Internetstemmen: De mening van politici is al meermaals bevraagd, maar wat denkt de burger?
Maart 2020. De wereld ging op slot, maar mede dankzij de digitalisering konden we in contact blijven met elkaar. Nu, 2 jaar later, zet deze digitalisering zich in steeds grotere mate verder. Zo bracht de coronapandemie ook het onderwerp ‘online stemmen’ bij verkiezingen terug op tafel. Je stem vanop afstand uitbrengen? Het lijkt de ideale oplossing om gezondheidsrisico’s te vermijden. Verschillende landen hebben het online stemsysteem ondertussen al eens uitgeprobeerd. Ook in België denken politici na over dit systeem. Maar zit de burger er wel op te wachten?
Sinds de coronapandemie leven we in een wereld waarin de digitalisering niet meer weg te denken is. Niet alleen op de werkvloer of in de schoolomgeving, maar ook op het vlak van verkiezingen doet de digitalisering stilaan haar intrede. Landen zoals Estland, Zwitserland en Frankrijk hebben anno 2022 het internetstemmen, ook wel online stemmen genoemd, reeds toegepast. Dit betekent dat kiezers vanop afstand hun stem veilig kunnen uitbrengen en dit met inachtneming van het stemgeheim. Concreet houdt dit in dat kiezers niet meer naar het stemhokje moeten om daar hun stem op een stemcomputer uit te brengen, zoals nu wel het geval is bij het gekende systeem van elektronisch stemmen.
Ook in België wordt er nagedacht over dit nieuwe stemsysteem en de toepassing ervan op Belgisch grondgebied. Zo spreken verschillende Belgische partijen zich positief uit over dit stemsysteem en heeft de Belgische federale regering in 2020 een haalbaarheidsstudie laten uitvoeren naar de invoering ervan. Hieruit bleek echter dat dit stemsysteem, omwille van veiligheids- en transparantieredenen, niet zal ingevoerd worden voor 2034. Bovendien was het nog onvoldoende duidelijk wat de Belgische kiezer vindt van internetstemmen. Steunt deze dit nieuwe stemsysteem?
Wat denkt de burger?
Het politieke niveau informeert zich dus over dit nieuwe stemsysteem, maar hoe denken de burgers, diegenen die het systeem zullen moeten gebruiken, over internetstemmen? Het is namelijk belangrijk dat hun mening mee in acht wordt genomen, want als zij aangeven het stemsysteem niet te zullen gebruiken, dan is het systeem ook overbodig. Deze masterproef onderzoekt om die reden hoe burgers in Vlaanderen staan tegenover internetstemmen door middel van een casestudie bij jonge, Vlaamse universiteitsstudenten. Drie onderzoeksvragen staan centraal: (1) ‘In welke mate geven jonge kiezers steun aan, en hebben ze vertrouwen in, internetstemmen?’, (2) ‘Welk effect hebben gender, politieke kennis en politieke interesse op de mate van steun en vertrouwen van jonge kiezers in internetstemmen?’ en (3) ‘Welke redenen geven jonge kiezers voor het al dan niet steunen en vertrouwen van internetstemmen?’.
Het antwoord op deze drie vragen werd gezocht bij Nederlandstalige stemgerechtigde studenten die werden geboren tussen 1992 en 2001 en die bovendien studeren aan een Vlaamse universiteit. Er werd een anonieme survey afgenomen bij deze groep respondenten, omdat deze groep, volgens de literatuur, de hoogste kans heeft om internetstemmen legitiem te vinden. Als we met andere woorden ergens steun verwachten voor het systeem van internetstemmen, dan is het wel bij deze groep. De opgestelde survey werd gedurende een maand (6 maart – 4 april 2022) verspreid via de sociale media. In totaal namen 162 respondenten, die voldeden aan de vooropgestelde criteria, deel aan de survey.
Brede mate van steun en vertrouwen onder jongeren
Ondanks de beperkte generaliseerbaarheid van de data – er namen 162 respondenten deel – kon er een relatief hoge mate van steun en vertrouwen waargenomen worden bij de bevraagde groep jonge kiezers. Daarnaast gaven de resultaten enkele interessante bevindingen weer met betrekking tot de verschillen tussen mannen en vrouwen en de verschillen naargelang de politieke interesse van kiezers. Verschillen tussen mannen en vrouwen zijn niet nieuw, deze werden namelijk ook reeds gevonden in andere internationale studies waar mannen, eerder dan vrouwen, geneigd waren hun stem via het internet uit te brengen. Uit deze masterproef blijkt echter dat vrouwelijke jonge kiezers een hogere mate van steun aan, en vertrouwen in, internetstemmen tonen dan mannelijke jonge kiezers. Een andere verrassende bevinding is dat een stijging in de politieke interesse van jongeren, hun mate van steun voor internetstemmen doet dalen.
