Horen, zien en zwijgen
'Het gebeurde in de keuken, het begon met ruzie, met schelden, met gemene dingen zeggen en daarna sloeg hij haar.'
In een gezin in Vlaanderen vindt partnergeweld plaats. De veilige thuishaven wordt een plek van angst, verwarring, agressie en pijn. Niet enkel voor het koppel. Ook voor de kinderen die aanwezig waren op dat moment. Bovenstaand citaat komt dan ook van een meisje die getuige was van het geweld tussen haar ouders. Ze was toen amper 14 jaar oud.
Partnergeweld is een gezinsprobleem
Als we denken aan partnergeweld, dan denken we aan een koppel dat elkaar pijn doet. Die pijn kan fysiek of emotioneel zijn. Misschien loopt iemand wel verwondingen op, misschien wordt één van beide partners op dagelijkse basis uitgescholden. Maar hoe vaak denken we aan de kinderen die bovenaan de trap meeluisteren? Hoe vaak denken we aan die kinderen die horen, zien en zwijgen? Het antwoord op deze vraag klinkt vanuit de hulpverlening zeer duidelijk; te weinig. Het wordt hoog tijd dat wij als samenleving partnergeweld als een gezinskwestie gaan zien en zo doende een beter zicht krijgen op welke gevolgen de aanwezige kinderen ervaren.
Een bachelorproef die inzicht brengt
In de bachelorproef ‘Horen, zien en zwijgen’ ging Femke Van Hese, studente aan Odisee Hogeschool in de opleiding Gezinswetenschappen, op zoek naar de mogelijke gevolgen voor kinderen die getuige zijn van partnergeweld. Zij liep haar laatste jaar stage bij Groep INTRO vzw, meer specifiek bij de begeleiding van daders van partnergeweld waar ze inspiratie vond om over dit onderwerp te schrijven. Door middel van een uitgebreid literatuuronderzoek ging zij op zoek naar eerdere onderzoeken, theorieën, getuigenissen... Van dit materiaal werd gebruik gemaakt om een zo volledig mogelijk beeld te schetsen van alle effecten die kinderen en hun gezin kunnen ervaren als ze in contact komen met partnergeweld in hun gezin van herkomst.
Allereerst werd er gekeken naar de gevolgen voor de ouder-kind relatie. Al snel kon besloten worden dat partnergeweld een negatief effect heeft op deze relatie. Kinderen worden bang als ze zien dat hun ouders ruziemaken en elkaar pijn doen. Dit zorgt ervoor dat kinderen niet meer goed weten wat ze hebben aan de figuren die normaal gezien een belichaming zijn van zorg, troost en veiligheid. De ouders zijn een bron van verwarring geworden.
Ten tweede werd gekeken naar de gevolgen voor het hele gezin. Want niet enkel de ouder-kind relatie wordt aangetast. Het is de hele dynamiek van het gezin die onder druk komt te staan. In het geval van partnergeweld wordt een individueel conflict een conflict tussen partners. Maar we moeten dieper gaan dan dat. Als we een stap verder kijken zien we dat een partnerconflict een gezinsconflict wordt. Een belangrijk voorbeeld is het effect op de relatie tussen broers en zussen die samen het partnergeweld beleven. Partnergeweld zet druk op deze relaties. Het kan zo zijn dat de kinderen een verschillende partij kiezen in het conflict, waardoor ook zij elk aan een kant van de ruzie staan. Ook wordt de geobserveerde agressie soms gekopieerd naar broers of zussen.
Ten slotte werd er gekeken op lange termijn. Wat voor volwassenen worden de kinderen die getuige waren van partnergeweld? Er werd gekeken naar hoe deze kinderen als ze volwassen zijn in het leven staan en hoe zij romantische relaties ervaren. Hier werd iets besloten wat mogelijks nog dramatischer is dan al het voorgaande; kinderen die het partnergeweld zien, hebben een grotere kans om later zelf te vervallen in geweldpleging binnen een romantische relatie. Het kind zal vaak het geobserveerde geweld meedragen tot in de eigen partnerrelaties en dit gaan kopiëren.
