Wanneer 'goed genoeg ouderschap' ook oké is
Ben ik een goede ouder voor mijn kind? Ben ik de ouder die ik wil zijn? Dit zijn vragen die bij een groot deel van de nieuwe ouders leven binnen onze Westerse samenleving. Het kan ruimte bieden om als ouder te weten dat een concept zoals ‘goed genoeg ouderschap’ bestaat. Het is niet nodig om de perfecte ouder te zijn om een kind sterk te laten opgroeien. ‘It takes a village to raise a child’ is een oude Afrikaanse wijsheid die we binnen onze Westerse cultuur meer mogen leren omarmen. Ouderschap wordt gezien als een eenzame taak, maar hoe mooi zou het zijn mocht ouderschap gedragen worden door een hele gemeenschap?
De transitie naar het ouderschap is één van de grootste gebeurtenissen in een mensenleven. Het is een levenslang groeiproces dat een wisselend verloop kent. Het gaat vaak over de roze wolk of de donderwolk. Ouders zitten niet altijd op die veelbesproken roze wolk. Het is ook oké om je als ouder tussen deze twee uiterste wolken te bewegen. Goed genoeg is ook oké, maar wat houdt dit in?
In de Westerse samenleving heersen er bepaalde overtuigingen, ideeën en principes over opvoeding en ouderschap. Aanstaande ouders krijgen vanaf het prille begin van de zwangerschap en tijdens de kraamperiode vanuit alle hoeken informatie aangeboden. Zorg op maat is een gekend begrip in de zorg, maar wordt dit wel voldoende toegepast wanneer het gaat over het voorbereiden op ouderschap door zorgverleners?
Waarom de evolutie van ouderschap doorheen de tijd gezorgd heeft voor de huidige situatie in onze Westerse samenleving
De veranderende visie op kinderen en ouderschap toont aan dat de druk om een goede ouder te zijn met de tijd is toegenomen. Deze evolutie heeft geleid tot belangrijke gevolgen in de huidige Westerse samenleving.
Parentale burn-out, ook wel ouderlijke burn-out genoemd, is een uitputtingssyndroom waarvan chronische stress aan de basis ligt. Het komt voort uit de verplichtingen van de ouderlijke rol van moeders en hun partner. Resultaten tonen aan dat België koploper is betreffende parentale burn-out. Recent onderzoek aan de Universiteit Gent toont aan dat 30 procent van de Vlaamse ouders gevoelens van parentale burn-out ervaren. Slaapproblemen, relatieproblemen zoals partnervervreemding en libidoverlies, zelfmoord- en vluchtgedachten, nalatig en gewelddadig gedrag naar het kind toe, toegenomen vatbaarheid voor nicotine-, cafeïne- en alcoholverslavingen en gezondheidsproblemen zijn aangetoonde gevolgen van parentale burn-out. Daarnaast toont onderzoek aan dat culturele waarden ouders onder verhoogde stressniveaus kunnen plaatsen. Hoe hoger het individualisme in een bepaald land, hoe meer parentale burn-out voorkomt in datzelfde land. Dit verklaart waarom België koploper is in het voorkomen van parentale burn-out ten opzichte van collectivistische culturen zoals bijvoorbeeld Afrikaanse landen. Onderzoek is eenduidig dat parentale burn-out schadelijke gevolgen kan hebben voor zowel de ouder(s) als kind(eren). Inzetten op preventieve zorg zoals het ondersteunen van factoren die ouders hun veerkracht verhogen, risicofactoren voor ogen houden en de partnerrelatie verbeteren zijn van belang.
Waar liggen nu de noden omtrent ouderschap van zowel (aanstaande) ouders, vroedvrouwen en de maatschappij?
