Kleuters die stotteren: wat weet de eerstelijnszorg erover?

Steffi
Snijders

“Als je kind stottert, wacht je best gewoon af en dan gaat het vanzelf weer over.” Stel je even voor dat je dit van je huisarts te horen krijgt. Denk je dan dat dit een correct advies is?

Helaas is het een verkeerd advies en wordt het in Vlaanderen nog te vaak gegeven door sommige zorgprofessionals. Uit bevragingen van de voorbije drie jaar blijkt dat meer dan 70% van de professionals uit de eerstelijnszorg aangeeft dat ze onvoldoende kennis bezit over stotteren. Wel is er veel interesse om extra kennis op te doen, maar meer dan de helft weet dan weer niet waar ze materiaal over stotteren bij kleuters kunnen vinden, zoals brochures. Welke invloed heeft dit op hun doorverwijsgedrag?

Waar gaat dit onderzoek over?

De voorbije drie jaar werden verschillende professionals uit de eerstelijnszorg in Vlaanderen bevraagd over hun kennis over stotteren bij kleuters: 305 kleuterleerkrachten, 213 zorgcoördinatoren, 63 huisartsen, 9 kinderartsen, 65 artsen van Kind & Gezin en 82 verpleegkundigen van Kind & Gezin.

In ons onderzoek gingen we na welke kennis er juist ontbreekt bij deze professionals. Onze methodiek bestond hierbij uit drie stappen:

1. Meta-analyse van de afzonderlijke bevragingen

De resultaten uit de eerder uitgevoerde onderzoeken werden samengenomen om uitspraken te kunnen doen over de kennis over stotteren bij kleuters in de eerstelijnszorg. Hieruit kon worden afgeleid waar de hiaten juist zitten bij de verschillende zorgprofessionals.

2. Ontwikkelen van informatiemateriaal

Op basis van de eerder uitgevoerde meta-analyse werden zeven topics gekozen die we de professionals willen bijbrengen aan de hand van een poster, een website, een brochure en een informatievideo. Om deze materialen van informatie te kunnen voorzien, werd een beknopte literatuurstudie uitgevoerd.

3. Een focusgroep

Tot slot werd aan de hand van een focusgroep nagegaan wat de professionals uit de eerste lijn vonden van de poster en de website. De eerste versie van de poster en de eerste versie van de website werden getoond aan een zorgcoördinator, een kleuterleerkracht, een ouder en linguïst, een ouder van een kleuter, een arts van Kind & Gezin, een huisarts en een logopedist gespecialiseerd in stotteren. Ze gaven mondeling feedback en formuleerden suggesties voor de poster en de website. Deze feedback en suggesties werden meegenomen naar de definitieve versies van onze informatiematerialen.

De oorzaak

De deelnemers van dit onderzoek vonden het moeilijk om aan te geven wat de precieze oorzaak is van stotteren. Recent onderzoek toont aan dat stotteren voornamelijk verklaard kan worden door genetische factoren. Emoties kunnen stotteren doen verergeren, maar zijn geen oorzaak.

36,1% van de leerkrachten en 51,6% van de zorgcoördinatoren wisten dat genetische factoren een mogelijke oorzaak van stotteren zijn. Respectievelijk 53,8% en 41,8% van de kleuterleerkrachten en de zorgcoördinatoren dachten dat emoties en stress de oorzaken zijn. Van de huisartsen, kinderartsen en verpleegkundigen van Kind & Gezin denkt meer dan 60% dat stotteren ontstaat door emoties en stress. Enkel bij de artsen van Kind & Gezin scoorde het antwoord dat genetische factoren een mogelijke oorzaak zijn, hoog (75,4%).

Wees er snel bij

Bijna de helft van alle deelnemers wacht om een kleuter door te verwijzen naar een logopedist gespecialiseerd in stotteren. Iets meer dan de helft van de deelnemers doet dit wel meteen. Welke groep maakt dan de juiste keuze?

Vroeger werd vaak een ‘wait and see’ strategie toegepast. Dit wil zeggen dat men niet doorverwees naar een logopedist, omdat men ervan uitging dat het stotteren zou verdwijnen. Een vroege identificatie van stotteren is echter net cruciaal, aangezien het onmogelijk is met zekerheid te voorspellen of een kind spontaan zal herstellen. Daarnaast heeft een behandeling op jonge leeftijd de grootste kans op succes.

