"Ik rouw om een niet-geleefde jeugd" – Vlaamse mannen aan het woord over seksueel misbruik tijdens hun minderjarigheid
Een studente criminologie van de UGent met een grote interesse in genderstereotypen en seksueel grensoverschrijdend gedrag, bevroeg in het voorjaar 2022 tien mannen tussen de 26 en 67 jaar over het seksueel misbruik dat voor hun 18e jaar plaatsvond. De welzijnsgevolgen zijn talrijk en vooral ook ernstig, zoals blijkt uit de resultaten in haar masterproef “Ik had heel iemand anders kunnen zijn…”. Depressieve gevoelens, herhaalde zelfmoordpogingen, angst, het vermijden van seks of een seksverslaving en heel veel schaamtegevoelens worden als meest voorkomende gevolgschade vernoemd.
Het slachtoffer was heel jong en de dader veelal een mannelijke bekende
Het stereotiepe beeld van een vreemde dader die kinderen ontvoert en misbruikt, blijkt niet altijd te kloppen. Hoewel er bij drie slachtoffers sprake was van een onbekende dader, werden de meesten aangerand en/of verkracht door een mannelijk familielid, een leraar, een chiroleider, een trainer of een kinderoppas. Het misbruik gebeurde voor het eerst toen het slachtoffer tussen 5 en 10 jaar was en ging soms jarenlang door. Sommige slachtoffers – zij beschrijven zichzelf liever als “overlever” – kregen te maken met meer dan één misbruik, telkens door een andere dader. Slechts iets meer van de helft deed aangifte bij de politie en dit pas wanneer zij al volwassen waren. Zij onthulden het misbruik soms aan hun ouders, maar die minimaliseerden het of gingen er niet verder op in. Het imago naar de buitenwereld van een “normaal” gezin diende immers in stand te worden gehouden.
Het welzijn wordt sterk geschonden
Het misbruik had grote psychische gevolgen die tot lang in de volwassenheid blijven doorlopen. De slachtoffers trachten hun gevoelens en gedachten weg te drukken en vluchten vaak in een excessieve tijdsbesteding aan werk of hobby’s of in alcohol of ander middelengebruik om de pijn te verzachten. Zij kampen allemaal met depressieve gevoelens waardoor een opname in een psychiatrische instelling soms noodzakelijk was. Alarmerend is zeker dat zij bijna allemaal één of meerdere zelfmoordpogingen achter de rug hebben. Begrijpelijk is hun woede naar de dader, en zij voelen ook boosheid naar de ouders of andere volwassenen die het misbruik hadden kunnen voorkomen of doen stoppen. De relatie met hun partner en kinderen is vaak ernstig verstoord omdat ook zij de impact van het misbruik ondervinden. Uit angst om zelf als dader gezien te worden, durven de slachtoffers (hun) kinderen niet knuffelen of wassen, en zijn ze als ouder dikwijls overbeschermend in contacten met mannelijke volwassenen. Ze maken soms moeilijk vrienden omdat ze heel wantrouwig zijn en voelen zich vaak eenzaam en sociaal geïsoleerd.
Vermijden van seks maar ook promiscuïteit
Dat alle participanten zeiden ernstige seksuele problemen te hebben (gehad) is niet verwonderlijk omdat door de prille leeftijd waarop het misbruik begon hun normale seksuele ontwikkeling verstoord werd. Dit leidt er bij sommigen toe dat zij seks gaan vermijden omdat zij dan geconfronteerd worden met flashbacks over de dader, die zo als het ware “deelneemt” aan de handelingen. De meeste slachtoffers vertoonden risicovol seksueel gedrag met talrijke partners, wat in de psychologie wordt verklaard vanuit een herhalingsdrang naar het seksuele trauma.
