“Gipsen. Het wordt vaak gezien als een eenvoudige handeling, maar is gipsen wel echt zo eenvoudig als het lijkt?”
Als student verpleegkunde ben ik meerdere malen in aanraking gekomen met spalken, in de volksmond gipsen genoemd. Vanuit deze ervaring is duidelijk geworden dat er verschillende werkwijzen zijn voor het aanleggen van een spalk en dat verpleegkundigen niet in het bezit zijn van een eenduidige richtlijn hieromtrent. Hierdoor kan er weinig informatie gegeven worden aan studenten en collega’s om op een uniforme manier te leren spalken. Deze situatie is de aanleiding geweest tot verdieping in het aanleggen van spalken door verpleegkundigen op een spoedgevallendienst.
Situering
Deze bachelorproef heeft als doel zowel verpleegkundigen als studenten op een spoedgevallendienst op de hoogte te brengen van de kennis die noodzakelijk is om een spalk correct aan te leggen. Niet alleen de algemene kennis is belangrijk, maar ook de belangrijke aandachtspunten, complicaties en het patiënten advies. Om dit allemaal meer praktijkgericht te maken, werd ‘Het zakboekje gipsen’ ontwikkeld. Het zakboekje zorgt niet alleen voor praktijkgerichte ondersteuning, maar vormt ook een eenduidige richtlijn die het mogelijk maakt om studenten of collega’s op dezelfde manier informatie te geven rond spalken. In dit zakboekje wordt alle belangrijke kennis, aandachtspunten, complicaties en advies opgesomd, daarnaast kan de verpleegkundige het ook steeds bij zich dragen.
Methodologie
Om deze bachelorproef vorm te geven, werd tussen september 2021 en april 2022 een literatuurstudie uitgevoerd met behulp van volgende databanken: Sciencedirect, Springerlink, Limo, Google Scholar en Google. Online beschikbare reviews, onderzoeksartikels, handboeken en richtlijnen werden gebruikt om deze bachelorproef evidence based te onderbouwen. De literatuur die gebruikt is werd gepubliceerd in het Nederlands, Frans of Engels.
Resultaten
De bachelorproef omvat een duidelijke indeling die het mogelijk maakt om alle informatie makkelijk terug te vinden. Er wordt gestart met een probleemstelling waarin verschillende terminologie wordt gedefinieerd, zoals: een fractuur, waarbij er dieper wordt ingegaan op de open-, gesloten-, eenvoudige- en meervoudige fractuur. Daarnaast wordt het verschil tussen een gipsverband en een spalk aangehaald. Op een spoedgevallendienst wordt een spalk aangebracht, wat betekent dat het lidmaat niet volledig wordt omgeven waardoor er ruimte is voor zwelling. Verder wordt er ook aandacht besteedt aan het doel van een spalk, wat in de eerste plaats immobilisatie en stabilisatie is. Naast de terminologie komt ook het belangrijkste cijfermateriaal aan bod. Onder andere dat in 98% van de gevallen een spalk wordt gekozen als immobilisatiemateriaal. Daarnaast wordt er gezien dat de incidentie van fracturen de laatste 30 jaar enorm is toegenomen. De oorzaak van een fractuur is grotendeels te wijten aan valincidenten. Ook de verpleegkundige relevantie wordt kort besproken. Verpleegkundigen moeten niet alleen de spalk aanbrengen, maar moeten ook kennis hebben over mogelijke complicaties. Daarnaast zijn verpleegkundigen ook verantwoordelijk om advies te geven aan patiënten met een spalk. Uit onderzoek is gebleken dat 27% van de verpleegkundigen voldoende kennis bezitten om complicaties en gipswissels te vermijden. Er zou meer ingezet moeten worden op regelmatige bijscholingen en het opstellen van wetenschappelijke protocollen door het ziekenhuis, die beschikbaar worden gesteld en ingeoefend kunnen worden door verpleegkundigen.
