De wetenschap van endometriose in het duister
De wetenschap van endometriose in het duister
In België hebben vrouwen gemiddeld vier tot vijf jaar symptomen alvorens ze worden gediagnosticeerd met endometriose. Volgens bepaalde studies kan deze tijdspanne oplopen tot zelfs tien jaar. Ja, je hoort het goed! Hoewel één op de tien vrouwen met endometriose kampt, worden de symptomen van endometriose door dokters, gynaecologen, vroedvrouwen of andere zorgverleners niet of laat herkend. Hierdoor blijft het stellen van de diagnose gebrekkig. Deze literatuurstudie pakt daarom uit met de sensibilisering, de erkenning en de herkenning van de mysterieuze ziekte endometriose.
Methode
Dit is een literatuurstudie waarbij er gebruik is gemaakt van verschillende databanken. We zijn begonnen met het zoeken van artikelen die aan bepaalde inclusiecriteria moesten voldoen. Nadien hebben we de artikelen geselecteerd op basis van het abstract en de conclusie. Dit was doorslaggevend voor het al dan niet volledig analyseren van de artikelen. Als laatste hebben we de informatie, verkregen uit de artikelen, met elkaar vergeleken en een conclusie getrokken.
Maar wat is endometriose nu precies?
Endometriose wordt beschreven als een chronische aandoening die 10-15% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd treft. Bij deze aandoening is er een aanwezigheid van endometriumachtig weefsel dat zich buiten de baarmoeder bevindt. Het is als het ware weefsel dat lijkt op dat van het baarmoederslijmvlies. Elke maand gaan hormonen ervoor zorgen dat het baarmoederslijmvlies dikker wordt, dit doet het lichaam voor een mogelijke zwangerschap. Als er geen bevruchting plaatsvindt, dan wordt het opgebouwde slijmvlies afgebroken en afgestoten. Dit is de maandelijkse menstruatie.
Hetzelfde verhaal geld ook voor het endometriumachtig weefsel dat zich buiten de baarmoeder bevindt. Dit groeit en bloed elk maand opnieuw! Het verschil hier is dat dit bloed niet kan worden afgestoten via de vagina. Doordat het bloed niet weg kan, leidt dit tot ontstekingsreacties, pijn, cysten, fibrose en verklevingen.
De klachten die endometriose patiënten ervaren zijn heel divers. Namelijk, pijn voor en tijdens de menstruatie, pijn bij het vrijen, pijn rond de eisprong, chronische bekkenpijn, vermoeidheid, verminderde vruchtbaarheid en zoveel meer! Door deze grote variëteit aan symptomen, worden deze niet meteen in verband gebracht met endometriose. Deze lange lijst van fysieke klachten heeft ook een negatieve impact op de mentale gezondheid en de levenskwaliteit van de vrouw. Endometriose patiënten hebben last van hogere levels angst en depressie, een verlies van werkvermogen en een beperking in sociale activiteiten. Door ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid, het langdurig medicatiegebruik en het ondergaan van meerdere operaties is de economische impact van endometriose niet te onderschatten. Dit gebrek aan bewustzijn zorgt dan ook voor een late diagnose.
De oorzaak
Er zijn verschillende theorieën rondom het ontstaan van endometriose. De precieze oorzaak van deze complexe aandoening is nog steeds niet gekend. Het is onduidelijk waarom sommige vrouwen endometriose ontwikkelen en anderen niet.
De meest gekende theorie is de retrograde theorie. Deze theorie stelt dat baarmoederslijmvlies tijdens de menstruatie via de eileiders terugstroomt in de bekkenholte. In dit bloed zouden cellen aanwezig zijn die zich innestelen op organen in het klein bekken. Endometriose treedt ook buiten het bekken op en bij mannen, waardoor deze theorie helaas geen antwoord biedt op het ontstaan van alle vormen van endometriose. Sommige van deze hypothesen spreken elkaar tegen terwijl andere hetzelfde idee delen. Is er één specifieke oorzaak die gezien kan worden als de boosdoener of is het een EN-EN verhaal?
