Een paar grijze of witte haren, who cares?
Als u denkt dat kansarmoede geen groot maatschappelijk probleem is, dan hebt u het mis. 16 % van de Belgische bevolking heeft het moeilijk om rond te komen en 11% leeft met een materiële en sociale deprivatie. Deze cijfers verbeteren niet. Integendeel, de kloof tussen arm en rijk wordt als maar groter. Gelukkig zijn er heel wat armoedebestrijdingsorganisaties die hun handen uit de mouwen steken. Zo ook ArmenTeKort vzw. Zij vertrekken vanuit het idee dat armoede de wereld uit geholpen kan worden door middel van een buddysysteem.
Een buddysysteem, wat is dat?
Een buddyrelatie is een soort gearrangeerde vriendschap van twee jaar tussen een persoon in kansarmoede en een persoon die kansrijk is. Ook wel de kanszoekende en kansbiedende buddy genoemd. De twee buddy’s spreken wekelijks af en doen allerlei dagelijkse activiteiten. Deze geforceerde vriendschapsband heeft als doel de kanszoekende uit kansarmoede te krijgen door hen te ‘empoweren’, wat in eenvoudigere woorden het versterken van krachten en eigenwaarde betekend. Dit systeem vertrekt vanuit het idee dat mensen kansarmoede niet zelfstandig kunnen overbruggen.
Werkt zo een geforceerde vriendschap echt?
Een kansbiedende buddy voelt aan als iemand die aanwezig is en waarop men kan terugvallen. Een externe steun die kan helpen om externe ontwikkelingspunten en capaciteiten te identificeren, uit te breiden en het innerlijke zelf verder te laten ontwikkelen. In die zin is het wel bevorderlijk om iemand te hebben die competenties en vaardigheden erkent zodat men zelfeffectiviteit en zelfvertrouwen kan opbouwen. Bovendien kan het ook bijdragen om sociaal geïsoleerde mensen opnieuw te integreren of nieuwkomers op te nemen in de maatschappij.
De organisatie ArmenTeKort vzw vertrekt vanuit het idee dat het buddytraject zorgt voor kortetermijnverbetering binnen empowerment waarmee de kanszoekende langetermijnverandering kan doorvoeren in andere sleuteldomeinen. Zo kan een succesvol traject helpen om uit een neerwaartse spiraal te komen en op lange termijn hun maatschappelijke positie te verbeteren. Enkele concrete effecten die waargenomen werden tijdens de interviews zijn: psychologische effecten, sociaal-communicatieve vaardigheden, persoonlijke ontwikkeling en horizonverbreding. Daarbovenop leidde het ook tot meer zelfvertrouwen, zelfkennis, motivatie, assertiviteit en openheid naar de buitenwereld. Dit kan helpen om eenzaamheidsgevoelens af te laten nemen en te laten evolueren in een gevoel van slagen en erbij horen. Hierdoor geeft het niet alleen mogelijkheden om verbinding met de omgeving te herstellen, maar ook met zichzelf. Op lange termijn helpt het bij het opbouwen van een betere fysieke gezondheid, psychologisch welzijn, gezonde identiteit en veerkrachtigheid.
Opvallend uit het onderzoek bleek ook dat er meer veranderingen op vlak van empowerment waar te nemen waren dan veranderingen binnen de leefsituatie. Het traject leidt niet tot mirakels, maar tot kleine successen die kunnen helpen vooruitgang te maken in het maatschappelijk leven. Zo ontstond er vaak bij de kanszoekende buddy’s een ondernemende houding en een wil om verandering door te voeren.
Daarnaast onderzocht ik ook enkele factoren die mee verantwoordelijk zijn voor het slagen van zo een traject. Een klik en een goede relatie met daarin oprechtheid, eerlijkheid en betrouwbaarheid is belangrijk, net zoals voldoende betrokkenheid, gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Een grootste faalfactor is daarom de afwezigheid van een passende match. Deze factoren zijn niet onbelangrijk want een mislukte relatie kan er toe leiden dat een kanszoekende verder afdwaalt van het rechte pad met negatieve gevolgen. Ze kunnen het definitieve vertrouwen verliezen in de hulpverlening en hun omgeving.
Waarom zou je als kansrijke een buddy willen worden?
Het buddytraject biedt ook langetermijnvoordelen voor kansbiedende buddy’s. Het levert kansen voor persoonlijke ontwikkeling wat kan bijdragen tot een verhoogde burgerparticipatie, het kan helpen voor meer zelfvertrouwen, verbeterde sociaal-communicatieve vaardigheden, zelfinzicht en een gevoel van maatschappelijk betekenisvol zijn. Vele respondenten lieten weten een verhoogde dankbaarheid te hebben. Zo vertelde een respondent: “Ik ben heel dankbaar voor wat ik heb. Ik heb daar heel hard voor moeten werken, maar ik heb het wel. Je beseft wel ‘alé, ben je nu weer aan het zagen over een paar grijze of witte haren? Who cares?’, de dingen die er helemaal niet toe doen.”