Hierna worden er vier belangrijke onderdelen besproken. Als eerste wordt de opleiding tot Gipsverpleegkundige onder de aandacht gebracht, waarbij de voorwaarden en het doel van de opleiding wordt besproken. Waarna er verder wordt gegaan met de kennis en aandachtspunten die noodzakelijk zijn om een spalk op een correcte manier aan te leggen. Belangrijke aandachtspunten hieromtrent is de temperatuur van het water, deze zou idealiter 24° Celsius moeten zijn om brandwonden te vermijden. Daarnaast moet er aandacht geschonken worden aan de opvulling van de spalk, waarvoor een kousverband en wattenwindels worden gebruikt. Het is belangrijk om extra opvulling te creëren ter hoogte van de benige uitsteeksels en de randen van de spalk. Hiernaast zijn er nog meer aandachtpunten, te veel om allemaal op te noemen in dit artikel. Al deze kennis is noodzakelijk om spalk gerelateerde complicaties op te merken en te voorkomen. Mogelijke complicaties zijn: brandwonden, posttraumatisch oedeem, inklemming, spieratrofie, contracturen, maceratie van de huid, het compartimentensyndroom, decubitus, pseudoatrose, functiebeperking van het gewricht, complex regionaal pijnsyndroom, trombose en jeuk. Hierna wordt er verder gegaan met het patiënten advies, om een goed onderhoud van de spalk te bekomen en complicaties te vermijden. Zo moeten patiënten met een spalk geïnformeerd worden over de droogtijd van de spalk die ongeveer 24 uur in beslag neemt, maar ook dat de spalk droog gehouden moet worden om zijn stabiliteit te behouden. Verder wordt er geadviseerd om het geïmmobiliseerde lidmaat in hoogstand te brengen om zo zwelling te vermijden. Naast dit advies is er nog andere belangrijke informatie die aan patiënten meegegeven moet worden. In het laatste onderdeel gaat het over het creëren van uniformiteit in het aanleggen van spalken, waarbij de werkwijze en aandachtspunten voor elke specifieke spalk volledig worden uitgelegd. Hierbij worden volgende spalken besproken: de volaire onderarmspalk, de bovenarmspalk, de scafoïdspalk, de radiale goot, de envelopspalk, de humerusspalk, de onderbeenspalk, de bovenbeenspalk en de kniespalk.
Om tegemoet te komen aan het ontbreken van een eenduidige richtlijn en kennistekort bij verpleegkundigen kan ‘Het zakboekje gipsen’ gebruikt worden. Het zakboekje omvat alle belangrijke informatie omtrent spalken en is makkelijk en snel raadpleegbaar door een duidelijke inhoudstafel. Er wordt aanbevolen om aan de hand van ‘Het zakboekje gipsen’ regelmatige workshops in te plannen. Op deze manier wordt het aanleggen van een spalk een automatisme en kan het zakboekje gebruikt worden als extra ondersteuning.
Conclusie
Gipsen is niet zo eenvoudig als het lijkt! Verpleegkundigen op een spoedgevallendienst moeten in bezit zijn van enorm veel kennis om op een correcte manier spalken aan te leggen. Het gaat niet alleen om de techniek, maar ook om algemene kennis en aandachtspunten rond spalken. Daarnaast moeten verpleegkundigen spalk gerelateerde complicaties kunnen herkennen en patiënten advies kunnen geven.
Omdat verpleegkundigen vaak te weinig kennis hebben omtrent spalken om complicaties en gipswissels te vermijden, is het aan te raden om meer in te zetten op regelmatige bijscholingen. Daarnaast zou het goed zijn moesten ziekenhuizen vaste procedures ontwikkelen omtrent spalken.
‘Het zakboekje gipsen’ is voor dit probleem de ideale oplossing.
Bibliografie
Agentschap Zorg en Gezondheid. (2017). Leidraad bij de ontwikkeling en beoordeling van preventiemethodieken. Opgehaald van Zorg-en-gezondheid.be: https://www.zorg-en-gezondheid.be/sites/default/files/atoms/files/Leidr…
Agentschap Zorg en Gezondheid. (2019). Preventiemethodieken voor meer gezondheid. Opgehaald van Preventiemethodieken.be: https://www.preventiemethodieken.be
Alexandre , V., & D. Hodax , J. (2017). Splinting and Casting Techniques. In J. D. Hodax , A. E. Eltorai, & A. H. Daniels , The Orthopedic Consult Survival Guide (pp. 25-39). Springer International Publishing .