Tot slot werd in deze masterproef ook gevraagd naar de motivaties voor en tegen internetstemmen. Hieruit blijkt dat jongeren als voornaamste argumenten tegen internetstemmen aangeven vooral bezorgd te zijn over de veiligheid van het systeem en het gebrek aan een identificatiecontrole. Ze vrezen ook potentieel machtsmisbruik en beïnvloeding door dominante personen tijdens het kiesproces. De voornaamste argumenten voor internetstemmen zijn volgens hen het feit dat het hun comfort (tijdsbesparing) en gebruiksgemak verhoogt, het hulp biedt aan minder mobiele kiezers zoals ouderen en zieken, en het verkiezingen tegelijkertijd toegankelijker en laagdrempeliger maakt.
Aandachtspunten voor beleidsmakers
Uit deze masterproef blijkt dat jonge kiezers internetstemmen steunen en vertrouwen. Deze masterproef kan echter geen uitspraken doen over de bredere bevolking. Niettegenstaande kan er, op basis van de literatuur, verwacht worden dat de steun en vertrouwen bij de brede bevolking naar alle waarschijnlijkheid lager zal liggen dan bij jonge kiezers. Jonge kiezers zijn met andere woorden een belangrijke doelgroep voor beleidsmakers bij de invoering van dit nieuwe stemsysteem.
Wanneer internetstemmen wordt ingezet als een nieuw stemsysteem in België dienen beleidsmakers daarnaast ook rekening te houden met verschillen tussen mannen en vrouwen en de mate van politieke interesse bij de kiezers. Bovendien dienen ze ook de motivaties van de burgers, zowel de motivaties voor als tegen internetstemmen, in acht te nemen. Concreet betekent dit laatste dat er voldoende gecommuniceerd dient te worden rond de veiligheid van het systeem en rond de identificatiecontrole. Daarenboven dienen beleidsmakers te bekijken hoe mogelijk machtsmisbruik en beïnvloeding tijdens het kiesproces voorkomen kunnen worden.
Bibliografie
Agbesi, S. (2020). Examining voters’ intention to use internet voting system: A case of Ghana. International Journal of Electronic Governance, 12(1), 57–75. https://doi.org/10.1504/IJEG.2020.106997
Alvarez, R. M., Hall, T. E., & Trechsel, A. H. (2009). Internet voting in comparative perspective: The case of estonia. PS - Political Science and Politics, 42(3), 497–505. https://doi.org/10.1017/S1049096509090787
Alvarez, R.M., & Hall, T.E. (2004). Point, click and vote: the future of internet voting. Brookings Institution Press, Washington
Alvarez, R. M., & Nagler, J. (2001). The Likely Consequences of Internet Voting for Political Representation. Loyola of Los Angeles Law Review, 34(3), 1115–1154.
Bélanger, F., & Carter, L. (2010). The digital divide and internet voting acceptance. 307–310. https://doi.org/10.1109/ICDS.2010.54
Belgische Federale Overheidsdiensten. (2022). Verkiezingen | Belgium.be. belgium. Geraadpleegd op 16 mei 2022, van https://www.belgium.be/nl/over_belgie/overheid/democratie/verkiezingen
Binnenlandse Zaken. (z.d.). Hoe inschrijven? | IBZ Verkiezingen. IBZ. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://verkiezingen.fgov.be/kiezers/hoe-inschrijven
Bryman, A. (2016). Social Research Methods (5de editie). Oxford University Press.
Caluwaerts, D., Devillers, S., Junius, N., Matthieu, J., & Pauwels, S. (2022). Compulsory voting: Anachronism or avant-garde? In D. Caluwaerts & M. Reuchamps (Reds.), Belgian Exceptionalism: Belgian Politics between Realism and Surrealism (1ste editie, pp. 13–26). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003104643-3
Carter, L., & Bélanger, F. (2012). Internet voting and political participation: An empirical comparison of technological and political factors. 43(3), 26–46. https://doi.org/10.1145/2351848.2351851
Carter, L., & Campbell, R. (2011). The impact of trust and relative advantage on internet voting diffusion. Journal of Theoretical and Applied Electronic Commerce Research, 6(3), 28–42. https://doi.org/10.4067/S0718-18762011000300004
Chareka, O., & Sears, A. (2006). Civic duty: Young people’s conceptions of voting as a means of political participation. Canadian Journal of Education, 29(2), 521–540. https://doi.org/10.2307/20054175
Dalton, R. J., & Wattenberg, M. P. (2002). Parties Without Partisans. Oxford University Press.
