Klimaatsceptici: gedesillusioneerde egoïsten of symptomen van postpolitiek?
Klimaatsceptici: gedesillusioneerde egoïsten of symptomen van postpolitiek?
Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) waarschuwt al jaren voor de desastreuze gevolgen van klimaatverandering en hamert tevergeefs op het belang van een ambitieus en daadkrachtig klimaatbeleid. In hun meest recente rapport stelde het IPCC alweer vast dat de globale maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan stevig tekort schieten.
De boodschap is duidelijk: “Als we zo verder gaan, ziet de toekomst er niet al te rooskleurig uit. Er is dringend meer actie nodig!”. Toch lijkt de politiek zich maar weinig te verroeren. Het tekort aan klimaatambities wekt bij velen frustratie en verontwaardiging op. Waarom worden de waarschuwingen van de wetenschappers niet opgenomen door de beleidsmakers?
Klimaatsceptici die de ernst van klimaatverandering in twijfel trekken of de gevolgen ervan minimaliseren,krijgen vaak de schuld voor de steeds weer teleurstellende klimaatambities. Maar klopt deze probleemanalyse? En is deze beschuldiging wel terecht?
Kortzichtige egoïsten
Het werk van wetenschapshistorici Erik Conway en Naomi Oreskes biedt de basis voor een veel voorkomende probleemanalyse. In hun boek “Merchants of Doubts” brengen ze aan het licht hoe sommigen er persoonlijke belangen bij hebben het klimaatbeleid te dwarsbomen. In de jaren tachtig groeide het besef dat een ambitieus klimaatbeleid om een drastische uitstoot vermindering vroeg. Het klimaatbeleid vormde zo een potentiële dreiging voor de groei-gedreven markteconomie.
Een conservatief georiënteerd elite clubje zou er dus alles aan doen om een ambitieus klimaatbeleid te verhinderen. Deze visie laat zien hoe bedrijfsleiders, politici, maar ook wetenschappers hun invloedrijke posities misbruikten om publieke opinie te misleiden. Het vertelt het verhaal van een groepje elite die de waarheid kende, maar deze probeerde te verbergen om hun eigen politieke en economische agenda te dienen.
De strategie die ze hanteerde was simpel. Wetenschappelijke onzekerheden uitvergroten om zo besluitvorming af te houden. Achteraf gezien bleek dit sabotage plan ook succesvol: onderzoek geeft aan dat een aanzienlijke deel van de bevolking twijfelt aan de oorzaak en de ernst van klimaatverandering.
Mensen houden nu eenmaal niet van verandering. Dat verklaart volgens de standaard analyse het succes van klimaatscepticisme. Zij die van een comfortabel uitstootrijke en consumptie gedreven levensstijl genieten, staan niet onmiddellijk te springen om deze op te geven in de naam van een abstract idee als klimaatverandering. Het is gemakkelijker jezelf voor te liegen dan te harde realiteit in te zien.
Zowel binnen de publieke opinie als in onderzoek overheerst de visie die klimaatsceptici aanstelt als schuldige voor het haperende klimaatbeleid. Klimaatsceptici worden daarin omschreven als een bende gedesillusioneerde egoïsten die te bang zijn de waarheid onder ogen te komen. Ze zijn te zelfzuchtig en ideologisch vooringenomen om te aanvaarden wat de wetenschap laat zien. Klimaatsceptici politiseren de wetenschap en creëren polarisering waardoor besluitvorming onmogelijk wordt.
Postpolitiek geaard
Een andere analyse stelt daarentegen dat het klimaatdebat niet minder, maar juist meer politisering nodig heeft. De klimaatkwestie is tegenwoordig gedepolitiseerd. De problematiek is gereduceerd tot een wetenschappelijk-technisch vraagstuk. Politieke vraagstukken over de reorganisatie van de samenleving krijgen slechts een marginale plaats toegekend. Het klimaatdebat komt zo in een postpolitieke toestand terecht. Dit zou bij gevolg de steeds tekortschietende klimaatambities verklaren.