(sd).Applicatietechnieken gipsverbanden POP. De metacarpale gipsspalk. Heilig-Hartziekenhuis, Mol.
Barvelink, B., Reijman, M., Schep , N. W., Brown, V., Kraan, G. A., Gosens, T., . . . Colaris, J. W. (2021). The CAST study protocol: a cluster randomized trail assessing the effect of circumferential casting versus plaster splinting on fracture redisplacement in reduced distal radius fractures in adults . BMC Musculoskeletal Disorders , 370.
Boele, H. (2016). 3 basiselementen van fractuurleer. In H. Boele, Traumatologie van extremiteiten en bekken. Bohn Stafleu van Loghum.
Carpenito, L., bewerkt door Brinksma , A., van der Cingel , M., Hellema , F., Jansen, G., Kleve , R., & Nieweg, R. (2012). Excellent verplegen: zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen: Wolters-Noordhoff.
Chinai, S. A., Walker , L., Rebesco, M. R., Terry, B. A., & Purcell, D. (2019). Immobilization. In S. A. Chinai, L. Walker, M. R. Rebesco, B. A. Terry, & D. Purcell, Emergency Orthopedics Handbook (pp. 157-210). Springer Nature Switzerland AG.
Commandeur, J., Rhemrev, S., & Beeres, F. (2018). Chapter 13 - Conservative Treatment of Nondisplaced and Minimally Displaced Scafoid Waist Fractures. In G. Buijze, & J. Jupiter, Scafoid Fractures: Evidence-Based Management (pp. 107-113). Elsevier Inc.
(sd).De duimsling spalk. Ruptuur lig. collaterale MCP I. Traumaprotocol Noord Nederland.
(sd).De uitsparing in de scafoïdspalk. Praktische bijscholing 2017 Gips en verband. Gipssyballus.
Deforce Medical. (2022). Tubulair verband/ Kousverband. Opgehaald van Deforce Medical: https://deforcemedical.be/nl/webshop/medisch-materiaal/9-gipsen-immobil…
Diakademie. (2013). Moduul Gipsen en Verbanden.
Ekwall, A., Carlberg, E., Palmberg, G., & Sloberg, R. (2018). An audit of complications of fiberglass cast and hybrid cast for fractures of the foot, ankle and forearm in a Swedish emergency department. International Journal of Orthopaedic and Trauma Nursing , 32-34.
Ensie . (2020, 10 29). Algemeen Nederlands Woordenboek. Opgehaald van Ensie: https://www.ensie.nl/anw/eenvoudige-botbreuk
Gasic, M., Placento, H., Gvozdanovic, Z., Neuberg, M., Djuran, M., & Ticic, K. (2017). Incidence of Complications in Patients Treated with Plaster Splints in Emergency Departments in Four Hospitals. Croatian Nursing Journal, 79-90.
Gipssyllabus. (2017). Praktische bijscholing 2017 Gips en verband.
Gipssyllabus. (2017). Praktische bijscholing 2017 Gips en verband .
Hayez, V. (2019, september 18). Mag ik rijden met een tijdelijke handicap? Opgehaald van Touring: https://www.touring.be/nl/artikels/mag-ik-rijden-met-een-tijdelijke-han…
Hernigou, P. (2016). Plaster of Paris: the orthopaedic surgeon heritage. International Orthopaedics , 1767-1779.
(sd).Het kousverband bij een scafoïdspalk. Praktische bijscholing 2017 Gips en verband. Gipssyballus.
Hogeschool PXL. (sd). Postgraduaat Gipsverpleegkundige. Opgehaald van Hogeschool PXL: https://www.pxl.be/Pub/Opleidingen/Postgraduaat/Postgraduaat-Gipsverple…
Instituut Functieclassificatie . (2016). Gipsverpleegkundige .