Praat erover

Bijna de helft van de leerkrachten en zorgcoördinatoren (46,9%) denkt dat het beter is om niet over het stotteren te spreken met het kind. Meer dan de helft van de kinderartsen (55,6%) en iets meer dan een derde van de verpleegkundigen en artsen van Kind & Gezin (43,9% en 32,3%) denken eveneens dat het beter is niet over het stotteren te spreken met het kind. Enkel bij de huisartsen is slechts 16,1% het eens met deze stelling.

Uit onderzoek blijkt nochtans dat het bespreekbaar maken van het stotteren en de hiermee gepaarde emoties net belangrijk kan zijn voor het niet verergeren van de problematiek.

Resultaat

De resultaten van de meta-analyse bevestigen dat professionals onvoldoende kennis bezitten over stotteren bij kleuters zoals ze zelf verwoordden in eerder onderzoek. Bovenstaande adviezen en nog meer informatie werden weergegeven op een website, poster, brochure en informatievideo. De informatie komt uit vijf bronnen die werden gevonden tijdens het literatuuronderzoek.

De verschillende informatiematerialen zouden ervoor kunnen zorgen dat professionals in de eerstelijnszorg meer kennis bezitten over stotteren bij kleuters. Bijgevolg zal hun doorverwijsgedrag adequater zijn.

Maak jij mee het verschil?

Het is enorm belangrijk dat kleuters die stotteren op tijd worden doorverwezen. Stotteren kan immers een grote impact hebben op het leven van de persoon die stottert en diens omgeving. Ook jij kan onze informatiematerialen delen, zodat leerkrachten, zorgcoördinatoren, artsen en verpleegkundigen correct geïnformeerd worden. Op deze manier kunnen ze kinderen die stotteren op tijd doorverwijzen naar een logopedist gespecialiseerd in stotteren.  

Welke adviezen kan je reeds zelf toepassen wanneer je in contact komt met een kleuter die stottert?

  • Neem de tijd voor een gesprek met het kind.
  • Blijf ontspannen kijken terwijl je luistert.
  • Wacht je beurt af om te spreken en onderbreek het kind niet.
  • Reageer op wat het kind zegt en niet op hoe het spreekt.

Meer informatie kan je steeds terugvinden op onze website:

https://www.thomasmore.be/stotteren-bij-kleuters

Of scan de QR-code:

Bibliografie

Aernouts, L. (2021). Kennis en doorverwijsgedrag van stotteren bij artsen en verpleegkundigen van Kind en Gezin: Invloed van jaren ervaring en het al dan niet kennen van een persoon die stottert (Niet-gepubliceerd eindwerk). Thomas More Hogeschool, Antwerpen.

Agentschap Zorg en Gezondheid (2017). Een geïntegreerde zorgverlening in de eerste lijn. Beschikbaar op https://www.zorg-en-gezondheid.be/sites/default/files/2022-04/CELZ%20beleidstekst%20hervorming%20eerstelijnszorg.pdf

Ambrose, N., & Yairi, E. (1999). Normative disfluency data for early childhood stuttering. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 42(4), 895–909. https://doi.org/10.1044/jslhr.4204.895 

Beirinckx, B. (2020). Kennis en doorverwijsgedrag van stotteren bij kleuterleerkrachten (Niet-gepubliceerd eindwerk). Thomas More Hogeschool, Antwerpen.

Bezemer, M., Bouwen, J., & Winkelman, C. (2008). Achtergronden en ontwikkeling van stottertherapie: Logopedische therapie of onderdeel van een vrije markt?. Logopedie en Foniatrie, 12, 380- 386.

Bezemer, M., Bouwen, J., & Winkelman, C. (2018). Stotteren: Van theorie naar therapie (3e ed.). Coutinho.

Blood, G. W., & Blood, I. M. (2004). Bullying in adolescents who stutter: Communicative competence and self-esteem. Contemporary Issues in Communication Science and Disorders, 31, 69–79. https://doi.org/10.1044/cicsd_31_s_69

Boey, R. A., Van de Heyning, P. H., Wuyts, F. L., Heylen, L., Stoop, R., & De Bodt, M. S. (2009). Awareness and reactions of young stuttering children aged 2–7 years old towards their speech disfluency. Journal of Communication Disorders, 42(5), 334–346. https://doi.org/10.1016/j.jcomdis.2009.03.002

Bosmans, L. (2021). Kennis en doorverwijsgedrag van stotteren bij artsen en verpleegkundigen van Kind en Gezin (Niet-gepubliceerd eindwerk). Thomas More Hogeschool, Antwerpen.