Dandoy, R. (2022). An analysis of electronic voting in Belgium: Do voters behave differently when facing a machine? In D. Caluwaerts & M. Reuchamps (Reds.), Belgian Exceptionalism: Belgian Politics between Realism and Surrealism (1ste editie, pp. 44–58). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003104643
Dandoy, R., & Kernalegenn, T. (2021). Internet voting from abroad : exploring turnout in the 2014 French consular elections. French Politics, 19(4), 421–439. https://doi.org/10.1057/s41253-021-00148-8
Data News. (2021, 26 november). E-government en e-commerce fors gestegen in coronatijden. datanews.knack. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://datanews.knack.be/ict/nieuws/e-government-en-e-commerce-fors-ge…
De Standaard. (2005, 14 oktober). Discussie over proefproject internet-stemmen. Geraadpleegd op 7 november 2021, van https://www.standaard.be/cnt/dmf14102005_001
De Standaard. (2006, 3 oktober). Surfer wil graag via internet stemmen. Geraadpleegd op 7 november 2021, van https://www.standaard.be/cnt/dmf03102006_043
De Tijd. (2020, 23 december). 2020 | Het jaar van De Tijd. multimedia.tijd. Geraadpleegd op 15 november 2021, van https://multimedia.tijd.be/hetjaarvandetijd2020/
de Zúñiga, H. G., & Diehl, T. (2019). News finds me perception and democracy : Effects on political knowledge , political interest , and voting, 21(6), 1253–1271. https://doi.org/10.1177/1461444818817548
Delwit, P., Kulahci, E., & Pilet, J.-B. (2005). Electronic Voting in Belgium: A Legitimised Choice? Politics, 25(3), 153–164. https://doi.org/10.1111/j.1467-9256.2005.00240.x
Digitaal Vlaanderen. (z.d.). Stemrecht en stemplicht bij verkiezingen. www.vlaanderen.be. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://www.vlaanderen.be/stemrecht-en-stemplicht-bij-verkiezingen
Doberstein, C., & Millar, H. (2014). Balancing a House of Cards : Throughput legitimacy in Canadian Governance Networks. Canadian Journal of Political Science, 47(2), 259–280.
Easton, D. (1975). A Re-Assessment of the Concept of Political Support. British Journal of Political Science, 5(4), 435–457.
European Social Survey. (z.d.). Data by theme | European Social Survey (ESS). Geraadpleegd op 25 december 2021, van https://www.europeansocialsurvey.org/data/themes.html?t=politics
FOD Economie. (z.d.). ICT in cijfers | FOD Economie. economie.fgov. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://economie.fgov.be/nl/themas/online/ict-belgie/ict-cijfers
Germann, M., & Serdült, U. (2014). Internet voting for expatriates: The Swiss case. EJournal of EDemocracy and Open Government, 6(2), 197–215. https://doi.org/10.29379/jedem.v6i2.302
Germann, M., & Serdült, U. (2017). Internet voting and turnout: Evidence from Switzerland. 47, 1–12. https://doi.org/10.1016/j.electstud.2017.03.001
Goodman, N. J. (2014). Internet Voting in a Local Election in Canada. Studies in Public Choice, 31, 7–24. https://doi.org/10.1007/978-3-319-04352-4_2
Henn, M., Weinstein, M., & Forrest, S. (2005). Uninterested youth? Young people’s attitudes towards party politics in Britain. Political Studies, 53(3), 556–578. https://doi.org/10.1111/j.1467-9248.2005.00544.x
Herrnson, P. S., Niemi, R. G., Hanmer, M. J., Francia, P. L., Bederson, B. B., Conrad, F. G., & Traugott, M. W. (2008). Voters’ evaluations of electronic voting systems: Results from a usability field study. American Politics Research, 36(4), 580–611. https://doi.org/10.1177/1532673X08316667
IBZ. (z.d.-a). Elektronisch Stemmen | IBZ Elections. https://verkiezingen.fgov.be/. Geraadpleegd op 8 november 2021, van https://verkiezingen.fgov.be/kiezers-hoe-stemmen/elektronisch-stemmen
IBZ. (z.d.-b). Elektronische stemming. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://verkiezingen2019.belgium.be/nl/elektronische-stemming
IBZ. (z.d.-c). Studie over de mogelijkheid om online stemmen in België in te voeren | IBZ Elections. https://verkiezingen.fgov.be/. Geraadpleegd op 8 november 2021, van https://verkiezingen.fgov.be/algemeen/studie-over-de-mogelijkheid-om-online-stemmen-in-belgie-in-te-voeren
International IDEA. (2021a). Special Voting Arrangements. Idea. Geraadpleegd op 9 mei 2022, van https://www.idea.int/data-tools/data/special-voting-arrangements
International IDEA. (2021b, 6 mei). Indigenous communities should be able to choose online voting,. Idea. Geraadpleegd op 9 mei 2022, van https://www.idea.int/news-media/news/indigenous-communities-should-be-a…
International IDEA. (2022a). If e-voting is currently being used, what type(s) of technology used? Idea. Geraadpleegd op 5 april 2022, van https://www.idea.int/data-tools/question-view/743
International IDEA. (2022b, 2 mei). Global overview of COVID-19: Impact on elections. Idea. Geraadpleegd op 5 mei 2022, van https://www.idea.int/news-media/multimedia-reports/global-overview-covi…
Kenski, K. (2005). To I-vote or not to I-vote? Opinions about internet voting from Arizona voters. Social Science Computer Review, 23(3), 293–303. https://doi.org/10.1177/0894439305275851
Kersting, N. (2004). Internet Voting behavior: Lessons from a German Local Election, (255–275).