Deze analyse vertrekt vanuit een agonistische visie op de democratie zoals verdedigd door politieke filosofe Chantal Mouffe. Enkel wanneer er voldoende ruimte is voor conflicten over de fundamenten van de samenleving kan er sprake zijn van een democratie. In een postpolitieke toestand is er slechts plek voor één overheersende maatschappijvisie. Alternatieve stemmen worden er onderdrukt, waardoor er polarisering ontstaat. Politiek filosoof Stefaan Rummens verwoorde het als volgt: “waar oppositie binnen het systeem niet meer mogelijk is, keert het zich tegen het systeem zelf.”
Dat het klimaatdebat in een postpolitieke conditie verkeert is niet zo moeilijk te observeren. De algemene overtuiging binnen de beleidsvoerende instituties gaat ervan uit dat de gepaste technologische en financiële innovaties wel een uitweg zullen bieden. Oplossing voor klimaatverandering kunnen binnen de grenzen van de vrijemarkt gevonden worden. Er hoeft dus niets fundamenteels te veranderen.
Politieke tegenstemmen krijgen binnen deze postpolitieke context al snel de stempel van anti-progressieve doemdenkers of immorele conservatieven . De autoriteit van wetenschap wordt misbruikt om politieke tegenstanders uit het debat te weren en de status quo in stand te houden. Zo ontstaat er een gepolariseerde meta-discussie over wie de juiste wetenschap bezit en blijven structurele vraagstukken over de aard en de richting van de samenleving onbesproken.
In de agonistische analyse zijn klimaatsceptici dus niet zozeer de grootste boosdoeners in het verhaal van het falende klimaatbeleid. Klimaatsceptici zijn slechts een symptoom van de postpolitieke conditie van het klimaatdebat. Ze zijn niet de oorzaak, maar het gevolg van een stroef gelopen politiek debat waar de premissen van globalisering en economische groei niet legitiem gecontesteerd kunnen worden.
De democratie en haar klimaat
Klimaatsceptici begrijpen als gedesillusioneerde egoïsten of als symptomen van de postpolitieke toestand heeft belangrijke praktische gevolgen. De neiging om klimaatsceptici à la Donald Trump aan te duiden als grote schuldige is begrijpbaar. Hun gekke uitspraken trekken natuurlijk aandacht en helpen het klimaatdebat inderdaad niet vooruit.
De agonistische visie geeft aan dat alleen focussen om klimaatsceptici te weren uit het publieke debat de situatie niet veel zal verbeteren. Een ziekte bestrijd je niet door enkel de symptomen ervan aan te pakken. Hoewel klimaatsceptici niet de meest progressieve samenlevingsvisie hebben, kunnen ze wel dienen als graadmeter voor het democratische verloop van het klimaatdebat. Hun aanwezigheid is een waarschuwing voor een depolitiserende tendens die de mogelijkheid tot politieke inspraak beperkt.
Klimaatsceptici begrijpen als symptoom postpolitieke conditie is inzien dat een ambitieus klimaatbeleid enkel mogelijk is via het herstellen van het democratische klimaat. Zolang de dogma’s van economische groei en globalisering niet ter discussie kunnen staan, blijft een serieuze aanpak van klimaatverandering een verre droom. Politisering is dus (dubbel en dik) noodzakelijk!
Bibliografie
Allinson, J., Miéville, C., Seymour, R., & Warren, R. (2021). The tragedy of the worker: Towards the proletarocene. Verso Books.
Aron, R. (1955). L’opium Des Intellectuels. Calmann-Lévy.
Beck, U., Giddens, A., & Lash, S. (1994). Reflexive modernization: Politics, tradition and aesthetics in the modern social order. Stanford University Press.
Bell, D. (1960). The End of Ideology: On the Exhaustion of Political Ideas in the Fifties. New York: Free Press.
Berglez, P., & Olausson, U. (2014). The Post-political Condition of Climate Change: An Ideology Approach. Capitalism Nature Socialism, 25(1), 54–71. https://doi.org/10.1080/10455752.2013.845588
Blühdorn, I. (2014). Post-Ecologist Governmentality: Post-Democracy, Post-Politics and the Politics of Unsustainability. In The post-political and its discontents: Spaces of depoliticisation, spectres of radical politics(p. 326). Edinburgh University Press.