Wanneer de noden op het niveau van de ouders, vroedvrouwen en maatschappij worden bekeken, toont onderzoek aan dat continuïteit van de zorg, zorg op maat, voorbereiden op de transitie naar het ouderschap, sensibiliseren van psychosociaal welzijn en het betrekken van de partner tijdens de pre-, peri- en postnatale periode centraal staan. Ondanks er in België reeds verschillende organisaties zijn die zich inzetten op het mentaal welzijn van (aanstaande) ouders, is het aanbod nog te versnipperd. Hierdoor zien zowel (aanstaande) ouders als zorgverleners door het bos de bomen niet meer, zo blijkt uit het rapport over ‘de organisatie van de zorg na een bevalling’ van het KCE. Er is nood aan een algemeen overzicht van het zorgaanbod zodat ouders en zorgverleners hun weg hierin kunnen vinden.
‘Goed genoeg ouderschap’: what’s in a name?
Zowel experten als het onderzoeksveld tonen aan dat een concept zoals ‘goed genoeg ouderschap’ ruimte biedt voor (aanstaande) ouders. ‘Goed genoeg ouderschap’ erkent dat er geen juiste manier van opvoeden bestaat. De ‘goed genoeg’ positie staat in contrast met de 'perfecte' ouder. Het is niet mogelijk om op elk moment empathisch, beschikbaar en onmiddellijk responsief te zijn aan de behoefte van de baby. Ouderschap is een proces waarbij vallen en opstaan mag.
‘Goed genoeg ouderschap’ als preventiemiddel tegen parentale burn-out
‘Goed genoeg ouderschap’ laat de perfectiedrang en het ontwikkelen van ouderlijke stress afnemen waardoor de kans op het ontwikkelen van parentale burn-out sterk verminderd wordt. Risicofactoren van parentale burn-out zoals negatief gedeeld ouderschap, gebrek aan steun van de omgeving en perfectionisme kunnen gemedieerd worden door als vroedvrouw handvaten aan te reiken binnen het ‘goed genoeg ouderschap’. Enkele voorbeelden zijn het helpen bouwen aan een village (het sociaal netwerk van (aanstaande) ouders), het betrekken van de partner, het helpen focussen op langetermijndoelen, ouders helpen om zich bewust te worden van hun inner voices… Deze handvaten kunnen onder andere de mildheid tegenover ouderschap versterken. Vertrekken vanuit het kader van verbindende communicatie van Marshall Rosenberg leert ons om te communiceren vanuit verlangens en behoeften in plaats van frustraties. Dit is de sleutel tot verbinding waardoor zorg op maat gegarandeerd kan worden.
Ouders en vroedvrouwen hebben niet alles in handen
Om de ontwikkeling naar het ‘goed genoeg ouderschap’ voldoende te kunnen ondersteunen, is er ook nood aan verandering op macroniveau. Er is reeds meer aandacht voor de eerste kritische 1000 dagen van een baby. Het verloop van die eerste 1000 dagen is cruciaal voor de verdere ontwikkeling van een kind op psychisch, sociaal en fysiek vlak en bepaalt de kansen van een individu in het latere leven. Toch is er nog te weinig bewustwording op macroniveau. Als maatschappij investeren in kwalitatieve kinderopvang, sensibilisatie van mentaal welzijn tijdens de pre- en postnatale periode en het uitbreiden van het geboorte- en ouderschapsverlof zijn enkele voorbeelden van maatregelen die cruciaal zijn om (aanstaande) ouders te ondersteunen binnen het ‘goed genoeg ouderschap’. Dit zorgt op lange termijn voor veerkrachtigere volwassenen, creëert een gezondere generatie en werkt preventief tegen parentale burn-out. Dit is een win-win voor ieder van ons.