De diagnose
De diagnosestelling duurt jaren. Een echografie of een MRI-scan kan grote endometrioseletsels opsporen, zoals cysten op de eierstokken. Omdat deze testen geen kleine letsels kunnen opsporen blijft de gouden standaard een kijkoperatie. Bij een kijkoperatie worden kleine incisies in de buik gemaakt om de laparoscoop in te brengen. Dit is een lange buis met een lampje en een camera aan het uiteinde. Op deze manier kan de chirurg kleine endometrioseletsels goed zien.
De behandeling
Endometriose is een chronische aandoening en kan dus niet genezen worden. De behandelingen bestaan voornamelijk uit het verzachten van de symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit.
De soorten behandelingen zijn:
- Chirurgie
- Hormoonbehandelingen
- Pijnstilling
- Complementaire geneeskunde
Een toekomstige kinderwens is doorslaggevend om al dan niet te kiezen voor chirurgie of symptomatische behandeling.
De meest invasieve procedure is een chirurgische ingreep waarbij letsels, cysten en/of verklevingen tijdens een kijkoperatie worden verwijderd. De kans dat het endometrioseweefsel terug groeit, blijft bestaan. Dit betekent dus ook dat een kijkoperatie geen blijvende oplossing is!
Er zijn diverse hormonale medicaties die kunnen zorgen voor het verkleinen van de letsels en het dunner worden van het endometrium. Endometriose is een oestrogeenafhankelijke aandoening, waarbij de letsels groeien onder invloed van oestrogeen. Dit wil zeggen dat het toepassen van hormonale middelen, die de oestrogeenspiegels onderdrukken, de groei van de letsels kunnen doen afremmen. Voor verdere informatie in verband met deze behandeling raden wij aan contact op te nemen met de behandelende arts.
Pijnstillers, zoals Dafalgan, kunnen de pijnprikkels, die de zenuwreceptoren ontvangen, blokkeren en zo de pijn bestrijden.
Naast deze medische behandelingen kan er ook beroep gedaan worden op complementaire geneeskunde, zoals een dieet waarbij sommige voedingsmiddelen, die ontstekingsbevorderend werken, beperkt worden. Op deze manier wordt de kans op nieuwe letsels verkleint. Lichaamsbeweging, acupunctuur en osteopathie kunnen ook de pijnsymptomen van endometriose verlichten.
Besluit
Endometriose blijft een raadselachtige ziekte die één op de tien vrouwen in de vruchtbare periode treft. Na jarenlang wetenschappelijk onderzoek is er nog steeds geen juiste omkadering rond deze complexe aandoening. Er is een gebrek aan juiste kennis en expertise bij zorgverleners. De basis van deze literatuurstudie is daarom ook sensibilisering, erkenning en herkenning van de aandoening endometriose. Op deze manier kan de begeleiding en ondersteuning van endometriose patiënten doeltreffend gebeuren. De nood aan vernieuwend, grootschalig onderzoek om deze ziekte beter te begrijpen is en blijft cruciaal.
Om deze sensibilisering, erkenning en herkenning over te brengen naar de bevolking is er gekozen voor een video. Deze kan verspreid worden aan de hand van een QR-code onder gynaecologen, huisartsen, vroedvrouwen, andere zorgverleners en zorgvragers. Zo kan de bevolking kennismaken met de ware aard van endometriose en kunnen potentiële endometriose patiënten vroegtijdig gediagnosticeerd worden.
Bibliografie
7. Referentielijst
Abrao, M. S., Andres, M. P., Miller, C. E., Gingold, J. A., Rius, M., Neto, J. S., &
Carmona, F. (2021). AAGL 2021 endometriosis classification: an anatomy-based
surgical complexity score. Journal of minimally invasive gynecology
Agarwal, S. K., Chapron, C., Giudice, L. C., Laufer, M. R., Leyland, N., Missmer, S. A.,
Singh, S. S. & Taylor, H. S. (2019). Clinical diagnosis of endometriosis: a call to
action. American Journal of Obstetrics and Gynecology.