Culturele stereotypen over gepast mannelijk gedrag leiden tot schuld en schaamte
In onze maatschappij gelden nog steeds stereotiepe aannames over hoe een man zich hoort te gedragen. Jongens groeien op met de idee dat zij sterk moeten zijn en voor zichzelf moeten kunnen zorgen, en deze sociale genderrol wordt ook door hen zelf eigen gemaakt. Dit leidt tot grote schuld- en schaamtegevoelens. Zij zoeken de aanleiding van het misbruik vaak (gedeeltelijk) in hun eigen uiterlijk of gedrag, vinden dat zij als jongen niet genoeg weerstand hebben geboden en voelen zich beschaamd om erover te praten. Een ander gevolg van de mannelijke stereotypen en het feit dat hun dader een man was, is dat zowel de heteroseksuele als de homoseksuele participanten lange tijd verward waren over hun seksuele geaardheid.
Therapie, veerkracht en zingeving
De meeste slachtoffers zeiden op weg te zijn naar herstel, al gaat dit vaak met vallen en opstaan. Bijna alle slachtoffers konden terecht bij een professionele hulpverlener wat een positieve invloed had op hun verwerkingsproces. Ook hun deelname aan een zelfhulpgroep seksueel geweld werd ervaren als een sterke steun. De meesten vertonen een grote veerkracht en het is bemoedigend dat een aantal van hen zich benoemt als “een strijder” met een “vechtersmentaliteit” die “het vlammetje in zichzelf durft te volgen”. Ondanks alle pijn zeggen sommige respondenten dat zij door het misbruik meer zelf- en mensenkennis hebben gekregen, en trachten zij zin te geven aan wat hen overkwam door zich in te zetten om andere slachtoffers te ondersteunen.
Nood aan gespecialiseerde kennis en maatschappelijke bewustwording
Omwille van de specifieke problemen bij mannelijke slachtoffers benadrukt de onderzoeker dat professionele hulpverleners een goed inzicht moeten hebben in deze problematieken. Zeker ook de zedeninspecteurs bij de politie, de hulpverleners in de Zorgcentra na Seksueel Geweld en traumatherapeuten zouden dit in hun opleiding best meekrijgen. Een brede maatschappelijke bewustwording is nodig omdat door de culturele stereotypen en mythes de gevolgen bij mannelijke slachtoffers nog steeds onderschat worden. Ten slotte zouden ook de partner en de kinderen van het slachtoffer best mee in de therapie betrokken worden omdat ook zij gevolgen van het misbruik ondervinden.
Heb je vragen of zoek je hulp?
https://www.zelfhulp.be/zoek-een-zelfhulpgroep/seksueel+misbruik
https://www.seksueelgeweld.be/zorgcentra-na-seksueel-geweld-wat-voor-wie-waar
Meer informatie over het onderzoek en contact:
Promotor: Christophe.Vandeviver@UGent.be
Bibliografie
Bibliografie
Agentschap Zorg en Gezondheid (2018, oktober 11). Identificatie en aanpak van seksueel geweld bij kinderen. Opgehaald van www.gezondheidenwetenschap.be/: https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/identificatie-en-aanp…
BIBLIOGRAPHY
Ahrens, C., Cabral, G., & Abeling, S. (2009). Healing or hurtful - Sexual assault survivor's interpretations of social reactions form support providers. Psychology of Women Quarterly, 33(1), 81-94.
Allen, B., Tellez, A., Wevodau, A., Woods, C., & Percosky, A. (2014). The Impact of Sexual Abuse Committed by a Child on Mental Health in Adulthood. Journal of Interpersonal Violence, Vol. I-16.
Barth, J., Bermetz, L., Heim, E., Trelle, S., & Tonia, T. (2012). The current prevalence of child sexual abuse worldwide: a systematic review and meta-analysis. International Journal of Public Health.
Beijeman-Spronk, J. (2019). Seksualiteit na seksueel misbruik in de jeugd. NCOI Opleidingsgroep.
Ben-David, S., & Silfen, P. (1993). Rape, death and resurrection: Male reactions after Disclosure of the Secret of Being a Rape Victim. Med Law, 12: 181-183.
Berg, J. v., Ekhart, T., & Woertman, L. (2004). De man als slachtoffer van seksueel misbruik: beïnvloedende factoren bij het toekennen van slachtofferstatus. Tijdschrift voor Seksuologie, Vol. 28: 123-127.
