“Een kleuter is veel meer dan enkel anderstalig”

Latifa
Gueddas

In totaal zijn zo’n 2000 Oekraïense kinderen ingeschreven in Vlaamse scholen, waaronder een 550-tal kleuters. Elk jaar ontvangen West-Vlaamse scholen kleuters van wie hun moedertaal niet het Nederlands is. De Vrije Kleuterschool Westdiep in Oostende telt negentien verschillende nationaliteiten en zo’n dertig thuistalen. Er komen ook kinderen uit oorlogsgebieden die enkel de moedertaal spreken, en dat kan een uitdaging zijn voor de school. Maar ze zoeken oplossingen.

De Vrije Kleuterschool Westdiep in Oostende. (Foto: Latifa Gueddas)

De Vrije Kleuterschool Westdiep in Oostende. (Foto: Latifa Gueddas)

 

Derdejaarsstudente Journalistiek aan Howest in Kortrijk onderzocht hoe dat de taalontwikkeling verloopt van het Nederlands van anderstalige kleuters waarvan de ouders die taal niet machtig zijn. Het onderzoek bekijkt het werkveld van dichtbij en komt te weten hoe de toekomstige leerkrachten voorbereid worden op de stijgende cijfers van het aantal anderstaligen in Vlaamse scholen.

Meertaligheid kan niet onderschat worden, want onderweg zullen er verschillende problemen optreden. Het kind heeft een taalachterstand, de communicatie met de ouders verloopt stroef, de kleuter spreekt geen enkele taal vlot, de kleuterleerkrachten hebben geen ervaring met anderstaligen…

De Vrije Kleuterschool Westdiep in Oostende zoekt naar oplossingen. Ze hebben een ‘startersklas’. Dat is een klas voor kinderen om de basiswoordenschat in het Nederlands bij te benen of aan te leren. Na een jaar, kunnen ze overstappen naar het derde kleuter of het eerste leerjaar. “Bij mij zijn er heel veel verschillende niveaus. Ik heb kinderen van vier, vijf, zes en zeven jaar. Er zijn ook anderstalige nieuwkomers die qua leeftijdsniveau normaal in het eerste leerjaar moeten zitten, maar waarvan we merken dat ze absoluut geen schoolervaring hebben en verloren zouden zijn in het eerste leerjaar, dus komen ze toch ook in de derde kleuterklas om hen in een jaar tijd heel veel aan te leren,” vertelt juf Silke Snoeck.

Bieke Finet, lector in de lerarenopleiding kleuter- en lager onderwijs aan de Howest in Brugge:“Een kleuter is veel meer dan enkel ‘het anderstalig kind’. Je moet anderstaligheid niet als een probleem zien, maar als een sterkte. Het is de bedoeling om het kind verder te brengen in zijn ontwikkeling volgens zijn of haar noden, en dat is bij alle kinderen anders.”

 

Taalscreening

Sinds schooljaar 2021-2022 leggen de kinderen van de derde kleuterklas ook de Koalatest af. Hierbij meten ze de taal om daarna te beslissen of ze de stap naar het eerste leerjaar kunnen zetten. De screening bestaat uit zoek-, kies- en doe-opdrachten. Maar leerkrachten en taalexperts zijn er kritisch over, aangezien het een momentopname is en geen rekening houdt met andere vaardigheden die even belangrijk zijn.

De Vlaamse overheid heeft in februari 2022 de resultaten van een steekproef van de Koalatest bekendgemaakt. Het gaat om ongeveer een op vijf scholen. Daaruit blijkt dat 85 procent van de Vlaamse, vijfjarige kleuters het Nederlands voldoende beheerst om naar het lager onderwijs te gaan. Voor de taalondersteuning maakt Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) jaarlijks 12 miljoen euro vrij. Verschillende onderzoekers zijn volop bezig om ‘taalintegratietrajecten’ te ontwikkelen.