Bibliografie
ACLVB. (2022, 21 maart). Actiepunten Kinderopvang. https://www.aclvb.be/nl/non-profit-en- onderwijs/vlaamse-welzijns-en-gezondheidssector/artikels/actiepunten-kinderopvang
Aernouts, H. (2019, december). Perinataal zorgpad: Van hokjesdenken naar een perinataal netwerk. https://www.eerstelijnszone.be/sites/default/files/atoms/files/Perinataal%20zorgpad_defi nitief.pdf
Ahlden, I., Ahlehagen, S., Dahlgren, L. O., & Josefsson, A. (2012). Parents' expectations about participating in antenatal parenthood education classes. Journal Perinatal Education, 21(1), 11-17. doi:10.1891/1058-1243.21.1.11
Andersson, E., & Hildingsson, I. (2016). Mother's postnatal stress: an investigation of links to various factors during pregnancy and post-partum. Scandinavian Journal of Caring Science, 30(4), https://doi.org/10.1111/scs.12305
Bäckström, C. (2018). Professional and social support for first-time mothers and partners during childbearing [Thesis]. School of Health and Welfare, Jönköping University. FULLTEXT01.pdf (diva-portal.org)
Bakx, G. (2012). Gelukkiger leven. (1ste ed.).Witsand.
Baldwin, S., Malone, M., Sandall, J., & Bick, D. (2019). A qualitative exploratory study of UK first-time fathers' experiences, mental health and wellbeing needs during their transition to fatherhood. BMJ Open, 9(9), http://dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2019-030792
Barimani, M., Forslund Frykedal, K., Rosander, M., Berlin, A. (2017). Childbirth and parenting preparation in antenatal classes. Midwifery. https://doi.org/10.1016/j.midw.2017.10.021
Barimani, M., Vikstrom, A., Rosander, M., Forslund Frykedal, K., & Berlin, A. (2017). Facilitating and inhibiting factors in transition to parenthood - ways in which health professionals can support parents. Scandinavian Journal of Caring Science. https://doi.org/10.1111/scs.12367
Belga (2018, 30 augustus). Voor het eerst cijfers over ‘parentale burn-out’: ook Vlaamse ouders ervaren uitputting. De Standaard. http://www.standaard.be/cnt/dmf20180830_03690759
Benahmed, N., Devos, C., San Miguel, L., Vinck, I., Vankelst, L., Lauwerier, E. (2014). De organisatie van de zorg na een bevalling. KCE. https://kce.fgov.be/nl/publication/report/de-organisatie- van-de-zorg-na-een-bevalling#.VWL0B0- 8PGe
Birth Matters. (2020). Birth Matters | Een wegwijzer naar keuzemogelijkheden tijdens zwangerschap en geboorte. https://www.birthmatters.be/
Birth Matters. (2021). De donkerdere kleuren van de postnatale periode | Birth Matters. https://www.birthmatters.be/wetenschap/de-donkerdere-kleuren-van-de-postnatale- periode/
BlaBla. (2022). Biografie van Marshall B. Rosenberg. https://www.blabla-blabla.be/geweldloze- communicatie/marshall-b-rosenberg/
Bogaerts, A. (2019). Vroedkunde: Normale baring en kraambed (7e ed.). Garant.
Born in Belgium Pro. (2022). Born in Belgium Pro. Born in Belgium Professionals. https://borninbelgiumpro.be/
Brady, V., Lalor, J. (2017). Space for human connection in antenatal education: Uncovering women's hopes using Participatory Action Research. Midwifery. https://doi.org/10.1016/j.midw.2017.08.006
Brianda, M. E., Roskam, I., Gross, J. J., Franssen, A., Kapala, F., Gérard, F., Mikolajczak, M. (2020). Treating Parental Burnout: Impact of Two Treatment Modalities on Burnout Symptoms, Emotions, Hair Cortisol, and Parental Neglect and Violence. Psychotherapy and Psychosomatics. https://doi.org/10.1159/000506354