Bouzian, H. (2020). Kennis en doorverwijsgedrag van stotteren bij zorgcoördinatoren (Niet-gepubliceerd eindwerk). Thomas More Hogeschool, Antwerpen. 

Conture, E. G., & Kelly, E. M. (1991). Young stutterers’ nonspeech behaviors during stuttering. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 34(5), 1041–1056. https://doi.org/10.1044/jshr.3405.1041

Conture, E. (1996). Treatment efficacy: stuttering. Journal of Speech and Hearing Research, 39(5), 18-26. https://doi.org/10.1044/jshr.3905.s18

El Harouni, I. (2018). De adviserende rol van pedagogisch medewerkers bij peuters met stotterverschijnselen (bacheloronderzoek). Geraadpleegd van HBO Kennisbank. https://hbo-kennisbank.nl/details/sharekit_hr:oai:surfsharekit.nl:bedfbf36-3f0c-4cdc-8c0e-b4a83f3da7ed?has-link=yes&q=De+adviserende+rol+van+pedagogisch+medewerkers+bij+peuters+met+stotterverschijnselen&c=0

Forrester, L., Bryce, E., & Mediaa, A. (2010). Clean hands for life: results of a large, multicentre, multifaceted, social marketing hand-hygiene campaign. Journal of Hospital Infection, 74(3), 225–231. https://doi.org/10.1016/j.jhin.2009.10.027

Frigerio‐Domingues, C., & Drayna, D. (2017). Genetic contributions to stuttering: the current evidence. Molecular Genetics & Genomic Medicine, 5(2), 95–102. https://doi.org/10.1002/mgg3.276

Guttormsen, L., Yaruss, J., Næss, K. (2021). Parents' perceptions of the overall impact of stuttering on young children. American Journal of Speech-Language Pathology, 30(5), 2130-2142. https://doi.org/10.1044/2021_ajslp-20-00113

Hansen, E. H., Sandvik, B. M., Teige, A.-M., Antypas, K., Guttormsen, L. S., & Næss, K.-A. B. (2021). Early identification of children who stutter – a survey of assessments made by public health nurses. Sykepleien Forskning, (83692), e–83692. https://doi.org/10.4220/sykepleienf.2021.83692en

Iverach, L., O’Brian, S., Jones, M., Block, S., Lincoln, M., Harrison, E., … Onslow, M. (2009). Prevalence of anxiety disorders among adults seeking speech therapy for stuttering. Journal of Anxiety Disorders, 23(7), 928–934. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2009.06.003

Jenkins, H. (2010). Attitudes of teachers towards dysfluency training and resources. International Journal of Speech-Language Pathology, 12(3), 253–258. https://doi.org/10.3109/17549500903266071

Kerr, J., Eves, F., & Carroll, D. (2001). Getting more people on the stairs: the impact of a new message Format. Journal of Health Psychology, 6(5), 495–500. https://doi.org/10.1177/135910530100600503

Kind en Gezin (2021). https://www.kindengezin.be/

Langevin, M., Packman, A., & Onslow, M. (2010). Parent perceptions of the impact of stuttering on their preschoolers and themselves. Journal of Communication Disorders, 43(5), 407–423. https://doi.org/10.1016/j.jcomdis.2010.05.003

Lees, R., Stark, C., Baird, J., & Birse, S. (2000). Primary care professionals’ knowledge and attitudes on speech disfluency in pre-school children. Child Language Teaching and Therapy, 16(3), 241–254. https://doi.org/10.1177/026565900001600302

Lieger, O., Graf, C., El-Maaytah, M., & Von Arx, T. (2009). Impact of educational posters on the lay knowledge of school teachers regarding emergency management of dental injuries. Dental Traumatology, 25(4), 406–412. https://doi.org/10.1111/j.1600-9657.2009.00798.x

Lindsay, A., Langevin, M. (2017). Psychological counseling as an adjunct to stuttering treatment: Clients’ experiences and perceptions. Journal of Fluency Disorders, 52, 1–12. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2017.01.003     

Oonk, L. C., Koolhaas, C., Blom, S., Mooi, M. J., Vriens-Bol, A. M., Busser, A. G., Franken, M. C., Tonnis, M. S. El Youssfi, Z., & Ormondt, J. (2020). Richtlijn Stotteren bij kinderen, adolescenten en volwassenen. https://www.nvlf.nl/

Perez H., Stoeckle J., Stuttering: Clinical and research update. (2016). Can Fam Physician, 62(6), 479-84.