Het buddytraject is een soort vriendschap die voor kanszoekende een grote steun kan bieden om uit hun soms uitzichtloze situatie te raken. Ze kunnen het zelfvertrouwen opnieuw vinden om een verschil te maken in onze samenleving. Maar een belangrijke boodschap naar vergelijkbare organisaties is wel dat ze voldoende rekening moeten houden met de succes- en faalfactoren om een traject te laten slagen. Tot slot, voor u als lezer, als je volgende keer in de spiegel kijkt: een paar grijze of witte haren zijn misschien nog niet het einde van de wereld.
Bibliografie
Adams, A., & Cox, A. L. (2008). Questionnaires, in-depth interviews and focus groups. Cambridge University Press, 17–34. https://www.researchgate.net/publication/42795848_Questionnaires_in- depth_interviews_and_focus_groups
ArmenTeKort. (2021a, oktober). De ArmenTeKort empowermentbarometer. https://www.armentekort.be/wp-content/uploads/2014/10/De-empowerment- barometer-van-ArmenTeKort.pdf
ArmenTeKort. (2021b, 29 oktober). Project. Geraadpleegd op 14 november 2021, van https://www.armentekort.be/project/
Armoedebestrijding. (2021, juli). Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting. https://www.armoedebestrijding.be/wp- content/uploads/2021/08/210720_aantalarmen.pdf
Armoedebestrijding in Vlaanderen. (z.d.). Vlaanderen. Geraadpleegd op 18 juni 2021, van https://armoede.vlaanderen.be
Baarda, B., & Van der Hulst, M. (2017). Basisboek Interviewen (4de editie). Noordhoff. Baarda, B., Van der Hulst, M., & De Goede, M. (2012). Basisboek interviewen (3de ed.).
Noordhoff.
Bay, N., & van den Berg, L. (2020). Digitaal begeleiden van teams in tijden van corona: teamontwikkeling (22); een actieonderzoek in het hoger onderwijs. Tijdschrift voor Human Resource Development, 35–39. https://pure.hva.nl/ws/files/16947800/035_039_OPO04_ART_L2_PPT_Corona.p…
Bulanda, J., & Byro Johnson, T. (2015). A Trauma-Informed Model for Empowerment Programs Targeting Vulnerable Youth. Child and Adolescent Social Work Journal, 33(4), 303–312. https://doi.org/10.1007/s10560-015-0427-z
Calvès, A. (2009). Empowerment: The History of a Key Concept in Contemporary Development Discourse. Revue Tiers-Monde, 1–16. https://www.researchgate.net/publication/282978215_Empowerment_The_Hist… a_Key_Concept_in_Contemporary_Development_Discourse
Dang Thi Hoa, Nguyen Huu Minh, Tran Thi Hong Nguyen, & Thi Tuyet Mai. (2019). Women Empowerment in Household Economic Development: Lessons From Poverty Reduction for Ethnic Minorities in Vietnam. Journal of Psychology Research, 9(11). https://doi.org/10.17265/2159-5542/2019.11.001
44
De Andrade, M. (2016). Tackling health inequalities through asset-based approaches, co- production and empowerment: ticking consultation boxes or meaningful engagement with diverse, disadvantaged communities? Journal of Poverty and Social Justice, 24(2), 127–141. https://doi.org/10.1332/175982716x14650295704650
De sociale zekerheid in België. (z.d.). Sociale zekerheid. Geraadpleegd op 14 november 2021, van https://www.socialsecurity.be/citizen/nl/over-de-sociale-zekerheid/de-s…- zekerheid-belgie/armoedebestrijding#
Dekker, F., & Braam, H. (2010, november). ‘De Beste Maatjes’. https://www.verwey- jonker.nl/wp-content/uploads/2020/07/3819-De-Beste-Maatjes-workingpaper-def- 2.pdf
DiCicco-Bloom, B., & Crabtree, B. F. (2006). The qualitative research interview. Medical Education, 40(4), 314–321. https://doi.org/10.1111/j.1365-2929.2006.02418.x
Dierckx, D., Van Herck, N., & Vranken, J. (2010). Armoede in België (Vol. 15). Uitgeverij Acco. https://www.mi-is.be
Dinklo, I. (2006). Fabels en feiten over kwalitatieve onderzoeksresultaten. Kwalon, 11(2). https://doi.org/10.5117/2006.011.002.010
DuBois, D. L., Holloway, B. E., Valentine, J. C., & Cooper, H. (2002). Effectiveness of Mentoring Programs for Youth: A Meta-Analytic Review. American Journal of Community Psychology, 30(2), 157–197. https://doi.org/10.1023/a:1014628810714
