in Canada. Wanneer Karly onverwachts de voogd wordt van de kinderen van haar overleden zus, komt het leven van beide vrouwen op zijn kop te staan. Hoewel Karly voordien nooit een kinderwens had, ontpopt ze zich als een geboren moeder. Ook Jordan blijkt een zorgend karakter te hebben. Door de ontwikkeling van deze moederlijkheid ontdekken de vrouwen dat ze verliefd zijn op elkaar. Voorheen was Jordan een eeuwige vrijgezel, die dezelfde weg op leek te gaan als de oudere lesbische vrouw die hen de bar had nagelaten. Ze beseft dat ze dat absoluut niet wil en kiest ervoor om het voorbeeld te volgen van twee homoseksuele vrienden, die samen met hun zoontje het perfecte gezinnetje zijn. Uiteindelijk beslissen het koppel zelfs om ook nog een eigen kindje te krijgen. Ouderschap scheidt hier dus het kaf van het koren.

Conclusie

Alleen wie past binnen het keurslijf van de homonormativiteit, krijgt zijn happy end. Hierdoor vallen LGBTQ+-personen die zich hier niet aan willen of kunnen aanpassen uit de boot. Het gaat dan bijvoorbeeld om transgender personen, personen zonder kinderwens, personen met een beperking... Om een lesbienne volgens het (romance)boekje te zijn, bestaan er dus strikte voorwaarden. De inclusie die de representatie van lesbische ouders in de populaire literatuur doet vermoeden, blijkt uiteindelijk niet de gedroomde acceptatie van alle genderidentiteiten te behelzen. Ook in een schijnbaar onschuldig en commercieel genre als de romance worden bepaalde normen opgedrongen die inclusie juist bemoeilijken. 

 

 

Bibliografie

Primaire literatuur

Jazz, L. & Nash, C.A. (2018). Corner. Homoromance Éditions

Jetté, K. (2018). Hibernation. Homoromance Éditions.

Lezzie, J. (2019). Quatre filles et un toit. Homoromance Éditions.

Lezzie, J. (2019). Quatre filles et un mouflet. Homoromance Éditions

Lezzie, J. (2019). Quatre filles et un mariage. Homoromance Éditions.

Norsange, C.K. (2019). Noël hasardeux. Homoromance Éditions.

Win, L. (2021). Une louve dans la pouponnière. Homoromance Éditions.

 

Secundaire literatuur

Ahmed, S. (2010). The Promise of Happiness. Duke University Press. https://doiorg.kuleuven.e-bronnen.be/10.1515/9780822392781

Balsam, K., & Heyne, G. (2017). Homophobia. Dans K. Nadal (Éd.), The SAGE encyclopedia of psychology and gender (pp. 879-883). SAGE Publications, Inc., https://dx.doi.org/10.4135/9781483384269.n294

Barra, M. (2019, 6 octobre). Manifestation anti-PMA à Paris : « Je refuse une société avec des enfants sans repères ». France 24. https://www.france24.com/fr/20191006-franceanti-pma-manifestation-bioet…

Betz, P.M. (2009). Lesbian Romance Novels: A History and Critical Analysis. McFarland.

Bigey, M. & Olivier, S. (2010). Ils aiment le roman sentimental et alors ? Lecteurs d'un 'mauvais genre', des lecteurs en danger ? Belphégor 9(1). http://hdl.handle.net/10222/47779

Bloch, B. (2010). La construction de l'émotion chez le lecteur: Immersion et persuasion esthétique. Poétique 163, 339-348. https://doi.org/10.3917/poeti.163.0339

Cawelti, J. (1976). Adventure, mystery, and romance: formula stories as art and popular culture. University of Chicago Press.

Clare, S.D. (2013). (Homo)normativity's romance: happiness and indigestion in Andrew Haigh's Weekend. Continuum 27(6), 785–798. https://doi.org/10.1080/10304312.2013.794197

Cometti, L. (2019, 29 juin). PMA pour toutes : La bataille sur le « mariage pour tous » peutelle se reproduire ? 20 minutes. https://www.20minutes.fr/politique/2551815-20190629-pma-toutes-bataille…

Constans, E. (2009). Roman sentimental, roman d’amour : Amour ... toujours. Belphégor 8(2). http://hdl.handle.net/10222/47773

Côté, I. (2009). La lesboparentalité : subversion ou reproduction des normes ? Recherches féministes, 22(2), 25-38. https://doi.org/10.7202/039208ar