Broodnodige veranderingen
In het slotstuk van de bachelorproef ‘Horen, zien en zwijgen’ worden er verschillende voorstellen tot verandering neergeschreven. Deze aanbevelingen kunnen ons als gehele samenleving helpen om een beter vangnet te zijn voor de kinderen die getuige zijn van partnergeweld. We kunnen deze kinderen een stem geven. In één van de belangrijkste veranderingsvoorstellen werd een vorming ontworpen voor alle hulpverleners die in contact komen met daders, slachtoffers en getuigen van partnergeweld. Via deze vorming krijgen hulpverleners meer grip op het onderwerp en krijgen ze handvaten om hun begeleidingen meer te richten op het gehele gezin.
Ook wordt er in de bachelorproef gevraagd naar meer samenwerking tussen verschillende organisaties. Daders, slachtoffers en getuigen worden nu vaak elk afzonderlijk begeleid in de situatie die zij meemaken of meegemaakt hebben. Maar vanuit de studie die in de scriptie ‘Horen, zien en zwijgen’ werd uiteengezet blijkt dat een begeleiding die het gehele gezin bij elkaar zet vaak meer resultaten kan boeken dan een individuele begeleiding met bijvoorbeeld enkel de dader. Zo kunnen de negatieve gevolgen op korte termijn en lange termijn geminimaliseerd of beperkt worden. Op die manier kan er geprobeerd worden om de vicieuze cirkel te doorbreken en zo het geweld permanent te doen stoppen.
Ten slotte wordt ook ons justitiële veld en onze overheid aangesproken. In ‘Horen, zien en zwijgen’ wordt bijvoorbeeld gevraagd naar meer middelen en een inbreng van de praktijkgerichte ervaring uit de hulpverlening bij het maken van nieuwe wetten en alternatieve straffen.
Door het schrijven van deze bachelorproef streeft Femke Van Hese naar een betere toekomst voor de meest kwetsbaren. Want als we niks doen, dan zijn zij de volgende in rij. Zij zijn de slachtoffers van vandaag, maar ook de potentiële daders van morgen. Het is meer dan duidelijk dat daar iets aan gedaan moet worden. Maar dat kan alleen als we het samen doen.
Bibliografie
1712 > Wat is geweld > Partnergeweld en stalking. (z.d.). 1712. Geraadpleegd op 7 januari 2022, van https://1712.be/wat-is-geweld/partnergeweld-en-stalking
Blow, H. (2021, 20 april). De vele gezichten van partnergeweld. Fokus Online. Geraadpleegd op 12 mei 2022, van https://www.fokus-online.be/lifestyle/vrouwen/de-vele-gezichten-van-par…
Brumbaugh, C. C., & Fraley, R. C. (2014). Too fast, too soon? An empirical investigation into rebound relationships. Journal of Social and Personal Relationships, 32(1), 99–118. https://doi.org/10.1177/0265407514525086
Centrum voor Hechting en Trauma, & Heller, L. (2021, 12 juli). Hechting en Trauma. Centrum voor Hechting en Trauma. Geraadpleegd op 17 mei 2022, van https://centrumvoorhechtingentrauma.nl/hechting-en-trauma/
De Cnodder, B. (2016, december). Hechting of hechtenis. Research Gate. Geraadpleegd op 20222–04-29, van https://www.researchgate.net/publication/315492077_Hechting_of_hechtenis
De Facto. (z.d.). De Facto - Anne Neyskens, klinisch psycholoog, gedragstherapeut. Geraadpleegd op 23 mei 2022, van https://www.de-facto.be/page.asp?pageid=63
De Wolff, M., Wilderman, I., & TNO Child Health. (2020). Richtlijnen problematische gehechtheid voor jeugdhulp en jeugdbescherming.
Delsol, U., & Margolin, G. (2004). The role of family-of-origin violence in men’s martial violence perpetration. Clinical Psychology Review, 24(1), 99–122.