Kimbi, S., & Zlotnikova, I. (2014). Citizens ’ Readiness for Remote Electronic Voting in Tanzania. ACSIJ, 3(2), 150–159.
Knack. (2021, 10 februari). Annelies Verlinden (CD&V): “In 2024 eerste proefproject met online stemmen”. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://www.knack.be/nieuws/belgie/annelies-verlinden-cd-v-in-2024-eers…
Krimmer, R., Volkamer, M., Barrat, J., Benaloh, J., Goodman, N., Ryan, P. Y. A., Spycher, O., Teague, V., & Gregor, W. (2016). E-Vote-ID 2016.
Kubjas, I. (2017). Using blockchain for enabling internet voting. 1–6.
Kużelewska, E. (2016). Compulsory Voting in Belgium. A Few Remarks on Mandatory Voting. Białostockie Studia Prawnicze 2016, 20/A, 37–51. https://doi.org/10.15290/bsp.2016.20A.en.03
Maaten, E., & Hall, T. (2008). Improving the transparency of remote e-voting: The estonian experience. Electronic Voting 2008, EVOTE08 - 3rd International Conference, 31–43.
Min, S. J. (2010). From the digital divide to the democratic divide: Internet skills, political interest, and the second-level digital divide in political internet use. Journal of Information Technology and Politics, 7(1), 22–35. https://doi.org/10.1080/19331680903109402
Nemčok, M., & Peltoniemi, J. (2021). Distance and Trust: An Examination of the Two Opposing Factors Impacting Adoption of Postal Voting Among Citizens Living Abroad. Political Behavior, 0123456789. https://doi.org/10.1007/s11109-021-09709-7
Nemeslaki, A., Aranyossy, M., & Sasvári, P. (2016). Could on-line voting boost desire to vote ? – Technology acceptance perceptions of young Hungarian citizens. Government Information Quarterly, 33(4), 705–714. https://doi.org/10.1016/j.giq.2016.11.003
Norris, P. (2001). Digital Divide. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139164887
Oostveen, A. M., & Van Den Besselaar, P. (2004). Internet Voting Technologies and Civic Participation: The Users’ Perspective. Javnost, 11(1), 61–78. https://doi.org/10.1080/13183222.2004.11008847
Pilet, J., Preneel, B., Erzeel, S., Pereira, O., Sbaraglia, F., Tibbaut, A., Carpent, X., & Dandoy, R. (2020). PROJECT NETVOTING _ BE Studie over de mogelijkheid om online stemmen in België in te voeren, 1(december), 1–177.
Pilet, J., Preneel, B., Erzeel, S., Pereira, O., Sbaraglia, F., Tibbaut, A., Carpent, X., & Dandoy, R. (2021). PROJECT NETVOTING _ BE Studie over de mogelijkheid om online stemmen in te voeren in België, 2, 45.
Plescia, C., Blais, A., & Högström, J. (2020). Do people want a ‘fairer’ electoral system? An experimental study in four countries. European Journal of Political Research, 59(4), 733–751. https://doi.org/10.1111/1475-6765.12372
Rep.Resent. (2020). Data | RepResent Project. Represent-Project. Geraadpleegd op 6 april 2022, van https://represent-project.be/data/
Rogers, E. M. (2001). The Digital Divide, 7(4), 96–111.
