Verplicht buddyschap: weg met motivatie, engagement en vrijwilligheid?

Femke

Borra

Beeld u even in dat u zich vrijwillig inzet als buddy voor een anderstalige nieuwkomer. U gaat samen wandelen, sporten, lezen… en helpt de nieuwkomer op die manier met integreren in de Vlaamse samenleving. Jullie spreken af op vrijwillige basis. Wat als u als buddy plots moet samenwerken met een nieuwkomer die verplicht een buddy moet hebben?

De verplichte deelname van 40 uur aan een buddyproject wordt binnenkort realiteit. Het is een verandering dat het nieuwe decreet van 1 maart 2022 betreffende de wijziging van het integratie- en inburgeringsbeleid in Vlaanderen met zich meebrengt. Deze verandering is nog niet operationeel, maar roept toch al vragen en bedenkingen op bij mezelf en bij heel wat betrokkenen. Ik bevroeg drie betrokken partijen uit verschillende buddywerkingen in Vlaanderen aan de hand van interviews, namelijk vrijwillige buddy’s, coördinatoren die het buddyproject in goede banen leiden én nieuwkomers. Ik bundelde hun visies met als doel om de mogelijke impact van deze verplichting in kaart te brengen en van daaruit enkele aanbevelingen te formuleren naar het beleid.

Verhoging van de zelfredzaamheid en actievere participatie

Het doel van het nieuwe decreet van 1 maart 2022 is om de zelfredzaamheid van de inburgeraars te verhogen en in te zetten op een snellere en actievere participatie aan de samenleving. Inburgeraars zijn vreemdelingen van 18 jaar of ouder die zich langdurig in Vlaanderen of Brussel komen vestigen. Ook Belgen die zelf niet in België geboren zijn en waarvan ook minstens één van de ouders niet in België geboren is, worden inburgeraars genoemd.

Inburgeraars die niet werken of studeren, dienen binnenkort een bijkomende actie te vervullen om een inburgeringsattest te verkrijgen, namelijk een participatie- en netwerktraject van 40 uur dat ook wel ‘de vierde pijler’ wordt genoemd. De invulling van dit participatietraject is afhankelijk van het aanbod dat door het lokaal bestuur van de betrokken stad wordt georganiseerd. De inburgeraar kiest dan zelf een actie uit het aanbod. Twee veel gekozen acties die ondernomen worden door inburgeraars voor 40 uur zijn vrijwilligerswerk of de deelname aan een buddyproject.

Een duwtje in de rug, of een stap terug?

‘Als je net in België aankomt, ben je eigenlijk echt verloren.’ - inburgeraar

Bevraagde inburgeraars hadden al ervaring met het buddyproject en staan daarom vrij positief tegenover de verplichting. Ze zien hier duidelijk de meerwaarde van in. Elke bevraagde ziet het verplichten van buddyschap als een extra duwtje in de rug voor een vlottere integratie. Voor enkelen was de buddy een eerste houvast in België waarbij ze terecht konden voor vragen, maar vooral ook voor gezelschap.

Bevraagde buddy’s en coördinatoren halen eerder negatieve aspecten van die mogelijke verplichting aan. Er is bij beide partijen een angst om met minder gemotiveerde nieuwkomers te moeten samenwerken omwille van die verplichting. Bevraagde coördinatoren vrezen ervoor dat buddy’s daardoor zelf de motivatie zullen verliezen om met die nieuwkomers het project aan te gaan, en uiteindelijk zullen afhaken. Dit zou op termijn kunnen zorgen voor een tekort aan vrijwillige buddy’s. Op dit moment is er bij een aantal buddywerkingen al een te klein aantal buddy’s.

‘Eigenlijk zijn wij dan goedkope werkkrachten, hé?’ - Buddy

Als 40 uur deelname aan een buddyproject voor inburgeraars binnenkort verplicht wordt, dan dient die deelname te worden geregistreerd. Er moet kunnen bewezen worden dat de nieuwkomer deze actie binnen de vierde pijler heeft vervolledigd. Vooral bevraagde buddy’s en coördinatoren staan negatief tegenover het bijkomende aspect van registratie. Coördinatoren zien de registratie als een extra taak voor de buddy’s. Buddy’s geven aan dat ze door het opnemen van die taak het gevoel zouden hebben dat ze de rol van een professional opnemen, en dat dit een stuk van de spontaniteit van het hele project wegneemt.