Departement Kanselarij en Buitenlandse Zaken. (2021). Huishoudtypes. Geraadpleegd op 1 februari 2022, van https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/huishoudtypes
Develtere, L. (2021, 30 juni). Hilde Van Mieghem: ‘Oudermishandeling is het taboe der taboes’. Sociaal.Net. Geraadpleegd op 14 mei 2022, van https://sociaal.net/verhaal/hilde-van-mieghem-oudermishandeling-als-je-…
Dijkstra, S., Lünnemann, M., Boer, A., Lünnemann, K., & Moors, H. (2019). Huiselijk geweld en geweld in de publieke ruimte. Verwey-Jonker Instituut. https://repository.wodc.nl/handle/20.500.12832/2407
Emmery, K., & Loosveldt, G. (2021, 28 september). Broers en zussen, een match voor het leven? Sociaal.Net. Geraadpleegd op 14 mei 2022, van https://sociaal.net/boek/broers-en-zussen-een-match-voor-het-leven/
Federale Politie - DGR/DRI/BIPOL. (2021). Politiële Criminaliteitsstatistieken België 2000 - 1e semester 2021. https://www.stat.policefederale.be/assets/pdf/crimestat/nationaal/rappo…
Getuige van partnergeweld. (z.d.). Augeo Foundation. Geraadpleegd op 7 januari 2022, van https://www.augeo.nl/nl-nl/kindermishandeling/getuige-van-partnergeweld/
Groen, M., & Van Lawick, J. (2020). Intieme oorlog (8ste editie). Uitgeverij Van Gennep.
Groenen, A. (2021, 1 december). Intieme terreur in relaties: ‘Ik mocht nooit alleen naar de supermarkt’. Sociaal.Net. Geraadpleegd op 14 mei 2022, van https://sociaal.net/achtergrond/intieme-terreur-in-relaties/
Groep INTRO. (z.d.). Groep INTRO - Home. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.groepintro.be/nl/
Hammink, A., Cobussen, M., Van Ruiten-Verkuijl, S., Van Arum, S., Visser, M., De Graaf, I., & Van de Mheen, D. (2015). Veiligheid van kinderen boven alles. Kind & Adolescent Praktijk, 3, 28–34. https://doi.org/10.1007/s12454-015-0031-6
Harold, G. T., & Sellers, R. (2018). Annual Research Review: Interparental conflict and youth psychopathology: an evidence review and practice focused update. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 59(4), 374–402. https://doi.org/10.1111/jepp.12893
Hebbrecht, M. (2016, 10 juli). Empathie: van neurobiologie tot psychodynamiek | Broeders van Liefde. Broeders van Liefde. Geraadpleegd op 7 mei 2022, van https://broedersvanliefde.be/artikel/empathie-van-neurobiologie-tot-psy…
Hellemans, S. (2015). Het welzijn van slachtoffers van partnergeweld. Systeemtherapie, 27(1), 6–19.
Johnson, M. P. (1995). Patriarchal Terrorism and Common Couple Violence: Two Forms of Violence against Women. Journal of Marriage and the Family, 57(2), 283–294. https://doi.org/10.2307/353683
Johnson, S. M. (2004). The Practice of Emotionally Focused Therapy (Vol. 2). Brunner-Routledge.
Kenniscentrum Gezinswetenschappen. (z.d.-a). Alexandre Reynders | Kenniscentrum Gezinswetenschappen. Odisee Hogeschool - Kenniscentrum Gezinswetenschappen. Geraadpleegd op 23 mei 2022, van https://www.kcgezinswetenschappen.be/nl/medewerkers/alexandre-reynders
Kenniscentrum Gezinswetenschappen. (z.d.-b). Patrick Meurs | Kenniscentrum Gezinswetenschappen. Odisee Hogeschool - Kenniscentrum Gezinswetenschappen. Geraadpleegd op 23 mei 2022, van https://www.kcgezinswetenschappen.be/nl/medewerkers/patrick-meurs
Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie. (2019, 29 maart). Veilig, sterk en verder. Geraadpleegd op 17 mei 2022, van https://www.kenniscentrum-kjp.nl/professionals/behandelmethoden/veilig-…
Kind & Gezin & Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. (2017). Stappenplan voor Kinderdagverblijven: aanpak van verontrusting en vroegdetectie van kindermishandeling. https://www.vertrouwenscentrum-kindermishandeling.be/wp-content/uploads…
Leroy, B. (2021). Systeemtherapie. Odisee Hogeschool.