Andres, M. P., Borrelli, G. M. & Abrão, M. S. (2018). Endometriosis classification
according to pain symptoms: can the ASRM classification be improved? Best
Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology.
As-Sanie, S., Black, R., Giudice, L. C., Valbrun, T. G., Gupta, J., Jones, B., Laufer, M.R.,
Milspaw, A.T., Missmer, S.A., Norman, A., Taylor, R.N., Wallace, K., Williams, Z.,
Yong, P.J. & Nebel, R. A. (2019). Assessing research gaps and unmet needs in
endometriosis. American journal of obstetrics and gynecology.
Bafort, C., Beebeejaun, Y., Tomassetti, C., Bosteels, J. & Duffy, J. M. (2020).
Laparoscopic surgery for endometriosis. Cochrane Database of Systematic
Reviews.
Belgische kamer van volkstegenwoordigers. (2021, oktober). Integraal verslag met
vertaald beknopt verslag van toespraken.
https://www.dekamer.be/doc/CCRI/pdf/55/ic617.pdf
Bontempo, A. C. & Mikesell, L. (2020). Patient perceptions of misdiagnosis of
endometriosis: results from an online national survey. Diagnosis.
Brown, J., Crawford, T.J., Allen, C., Hopewell, S. & Prentice, A. (2017). Nonsteroïdal
anti-inflammatory drugs for pain in women with endometriosis. Cochrane
Database of Systematic Reviews.
Chen, L. C., Hsu, J. W., Huang, K. L., Bai, Y. M., Su, T. P., Li, C. T., Yang, A. C., Chang,
W. H., Chen, T. J., Tsai, S. J. & Chen, M. H. (2016). Risk of developing major
depression and anxiety disorders among women with endometriosis: A
longitudinal follow-up study. Journal of Affective Disorders.
ESHRE Endometriosis Guideline Development Group (2022). Endometriosis Guideline
of European Society of Human Reproduction and Embryology. Geraadpleegd op
30 april 2022 via www.eshre.eu/guidelines.
Farland, L., Missmer, S., Bijon, A., Gusto, G., Gelot, A., Clavel-Chapelon, F., Mesrine,
S., Boutron-Ruault, M. & Kvaskoff, M. (2017). Associations among body size
across the life course, adult height and endometriosis. Human Reproduction.
Farshi, N., Hasanpour, S., Mirghafourvand, M. & Esmaeilpour, K. (2020). Effect of selfcare
counselling on depression and anxiety in women with endometriosis: a
randomized controlled trial. BMC psychiatry.
Gordts, S., Koninckx, P. & Brosens, I. (2017). Pathogenesis of deep endometriosis.
Fertility and sterility.
Granese, R., Perino, A., Calagna, G., Saitta, S., De Franciscis, P., Colacurci, N., Triolo,
O. & Cucinella, G. (2015) Gonadotrophin-releasing hormone analogue or
dienogestplus estradiol valerate to prevent pain recurrence after laparoscopic
surgery for endometriosis: a multi-center randomized trial. Acta Obstetricia et
Gynecologica Scandinavica.
Guo, S. W. (2009). Recurrence of endometriosis and its control. Human Reproduction
Update.
Heineman, M. J., Evers, J. L. H., Massuger, L. F. A. G. & Steegers, E. A. P. (2012).
Obstetrie en gynaecologie. Elsevier Gezondheidszorg.
Hughes, E. J. (2017). Nutritional protocol for endometriosis. Journal of Nutrition and Diet
Supplements.
Hunt, G., Allaire, C., Yong, P. J. & Dunne, C. (2021). Endometriosis: An update on
diagnosis and medical management. British Columbia Medical Journal.
Kennedy, S., Bergqvist, A., Chapron, C., D'Hooghe, T., Dunselman, G., Greb, R.,
Hummelshoj, L., Prentice, A. & Saridogan, E. On behalf of the ESHRE Special
Interest Group for Endometriosis and Endometrium Guideline Development
Group (2005). ESHRE guideline for the diagnosis and treatment of endometriosis.