Buddy of maatschappelijk assistent? Het belang van goede uitleg

Naast de bevraging van drie betrokken partijen aan de hand van interviews, wou ik met deze thesis ook graag een rechtstreekse meerwaarde betekenen voor mijn stageplaats. Ik liep stage als trajectbegeleider bij het Agentschap Integratie en Inburgering (AGII) in Brugge. Trajectbegeleiders zijn ook dicht betrokken bij de decreetwijziging en bij het onderwerp van mijn thesis. Zij begeleiden de inburgeraars doorheen hun inburgeringstraject en zullen later ook de vierde pijler evalueren.

Trajectbegeleiders geven aan dat het soms moeilijk is om uit te leggen aan inburgeraars wat een buddyproject precies inhoudt, en om hen daarvoor te motiveren. Een opvallende anekdote die zowel door de buddy’s als door de coördinatoren werd meegedeeld tijdens de interviews, is dat beide partijen vaak merken dat de rol van een buddy niet altijd duidelijk is voor de nieuwkomers. Coördinatoren geven aan dat nieuwkomers vaak nogal eisend zijn naar de buddy toe, en verwachten dat deze hun problemen oplost. Een mogelijke reden hiervoor is dat nieuwkomers niet vertrouwd zijn met het concept van buddyschap, want dit is niet in alle culturen gekend. Daarnaast hebben nieuwkomers vaak nog een maatschappelijk assistent of een trajectbegeleider uit het AGII die hen ondersteunt, vaak wordt een buddy dan gezien als een gelijkaardige ondersteuner.

Door de inbreng van de coördinatoren, buddy’s, maar ook van de trajectbegeleiders van op mijn stageplaats, besloot ik om als beroepsproduct van mijn thesis een flyer te ontwerpen. De bedoeling van die flyer is om het concept en de rol van een buddy duidelijk uit te leggen aan inburgeraars, aan de hand van pictogrammen en eenvoudig taalgebruik.

Een boodschap aan het beleid!

Als laatste stuurt deze thesis een boodschap naar het beleid in de vorm van vier aanbevelingen. Relativeer het aspect van verplichting! Dit is misschien wel dé belangrijkste boodschap die ik met deze thesis wil uitsturen. Een buddyproject is tot op vandaag een warm initiatief, gebaseerd op wederzijdse vrijwilligheid en engagement. Het concept van verplichting daaraan vasthangen, zou de focus en de doelstelling over een volledig andere boeg gooien.

De keuze is simpel, wordt de focus op het registreren gelegd, dan volgt er gegarandeerd een verlies aan geëngageerde buddy’s. Zou jij jezelf nog opgeven als buddy als je weet dat je moet samenwerken met iemand die niet gemotiveerd is?

Bibliografie

Referentielijst

Geschreven Bronnen

de Gast, W., Hetem, R., & Wilbrink, I. (2012). Basisboek vrijwilligersmanagement: Werven, sturen en motiveren. Bussum: Coutinho.

Franzen, G. (2008). Motivatie: Denken over drijfveren sinds Darwin (p. 359). Amsterdam: Boom onderwijs.

Lyssens-Danneboom, V., & Van Robaeys, B. (2018). Kwetsbaar Verbonden, de duomethodiek in Vlaanderen. Leuven: Lannoo Campus.

Schaubroeck, K. (2016). Gewone Helden: een kleine ethiek van het vrijwilligerswerk. Den Haag, Nederland: Acco.

Schuermans, N., Vandenabeele, J., Jans, M., & Holemans, D. (2016). Solidariteit in superdiversiteit. Den Haag, Nederland: Acco.

Digitale Bronnen

Agentschap Binnenlands Bestuur. (2021, september). Regelgeving integratie en inburgering: hertekening: Eerste principiële beslissingen. Opgehaald van integratiebeleid.vlaanderen.be: https://integratiebeleid.vlaanderen.be/sites/default/files/atoms/files/… g-Integratie-en-Inburgering.pdf

Agentschap Binnenlands Bestuur. (z.d. ). Beleidsnota en Beleidsbrieven. Opgehaald van lokaalbestuur.vlaanderen.be: https://lokaalbestuur.vlaanderen.be/publicaties/beleidsnota- beleidsbrieven#:~:text=Aan%20de%20start%20van%20de,concreet%20gemaakt%20in%20ee n%20beleidsbrief.