Bronwyn, L. (2016). The “Good Enough” Parent. Centre for Perinatal Psychology. https://www.centreforperinatalpsychology.com.au/good-enough- parent/#:%7E:text=Winnicott%2C%20a%20paediatrician%20and%20child,position%2C%20t olerating%20frustration%20and%20waiting%2C
Burger, J. (2020, 17 maart). Natural Giving. Realease. https://www.junoburger.com/natural-giving/
Buultjens, M., Murphy, G., Robinson, P., Milgrom, J., & Monfries, M. (2017). Women's experiences of, and attitudes to, maternity education across the perinatal period in Victoria, Australia: A mixed-methods approach. Women Birth. https://doi.org/10.1016/j.wombi.2017.03.005
Candaele, A. (2022, 23 mei). Week van de Groeilamp: ouderschap is zowel energiegevend als uitputtend. Gezinsbond. https://www.goedgezind.be/algemeen-gezinsnieuws/uit-de- bond/week-van-de-groeilamp-ouderschap-is-zowel-energiegevend-als-uitputtend/
Cauwels, E., (2018). Postnatale zorg voor moeder en kind in een precaire situatie in België [Thesis]. Universiteit Gent Master of Medicine in de Geneeskunde. RUG01- 002479898_2018_0001_AC.pdf (ugent.be)
CAW. (z.j.). Opvoedingsondersteuning. https://www.caw.be/hoe-wij-helpen/begeleiding/relatie- gezin-omgeving/opvoedingsbegeleiding/
CD&V. (2021, 14 november). Kinderopvang krijgt meer middelen voor pedagogische ondersteuning op de werkvloer. https://www.cdenv.be/actua/kinderopvang-krijgt-meer-middelen-voor- pedagogische-ondersteuning-op-de-werkvloer/
CD&V. (2022, 9 juli). Ruim 1,7 miljoen euro aan IT-investeringen voor betere handhaving in de kinderopvang. https://www.hildecrevits.be/nieuws/ruim-1-7-miljoen-euro-aan-it- investeringen-voor-betere-handhaving-in-de-kinderopvang/
Choi, P., Henshaw, C., Baker, S., & Tree, J. (2005). Supermum, superwife, supereverything: performing femininity in the transition to motherhood. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 23(2), 167-180. https://doi.org/10.1080/02646830500129487
Christie, J., Bunting, B., (2010). The effect of health visitors’ postpartum home visit frequency on first- time mothers: Cluster randomised trial. International Journal of Nursing Studies, 48, 689-702. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2010.10.011
Cummins, A., Griew, K., Devonport, C., Ebbett, W., Catling, C., Baird, K. (2022). Exploring the value and acceptability of an antenatal and postnatal midwifery continuity of care model to women and midwives, using the Quality Maternal Newborn Care Framework. Women and Birth. https://doi.org/10.1016/j.wombi.2021.03.006
Daddycation. (2018). Verbindend Vaderschap. https://www.daddycation.be/
Daly, M., Janson, S., Lalière, C., Pećnik, N., Sæther, M. B., Sandbaek, M. (2006, mei). La parentalite positive dans l’europe contemporaine. Conférence des ministres Européens (28e ed.). https://documentation.reseau-enfance.com/IMG/pdf/2006PositiveParentingMDrep_fr.pdf
De Gendt, T. (2019). Papa hoort er ook bij (1ste ed.). Lannoo.
De Kraamvolgel. (z.j.). Over het expertisecentrum kraamzorg en het geboortecentrum De Kraamvogel vzw. https://www.kraamvogel.be/expertisecentrum#:%7E:text=De%20komst%20van%20de%20H uizen,factoren%20in%20een%20snel%20veranderend
De Sloep. (2013). Groepswerking. Desloep. https://www.desloep.be/groepswerking De sociale kaart. (z.j.). De sociale kaart. https://www.desocialekaart.be/
De Vuyst, L. (2022). De eerste duizend dagen maken het verschil. Weliswaar. https://weliswaar.be/kinderen-jongeren/de-eerste-duizend-dagen-maken-he…
De Waele, I. (2016). Goed genoeg? (1ste ed.). Pelckmans.