RTL Nieuws. (2016, 17 december). Waarom stemmen via internet geen goed idee is. Geraadpleegd op 15 november 2021, van https://www.rtlnieuws.nl/tech/artikel/3940971/waarom-stemmen-internet-geen-goed-idee
Schmidt, V. A. (2015). Forgotten Democratic Legitimacy: “Governing by the Rules” and “Ruling by the Numbers.” In The Future of the Euro.
Sharma, S. (2020). Can’t change my political disaffection! The role of political disaffection, trust, and resistance to change in internet voting. Digital Policy, Regulation and Governance , 22(2), 71–91. https://doi.org/10.1108/DPRG-07-2019-0049
Solop, F. I. (2001). Digital Democracy Comes of Age : Internet Voting and the 2000 Arizona Democratic Primary. Political Science and Politics, 34(2), 289–293.
STATBEL. (2022, 21 maart). ICT-gebruik in huishoudens | Statbel. statbel.fgov. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://statbel.fgov.be/nl/themas/huishoudens/ict-gebruik-huishoudens#f…
Statistiek Vlaanderen. (2020, 30 april). Digitale vaardigheden bij burgers. Geraadpleegd op 31 december 2021, van https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/digitale-vaardigheden-bij-burgers
Statistiek Vlaanderen. (2022). Internetgebruik naar gebruiksfrequentie. www.vlaanderen.be. Geraadpleegd op 6 april 2022, van https://www.vlaanderen.be/statistiek-vlaanderen/digitale-economie/inter…
Trechsel, A. H., & Vassil, K. (2010). Internet Voting in Estonia A Comparative Analysis of Four Elections since 2005.
Unia. (2020, 25 mei). Personen met een handicap ervaren nog te veel drempels om te stemmen, blijkt uit onderzoek. Geraadpleegd op 3 mei 2022, van https://www.unia.be/nl/artikels/personen-met-een-handicap-ervaren-nog-t…
Unia. (2021, 20 juli). Afschaffing opkomstplicht: laat geen stem verloren gaan! Geraadpleegd op 3 mei 2022, van https://www.unia.be/nl/artikels/afschaffing-opkomstplicht-laat-geen-ste…
Vassil, K., Solvak, M., Vinkel, P., Trechsel, A. H., & Alvarez, R. M. (2016). The diffusion of internet voting. Usage patterns of internet voting in Estonia between 2005 and 2015. Government Information Quarterly, 33(3), 453–459. https://doi.org/10.1016/j.giq.2016.06.007
VRT NWS. (2019a, 14 mei). Lochristi stapt voor deze verkiezingen als enige gemeente over op elektronisch stemmen. vrt. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/05/14/kies19-lochristi-stapt-als-enig…
VRT NWS. (2019b, 4 juni). Hoe stemmen we in 2024: met potlood en papier, op een stemcomputer of online? vrt. Geraadpleegd op 18 april 2022, van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/06/04/stemmen-in-de-toekomst-papier-s…
VRT NWS. (2021, 28 december). “Alles komt terug”: bekijk hier het jaaroverzicht van VRT NWS. vrt. Geraadpleegd op 31 december 2021, van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/12/28/bekijk-het-jaaroverzicht-alles-…
VUB. (z.d.). Sociale Wetenschappen & Solvay Business School. Vrije Universiteit Brussel. Geraadpleegd op 18 april 2022, van https://www.vub.be/faculteit/sociale-wetenschappen-solvay-business-scho…
Waller, L. G., Satchell, N. D., Daley, G. L. K., & Gordon, D. (2020). The Possibilities of Internet Voting in Jamaica : Moving from Convenience to Fixing the Problem of Voter Apathy among the Youth. The Electronic Journal of E-Government, 18(1), 17–29. https://doi.org/10.34190/EJEG.18.1.
Wass, H., Peltoniemi, J., Weide, M., & Nemčok, M. (2021). Signed, Sealed, and Delivered with Trust: Non-Resident Citizens’ Experiences of Newly Adopted Postal Voting. Frontiers in Political Science, 3(August), 1–14. https://doi.org/10.3389/fpos.2021.692396
Weiler, J. H. H. (1999). The Constitution of Europe. In Cambridge University Press.
Wolf, P., Nackerdien, R., & Tuccinardi, D. (2011). Introducing Electronic Voting: Essential Considerations. In The International Institute for Democracy and Electoral Assistance. http://www.eods.eu/Flibrary/FIDEA.Introducing-Electronic-Voting-Essential-Considerations.pdf