Agentschap Integratie en Inburgering . (2021). Vier pijlers van Inburgering . Opgehaald van integratie- inburgering.be: https://www.integratie-inburgering.be/nl/wat-kunnen-we-voor-jou- doen/inburgeringstraject-en-cursus-maatschappelijke-orientatie/participatietraject-vierde- pijler

Agentschap Integratie en Inburgering . (z.d. ). Wat is een integratiebeleid? . Opgehaald van Agentschap Integratie en Inburgering: https://integratie-inburgering.be/nl/wat-is-een- integratiebeleid

Agentschap Integratie en Inburgering. (2019). Draaiboek buddyprojecten nieuwkomers: inspiratie voor buddyprojecten met anderstalige nieuwkomers. Opgehaald van integratie- inburgering.be: https://www.integratie-inburgering.be/sites/default/files/2021- 04/DraaiboekBuddyprojectenNieuwkomers.pdf

Agentschap Integratie en Inburgering. (2021, april 14). Leer Brussel kennen met Masir Avenir. Opgehaald van integratie-inburgering.be: https://www.integratie- inburgering.be/nl/bon/masiravenir

Agentschap integratie en inburgering. (2021). Vormingen . Opgehaald van integratie-inburgering.be: https://www.integratie-inburgering.be/nl/vormingen

Agentschap Integratie en Inburgering. (2022). Inburgering. Opgehaald van integratie-inburgering.be: https://integratie-inburgering.be/inburgering

Agentschap Integratie en Inburgering. (2022, maart 1). Juridische afbakening van de doelgroep van inburgering in Vlaanderen en Brussel volgens het Vlaamse Inburgeringsbeleid. Opgehaald van agii.be:agii.be/sites/default/files/bestanden/20220307_brochure_doelgroep_inburgering_wi jziging_vanaf_2022_def.pdf

Agentschap Integratie en Inburgering. (2022). Wie mag of moet inburgeren? Opgehaald van agii.be: https://www.agii.be/thema/vreemdelingenrecht-internationaal-privaatrech…- inburgering/wie-mag-of-moet-inburgeren

Agentschap Integratie en Inburgering. (2022, maart 1). Wijziging Vlaams Inburgeringsdecreet: wat verandert. Opgehaald van agii.be: https://www.agii.be/nieuws/wijziging-vlaams- inburgeringsdecreet-wat-verandert#inhoudtraject

Agentschap Integratie en Inburgering. (z.d. ). Participatietraject (vierde pijler). Opgehaald van integratie-inburgering.be: https://www.integratie-inburgering.be/nl/nl/wat-kunnen-we- voor-jou-doen/inburgeringstraject-en-cursus-maatschappelijke-ori%C3%ABntatie/vierde- pijler-van-inburgering

Agentschap Integratie en Inburgering. (z.d.). Nederlands leren. Opgehaald van integratie- inburgering.be: https://integratie-inburgering.be/nl/wat-kunnen-we-voor-jou-doen/wil-je- nederlands-leren-enof-oefenen/nederlands-leren

Agentschap Integratie en Inburgering. (z.d.). Over ons. Opgehaald van integratie-inburgering.be: https://integratie-inburgering.be/nl/over-ons

Atlas Integratie en Inburgering Antwerpen. (z.d.). Wat is superdiversiteit? Opgehaald van diversiteitspraktijk.be: https://www.diversiteitspraktijk.be/artikels/wat-is-superdiversiteit

Cabinet C. (2022). Decenniumdoelen wil armoede stoppen. Opgehaald van komafmetarmoede.be: https://www.komafmetarmoede.be/over-ons/

Casier, D. (2022, maart 31). Persoonlijke communicatie.

Cauwenberge, V. (2020, juli 14). Projectoproep lokale proeftuinen: buddy's, sociale netwerking en participatie voor inburgeraars. Opgehaald van vvsg.be: https://www.vvsg.be/nieuws/lokale- proeftuinen-buddys-en-sociale-netwerking-en-participatie-voor-inburgeraars

Chadd. (2022). Verzorgingsstaat: wat houdt dat in? . Opgehaald van mrchadd.nl: https://www.mrchadd.nl/academy/vakken/burgerschap/verzorgingsstaat-wat-…- in#:~:text=In%20een%20verzorgingsstaat%20zorgt%20de,om%20de%20gezondheid%20van %20mensen.