Bianic, I., Engelhard, I., & Sijbrandij, M. (2014). Posttraumatische stressstoornis en seksuele problemen na seksueel geweld. Tijdschrift voor Gedragstherapie, 4:1-10.
Bicanic, I., & Minnen, A. v. (2019). Jongens en mannen als slachtoffer van seksueel geweld. Psyxpert, Jg. 5 ed. 1 2019-1.
Bijleveld, C. (2013). Methoden en technieken van onderzoek in de criminologie. Den Haag: Boom Lemma.
Bosc, M. (2000). Assessement of social functioning in depression. Comprehensive Psychiatry, 41(1), 63-69.
Bourke, B. (2014). Postiononality: Reflecting on the Research Process. The Qualitative Report, Vol. 19, 1-9.
Brayley, H., Cockbain, E., & Gibson, K. (2014). Rapid evidence assessement - the sexual exploitation of boys and youn men. London: The Nuffield Foundation.
Briere, J. (1992). Methodological issues in the study of sexual abuse effects. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 30, 196-203.
Buysse, A., Caen, M., Dewaele, A., Enzlin, P., Lievens, J., T'Sjoen, G., (red.), H. V. (2013). Sexpert - seksuele gezondheid in Vlaanderen. Gent: Academia Press.
Chen, L., Muras, M., Paras, M., Colbenson, K., Sattler, A., Goranson, E., & al., e. (2010). Sexual abuse and lifetime diagnosis of psychiatric disorders. Systematic review and meta-analysis. Mayo Clinic Proceedings, Vol. 85, 618-629.
Dalby, J., Hart, R., & Russel, W. (2021). Childhood sexual abuse of boys as gender-based violence. Academia Letters, Article 3092.
Davies, M., & Rogers, P. (2006). Perceptions of male victims in depicted sexual assaults: A review of the literature. Agression and Violent Behavior, Vol. 11 - pp. 367-377.
De Schrijver, E., Platinck, S., Kool, U., De Schrijver L., & Uzieblo, K (2021): Competentieprofiel voor Klinisch Psychologen met Expertise in Psychotrauma. Addendum: voorstel opleidingstraject voor traumapsychologen. Brussels: Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen.
Death, J. (2013). 'They Did Not Believe Me': Adult Survivors' Perspectives of Child Sexual Abuse by Personnel in Christian Institutions. Brisbane: Crime and Justice Research Centre.
Decorte, T., & Zaitch, D. (2016). Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (Derde, grondig herwerkte ed.). Leuven: Acco.
Delfos, M. F. (1994). De ontwikkeling van intimiteit - Een ontwikkelingspsychologisch model gekoppeld aan een model van de gevolgen van seksueel misbruik. Tijdschrift voor Seksuologie, Jg. 18, nr. 4, 282-292.
Demasure, K. (2006). Schuld en schaamte bij slachtoffers van seksueel misbruik. Rondom Gezin, Jg. 27, nr.1, 1-8.
Duriesmith, D. (2020). Engaging or changing men? Understandings of masculinity and change in the new 'men, peace and security' agenda. Peacebuilding, 8:4, 418-431.
Federale Overheidsdienst Justitie. (2022, maart 31). Kadernota Integrale Veiligheid 2022-2024. Opgehaald van www.justitie.belgium.be/nl: https://justitie.belgium.be/nl/publicaties/kadernota_integrale_veilighe…
Finkelhor, D., & Browne, A. (1985). The Traumatic Impact of Child Sexual Abuse: A Conceptualization. American Journal of Orthopsychiatry, Vol. 55 (4) - pp. 530-541.
Fomenko, E., Baert, S., & Keygnaert, I. (2021). Zorgcentra na Seksueel Geweld in België - Jaarrapport 2020. Gent: Universiteit Gent-ICRH.
Glasser, M., Kolvin, I., Campbell, D., Glasser, A., & Leitch, I. (2001). Cycle of child sexual abuse: links between being a victim and becoming a perpetrator. British Journal of Psychiatry, 179, 482-494.