Piedfort, D. (2022). Kennis en doorverwijsgedrag van stotteren bij professionals uit de eerstelijnszorg: Een 

meta-analyse en het ontwikkelen van een poster en een brochure (Niet-gepubliceerd eindwerk). 
Thomas More Hogeschool, Antwerpen.

Plexico, L. W., & Burrus, E. (2012). Coping with a child who stutters: a phenomenological analysis. Journal of Fluency Disorders, 37(4), 275–288.

Rodari, S., Essilini, A., Le-Dref, G., Patoor, F., Kivits, J., Thilly, N., & Pulcini, C. (2020). Antibio’Malin: an e-health resource to raise awareness of antibiotic stewardship and resistance in France. JAC-Antimicrobial Resistance, 2(4).https://doi.org/10.1093/jacamr/dlaa106

Roshanak, V., Mahnaz, B., Peymaneh, S., Nikta, H., & Akbar, B. (2015). Delayed referral in children with speech and language disorders for rehabilitation services. Iranian Rehabilitation Journal, 13(1), 21–16.

Sander, W. & Osborne, C. (2019). Stuttering: Understanding and treating a common disability. American family physician, 100(9), 556-560. 

Schouws, N., & Sinke, H. (2007). De zorgcoördinator: Een onmisbare schakel in de leerlingenzorg in het VO en MBO. Garant.

Shenker, C. & Santayana, G. (2018). What are the options for the treatment of stuttering in preschool children?. Seminars in speech and language, 39(4), 313-323. https://doi.org/10.1055/s-0038-1667160

Silva, L., de Oliveira Martins-Reis, V., Maciel, T., Ribeiro, J., de Souza, M., & Chaves, F. (2016). Stuttering at school: The effect of a teacher training program on stuttering. CoDAS, 28(3). http://dx.doi.org/10.1590/2317-1782/20162015158

Singer, C. M., Hessling, A., Kelly, E. M., Singer, L., & Jones, R. M. (2020). Clinical characteristics associated with stuttering persistence: A meta-analysis. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 63(9). 2995-3018. https://doi.org/10.1044/2020_JSLHR-20-00096

Smith, A., & Weber, C. (2017). How stuttering develops: The multifactorial dynamic pathways theory. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 60(9), 2483–2505. https://doi.org/10.1044/2017_jslhr-s-16-0343

The British Stammering Association (2021). http://www.stammeringineducation.net

Theys, L. (2019). Kennis over en doorverwijsgedrag van (kinder)artsen bij beginnend stotteren (Niet-gepubliceerd eindwerk). Thomas More Hogeschool, Antwerpen.

Vameghi, R., Bakhtiari, M., Shirinbayan, P., Hatamizadeh, N., & Biglarian, A. (2015). Delayed referral in children with speech and language disorders for rehabilitation services. Iranian Rehabilitation Journal, 13(1), 21–16.

Van den Broek, A. (2019). Kennis over en doorverwijsgedrag van (kinder)artsen bij beginnend stotteren (Niet-gepubliceerd eindwerk). Thomas More Hogeschool, Antwerpen.

Waelkens, V. (2018). Mini-kids, stottertherapie bij jonge kinderen (2-6 jaar): Basisideeën, werkwijze en materialen. Acco.

Winters, K., & Byrd, C. (2020). Pediatrician referral practices for children who stutter. American Journal of Speech-Language Pathology, 29(3), 1404-1422. https://doi.org/10.1044/2020_AJSLP-19-00058

World Health Organisation (2019). https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http://id.who.int/icd/entity/65495…

Yairi, E., & Ambrose, N. (2013). Epidemiology of stuttering: 21st century advances. Journal of Fluency Disorders, 38(2), 66-87. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2012.11.002

Yairi, E., & Carrico, D. M. (1992). Early childhood stuttering: Pediatricians’ attitudes and practices. American Journal of Speech-Language Pathology1(3), 54-62. https://doi.org/10.1044/1058-0360.0103.54

Zraick, R. I., Azios, M., Handley, M. M., Bellon-Harn, M. L., & Manchaiah, V. (2021). Quality and readability of internet information about stuttering. Journal of Fluency Disorders, 67, 105824–105824. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2020.105824

Download scriptie (5.01 MB)
Universiteit of Hogeschool
Thomas More Hogeschool
Thesis jaar
2022
Promotor(en)
Sabine Van Eerdenbrugh & Renke Sevenants