College voor de Rechten van de Mens. (z.d.). Discriminatie uitgelegd. Opgehaald van mensenrechten.nl: https://mensenrechten.nl/nl/discriminatie-uitgelegd#:~:text=Discriminat…% 20wettelijk%20niet%20toegestaan.

Commissie Diversiteit. (2021, februari 1). Advies wijzigingsdecreet Vlaams integratie- en inburgeringsbeleid. Opgehaald van serv.be: https://www.serv.be/sites/default/files/documenten/COMDIV_20210201_wijz… _Vlaams_Integratie_Inburgeringsbeleid_ADV.pdf

Crombez, L. (2022, april 22). Persoonlijke communicatie.

De Cuyper, P. (2021, juni 3). AMIF 4de pijler lerend netwerk 1 - Synthese eerste bevindingen . Opgehaald van kuleuven.mediaspace.kaltura.com: https://kuleuven.mediaspace.kaltura.com/media/AMIF+4de+pijler+lerend+ne…- +synthese+eerste+bevindingen_Peter+De+Cuyper/1_ceciq3ha

De Cuyper, P. (2021, mei 27). AMIF Vierde Pijler Proeftuinen: eerste bevindingen, beleidsvragen en knelpunten. Opgehaald van hiva.kuleuven.be: https://hiva.kuleuven.be/sites/vierdepijlerinburgering/docs/lerendnetwe… ndingen_4epijler_20210526.pdf

De Cuyper, P. (2021, april 1). Buddywerkingen voor vluchtelingen en nieuwkomers: context, concept en kritische succesfactoren. Opgehaald van hiva.kuleuven.be: https://hiva.kuleuven.be/sites/vierdepijlerinburgering/docs/ontdekmeer/… _pdc_studiedag

De Cuyper, P., & Reidsma, M. (2020). Buddyprogramma's voor anderstalige nieuwkomers. Inspiratie uit de organisatie van buddyprogramma's in drie landen. Leuven, Vlaams-Brabant, België.

De Cuyper, P., Vandermeerschen, H., Van Ongevalle, J., & Briones Alonso, E. (2021). Hoe kan het Sociaal netwerk- en participatietraject de integratie van nieuwkomers ondersteunen? Een monitoring- en evaluatiekader voor de vierde pijler inburgering. Leuven: Ku Leuven, Hiva.

De Vreese, M. (2019, December 10). Verslag vergadering Commissie voor Binnenlands Bestuur, Gelijke Kansen en Inburgering. Opgehaald van vlaamsparlement.be: https://www.vlaamsparlement.be/nl/parlementair- werk/commissies/commissievergaderingen/1348490/verslag/1349303

Debruyne, P. (2021, februari 18). De Vlaamse regering wil vooral streng zijn voor nieuwkomers. sociaal.net.

Démos vzw. (2014). Inclusieve samenleving: wat bedoelt u daarmee? . Opgehaald van demos.be: https://demos.be/kenniscentrum/artikel/inclusieve-samenleving-wat-bedoe…

Encyclo. (2022). Extrinsieke motivatie definities. Opgehaald van encyclo.nl: https://www.encyclo.nl/begrip/extrinsieke_motivatie

Encyclo. (2022). Operationele doelstelling definitie. Opgehaald van encyclo.nl: https://www.encyclo.nl/begrip/operationele_doelstelling#:~:text=De%20me… %20formulering%20van,omgezet%20in%20een%20reeks%20activiteiten.

Encyclo. (2022). Sociaal Kapitaal Definitie. Opgehaald van encyclo.nl: https://www.encyclo.nl/begrip/sociaal_kapitaal

Encyclo. (2022). Solidariteit definities. Opgehaald van encyclo.be: https://www.encyclo.nl/begrip/solidariteit

Encyclo. (2022). Sociale Groepen Definitie. Opgehaald van encyclo.nl: https://www.encyclo.nl/begrip/sociale_groepen

Ensie. (2017, mei 30). Participatiesamenleving. Opgehaald van ensie.nl: https://www.ensie.nl/anw/participatiesamenleving

ESF. (2020). AMIF. Opgehaald van esf-vlaanderen/be: https://www.esf-vlaanderen.be/nl/amif

ESF. (2021, januari 11). Proeftuinen sociale netwerking en participatie voor inburgeraars. Opgehaald van esf-vlaanderen.be: https://www.esf-vlaanderen.be/nl/oproepen/proeftuinen-sociale- netwerking-en-participatie-voor-inburgeraars

Hendrikx, D. (2018, juni 8). Antwerpen telt meeste nationaliteiten, maar uit hoeveel verschillende landen komen de mensen uit uw gemeente? Gazet van Antwerpen.