 

Bibliografie

(2021, oktober 11). Opgehaald van www.bruzz.be: https://www.bruzz.be/onderwijs/taaltests-bij-kleuters-ook-brussel-van-start-ondersteuning-nodig-2021-10-11

Amkreutz, R. (2017, april 20). onderwijs. Opgehaald van De Morgen: https://www.demorgen.be/nieuws/anderstalige-kleuters-komen-te-weinig-aan-het-woord~b2baedb5/

Antwerpen, U. (2021). Opgehaald van www.cno.uantwerpen.be: https://cno.uantwerpen.be/nl/opleiding/de-beste-start-taalverwerving-en-meertaligheid-bij-het-jonge-kind-76959

arts.kuleuven. (2021, april 12). Opgehaald van https://www.arts.kuleuven.be/cto/onderzoek/onderzoek-taalverwerving/onderzoek-taalverwerving

arts.kuleuven. (2021, oktober). Opgehaald van www.arts.kuleuven.be: https://www.arts.kuleuven.be/cto/nieuwsbrief/2021-augustus-koala

arts.kuleuven. (2021, april 12). Onderzoek over Taalverwerving. Opgehaald van www.arts.kuleuven.be: https://www.arts.kuleuven.be/cto/onderzoek/onderzoek-taalverwerving/onderzoek-taalverwerving

Baeck, S., & Vander Beken, H. (2022, februari 3). vrt nws. Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/02/03/resultaten-koalatest-kleuters/

Belga. (2017, november 27). Opgehaald van De Standaard: https://www.standaard.be/cnt/dmf20171127_03209990

Belga. (2021, juli 12). Opgehaald van www.hln.be: https://www.hln.be/onderwijs/instrument-om-taalachterstand-bij-kleuters-op-te-sporen-is-klaar~a71297c64/

Belga. (2021, januari 12). hln. Opgehaald van www.hln.be: https://www.hln.be/binnenland/steeds-minder-kleuters-en-leerlingen-spreken-thuis-nederlands~a955c152/

Brussel vol Taal. (2020). Het belang van thuistalen. Opgehaald van www.brusselvoltaal.be: https://www.brusselvoltaal.be/1-hoe-leer-je-een-taal/meertalige-taalverwerving#site-header

brusselvoltaal. (2020). Meertalige taalverwerving. Opgehaald van www.brusselvoltaal.be/: https://www.brusselvoltaal.be/1-hoe-leer-je-een-taal/meertalige-taalverwerving#site-header

Bruyndonckx, C. (2022, april 6). vrt nws. Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/04/06/gemeente-essen-zoekt-vrijwilligers-om-nederlands-te-leren-aan-oe/

Buyse, S. (2021, November 15). (L. Gueddas, Interviewer)

Carpentier, N. (2020, juli 2). Opgehaald van www.bruzz.be: https://www.bruzz.be/actua/experts-bezorgd-over-gevolgen-taaltest-kleuters-mag-niet-bepalen-kind-mag-overgaan-2020-07-02

Castro. (2014, oktober 15). Opgehaald van Microsoft Word - ECE-DLLs-LanguageModels&InstructionalStrategies-Castro.docx (mcknight.org)

Dale, V. (sd). Van Dale. Opgehaald van Van Dale: https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/KLEUTER

data-onderwijs.vlaanderen. (2022, mei 3). Opgehaald van www.data-onderwijs.vlaanderen.be: https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=14689

De Backer, F., & De Smet, A. (sd). Meertaligheid als realiteit op school (MARS) (2013-2015). Opgehaald van www.diversiteitenleren.be: https://diversiteitenleren.be/onderzoek/meertaligheid-als-realiteit-op-school-mars

De Graaf, A., Delarue, S., & De Coninck, K. (2019). https;//meertaligheid.be. Opgehaald van Meertaligheid: https://meertaligheid.be/content/3-materiaal/20210502-antwoorden-op-vragen-over-omgaan-met-meertaligheid-in-het-onderwijs-in-het-nederlandse-taalgebied/omgaan-met-meertaligheid-in-het-onderwijs.pdf

De Ochtend. (2021, augustus). Radio 1. Opgehaald van www.radio1.be: https://radio1.be/luister/select/de-ochtend/hoe-ziet-de-nieuwe-taaltest-voor-kleuters-eruit

De Wereld Vandaag. (2021, februari 3). Opgehaald van www.radio1.be: https://radio1.be/luister/select/de-wereld-vandaag/85-procent-van-de-kleuters-zijn-voldoende-taalvaardig-dit-zijn-zeer-goede-resultaten

De Wereld Vandaag. (2022, februari 3). Radio 1. Opgehaald van www.radio1.be: https://radio1.be/luister/select/de-wereld-vandaag/85-procent-van-de-kleuters-zijn-voldoende-taalvaardig-dit-zijn-zeer-goede-resultaten

Degeest, G. (2021, oktover 7). Opgehaald van De Standaard: https://www.standaard.be/cnt/dmf20211006_97647516

Delarue, S. (2018, april 4). Opgehaald van https://stevendelarue.be/2018/04/04/10-cruciale-inzichten-over-meertaligheid-en-taalverwerving/

Delarue, S. (2018). 10 cruciale inzichten over. Fons. Opgehaald van http://www.tijdschriftfons.be/.