Johnston-Devin, C., Oprescu, F., Gray, M., & Wallis, M. (2021). Patients Describe their Lived Experiences of Battling to Live with Complex Regional Pain Syndrome. The Journal of Pain, 1111-1128.
Karanam, S. R., Srinivas, Y., & Chakravarty, S. (2021). A systematic review on approach and analysis of bone fracture classification. Materialstoday: Proceedings.
Ketfi, C., Boutigny, A., Nassim, M., Bouajila, S., Magnan, B., Amah, G., & Dillinger, J.-G. (2021). Risque de maladie trombo-embolique ader dans la polyarthrite rhumatoïde. Revue du Rhumatisme, 338-345.
Koninklijk Besluit . (2015). Lijst technische handelingen.
Leids Universitair Medisch Centrum. (sd). Dwangstand spieren (contracturen) . Opgehaald van Leids Universitair Medisch Centrum : https://www.lumc.nl/org/orthopedie/uwdiagnose/Dwangstandspieren(contrac….
Leuven, H. H. (2017). hhleuven. Opgehaald van hhleuven: https://www.hhleuven.be/nl/brochures/
Mathijssen, E. (sd). De gewrichten in de vingers en hand. De gewrichten in de vingers en hand. Bewegen zonder pijn.
(sd).Moduul Gipsen en Verbanden. Gesupineerde, geproneerde en middenstand van de onderarm. Diakademie.
(sd).Moduul Gipsen en Verbanden. Volaire onderarmspalk. Diakademie.
Mokhtari, R., Adib-Hajbaghery, M., & Rezaei, M. (2020). The effects of cast-related training for nurses on the quality of cast care: A quasi-experimental study. Internationel Journal of Orthopaedic and Trauma Nursing .
Nederlandse Vereniging voor Heelkunde . (2021). Fracturen bij kinderen . Kennisinstituut van de Federatie van Medisch Specialisten .
Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgie . (sd). Opgehaald van Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgie : https://www.trauma.nl/pub/botbreuken
Nelson, F., & Blauvelt , C. (2015). Casts, Splints, Dressings, and Traction. In F. Nelson, & C. T. Blauvelt , A Manual of Orthopaedic Terminology (pp. 177-188). Elsevier - Health Sciences Division.
Nguyen, S., McDowell, M., & Schlechter, J. (2016). Casting: Pearls and pitfalls learned while caring for children's fractures. World Journal of Orthopedics , 539-545.
Oldenhuis, A. (2014, 05 15). Bovenarmspalk. Opgehaald van Surgeyassistant: http://www.surgeryassistant.nl/artikel.php?actie=17&Anumberid=103&langu…
Oldenhuis, A. (2014, 06 28). Kniespalk: achterspalk + 3 kniestroken. Opgehaald van Surgeryassistant: http://www.surgeryassistant.nl/artikel.php?actie=17&Anumberid=107&langu…
Oldenhuis, A. (2014, 06 28). Onderbeenspalk: achterspalk + U spalk. Opgehaald van Surgeryassistant: http://www.surgeryassistant.nl/artikel.php?actie=17&Anumberid=106&langu…
Oldenhuis, A. (2014, 06 28). Onderbeenspalk: achterspalk + U spalk . Opgehaald van Surgeryassistant: http://www.surgeryassistant.nl/artikel.php?actie=17&Anumberid=106&langu…
Oldenhuis, A. (2014, 04 26). Volaire onderarmspalk. Opgehaald van Surgeryassistant: http://www.surgeryassistant.nl/artikel.php?actie=17&Hnumberid=36&Anumbe…
Oldenhuis, A. (2014, 04 28). Volaire onderarmspalk DIG II of III. Opgehaald van Surgeryassistant: http://www.surgeryassistant.nl/artikel.php?actie=17&Anumberid=99&langua…
(sd).PDCA-cyclus in KAM. PDCA-cyclus in KAM: een onmisbare verbetertool voor uw rol. TUV Nederland.