Greenfield, M. (1990). Disclosing incest: The relationships that make it possible. Journal of Psychosocial Nursing, vol . 28, 20-23.
Haeken, S. V., & Verdonck, E. (2018). Geweld, gemeten en geteld scholenonderzoek 2018 - Aanbevelingen in de aanpak van geweld tegen kinderen en jongeren. Leuven: UC Leuven/Limburg.
Hilton, A. (2008). "I thought it could never happen to boys" - Sexual Abuse & Exploitation in Cambodia. Cambodia: Social Services of Cambodia.
Hornor, G. (2002). Child Sexual Abuse: Psychological Risk Factors. Journal of Pediatric Health Care, Vol. 16, 187-192.
Hughes, T., McCabe, S., Wilsnack, S., & West, B. (2010). Victimization and substance use disorders in a national sample of heterosexual and sexual minority women and men. Addiction, Vol. 105(12): 2130-2140.
Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. (2014). Seksueel geweld. Wat nu? Opgehaald van www.igvm-iefh.belgium.be/nl: https://igvm-iefh.belgium.be/sites/default/files/downloads/75%20-%20Sek…
Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. (2021, november 25). Nationaal actieplan in de strijd tegen gendergerelateerd geweld 2021-2025 - Strategische pijlers en belangrijkste maatregelen. Opgehaald van www.igvm-iefh.belgium.be/: https://igvm-iefh.belgium.be/sites/default/files/20211125-nap-2021-2025…
Jacob, C., & Veach, P. (2005, 52(3):284-297). Intrapersonal and familial effects of child sexual abuse on female partners of male survivors. Journal of Counseling Psychology, 52(3):284-297.
Kedde, H. (2012). Seskuele disfuncties in Nederland: prevalentie en samenhangede factoren. Tijdschrift voor Sexuologie, 36-2, 98-108.
Keygnaert, I., & Melkebeke, I. V. (2018). Zorg voor slachtoffers van seksueel geweld - Gids voor steunfiguren. Gent, België: ICRH - UGent.
Kok, R., Matthijsen, A., & Marijnissen, R. (2005). Psychische gevolgen op oudere leeftijd van seksueel misbruik in de jeugd. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, Vol. 17 - pp. 905-908.
Krug, E. G. (2002). World report on violence and health. Opgehaald van www.who.int/: https://apps.who.int/iris/handle/10665/42495
Leuw, E., Bijl, R., & Daalder, A. (2004). Seksuele delinquentie. Den Haag: Wetenschappelijk onderzoeks- en documentatiecentrum.
Liu, R. T., Scopelliti, K. M., Pittman, S. K., & Zamora, A. (2018). Childhood maltreatment and non-suicidal self-injury: A systematic review and meta-analysis. Lancet Psychiatry, 5(1): 51-64.
Loeb, T. B., Williams, J., Chin, D., Wyatt, G., & Carmona, J. V. (2002). Child Sexual Abuse: Associations With the Sexual Functioning of Adolescents and Adults. Annual Review of Sex Research, 13:1, 307-345.
Lotgenoten Seksueel Geweld. (2022). Informatie voor mannen en jongens die seksueel misbruikt zijn. Opgehaald van www.lotgenotenseksueelgeweld.nl/: https://www.lotgenotenseksueelgeweld.nl/seksueel-misbruik-van-mannen-en…
Mortelmans, D. (2013). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden (4e herziene ed.). Leuven: Acco.
Naezer, M. (2011). Ouders aan het woord - Over vader- en moederschap na seksuele kindermishandeling in het verleden. Vereniging tegen seksuele kindermishandeling binnen gezin, familie en andere vetrouwensrelaties.
Nagtegaal, M. (2012). Gerapporteerde problemen van slachtoffers van seksueel misbruik in de kindertijd - Een meta-review. Den Haag: Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum.