De Winter, A. (2021). Over goed genoeg ouderschap. SOS Kinderdorpen. https://www.sos- kinderdorpen.be/verhalen/positief-opvoeden/over-goed-genoeg- ouderschap#:%7E:text=Samengevat%2C%20je%20bent%20’goed%20genoeg,om%20de%20 wereld%20te%20verkennen
Deave, T., & Johnson, D. (2008). The transition to parenthood: what does it mean for fathers? Journal of advanced nursing 63(6), 626-633. https://doi.org/10.1111/j.1365- 2648.2008.04748.x
Deave, T., Johnson, D., & Ingram, J. (2008). Transition to parenthood: the needs of parents in pregnancy and early parenthood. BMC Pregnancy and Childbirth, 8, 30. https://doi.org/10.1186/1471-2393-8-30
Domus Medica. (2018, 2 mei). Niet elke zwangerschap verloopt rooskleurig. https://www.domusmedica.be/actueel/niet-elke-zwangerschap-verloopt-rooskleurig
Durtschi, J. A., Soloski, K. L., & Kimmes, J. (2017). The Dyadic Effects of Supportive Coparenting and Parental Stress on Relationship Quality Across the Transition to Parenthood. Journal of Marital Family Therapy, 43(2), 308-321. https://doi.org/10.1111/jmft.12194
Entsieh, A. A., & Hallstrom, I. K. (2016). First-time parents' prenatal needs for early parenthood preparation-A systematic review and meta-synthesis of qualitative literature. Midwifery, 39, 1-11. https://doi.org/10.1016/j.midw.2016.04.006
Eronen, E. (2019). Experiences of sharing, learning and caring: Peer support in a Finnish group of mothers. Health Soc Care Community. https://doi.org/10.1111/hsc.12890
Expertisecentra Kraamzorg. (z.j.). De ECK’s. https://www.expertisecentrakraamzorg.be/
Expoo. (2013). Themabundel: vaders, opvoeding en opvoedingsondersteuning. https://www.expoo.be/sites/default/files/atoms/files/themabundel_4web.pdf
Federale Raad voor de Vroedvrouwen. (2016). Het beroeps- en competentieprofiel van de Belgische vroedvrouw. Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/nl/documenten/advies-frvv- 201601-bijlage-beroeps-en-competentieprofiel-van-de-belgische-vroedvrouwen
Feinberg, M. E., Jones, D. E., Kan, M. L., & Goslin, M. C. (2010). Effects of family foundations on parents and children: 3.5 years after baseline. J Fam Psychol, 24(5), 532- 542. https://doi.org/10.1037/a0020837
Feldman, R. (2019). Ontwikkelingspsychologie (7e ed.). Pearson
Firestone, T. (2019). The Myth of a Perfect Mother. PsychAlive. https://www.psychalive.org/the- myth-of-a-perfect-mother/
Geerinck, L. (2021). Goed omringd (1ste ed.). Borgerhoff & Lamberigts. Gezinsbond. (z.j.). Wie zijn wij. https://www.gezinsbond.be/wie-zijn-wij Groeimee. (z.j.). homepage. https://www.groeimee.be/
Harwood, K., McLean, N., & Durkin, K. (2007). First-time mothers' expectations of parenthood: What happens when optimistic expectations are not matched by later experiences? Dev Psychol, 43(1), 1-12. https://doi.org/10.1037/0012-1649.43.1.1
Hinsliff-Smith, K., Spencer, R., & Walsh, D. (2014). Realities, difficulties, and outcomes for mothers choosing to breastfeed: Primigravid mothers experiences in the early postpartum period (6– 8 weeks). Midwifery, 30(1), e14-e19. https://doi.org/10.1016/j.midw.2013.10.001
Hostyn, I. (2022, 7 mei). 10 miljoen euro voor de kinderopvang: Sinterklaascadeau of duurzame investering? Arteveldehogeschool Expertenblog. https://blog.arteveldehogeschool.be/10- miljoen-euro-voor-de-kinderopvang-sinterklaascadeau-of-duurzame-investering/