Engbersen, G. (1991). Moderne armoede: feit en fictie. University of Groningen Press, 38, 7– 23. https://ugp.rug.nl/sogi/article/view/19932
Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid. (2018, september). De sociale zekerheid | Alles wat je altijd al wilde weten.https://socialsecurity.belgium.be/sites/default/files/content/docs/nl/p…- wat-sociale-zekerheid-nl.pdf
Fusch, P., & Ness, L. (2015). Are We There Yet? Data Saturation in Qualitative Research. The Qualitative Report. https://doi.org/10.46743/2160-3715/2015.2281
Hyle, M. A., Devkota, B. P., & Mustalahti, I. (2019). From Blueprints to Empowerment of Disadvantaged Groups in Natural Resource Governance: Lessons from Nepal and Tanzania. International Journal of the Commons, 13(2), 1062–1078. https://doi.org/10.5334/ijc.951
Lester, H., Mead, N., Graham, C. C., Gask, L., & Reilly, S. (2012). An exploration of the value and mechanisms of befriending for older adults in England. Ageing and Society, 32(2), 307–328. https://doi.org/10.1017/s0144686x11000353
45
Liu, Y., & Ngai, S. S. Y. (2020). Social Capital, Self-Efficacy, and Healthy Identity Development among Chinese Adolescents with and without Economic Disadvantages. Journal of Child and Family Studies, 29(11), 3198–3210. https://doi.org/10.1007/s10826-020-01833-y
Lustig, N., & Stern, N. (2000). Broadening the Agenda for Poverty Reduction Opportunity, Empowerment, Security. International Monetary Fund. Published. https://www.elibrary.imf.org/view/journals/022/0037/004/article-A002-en…
Luttrell, C., Quiroz, S., Scrutton, C., & Bird, K. (2009). Understanding and Operationalising Empowerment. Overseas Development Institute, 1–34. https://www.researchgate.net/publication/251811582_Understanding_and_Op… lising_Empowerment
Lyndon, N., Selvadurai, S., Mohd Fuad, M. J., Rosniza Aznie, C. R., Sarmila, M. S., Zaimah, R., Junaidi, A. B., Suhana, S., & Azimah, A. M. (2013). The World-View of Native on Empowerment in Poverty Development Programmes (PDP). The Social Sciences, 8(3), 247–255. https://doi.org/10.36478/sscience.2013.247.255
MacDonald, K., & Greggans, A. (2010). ‘Cool friends’: an evaluation of a community befriending programme for young people with cystic fibrosis. Journal of Clinical Nursing, 19(17–18), 2406–2414. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2010.03294.x
Materiële en sociale deprivatie (2021, 15 juni). Statbel. Geraadpleegd op 2 juli 2021, van https://statbel.fgov.be/nl/themas/huishoudens/armoede-en- levensomstandigheden/materiele-en-sociale-deprivatie
Materiële en sociale deprivatie (z.d.). Armoedecijfers. Geraadpleegd op 14 november 2021, van https://www.armoedecijfers.be/topic/materiele-en-sociale-deprivatie
McGowan, B., Saintas, P., & Gill, K. S. (2009). On mentoring, social mentoring and befriending. AI & SOCIETY, 23(4), 613–630. https://doi.org/10.1007/s00146-008-0184-z
Nijhawan, L. P., Janodia, M. D., Muddukrishna, B. S., Bhat, K. M., Bairy, K. L., Udupa, N., & Musmade, P. B. (2013). Informed consent: Issues and challenges. Journal of Advanced Pharmaceutical Technology & Research, 4(3), 134–140. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3777303/
Overzicht van de armoedeplannen en -rapporten – Steunpunt tot bestrijding van armoede.
(z.d.). Armoedebestrijding. Geraadpleegd op 14 november 2021, van https://www.armoedebestrijding.be/publicaties/overzicht-van-de-armoedep…- rapporten/
Peterson, N. A. (2014). Empowerment Theory: Clarifying the Nature of Higher-Order Multidimensional Constructs. American Journal of Community Psychology, 53(1–2), 96– 108. https://doi.org/10.1007/s10464-013-9624-0
46
Plochg, T., Juttmann, R. E., Klazinga, N. S., & Mackenbach, J. P. (2007). Handboek gezondheidszorgonderzoek (1ste editie). Bohn Stafleu van Loghum.