Okur, P., Knaap, L. v., & Bogaerts, S. (2014). Copingstrategieën en hulpbehoefte na sekuseel misbruik in de kindertijd: jongeren aan het woord. Tijdschrift voor Seksuologie, 38-3, 105-110.
O'Leary, P. (2009). Men who were sexually abused in childhood: Coping strategies and comparisions in psychological functioning. Child Abuse & Neglect, 33:471-479.
Ouellete, M. (2009). "Some Things Are Better Left Unsaid": Discourses of the Sexual Abuse of Boys. Jeunesse: Young People, pp. 66-93.
Peerden, A. (2001-2012). De relatie tussen slachtofferschap van seksueel misbruik in de kinderjaren en de ontwikkeling van gedragsproblemen, resulterend in delinquent gedrag. Nederland: Universiteit van Tilburg.
Pereda, N., Guilera, G., Forns, M., & Gómez-Benito, J. (2009). The prevalence of child sexual abuse in community and student samples: A meta-analysis. Clinical Psychology Review, Vol. 29 - pp. 328-338.
Peterson, Z.D., Voller, E.K., Polusny, M.A., & Murdoch, M. (2011). Prevalence and consequences of adult sexual assault of men: Review of empirical findings and state of the literature. Clinical Psychology Review, 31(1), 1-24.
Piekaar, P. (1994). Seksueel misbruik van jongens: een nieuw sociaal probleem ? Amsterdams Sociologisch Tijdschrift, Vol. 21 nr 2: 30-50.
Pieters, J., Italiano, P., Offermans, A., & Hellemans, S. (2010). Ervaringen van vrouwen en mannen met psychologisch, fysiek en seksueel geweld. Brussel: Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen.
Reemst, L. v., Fischer, T., & Dongen, S. v. (2013). Risicofactoren voor herhaald slachtofferschap - Een literatuurscan. Rotterdam: Eramsus Universiteit.
Romano, E., & Luca, R. D. (1999). Male sexual abuse: a review of effects, abuse characteristics, and links with later psychological functioning. Agression and Violent Behavior, 6 (2001), 55-78.
Romano, E., & Luca, R. D. (2001). Male sexual abuse: a review of effects, abuse characteristics, and links with later psychological functioning. Pergamon - Agression and Violent Behavior, Vol. 6: 55-78.
Romano, E., & Luca, R. D. (2005). An Individual Treatment Programme for Sexually Abused Adult Males: Description and Preliminary Findings. Wiley InterSience, Vol. 14: 40-56.
Schapansky, E., Depraetere, J., Keygnaert, I., & Vandeviver, C. (2021). Seksueel geweld in België: Aard, omvang en risicofactoren van slachtofferschap van seksueel geweld in een nationaal representatieve bevolkingssteekproef. PANOPTICON, 42(3), 227-49.
Schouten, P. J. (2020). Traumaseksualiteit - Als jongen seksueel misbruikt - Mannen tussen slachtoffer en daderschap. Utrecht: Uitgeverij Eburon.
Taylor, S., & Norma, C. (2012). The ties that bind: Family barriers for adult women seeking to report childhood sexual assault in Australia. Women's Studies International Forum, 1- 11.
Thomas, S., Alexander, A., Divakaran, J., & Kallivayalil, R. (2022). The coping skills and quality of life among rape survivors - A descriptive study from Kerala. Indian Journal of Psychiatry, 387-394.
Voorintholt, H. (2002). Anders was ik misschien nu wel minister geweest... Delft: Eburon.
Wark, J., J, & Vis. (2018). Effects of Child Sexual Abuse on the Parenting of Male Survivors. Trauma, Violence & Abuse, VOl. 19, No. 5, 499-511.
Weber, F., Gearing, J., Davis, A., & Conlon, M. (1992). Prepubertal initation of sexual experiences and older first partner predict promiscuous behavior of delinquent adolescent males-unrecognized child abuse ? Journal of Adolescent Health, Vol. 13 , 600-605.
World Health Organization. (2016, August 31). Strengthening the medico-legal response to sexual violence. Opgehaald van www.who.int/: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-RHR-15.24