Huizen van het kind. (z.j.). https://www.huizenvanhetkind.be/
Huybrechts, L. (2020). Protocollen versus persoonlijke keuzes: waarom zou je kiezen voor een vroedvrouw? Birth Matters. https://www.birthmatters.be/wetenschap/protocollen-versus- persoonlijke-keuzes-waarom-zou-je-kiezen-voor-een-vroedvrouw/
Johansson, M., Östlund, P., Holmqvist, C., Wells, M. B., (2022). Family life starts at home: Fathers’ experiences of a newly implemented Swedish home-based postnatal care model – an interview study. Midwifery. https://doi.org/10.1016/j.midw.2021.103199
Kind en Gezin (2021, 2 juli). Babyblues of meer? https://www.kindengezin.be/nl/thema/zwangerschap-en-geboorte/na-de-geboorte/post- partumdepressie/babyblues-meer
Kind en Gezin. (2021). “Ouderschap is een overweldigend, maar tegelijk geweldig avontuur”. https://www.kindengezin.be/nl/thema/ontwikkeling-en-gedrag/gedrag-en- opvoeding/opvoedingsvaardigheden/ouderschap-een
Kind en Gezin. (2021). De eerste 1000 dagen. https://www.kindengezin.be/nl/professionelen/over/de-eerste-1000-dagen
Kind en Gezin. (2022, 8 augustus). Kraamkaartjes. https://www.kindengezin.be/nl/brochures- videos/brochures/kraamkaartjes
Kind en ouders in de 21ste eeuw. (2016, juni). Staatscommissie Herijking ouderschap. https://open.overheid.nl/repository/ronl-archief-e54a66df-894c-4247-ae11- e15c0991e594/1/pdf/TK_en_EK_Bijlage_Rapport_Staatscommissie_Herijking_ouderschap.p df
Kinderrechten. (2020, 12 november). Kinderrechten door de jaren heen. https://www.kinderrechten.nl/geschiedenis/
Koster, D. (2013). Perfecte moeders bestaan niet (1ste ed.). Kostbaar.
Lambert, P. (2022). Parentale burn-out: ontredderde ouders. Neuron, 27. https://dial.uclouvain.be/pr/boreal/object/boreal%3A259110/datastream/PDF_01/view
Laureys, S., & Riccard, M. (2019). Het no-nonsense meditatieboek (1ste ed.). Borgerhoff & Lamberigts. Maex, E. (2016). Wat definieert mindfulness? Leven in de maalstroom. https://www.levenindemaalstroom.be/nl/blog/wat-definieert-mindfulness
McKellar, L., Pincombe, J., & Henderson, A. (2008). Enhancing fathers' educational experiences during the early postnatal period. The Journal of Perinatal Education, 17(4), 12-20. doi:10.1624/105812408X364134
Meet the parents. (2022). Huis Van Het Kind. https://www.huisvanhetkindleuven.be/meet-parents
Mikolajczak, M., & Roskam, I. (2018). PBA. Burnout Parental. https://nl.burnoutparental.com/test-pba
Mikolajczak, M., & Roskam, I. (2021). Ouders zijn ook maar mensen [E-book]. Lannoo.
Mikolajczak, M., Brianda, M. E., Avalosse, H., & Roskam, I. (2018). Consequences of parental burnout: Its specific effect on child neglect and violence. Child Abuse & Neglect, 80, 134–145. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2018.03.025
Mikolajczak, M., Gross, J. J., & Roskam, I. (2019). Parental Burnout: What Is It, and Why Does It Matter? Clinical Psychological Science. https://doi.org/10.1177/2167702619858430
Mikolajczak, M., Raes, M-E., & Roskam, I. (2018). Exhausted parents: Sociodemographic, child- related, parent-related, parenting and family-functioning correlates of parental burnout. Journal of Child and Family Studies. https://doi.org/10.1007/s10826-017-0892-4
Montgomery, H. (2019). De zeven stappen naar succesvol ouderschap (3e ed.). Bruna Uitgevers B.V., A.W.
Mouton, N. (2020). Mild Ouderschap (6de ed.). Borgerhoff & Lamberigts.