Raeymaeckers, P., Noël, C., Boost, D., Vermeiren, C., Coene, J., & Van Dam, S. (2017). Tijd voor sociaal beleid armoedebestrijding op lokaal niveau armoede en sociale uitsluiting jaarboek 2017. Uitgeverij Acco.
Rao, D. N. (2020). Understanding the limits of the empowerment models in supporting disadvantaged communities in India. International Journal of Modern Agriculture, 9(4), 1–11. http://modern-journals.com/index.php/ijma/article/view/177
Recht-Op. (z.d.). Maatschappelijke oorzaak. https://www.recht- op.be/assets/documents/visie/visie_maatschappelijke_oorzaak.pdf
Remmers, N., & Groenland, E. (2006). De steekproeftrekking en de selectie van respondenten in commercieel kwalitatief onderzoek. Kwalon, 11(3). https://doi.org/10.5117/2006.011.003.007
Reulink, N., & Lindeman, L. (2005, november). Kwalitatief onderzoek.http://www.cs.ru.nl/~tomh/onderwijs/om2%20(2005)/om2_files/syllabus/kwa… df
Risico op armoede of sociale uitsluiting | Statbel. (2021, 14 oktober). Statbel. Geraadpleegd op 15 november 2021, van https://statbel.fgov.be/nl/themas/huishoudens/armoede-en- levensomstandigheden/risico-op-armoede-sociale-uitsluiting
Steenssens, K., Demeyer, B., & Van Regenmortel, T. (2009). Conceptnota empowerment en activering in armoedesituaties. https://www.expoo.be/sites/default/files/atoms/files/conceptnota.pdf
Steiner, A. A., & Farmer, J. (2017). Engage, participate, empower: Modelling power transfer in disadvantaged rural communities. Environment and Planning C: Politics and Space, 36(1), 118–138. https://doi.org/10.1177/2399654417701730
Sulemana, M., Malongza, B. F. I., & Abdulai, M. (2018). Assessment of the Livelihood Empowerment Against Poverty programme in Karaga district, Ghana. Development in Practice, 29(4), 437–447. https://doi.org/10.1080/09614524.2018.1551859
Thys, I. (z.d.). Model Vranken. Sensibiliseren voor armoede in Vlaanderen. Geraadpleegd op 21 november 2021, van https://sensibilisatiearmoede.weebly.com/model-vranken.html
Tijmstra, T., & Brinkman-Engels, M. (1978). Sociale wenselijkheid als validiteitsprobleem. University of Groningen Press, 53(2), 196–208. https://ugp.rug.nl/MenM/article/view/13195/10695
47
Ubbink, M. J., & Strydom, H. (2019). An Empowerment Narrative Leadership Program for a Disadvantaged Community. Research on Social Work Practice, 29(4), 443–454. https://doi.org/10.1177/1049731517752469
Uyterlinde, M., Lub, V., De Groot, N., & Sprinkhuizen, A. (2009). Meer dan een steuntje in de rug (1ste editie). Movisie.
Van der Tier, M., & Potting, M. (2015). Een maatje voor iedereen? Een wetenschappelijke basis onder de methode maatjesproject. Ethiscript.
Van Regenmortel, T. (2009a). Empowerment als uitdagend kader voor sociale inclusie en moderne zorg. Journal of Social Intervention, 18(4), 22–42. https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/37280
Van Regenmortel, T. (2009b). Empowerment in de geestelijke gezondheidszorg. Reflexion Medical Network, 14(8), 309–314. https://lirias.kuleuven.be/1870743?limo=0
Van Robaeys, B., & Lyssens-Danneboom, V. (2016). Duo-werkingen in Vlaanderen. Eerste tussentijds onderzoeksverslag.https://www.researchgate.net/publication/319422549_Duo- werkingen_in_Vlaanderen_Eerste_tussentijds_onderzoeksverslag_oktober_2016
Vanderbilt-Adriance, E., & Shaw, D. S. (2008). Protective Factors and the Development of Resilience in the Context of Neighborhood Disadvantage. Journal of Abnormal Child Psychology, 36(6), 887–901. https://doi.org/10.1007/s10802-008-9220-1
Vranken, J., De Boyser, K., Geldof, D., & Van Menxel, G. (2002). Jaarboek Armoede en sociale uitsluiting. Uitgeverij Acco.
Wenzel, S. L. (2006). The Relationship of Psychological Resources and Social Support to Job Procurement Self-Efficacy in the Disadvantaged1. Journal of Applied Social Psychology, 23(18), 1471–1497. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1993.tb01044.x