Lücker, P. P. (2013). Het belang van goede nazorg bij schokkende gebeurtenissen. Justitiële verkenningen, 39(3), 41–51. https://repository.wodc.nl/bitstream/handle/20.500.12832/773/jv1303-vol…
Luijk, P. C. M., Beijers, R., & Van Rosmalen, L. (2020). Slaapproblemen bij jonge kinderen: Een pleidooi voor een breder spectrum aan interventies. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde. https://www.narcis.nl/publication/RecordID/oai:repository.ubn.ru.nl:206…
Lünnemann, M. K. M., Steketee, M. J., & Tierolf, B. (2020, 19 juni). Wat als geweld niet stopt? Verwey-Jonker Instituut. Geraadpleegd op 10 april 2022, van https://www.verwey-jonker.nl/publicatie/wat-als-het-geweld-niet-stopt-e…
Mak, J., Steketee, M., & Van der Schuur, W. (2012). Moeders en hun kinderen over partnergeweld. Verwey-Jonker Instituut. https://www.expoo.be/sites/default/files/atoms/files/moeders-en-hun-kin…
Meldcode.nu partnergeweld. (2017, 26 januari). Meldcode.nu. Geraadpleegd op 12 mei 2022, van https://www.meldcode.nu/partnergeweld/
Meurs, P. (2020a). Ontwikkelingspsychopathologie en ouderbegeleiding. Odisee Hogeschool.
Meurs, P. (2020b). Ontwikkelingspsyhologie. Odisee Hogeschool.
Neyskens, A. (2021). Psychodynamiek van de partner- en gezinsrelatie. Odisee Hogeschool.
Odisee Hogeschool. (z.d.). Kenniscentrum Gezinswetenschappen. Geraadpleegd op 23 mei 2022, van https://www.odisee.be/kenniscentrum-gezinswetenschappen?gclid=CjwKCAjw4…
Overbeek, M. (2016). Hulpverlening voor kinderen na partnergeweld. Uitgeverij SWP Amsterdam. https://data.swpportal.com/upload/books/files/pdf.php?hash=5d1981e33fa7…
a2f0bacf5bd&filename=hulpverlening-voor-kinderen-na-partnergeweld_inkijkexemplaar.pdf
Overbeek, M. M., De Schipper, J. C., Lamers-Winkelman, F., & Schuengel, C. (2014). Risk factors as moderators of recovery during and after interventions for children exposed to interparental violence. American Journal of Orthopsychiatry, 84(3), 295–306. https://doi.org/10.1037/ort0000007
Perel, & Peled. (2008). The Fathering of Violent Men: Constriction and Yearning. Violence against women.
Platinck, S., & Uzieblo, K. (2021, 28 september). Geweld tussen broers en zussen: het onzichtbare leed. Sociaal.Net. Geraadpleegd op 14 mei 2022, van https://sociaal.net/achtergrond/siblinggeweld-geweld-tussen-broers-en-z…
Praktijk de Liefde. (2020, 15 mei). Het gezin van herkomst. Hoe kijk je terug? Geraadpleegd op 17 mei 2022, van https://www.praktijkdeliefde.com/gezin-van-herkomst/?cn-reloaded=1
Slaapcentrum Hengelo (ZGT). (2022). Slaapproblemen bij kinderen 18 maanden - 6 jaar. ZGT. Geraadpleegd op 8 mei 2022, van https://www.zgt.nl/aandoening-en-behandeling/onze-specialismen/neurolog…
Slachtofferzorg. (z.d.). Waar kan je terecht? | Slachtofferzorg. Vlaanderen.be - Departement Welzijn Volksgezondheid en Gezin. Geraadpleegd op 23 mei 2022, van https://www.slachtofferzorg.be/waar-kan-je-terecht
Slootmaeckers, J., & Migerode, L. (2017a). Geweldvormen in negatieve interactiecycli [Schema]. Systeemtherapie. https://www.tijdschriftsysteemtherapie.nl/inhoud/tijdschrift_artikel/ST…
Slootmaeckers, J., & Migerode, L. (2017b). Patronen van partnergeweld. Systeemtherapie, 29(1), 6–23. https://www.tijdschriftsysteemtherapie.nl/inhoud/tijdschrift_artikel/ST…
Steketee, M. J. (2017, 13 oktober). De olifant in de (kinder)kamer. Verwey-Jonker Instituut. Geraadpleegd op 10 april 2022, van https://www.verwey-jonker.nl/wp-content/uploads/2020/07/de-olifant-in-d…
Steunpunt Algemeen Welzijnswerk. (2008). Aan de slag! Werken rond partnergeweld binnen de context van een CAW.