Blühdorn, I., & Deflorian, M. (2021). Politicisation beyond post-politics: New social activism and the reconfiguration of political discourse. Social Movement Studies, 20(3), 259–275. https://doi.org/10.1080/14742837.2021.1872375
Bohman, J. (1995). Public Reason and Cultural Pluralism: Political Liberalism and the Problem of Moral Conflict. Political Theory, 23(2), 253–279. JSTOR.
Carvalho, A., van Wessel, M., & Maeseele, P. (2017). Communication Practices and Political Engagement with Climate Change: A Research Agenda. Environmental Communication, 11(1), 122–135. https://doi.org/10.1080/17524032.2016.1241815
Ceulaer, J. de. (2019). Hoera! De democratie is niet perfect: Verdediging van een onvolmaakt systeem. Lannoo.
Crouch, C. (2004). Post-democracy. Polity.
Crouch, C. (2020). Post-democracy after the crises. Polity.
Davies, J. (2016). Back to balance: Labour therapeutics and the depoliticisation of workplace distress. Palgrave Communications, 2(1), 16027. https://doi.org/10.1057/palcomms.2016.27
Dunlap, R. E., & McCright, A. M. (2015). Challenging Climate Change: The Denial Countermovement. In Climate Change and Society: Sociological Perspectives. Oxford University.
Ercan, S. A., & Gagnon, J.-P. (2014). The Crisis of Democracy: Which Crisis? Which Democracy? Democratic Theory, 1(2), 1–10. https://doi.org/10.3167/dt.2014.010201
Fischer, F. (2019). Knowledge politics and post-truth in climate denial: On the social construction of alternative facts. Critical Policy Studies, 13(2), 133–152. https://doi.org/10.1080/19460171.2019.1602067
Fukuyama, F. (1989). The End of History? The National Interest, 16, 3–18. JSTOR.
Fukuyama, F., & Fasting, M. C. (2021). After the end of history: Conversations with Francis Fukuyama. Georgetown University Press.
Gauchat, G. (2012). Politicization of Science in the Public Sphere: A Study of Public Trust in the United States, 1974 to 2010. American Sociological Review, 77(2), 167–187. https://doi.org/10.1177/0003122412438225
Giddens, A. (1999). The third way: The renewal of social democracy. Polity Press.
Goeminne, G. (2012). Lost in Translation: Climate Denial and the Return of the Political. Global Environmental Politics, 12(2), 1–8. https://doi.org/10.1162/GLEP_a_00104
Hope, M. (2019). The march of climate policy. The Lancet Planetary Health, 3(7), e295–e296. https://doi.org/10.1016/S2542-5196(19)30115-9
Huber, R. A. (2020). The role of populist attitudes in explaining climate change skepticism and support for environmental protection. Environmental Politics, 29(6), 959–982. https://doi.org/10.1080/09644016.2019.1708186
Huber, R. A., Greussing, E., & Eberl, J.-M. (2021). From populism to climate scepticism: The role of institutional trust and attitudes towards science. Environmental Politics, 1–24. https://doi.org/10.1080/09644016.2021.1978200
Hulme, M. (2009). Why we disagree about climate change: Understanding controversy, inaction and opportunity. Cambridge University Press.
Jacques, P. J. (2012). A general theory of climate denial. Global Environmental Politics, 12(2), 9–17.
Jacques, P. J., & Knox, C. C. (2016). Hurricanes and hegemony: A qualitative analysis of micro-level climate change denial discourses. Environmental Politics, 25(5), 831–852. https://doi.org/10.1080/09644016.2016.1189233
Janicka, I. (2020). Who Can Speak? Rancière, Latour and the Question of Articulation. Humanities, 9(4), 123. https://doi.org/10.3390/h9040123
Jasanoff, S. (2010). A New Climate for Society. Theory, Culture & Society, 27(2–3), 233–253. https://doi.org/10.1177/0263276409361497
Kakenmaster, W. (2019). Articulating Resistance: Agonism, Radical Democracy and Climate Change Activism. Millennium: Journal of International Studies, 47(3), 373–397. https://doi.org/10.1177/0305829819839862
Kallis, G. (2019). Limits: Why Malthus was wrong and why environmentalists should care. stanford briefs, an imprint of Stanford University Press.