Duggan, L. (2002). The New Homonormativity: The Sexual Politics of Neoliberalism. Dans R. Castronovo, D. Nelson & D. Pease (Éd.), Materializing Democracy: Toward a Revitalized Cultural Politics (pp. 175-194). Duke University Press. https://doi.org/10.1515/9780822383901-008

Goodrich, K., Luke, M., & Kassirer, S. (2017). Heteronormativity. Dans K. Nadal (Éd.), The SAGE encyclopedia of psychology and gender (pp. 842-844). SAGE Publications, Inc., https://dx.doi.org/10.4135/9781483384269.n281

Homoromance Éditions. (2019, 14 mai). Appel à textes LGBT | mai 2018 - homoparentalité [permanent]. https://homoromance-editions.com/appels-a-textes-lgbt/appel-a-texteslgbt-|-mai-2018-homoparentalite-permanent.html

Homoromance Éditions. (2019, 19 février). #Sondage #RomanLGBT #Homoparentalité Avez-vous déjà lu un roman LGBT sur fond de romance d'un couple #Homoparental  [Sondage]. Facebook. https://www.facebook.com/hreditions/posts/2099629830329094

Homoromance Éditions. (2019, 19 septembre). Appels à textes couvertures : Père et fils. https://homoromance-editions.com/appels-a-textes-couvertures/pere-et-fi…

Homoromance Éditions. (s.d.). Corner. https://homoromance-editions.com/romancelesbienne/corner.html

Homoromance Éditions. (s.d.). Qui sommes-nous ? https://homoromanceeditions.com/actualites/qui-sommes-nous.html#des-uni…

Fraïssé, C. (Éd.). (2011). L’homophobie : Et les expressions de l’ordre hétérosexiste. Presses universitaires de Rennes. Doi : 10.4000/books.pur.60896

Francis, I. (2021). Homonormativity and the queer love story in Love, Simon (2018) and Happiest Season (2020). Women's Studies Journal, 35(1), 80-93.

Kies, B. (2015). First Comes Love, Then Comes Marriage: (Homo)Normalizing Romance on American Television. Journal of Popular Romance Studies, 5(2), 13.

Knight, S. (1980). Form and Ideology in Crime Fiction. Palgrave Macmillan.

Lambert, J. (2016). Le roman sentimental gay francophone. Revue Critique De Fixxion Française Contemporaine, 12, 18-26. http://www.revue-critique-de-fixxion-francaisecontemporaine.org/rcffc/a…

Larousse. (s.d.). Homophobie. Dans Dictionnaire de français Larousse.https://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/homophobie/40296

Leroy-Forgeot, F. (2005). « Nature » et « contre nature » en matière d'homoparentalité. Dans : Martine Gross (éd.), Homoparentalités, état des lieux (pp. 179-194). Érès. https://doi.org/10.3917/eres.gross.2005.01.0179

Lovelock, M. (2019). Gay and happy: (Proto-)homonormativity, emotion and popular culture. Sexualities, 22(4), 549–565. https://doi.org/10.1177/1363460718758666

Luneau, M. & Warren, J. (2022). L'amour comme un roman : le roman sentimental au Québec, d'hier à aujourd'hui. Les Presses de l'Université de Montréal.

Malone, K. (2018, 17 mai). 17 mai : Journée internationale contre l’homophobie et la transphobie. Homoromance Éditions. https://homoromanceeditions.com/actualites/17-mai-journee-international…

Ministère de l’Intérieur. (2021, 4 octobre). Procréation médicalement assistée (PMA)https://www.demarches.interieur.gouv.fr/particuliers/procreation-medica…

Nations Unies. (s.d.). LGBTQI+. https://www.un.org/fr/fight-racism/vulnerablegroups/lgbtqi-plus

Naziri, D. & Dargentas, M. (2011). La parentalité dans un couple lesbien : enjeux et questionnements. Cahiers de psychologie clinique, 37, 201-229. https://doi.org/10.3917/cpc.037.0201

Nielsen. (2016). Romance Readers by the Numbershttps://www.nielsen.com/insights/2016/romance-readers-by-the-numbers/

Nordstrom, L. (2019, 6 octobre). ‘It’s against nature,’ say French protesters opposed to fertility treatments for single women, lesbians. France 24https://www.france24.com/en/20191006-france-paris-protest-conservatives…

Regis, P. (2013). A Natural History of the Romance Novel. University of Pennsylvania Press.

Romance Writers of America. (s.d.). About the Romance Genrehttps://www.rwa.org/Online/Romance_Genre/About_Romance_Genre.aspx

Warner, M. (1991). Introduction: Fear of a Queer Planet. Social Text, 9(4), 3.

 

Download scriptie (519.18 KB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2022
Promotor(en)
David Martens