Stichting Blijf Groep. (z.d.). En nu ik. . .! Blijf Groep. Geraadpleegd op 17 mei 2022, van https://www.blijfgroep.nl/artikelen/en-nu-ik/
Stichting Perspektief. (2021a, juli 26). Intiem terrorisme zo snel mogelijk stoppen? Perspektief helpt je hierbij! Perspektief. Geraadpleegd op 12 mei 2022, van https://www.perspektief.nl/intiem-terrorisme/
Stichting Perspektief. (2021b, juli 26). Situationeel koppelgeweld stoppen? Perspektief helpt je daarbij! Perspektief. Geraadpleegd op 12 mei 2022, van https://www.perspektief.nl/situationeel-koppelgeweld/
Ter Heide, J. J., Kleber, R., & Mooren, T. (2014). Complex trauma en complexe PTSS. Tijdschrift voor Psychotherapie, 40(5), 347–359. https://doi.org/10.1007/s12485-014-0051-y
UGent. (2020, 13 mei). Eén op vier is slachtoffer van agressie tijdens eerste fase lockdown in België. Universiteit Gent. Geraadpleegd op 1 maart 2022, van https://www.ugent.be/nl/actueel/archief-corona/een-op-vier-is-slachtoff…
Van Braeckel, L. (2021, 24 september). 1712: meer oproepen door corona. Weliswaar. Geraadpleegd op 1 maart 2022, van https://www.weliswaar.be/1712
Van Britsom, R., & Vanhoof, J. (2021). Gedragstraining - Intrafamiliaal geweld. Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.
Van der Knaap, L. M., El Idrissi, F., & Bogaerts, S. (2010). Daders van huiselijk geweld. Boom Juridische uitgevers. https://www.wodc.nl
Van Dijken, S. (2022, 22 februari). John Bowlby | Biography, Attachment Theory, & Facts. Encyclopedia Britannica. Geraadpleegd op 20 april 2022, van https://www.britannica.com/biography/John-Bowlby
Van Eldik, N., & Pillen, S. (2020). Slaapproblemen bij kinderen en jeugdigen. Slaapstoornissen in de psychiatrie, 469–497. https://doi.org/10.1007/978-90-368-2524-5_20
Van Schaik, N., & Hermanns, J. (2011). Van getuige naar dader? Sozio, 102, 26–31. https://www.researchgate.net/publication/324866294_Van_getuige_naar_dad…
Vandermeeren, R., & Schoofs, H. (2018, 3 december). Mentaliseren Bevorderende Therapie in Asster | Broeders van Liefde. Broeders van Liefde. Geraadpleegd op 20 april 2022, van https://broedersvanliefde.be/artikel/mentaliseren-bevorderende-therapie…).
Vansteenkiste, M., & Soenens, B. (2018). Vitamines voor groei (3de editie). Acco.
VDAB. (z.d.). Bachelor in de Gezinswetenschappen | VDAB. Geraadpleegd op 22 mei 2022, van https://www.vdab.be/opleidingen/aanbod/O-AMI-E03816/Bachelor_in_de_Gezi…
Verdult, R. (2005). Hechting: Risico of bescherming? Huisarts Nu, 34(2), 70–78. https://www.domusmedica.be/sites/default/files/H34_2_Hechting.pdf
Verso. (z.d.). Een opleidingsplan opstellen. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://verso-net.be/themas/hrwijs/hrwijs-detail/2019/08/13/Een-opleidi…
Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. (z.d.-a). Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. Geraadpleegd op 23 mei 2022, van https://www.vertrouwenscentrum-kindermishandeling.be/
Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. (z.d.-b). Voor hulpverleners. Geraadpleegd op 23 mei 2022, van https://www.vertrouwenscentrum-kindermishandeling.be/voor-hulpverleners/
Verwijs, L. M., & Lünnemann, K. D. (2012). Partnergeweld: Achtergrond en risicofactoren. Verwey-Jonker Instituut. https://www.verwey-jonker.nl/doc/vitaliteit/7154_Partnergeweld_POD_web…
Vissers, I. & Expertisecentrum Veiligheid Avans Hogeschool. (2014, juli). Mannen over hun vaderschap na partnergeweld.
VZW Zijn. (z.d.). vzwzijn.be » Enkele cijfers. VZW Zijn. Geraadpleegd op 7 januari 2022, van https://www.vzwzijn.be/wat-is-geweld/enkele-cijfers