Kenis, A. (2019). Post-politics contested: Why multiple voices on climate change do not equal politicisation. Environment and Planning C: Politics and Space, 37(5), 831–848. https://doi.org/10.1177/0263774X18807209
Kenis, A., & Lievens, M. (2014). Searching for ‘the political’ in environmental politics. Environmental Politics, 23(4), 531–548. https://doi.org/10.1080/09644016.2013.870067
Kettell, S., & Kerr, P. (2022). ‘Guided by the science’: (De)politicising the UK government’s response to the coronavirus crisis. The British Journal of Politics and International Relations, 24(1), 11–30. https://doi.org/10.1177/13691481211054957
Kiely, R. (2018). The neoliberal paradox. Edward Elgar Publishing.
Kothari, A., Salleh, A., Escobar, A., Demaria, F., & Acosta, A. (Eds.). (2019). Pluriverse: A post-development dictionary. Tulika Books and Authorsupfront.
Kwart Belgen voor vervanging van parlementaire democratie. (2021, October 4). https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20211004_92714392
Latour, B. (2004). Politics of nature: How to bring the sciences into democracy. Harvard University Press.
Latour, B., Milstein, D., Marrero-Guillamón, I., & Rodríguez-Giralt, I. (2018). Down to earth social movements: An interview with Bruno Latour. Social Movement Studies, 17(3), 353–361. https://doi.org/10.1080/14742837.2018.1459298
Latour, B., & Porter, C. (2017). Facing Gaia: Eight lectures on the new climatic regime. Polity.
Lejano, R. P. (2019). Ideology and the Narrative of Climate Skepticism. Bulletin of the American Meteorological Society, 100(12), ES415–ES421. https://doi.org/10.1175/BAMS-D-16-0327.1
Lejano, R. P., & Dodge, J. (2017). The narrative properties of ideology: The adversarial turn and climate skepticism in the USA. Policy Sciences, 50(2), 195–215. https://doi.org/10.1007/s11077-016-9274-9
Lievens, M., & Kenis, A. (2018). Social Constructivism and Beyond. On the Double Bind Between Politics and Science. Ethics, Policy & Environment, 21(1), 81–95. https://doi.org/10.1080/21550085.2018.1448040
Lockwood, M. (2018). Right-wing populism and the climate change agenda: Exploring the linkages. Environmental Politics, 27(4), 712–732. https://doi.org/10.1080/09644016.2018.1458411
Lörcher, I., & Taddicken, M. (2017). Discussing climate change online. Topics and perceptions in online climate change communication in different online public arenas. Journal of Science Communication, 16(02), A03. https://doi.org/10.22323/2.16020203
Machin, A. (2013). Negotiating climate change: Radical democracy and the illusion of consensus. Zed Books.
Madsen, O. J. (2014). The Therapeutic Turn (0 ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315779584
Marchart, O. (2008). Post-foundational political thought: Political difference in Nancy, Lefort, Badiou and Laclau(Transferred to digital print). Edinburgh Univ. Press.
McClymont, K. (2019). Articulating virtue: Planning ethics within and beyond post politics. Planning Theory, 18(3), 282–299. https://doi.org/10.1177/1473095218773119
McCright, A. M., Dentzman, K., Charters, M., & Dietz, T. (2013). The influence of political ideology on trust in science. Environmental Research Letters, 8(4), 044029. https://doi.org/10.1088/1748-9326/8/4/044029
Mehleb, R. I., Kallis, G., & Zografos, C. (2021). A discourse analysis of yellow-vest resistance against carbon taxes. Environmental Innovation and Societal Transitions, 40, 382–394. https://doi.org/10.1016/j.eist.2021.08.005
Metzger, J., Allmendinger, P., & Kornberger, M. (2021). Ideology in practice: The career of sustainability as an ideological concept in strategic urban planning. International Planning Studies, 26(3), 302–320. https://doi.org/10.1080/13563475.2020.1839390
Meyer, J. M. (2020). The politics of the “post-political” contesting the diagnosis. Democratization, 27(3), 408–425. https://doi.org/10.1080/13510347.2019.1676737
Millstone, E., & van Zwanenberg, P. (2000). A crisis of trust: For science, scientists or for institutions? Nature Medicine, 6(12), 1307–1308. https://doi.org/10.1038/82102
Mouffe, C. (2005). On the political. Routledge.