Nelson, S. K., Kushlev, K., & Lyubomirsky, S. (2014). The pains and pleasures of parenting: When, why, and how is parenthood associated with more or less wellbeing? Psychological Bulletin, 140(3), 846–895. https://doi.org/10.1037/a0035444
OECD. (2020). Length of hospital stay (indicator). https://data.oecd.org/healthcare/length-of- hospital-stay.htm
Opgroeien. (2019). Kinderopvang voor baby’s en peuters. Kinderopvang baby's en peuters | Opgroeien
Opgroeien. (2019). Kinderpsychiater Binu Singh gelooft in preventieve zorg. Jeugdhulp. https://www.jeugdhulp.be/actua/anderen-aan-het-woord/interview/kinderpsychiater- binu-singh-gelooft-in-preventieve-zorg
Opgroeien. (2021). Geboorten. https://www.opgroeien.be/cijfers-en-publicaties/geboorte
Pålsson, P. (2020). Antenatal preparation for the early parenthood period. Development and feasibility of an evidence-based programme for antenatal parental preparation. Lund University, Faculty of Medicine. Microsoft Word - 292516_2_G5_Petra P.docx (lu.se)
Renkert, S., & Nutbeam, D. (2001). Opportunities to improve maternal health literacy through antenatal education: an exploratory study. Health Promot Int, 16(4), 381-388. https://doi.org/10.1093/heapro/16.4.381
Rosenberg, M. (2015). Nonviolent Communication: A Language of Life. The Center for Nonviolent Comunication. https://www.cnvc.org/training/resource/book-chapter-1
Roskam, I., Aguiar, J., Akgun, E. (2021). Parental Burnout Around the Globe: a 42-Country Study. Affective Science 2, 58–79. https://doi.org/10.1007/s42761-020-00028-4
Roskam, I., Raes, M.-E., & Mikolajczak, M. (2017). Exhausted Parents: Development and Preliminary Validation of the Parental Burnout Inventory. Frontiers in Psychology, 8, 163. doi: 10.3389/fpsyg.2017.00163
Sandall, J. (2022). Implementing midwife-led continuity models of care and what do we still need to find out? Evidently Cochrane. https://www.evidentlycochrane.net/midwife-led-continuity- of-care/?fbclid=IwAR2Ajbh9Ld-ZYJ6O0f1tAB2ir96uk0674sQKCid7OaNxDSh32Jrb7PxpJkA
Schepers, S., Beckers, E., Estercam, S., Henckens, F., Steffens, E., Buntinx, R., Janssen, G., Vounckx, A., Kerkhofs, L., Bamps, L., De Middelaer, A., Jossa, A., Schultz, C., Elsen, K., & Mombers, D. (2021, juni). Mentale gezondheid voor, tijdens en na de zwangerschap. Intro. https://www.sfz.be/sites/default/files/uploads/sfz_intro_magazine_n_69_juni-v5.pdf
Siegle, A., & Roes, M. (2022). Midwife-led antenatal consultation: towards a communication model. Central European Journal of Nursing and Midwifery, 13(1), 579-586. doi: 10.15452/CEJNM.2021.12.0028The ‘Good Enough’ Parent
Singh, B. (2021, 18 november). Over de eerste 1000 dagen [Video]. Vimeo. https://vimeo.com/647351646
Tielemans, E. (z.j.). Verbindende communicatie. Human Matters. https://www.humanmatters.eu/sites/default/files/basisartikel_over_verbindende_commun icatie_0.pdf
UZ Gent. (2019, 29 augustus). ‘Wolk in mijn hoofd’ doorbreekt taboe over psychische problemen tijdens en na een zwangerschap. https://www.uzgent.be/nieuws/wolk-in-mijn-hoofd- doorbreekt-taboe-over-psychische-problemen-tijdens-en-na-een-zwangerschap
Van Dale. (2022). Van Dale. https://www.vandale.nl/opzoeken
Van Parys, A. (2021). De roze wolk is eigenlijk een broze wolk en dat is heel normaal. Birth Matters. https://www.birthmatters.be/wetenschap/de-roze-wolk-is-eigenlijk-een-broze-wolk-en-dat-is-heel-normaal/