Hiva KU Leuven. (2018, november 26). Over Hiva. Opgehaald van hiva.kuleuven.be: https://hiva.kuleuven.be/nl/over-hiva

Hiva KU Leuven. (2022, maart 7). Veelgestelde Vragen (FAQ). Opgehaald van hiva.kuleuven.be: https://hiva.kuleuven.be/sites/vierdepijlerinburgering/faq#Verwachtingen

Hiva KU Leuven. (z.d.). AMIF Proefprojecten. Opgehaald van hiva.kuleuven.be: https://hiva.kuleuven.be/sites/vierdepijlerinburgering/proefprojecten

In-Gent. (z.d. ). Samen Gentenaar: Samen Nederlands praten, Samen Gent leren kennen, Samen activiteiten doen. Opgehaald van file:///Users/borrafemke/Downloads/A6%20samen%20gentenaar_prestige_offset_normal.p df

In-Gent. (z.d.). Buddywerkingen IN-Gent. Opgehaald van in-gent.be: https://www.in- gent.be/samengentenaarvoorjouworganisatie

Jambon, J., & Somers, B. (2021, mei 25). Ontwerp van decreet tot wijziging van het decreet van 7 juni 2013 betreffende het Vlaamse integratie- en inburgeringsbeleid. Opgehaald van docs.vlaamsparlement.be: https://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1708229

Jambon, J., Somers, B., Crevits, H., & Diependaele, M. (2021, juli 16). Besluit van de Vlaamse regering tot wijziging van de regelgeving over het Vlaamse integratie- en inburgeringsbeleid. Brussel, België.

Jonker, J. (2018, april 4). Alles over stakeholders, stakeholdermanagement en de stakeholdertheorie. Opgehaald van managementimpact.nl: https://www.managementimpact.nl/artikel/alles- stakeholders-stakeholdermanagement-en-de-stakeholdertheorie/

Lyssens-Danneboom, V., & Van Robaeys, B. (2016, oktober). Duo-werkingen in Vlaanderen: eerste tussentijds onderzoeksverslag. Opgehaald van kdg.be:

https://www.kdg.be/sites/default/files/tussentijds_onderzoeksrapport_du… eren_09112016.pdf pagina 22

Lyssens-Danneboom, V., & Van Robaeys, B. (2017, juni 19). Buddy, bondgenoot of maatje. Opgehaald van Sociaal.net: https://sociaal.net/achtergrond/buddy-bondgenoot-of-maatje/

(2022). Mondelinge communicatie. (F. Borra, Interviewer)

Politea Uitgeverij. (z.d.). Pascal Debruyne. Opgehaald van politea.be: https://politeia.be/nl/auteurs+en+partners/1202-pascal+debruyne

Reijnen, E. (2014). Wat is de betekenis van mentor? Opgehaald van ensie.nl: https://www.ensie.nl/betekenis/mentor#:~:text=Een%20mentor%20is%20een%2… merus%20voorzag%20Telemachos%20van%20raad.

Sociology Group. (z.d.). Sociale Groep. Opgehaald van stringfixer.com: https://stringfixer.com/nl/Group_(sociology)

Socius . (2007, oktober). Vrijwilligers waarderen. Opgehaald van socius.be: https://socius.be/wp- content/uploads/2016/11/vrijwilligers_waarderen1.pdf

Somers, B. (2019, november 8). Beleidnsota 2019 - 2024 Gelijke kansen, Integratie en Inburgering. Opgehaald van publicaties.vlaanderen.be: https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/32225

Somers, B. (2022, januari 31). Persoonlijke communicatie. Toekomstige regelgeving inburgering en integratie: aandachtspunten voor lokale besturen.

Stad Mechelen. (z.d.). Mozaïek Buddywerking. Opgehaald van mechelen.be: https://www.mechelen.be/mozaiek-buddywerking

Stad Oostende. (z.d. ). Buddywerking Compagnons. Opgehaald van oostende.be: https://www.oostende.be/producten/detail/235/buddywerking-compagnons

Steunpunt Sociaal-Cultureel werk vzw. (z.d.). Toolbox beleidsplanning. Opgehaald van beleidsplanning.socius.be: https://beleidsplanning.socius.be/5-2-operationele- doelstellingen/#:~:text=De%20strategische%20doelstelling%20is%20het,concrete%20doelgr oepen%20of%20bepaalde%20thema's.