Delarue, S. (2018). Tien cruciale inzichten over meertaligheid en taalverwerving. Fons, 41-43.

Delarue, S. (2021, augustus 26). Taalscreening bij Kleuters. Visie, p. 15.

Delepeleire, Y. (2019, december 18). Opgehaald van De Standaard: https://www.standaard.be/cnt/dmf20191217_04771974

D'Haene, N. (2017, september 1). Opgehaald van De Knack: https://www.knack.be/nieuws/belgie/anderstalige-nieuwkomers-worden-vaker-naar-bso-of-tso-gestuurd-dan-vlaamse-leerlingen/article-longread-895119.html

dvf. (2022, februari 2). De Standaard. Opgehaald van www.standaard.be: https://www.standaard.be/cnt/dmf20220203_96702166

Eetvelde, R. V. (2021, november 15). (L. Gueddas, Interviewer)

Evers, Callens, Burvenich, Vandenbussche, De Paepe, Houtekier , & Martens. (2019, november 6). Opgehaald van www.tijd.be: https://www.tijd.be/opinie/algemeen/er-zijn-betere-ideeen-dan-een-taaltest-voor-kleuters/10179217.html?fbclid=IwAR2c_IhPyfN-GDRmHqSS1QcE8Cs1rRCweGq61QoqiXhDBPlI6hydkqFVnAk

Evers, Callens, Burvenich, Vandenbussche, De Paepe, Houtekier, & Martens. (2019, november 6). Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/11/06/kleuters-testen-op-vijfjarige-leeftijd-werkt-averechts/

Finet, B. (2022, april 1). (L. Guedas, Interviewer)

Geelen , M., & Leeten, D. (2018, april 23). Opgehaald van www.arts.kuleuven.be: https://www.arts.kuleuven.be/outreach/tenl/lessen/aan-de-slag-met-taalbeschouwing-in-de-lessen-nederlands/taalverwerving-lessenreeks-taalbeschouwing-lerarenhandleiding

Gillis, S., & Schaerlaekens, A. (2000). Kindertaalverwerving, een handboek voor het Nederlands. Groningen: Noordhoff.

Goossens, S. (2021, augustus 31). Klasse Schoolbeleid. Opgehaald van www.klasse.be: https://www.klasse.be/276765/taalscreening-kleuters-onderzoeker-kris-van-den-branden/

Gyssels , A., & Vancaeneghem, J. (2022, maart 9). Het Nieuwsblas. Opgehaald van www.nieuwsblad.be: https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20220308_96168548

hln. (2021, oktober 11). Opgehaald van hln: https://www.hln.be/video/kanaal/human-interest-443/productie/nieuwe-koala-test-moet-taalachterstand-kleuters-achterhalen-255972

Julien, M. (2022, februari 9). Opgehaald van https://www.clinicababilonica.eu/: https://www.clinicababilonica.eu/glossary/metalinguistisch-bewustzijn/#:~:text=Het%20bewustzijn%20van%20taal%20en,woorden%2C%20zoals%20denken%20%E2%80%93%20schenken.

jvde. (2021, juli 12). Opgehaald van www.standaard.be: https://www.standaard.be/cnt/dmf20210712_91862543

kindengezin. (sd). fasen in taalontwikkeling. Opgehaald van www.kindengezin.be: https://www.kindengezin.be/nl/thema/ontwikkeling-en-gedrag/taal-en-meertaligheid/fasen-taalontwikkeling

kindengezin. (sd). Fasen van successieve taalverwerving. Opgehaald van www.kindengezin.be: https://www.kindengezin.be/nl/thema/ontwikkeling-en-gedrag/taal-en-meertaligheid/meertalig-opvoeden/fasen-van-successieve

KindenTaal. (2017). Taalverwerving. Opgehaald van www.kindentaal.nl: https://www.kindentaal.nl/Taalverwerving

Libelle mama. (2021, oktober 11). Opgehaald van www.mama.libelle.be: https://mama.libelle.be/kleuter/koalatoets-kleuters-taalvaardigheid/

Loman, J., Vandommele, G., Vandoninck, S., & Koch, E. (2021, juli 16). data-onderwijs.vlaanderen.be. Opgehaald van data-onderwijs.vlaanderen.be: https://data-onderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestanden/13480.pdf

Loman, J., Vandommele, G., Vandoninck, S., & Koch, E. (2021, juni 30). Koala Handleiding. België.