Verdrag inzake de Rechten van het Kind. (1989, november). Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. https://kinderrechten.be/sites/default/files/kinderrechtenverdrag_nederlandse_vertaling.p df
Vlaams instituut Gezond Leven. (2020). Ouderschap. Geluksdriehoek. https://geluksdriehoek.be/levensmomenten/ouderschap
Vlaamse Beroepsorganisatie van Vroedvrouwen. (z.j.). Vlaamse Beroepsorganisatie van Vroedvrouwen | VBOV
Vlaamse Beroepsorganisatie voor vroedvrouwen. (z.j.). Aanbeveling 2 - Continuïteit van de zorg. Vroedvrouwen. https://www.vroedvrouwen.be/aanbeveling-2-continuiteit-van-de-zorg
Vlaamse Overheid. (z.j.). De weg naar informatie, advies of hulp. Tijd voor je relatie. https://www.tijdvoorjerelatie.be/informatie-advies-hulp
Vlaanderen. (2022, 20 juli). Geboorten. https://www.vlaanderen.be/statistiek- vlaanderen/bevolking/geboorten
Vrints, L. (2021, maart). Gezinstijd op maat van baby’s en peuters. De Gezinsbond. https://www.gezinsbond.be/Gezinspolitiek/standpunten/Documents/Kindnorm/Kinderen% 20aan%20zet/Gezinstijd%20rond%20geboorte.pdf
Vrints, L. (2022). Gezinsbond voor uitbreiding van het ouderschapsverlof naar Scandinavisch model. Gezinsbond. https://www.goedgezind.be/babys/mama-papa-baby/gezinsbond-vraagt- uitbreiding-ouderschapsverlof-zoals-scandinavie/
Walker, S. B., Rossi, D. M., Sander, T. M., (2019). Women's successful transition to motherhood during the early postnatal period: a qualitative systematic review of postnatal and midwifery home care literature. Midwifery, 79, Art102552. doi:10.1016/j.midw.2019.102552
Wells, M. B. (2016). Literature review shows that fathers are still not receiving the support they want and need from Swedish child health professionals. Acta Paediatrica, 105(9), 1014-1023. https://doi.org/10.1111/apa.13501
Widarsson, M., Engstrom, G., Berglund, A., Tyden, T., & Lundberg, P. (2014). Parental stress and dyadic consensus in early parenthood among mothers and fathers in Sweden. Scandinavian Journal of Caring Science, 28(4), 689-699. https://doi.org/10.1111/scs.12096
Widarsson, M., Kerstis, B., Sundquist, K., Engstrom, G., & Sarkadi, A. (2012). Support needs of expectant mothers and fathers: a qualitative study. Journal of Perinatal Education, 21(1), 36-44. doi:10.1891/1058-1243.21.1.36
Widarsson, M., Nohlert, E., Ohrvik, J., & Kerstis, B. (2019). Parental stress and depressive symptoms increase the risk of separation among parents with children less than 11 years of age in Sweden. Scandinavian Journal of Caring Science, 47(2), 207-214. https://doi.org/10.1177/1403494817724312
Wolk in mijn hoofd. (2022). Over ons. https://wolkinmijnhoofd.be/over-ons/
Wouters, S., & Parys, L. (2021, december). Verslag over het ontwerp van decreet houdende de uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2022. Vlaamse Overheid. https://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1780913
Yousfi, A., (2021). Ouderschap, Papa ook jij telt mee! [Bachelorproef]. Hogeschool PXL Hasselt Bachelor in de verpleegkunde. BachelorproefPapa,OokJijHoortErbijYousfiAhlam20210601.pdf (scriptiebank.be)
Zivdar, C. L., Akbari, K. M., Shiri, M., Farid, M., Homami, S. (2020). The Effect of an Empowerment Training Program on the Difficulty of the Transition to Parenthood and Parenting Stress: A Quasi-Experimental Study among Iranian Primiparous Women. Shiraz E-Med Journal, 22(3):e101531. doi: 10.5812/semj.101531