Stevens, F. (2019-2020). Cursus Onderzoeksmethodologie. Howest Brugge/Howest Kortrijk, West- Vlaanderen, België.

Stevens, F. (2021-2022). Cursus Onderzoeksmethodologie . Howest Brugge/Howest Kortrijk , West- Vlaanderen, België.

UNHCR België en Luxemburg. (2022). Over Ons. Opgehaald van www.unhcr.org: https://www.unhcr.org/be/nl/over-ons

Van Cauwenberge, S. (2021, juni 26). Vlaams inburgerings - en lokaal integratiebeleid: afstemming en samenwerking cruciaal. Opgehaald van vvsg.be: https://www.vvsg.be/nieuws/vlaams- inburgeringsbeleid-lokaal-integratiebeleid-afstemming-en-samenwerking- cruciaal?query=vierde%20pijler

Van Dale. (2022). Inclusie. Opgehaald van vandale.nl: https://www.vandale.nl/gratis- woordenboek/nederlands/betekenis/inclusie#.YlLtMm5BxQI

van Dale. (2022). Integratie. Opgehaald van vandale.nl: https://www.vandale.nl/gratis- woordenboek/nederlands/betekenis/INTEGRATIE#.YgFwM1jMJQI

Van Dale. (2022). Solidariteit. Opgehaald van vandale.nl: https://www.vandale.nl/gratis- woordenboek/nederlands/betekenis/solidariteit#.YlsGXm5BxQI

van de Pol, S. M. (2013, december). Integratiebeleid in Vlaanderen. Universiteit Antwerpen, Antwerpen, België.

Van Robaeys, B., & De Vuyst, I. (z.d.). Buddywerkingen voor nieuwkomers: van theorie naar praktijk. (S. Oosterlynck, Interviewer)

Villans. (2014, januari). Kennisbundel voor docenten Zorg en Welzijn. Opgehaald van zorgvoorbeter.nl:

https://www.zorgvoorbeter.nl/zorgvoorbeter/media/documents/onderwijs/ke…- sociale-inclusie.pdf

Vlaams Instituut Gezond Leven. (2018). Eerste hulp bij ... Focusgroepen. Howest Brugge, West- Vlaanderen, België.

Vlaams Welzijns Verbond. (2015, oktober 6). 'Verplicht!?' vrijwilligerswerk - Standpunt van het Vlaams Welzijnsverbond. Opgehaald van vlaamswelzijnsverbond.be: https://www.vlaamswelzijnsverbond.be/nieuws/%E2%80%98verplicht%E2%80%99- vrijwilligerswerk-standpunt-van-het-vlaams-welzijnsverbond

Vlaamse Regering. (2022, maart 1). Decreet betreffende het Vlaamse integratie- en inburgeringsbeleid . Opgehaald van codex.vlaanderen.be: https://codex.vlaanderen.be/Portals/Codex/documenten/1023121.html#H1061…

Vlaanderen. (z.d.). Integratie en Inburgering in Vlaanderen. Opgehaald van vlaanderen.be: https://www.vlaanderen.be/integratie-en-inburgering-in-vlaanderen

Vlaanderen. (2021, mei 11). Vlaamse regering keurt ontwerp wijziging integratie- en inburgeringsdecreet definitief goed. Opgehaald van integratiebeleid.vlaanderen.be: https://integratiebeleid.vlaanderen.be/vlaamse-regering-keurt-ontwerp-w…- en-inburgerings-decreet-definitief-goed

Vlaanderen. (z.d.). Vlaamse Regering . Opgehaald van vlaanderen.be: https://www.vlaanderen.be/vlaamse-regering/bart-somers

Vluchtelingenwerk Vlaanderen. (2022). Integratie . Opgehaald van crm.vluchtelingenwerk.be: https://crm.vluchtelingenwerk.be/integratie

VVSG. (z.d.). Algemene buddyprojecten. Opgehaald van vvsg.be: https://www.vvsg.be/kennisitem/vvsg/algemene-buddywerkingen?query=buddy…