Human Reproduction.
Klein, S., D’Hooghe, T., Meuleman, C., Dirksen, C., Dunselman, G. & Simoens, S.
(2014). What is the societal burden of endometriosis-associated symptoms? A
prospective Belgian study. Reproductive BioMedicine Online.
Koninckx, P. R., Fernandes, R., Ussia, A., Schindler, L., Wattiez, A., Al-Suwaidi, S.,
Amro, B., Al-Maarmari, B., Hakim, Z. & Tahlak, M. (2021). Pathogenesis based
Diagnosis and Treatment of endometriosis. Frontiers in endocrinology, 1522.
Kyozuka, H., Nishigori, H., Murata, T., Fukuda, T., Yamaguchi, A., Kanno, A., Yasuda,
S., Sato, A., Ogata, Y., Kuse, M., Yasumura, S., Fujimori, K., Hashimoto, K. &
Study (JECS) Group, J. E. A. C. (2020). Effect of Prepregnancy Anti-Inflammatory
Diet on Pregnant Women with Endometriosis: The Japan Environment and
Children’s Study. SSRN Electronic Journal.
Laganà, A. S., La Rosa, V. L., Rapisarda, A. M. C., Valenti, G., Sapia, F., Chiofalo, B.,
Rossetti, D., Ban Frangež, H., Vrtačnik Bokal, E., & Giovanni Vitale, S. (2017).
Anxiety and depression in patients with endometriosis: impact and management
challenges. International Journal of Women’s Health.
Laganà, A.S., Garzon, S., Götte, M., Viganò, P., Franchi, M., Ghezzi, F. & Martin, D.C.
(2019). The Pathogenesis of Endometriosis: Molecular and Cell Biology Insights.
International Journal of Molecular Sciences.
Lee, S. Y., Koo, Y. J. & Lee, D. H. (2021). Classification of endometriosis. Yeungnam
University Journal of Medicine.
Leonardi, M., Horne, A. W., Vincent, K., Sinclair, J., Sherman, K. A., Ciccia, D.,
Condous, G., Johnson, N. P. & Armour, M. (2020). Self-management strategies
to consider to combat endometriosis symptoms during the COVID-19 pandemic.
Human Reproduction Open.
Lier, M. C. I., Vlek, S. L., Ankersmit, M., Van de Ven, P. M., Dekker, J. J. M. L., Bleeker,
M. C. G., Mijatovic, V. & Tuynman, J. B. (2019). Comparison of enhanced
laparoscopic imaging techniques in endometriosis surgery: a diagnostic accuracy
study. Surgical Endoscopy.
Lozano-Lozano, M., Mundo-López, A., San-Sebastian, A. P., Galiano-Castillo, N.,
Fernandez-Lao, C., Cantarero-Villanueva, I., Arroyo-Morales, M., Ocón-
Hernández, O. & Artacho-Cordón, F. (2021). Limitations in Activities of Daily
Living Among Spanish Women Diagnosed With Endometriosis. The American
Journal of Occupational Therapy.
Madjid, T. H., Judistiani, R. T. D., Hernowo, B. S. & Faried, A. (2020). Detection of
endometriosis using immunocytochemistry of P450 Aromatase expressions in
eutopic endometrial cells obtained from menstrual sloughing: a diagnostic study.
Mikocka-Walus, A., Druitt, M., O'Shea, M., Skvarc, D., Watts, J. J., Esterman, A.,
Tsaltas, J., Knowles, S., Harris, J., Dowding, C., Parigi, E. & Evans, S. (2021).
Yoga, cognitive–behavioural therapy versus education to improve quality of life
and reduce healthcare costs in people with endometriosis: a randomised
controlled trial. BMJ open.
Misra, G., Sim, J., El‐Gizawy, Z., Watts, K., Jerreat, S., Coia, T., Ritchie, J. & O’Brien, S.
(2020). Laparoscopic ablation or excision with helium thermal coagulator versus
electrodiathermy for the treatment of mild‐to‐moderate endometriosis:
randomised controlled trial. BJOG: An International Journal of Obstetrics &
Gynaecology.