Maenhout, K. (2021, oktober 11). Opgehaald van De Standaard: https://www.standaard.be/cnt/dmf20211010_97656501

Maenhout, K. (2021, oktober 26). Podcast DS Vandaag. Opgehaald van De Standaard: https://www.standaard.be/cnt/dmf20211025_95506105

Maerevoet, E. (2022, maart 9). vrt nws. Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/03/09/weyts/

Meertalig opvoeden. (sd). Opgehaald van www.kindengezin.be: https://www.kindengezin.be/nl/thema/ontwikkeling-en-gedrag/taal-en-meertaligheid/meertalig-opvoeden

Meertalige taalverwerving. (sd). Opgehaald van Brussel vol taal: https://www.brusselvoltaal.be/1-hoe-leer-je-een-taal/meertalige-taalverwerving

Meertaligheid.be. (2021, februari 19). Opgehaald van https://www.youtube.com/watch?v=a5U-xNo94nk

meertaligheid.be. (sd). Taalverwerving, waarom is de moedertaal zo belangrijk? Opgehaald van www.meertaligheid.be: https://meertaligheid.be/assets/pdf/waarom-is-de-moedertaal-zo-belangrijk.pdf

Mees, F. (2022, februari 3). www.hln.be. Opgehaald van hln: https://www.hln.be/binnenland/15-van-de-kleuters-scoort-ondermaats-op-nederlands-werk-van-lange-adem-om-dit-tekort-weg-te-werken~ab9bad0e/

metrotaal.be. (sd). Waarom is de moedertaal zo belangrijk? Opgehaald van www.metrotaal.be: https://metrotaal.be/content/3-bouwstenen/1-kennis/bronnenkaart-waarom-is-moedertaal-zo-belangrijk.pdf

Mostaert, C., Liekens, E., & Kerkhofs, G. (sd). Taalontwikkeling in een Meertalige context. Opgehaald van www.code.thomasmore.be: http://www.code.thomasmore.be/sites/www.codelessius.eu/files/media/Informatiebrochure%20ouders.pdf

Nezaj, A. (2022, mei 3). (L. Gueddas, Interviewer)

Ochtend, D. (2022, maart). Radio 1. Opgehaald van www.radio1.be: https://radio1.be/luister/select/de-ochtend/onderwijsminister-weyts-maatregelen-op-tafel-om-oekraiense-vluchtelingen-naar-school-te-laten-gaan

OISE. (sd). Faculty profiles. Opgehaald van www.oise.utoronto.ca: https://www.oise.utoronto.ca/ctl/Faculty_Profiles/1464/James_Cummins.html

OnzeTaal. (sd). Sterk, zwak, onregelmatig werkwoord. Opgehaald van www.onzetaal.nl: https://onzetaal.nl/taaladvies/sterk-zwak-onregelmatig-werkwoord#:~:text=Zwakke%20(of%20regelmatige)%20werkwoorden%20krijgen,%3B%20steunen%20%2D%20steunde%20%2D%20gesteund.

Orioni, M. (2017, november 30). Opgehaald van www.knack.be: https://www.hln.be/onderwijs/instrument-om-taalachterstand-bij-kleuters-op-te-sporen-is-klaar~a71297c64/

Paelinck, G., & Belga. (2021, juli 12). vrt nws. Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/07/12/taaltest/

parentia. (sd). Opgehaald van www.parentia.be/: https://www.parentia.be/nl-VL/gezinsadministratie/koalatest-in-het-nederlandstalig-onderwijs?set_language_cookie=nl-VL

Prof. dr. Schaerlaekens, A. (2021). De taalontwikkeling van het kind. Noordhoff Uitgevers.

Rombouts, E., & Zink, I. (2019, maart 22). De taal-en spraakontwikkeling van de kleuter. Opgehaald van https://www.vwvj.be/sites/default/files/ontwikkelen_en_leren_algemeen/kleuters_taal_spraakontwikkeling_ellen_rombouts.pdf

Roose, I. (2014, november 26). Opgehaald van metrotaal.be: https://metrotaal.be/content/3-bouwstenen/1-kennis/bronnenkaart-meertalige-taalverwerving.pdf

rtlinfo. (2017, december 2). Opgehaald van www.rtl.be: https://www.rtl.be/info/regions/flandre/une-mesure-fait-polemique-en-flandre-autoriser-les-enfants-a-parler-leur-langue-maternelle-a-l-ecole-975905.aspx

Ruysschaert, L. (2021, mei 4). Opgehaald van Het Nieuwsblad: https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210503_94963849