Pellatt, R., Fomin, I., Pienaar, C., Bindra, R., Thomas, M., Tan, E., . . . Keijzers, G. (2019). Is Buddy Taping as Effective as Plaster Immobilization for Adults With an Uncomplicated Neck of Fifth Metacarpal Fracture? A Randomized Controlled Trial. Annals of Emergency Medicine, 88-97.
Pollefliet, L. (2018). Schrijven van verslag tot eindwerk do's & don'ts. Gent: Academia Press.
Robertson, G. A., & Maffulli, N. (2021). The Epidemiology of Acute Fractures in Sport. In G. A. Robertson, & N. Maffulli, Fractures in Sport (pp. 3-27). Springer, Cham.
Statbel. (2020, juni 8). Verkeersongevallen. Opgehaald van Statbel, België in cijfers: https://statbel.fgov.be/nl/themas/mobiliteit/verkeer/verkeersongevallen…
Stolp, J., Schouten, I., Den Boer, F., & Zegers, M. (2017). Evidence Based Practice. Handboek voor verpleegkundigen. Amsterdam: Pearson Benelux.
(sd).Stop met bloedverdunners na gebroken been of knie-kijkoperatie. Farma magazine.
Thacker, M., Conner, B., & Lusardi, M. M. (2020). Ortheses in Orthopedic Care en Trauma. In K. K. Chui, M. Jorge, M. M. Lusardi, & S.-C. Yen , Orthotics and Prosthetics in Rehabilitation (pp. 314-348).
Trombosestichting Nederland. (2022). Herken een longembolie. Opgehaald van Trombosestichting Nederland: https://www.trombosestichting.nl/trombose/herken-een-trombose/longembol…
Van den Heede, K., Dubois, C., Devriese, S., Baier, N., Camaly, O., Depuijdt, E., . . . Van de Voorde, C. (2016). Organisatie en financiering van spoeddiensten in België: huidige situatie en opties voor hervoming - Synthese. Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg.
van Loghum, B. (2015). Verpleegkundige zorg bij fracturen. Bijzijn XL, 25-27.
Vandendriessche, G. (2021). Orthopedie - janpalfijn . Opgehaald van Orthopedie - janpalfijn : https://www.orthopedie-janpalfijn.be/informatie-voor-patienten/?c=richt…
Verenigde Gipsverbandmeesters Nederland . (2013). Protocollen volgens de VGN. Opgehaald van Verenigde Gipsverbandmeesters Nederland: https://www.gipsverbandmeester.nl/vakinhoudelijk/protocollen-volgens-de…
Verenigde Gipsverbandmeesters Nederland. (2020). Beroepsprofiel. Opgehaald van Verenigde Gipsverbandmeesters Nederland: https://www.gipsverbandmeester.nl/vakinhoudelijk/beroepsprofiel
Vermeulen, H., & Tiemens, B. (2015). Implementatie van Evidence Based Practice - Praktische tips voor een complexe verandering. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Vlaams Instituut Gezond Leven. (2018). GezondLeven_DraaiboekOndervoeding_interactief. Brussel: Vlaams Insituut Gezond Leven vzw.
Vlaams Instituut Gezond Leven. (2019). Op naar een gezonde leefstijl en omgeving. Opgehaald van https://www.gezondleven.be/gezond-leven-gezonde-omgeving
Vlaanderen. (2019, september 1). Postgraduaat Gipsverpleegkundige. Opgehaald van Vlaanderen: https://www.vlaanderen.be/opleidingsdatabank/postgraduaat-gipsverpleegk…
Volksgezondheid en Zorg. (2020). Osteoporose - Leeftijd en geslacht. Opgehaald van VZinfo: https://www.vzinfo.nl/osteoporose/leeftijd-en-geslacht
Waterbrook, A. L. (2016). Basic Principles of Splinting in the Emergency Department. In A. Waterbrook, Sports Medicine for the Emergency Physician (pp. 408-415). Cambridge University Press.
Wensing, M., & Groll, R. (2017). Implementatie - Effectieve verbetering van de patiëntenzorg. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
ZonMw. (2019). Maak zelf een implementatieplan. Opgehaald van Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie: https://publicaties.zonmw.nl/maak-zelf-een-implementatieplan/