Morelli, L., Perutelli, A., Palmeri, M., Guadagni, S., Mariniello, M.D., Di Franco, G., Cela,
V., Brundu, B., Salerno, M.G., Di Candio, G. & Mosca, F. (2016). Robot-assisted
surgery for the radical treatment of deep infiltrating endometriosis with colorectal
involvement: short- and mid-term surgical and functional outcomes. International
journal of colorectal disease.
Mori, T., Ito, F., Koshiba, A., Kataoka, H., Tanaka, Y., Okimura, H., Khan, K. N. &
Kitawaki, J. (2018). Aromatase as a target for treating endometriosis. Journal of
Obstetrics and Gynaecology Research.
Nnoaham, K. E., Hummelshoj, L., Webster, P., D’Hooghe, T., De Cicco Nardone, F., De
Cicco Nardone, C., Jenkinson, C., Kennedy, S. H. & Zondervan, K. T. (2011).
Impact of endometriosis on quality of life and work productivity: a multicenter
study across ten countries. Fertility and Sterility.
Parasar, P., Ozcan, P. & Terry, K. L. (2017). Endometriosis: epidemiology, diagnosis
and clinical management. Current obstetrics and gynecology reports.
Rei, C., Williams, T. & Feloney, M. (2018). Endometriosis in a man as a rare source of
abdominal pain: a case report and review of the literature. Case Reports in
Obstetrics and Gynecology.
Rolla, E. (2019). Endometriosis: advances and controversies in classification,
pathogenesis, diagnosis, and treatment.
Sachedin, A. & Todd, N. (2020). Dysmenorrhea, Endometriosis and Chronic Pelvic Pain
in Adolescents. Journal of Clinical Research in Pediatric Endocrinology, 12(1), 7–
17.
Sillem, M., Juhasz-Böss, I., Klausmeier, I., Mechsner, S., Siedentopf, F. & Solomayer, E.
(2016). Osteopathy for endometriosis and chronic pelvic pain–a pilot
study. Geburtshilfe und Frauenheilkunde.
Singh, S. S., Gude, K., Perdeaux, E., Gattrell, W. T. & Becker, C. M. (2020). Surgical
outcomes in patients with endometriosis: a systematic review. Journal of
Obstetrics and Gynaecology Canada.
Słopień, R. & Męczekalski, B. (2016). Aromatase inhibitors in the treatment of
endometriosis. Przeglad menopauzalny= Menopause review.
Smolarz, B., Szyłło, K. & Romanowicz, H. (2021). Endometriosis: Epidemiology,
Classification, Pathogenesis, Treatment and Genetics (Review of Literature).
International Journal of Molecular Sciences, 22(19), 10554.
Taylor, H. S., Kotlyar, A. M. & Flores, V. A. (2021). Endometriosis is a chronic systemic
disease: Clinical challenges and novel innovations. The Lancet.
Van der Zanden, M., de Kok, L., Nelen, W. L., Braat, D. D. & Nap, A. W. (2021).
Strengths and weaknesses in the diagnostic process of endometriosis from the
patients’ perspective: a focus group study. Diagnosis.
Vandevoorde, E. & Hamerlynck, T. (2020). Progesteronreceptormodulatoren als
behandeling voor endometriose? UZGent.
Vercellini, P., Buggio, L., Frattaruolo, M. P., Borghi, A., Dridi, D. & Somigliana, E. (2018).
Medical treatment of endometriosis-related pain. Best Practice & Research
Clinical Obstetrics & Gynaecology.
Verweire, E. (2018). Als maandstonden maandstormen zijn. EOS Wetenschap.
Geraadpleegd op 3 december 2021 via
https://www.eoswetenschap.eu/gezondheid/als-maandstonden-maandstormenzi…
Xu, Y., Zhao, W., Li, T., Zhao, Y., Bu, H. & Song, S. (2017). Effects of acupuncture for
the treatment of endometriosis-related pain: A systematic review and metaanalysis.