Sanen, S. (2022, april 26). vrt nws. Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/04/26/conner-rousseau-over-migratiethema/

Sanen, S. (2022, april 20). vrt nws. Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/04/20/oekraiense-kinderen-en-jongeren-in-het-nederlandstalig-onderwijs/

Schaerlaekens, A. (2009). Opgehaald van www.dbnl.org: https://dbnl.org/tekst/scha134taal01_01/scha134taal01_01.pdf

Schaerlaekens, A.-M. (2017, juni 6). Twee en meer talen bij jonge kinderen. Opgehaald van www.://taalunieversum.org: http://taalunieversum.org/sites/tuv/files/downloads/Meertaligheid_11_Anne-Marie%20Schaerlaekens.pdf

Snoeck, S. (2022, mei 3). (L. Gueddas, Interviewer)

Souvagie, V. (2022, mei 3). (L. Gueddas, Interviewer)

Taalcanon. (2017, juni 2). Opgehaald van https://www.youtube.com/watch?v=FMeghIVMOyg

taalcanon. (2018, maart 28). Hebben tweetalige kinderen een taalachterstand? Opgehaald van https://www.youtube.com/watch?v=Xtqa1GvBwBo

Van Avermaet, P. (2014, oktober ç). Meertaligheid in Onderwijs! Waar zijn we eigenlijk bang voor? Opgehaald van users.ugent.be: https://users.ugent.be/~mvalcke/KL_1415/cursus/diversiteit_meertaligheidco.pdf

Van Avermaet, P. (2015, oktober 12). Anderstaligheid als handicap en meertaligheid als troef: mythes en feiten. Opgehaald van https://docplayer.nl/107431488-Anderstaligheid-als-handicap-en-meertaligheid-als-troef-mythes-en-feiten-piet-van-avermaet.html

Van Avermaet, P., Slembrouck, S., & Simon-Vandenbergen, A.-M. (2015, mei 21). https://biblio.ugent.be/. Opgehaald van UGent: https://biblio.ugent.be/publication/7243855/file/7243872.pdf

Van Beuningen, C., & Polišenská, D. (2020). Durf meer met meertaligheid. Levende Talen Magazine 2020, 10-14. Opgehaald van https://lt-tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltm/article/view/2043

Vander Beken, H., & Baeck, S. (2022, februari 3). vrt nws. Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/02/03/resultaten-koalatest-kleuters/

Vanmeldert, D., Terryn, L., & Donné, M. (2021, oktober 11). vrt nws. Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/10/11/nieuwe-taaltest-kleuters/

Vermeersch, B. (2017, november 27). Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2017/11/27/meertaligheid-op-school--wat-zeggen-de-onderwijsexperten--/

Vlaanderen. (sd). Opgehaald van Vlaanderen.be: https://www.vlaanderen.be/naar-de-kleuterklas

Vlaanderen | Onderwijs. (sd). Verplichte taalscreening bij je kind in het gewoon basisonderwijs. Opgehaald van www.onderwijs.vlaanderen.be: https://onderwijs.vlaanderen.be/verplichte-taalscreening-bij-je-kind-in-het-gewoon-basisonderwijs

Vlaanderen. (2021). Dataloep Vlaanderen. Opgehaald van https://dataloep-publiek.vlaanderen.be/: https://dataloep-publiek.vlaanderen.be/QvAJAXZfc/notoolbar.htm?document=LP-Publiek%2FPubliek_Leerlingenkenmerken.qvw&host=PubliekQVS%40cwv100163&anonymous=true

Vleugel, D. (sd). www.vbsdevleugel.be. Opgehaald van www.vbsdevleugel.be: http://www.vbsdevleugel.be/

vrt nws, & 'De Wereld Vandaag'. (2022, februari 3). https://radio1.be. Opgehaald van Radio 1: https://radio1.be/85-procent-van-de-kleuters-zijn-voldoende-taalvaardig-dit-zijn-zeer-goede-resultaten

Westdiep. (sd). westdiepkleuter.be. Opgehaald van westdiepkleuter.be: https://westdiepkleuter.be/

Weyts, B. (2022, februari 3). www.benweyts.be/nieuws. Opgehaald van benweyts.be: https://www.benweyts.be/nieuws/taalscreening-bewijst-nut-15-kleuters-heeft-taalondersteuning-nodig?pq=nieuws&page=5#views-row-4

 

Universiteit of Hogeschool
Hogeschool West-Vlaanderen
Thesis jaar
2022
Promotor(en)
Gerti Wouters & Karl Vandenberghe