Newey, G. (2001). After politics: The rejection of politics in contemporary liberal philosophy. Palgrave. http://site.ebrary.com/id/10263202
Oreskes, N., & Conway, E. M. (2010). Defeating the merchants of doubt. Nature, 465(7299), 686–687. https://doi.org/10.1038/465686a
Oreskes, N., & Conway, E. M. (2012). Merchants of doubt: How a handful of scientists obscured the truth on issues from tobacco smoke to global warming (Paperback. ed). Bloomsbury.
Paul, H., & van Veldhuizen, A. (Eds.). (2021). Defining the old, creating the new: Post-ideology and the politics of periodization. In Post-everything. Manchester University Press. https://doi.org/10.7765/9781526148179.00010
Pepermans, Y., & Maeseele, P. (2016). The politicization of climate change: Problem or solution?: Politicization of climate change. Wiley Interdisciplinary Reviews: Climate Change, 7(4), 478–485. https://doi.org/10.1002/wcc.405
Pepermans, Y., & Maeseele, P. (2017). Climate Change Communication in Belgium. In Y. Pepermans & P. Maeseele, Oxford Research Encyclopedia of Climate Science. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190228620.013.456
Petersen, M. B., Rasmussen, M. S., Lindholt, M. F., & Jørgensen, F. J. (2021). Pandemic Fatigue and Populism: The Development of Pandemic Fatigue during the COVID-19 Pandemic and How It Fuels Political Discontent across Eight Western Democracies [Preprint]. PsyArXiv. https://doi.org/10.31234/osf.io/y6wm4
Raco, M. (2014). The Post-Politics of Sustainability Planning: Privatisation and the Demise of Democratic Government. In The Post-Political and Its Discontents: Spaces of Depoliticisation, Spectres of Radical Politics(pp. 25–47). Edinburgh University Press.
Rancière, J. (2014). Hatred of democracy (S. Corcoran, Trans.). Verso.
Reid, A. (2022). How can political liberalism respond to contemporary populism? European Journal of Political Theory, 21(2), 299–320. https://doi.org/10.1177/1474885120911305
Renson, I. (2021, December 24). ‘Klimaatverandering zou voor alle studenten een verplicht vak moeten worden’ -interview Sara Vicca. De Standaard. https://www.standaard.be/cnt/dmf20211223_95141590
Riley, P., Wang, R., Wang, Y., & Feng, L. (2016). Global warming: Chinese narratives of the future. Global Media and China, 1(1–2), 12–31. https://doi.org/10.1177/2059436416654770
Rockler, N. R. (2006). “Be Your Own Windkeeper”: Friends, Feminism, and Rhetorical Strategies of Depoliticization. Women’s Studies in Communication, 29(2), 244–264. https://doi.org/10.1080/07491409.2006.10162500
Rummens, S. (2016). Wat een theater! Politiek in tijden van populisme en technocratie. Pelckmans Pro.
Schlosser, K. (2018). Geohumanities and climate change skepticism. Geography Compass, 12(10), e12402. https://doi.org/10.1111/gec3.12402
Shapin, S., Schaffer, S., & Hobbes, T. (1985). Leviathan and the air-pump: Hobbes, Boyle, and the experimental life: including a translation of Thomas Hobbes, Dialogus physicus de natura aeris by Simon Schaffer. Princeton University Press.
Stavrakakis, Y. (Ed.). (2020). Routledge handbook of psychoanalytic political theory. Routledge.
Stevenson, K. T., Peterson, M. N., Bondell, H. D., Moore, S. E., & Carrier, S. J. (2014). Overcoming skepticism with education: Interacting influences of worldview and climate change knowledge on perceived climate change risk among adolescents. Climatic Change, 126(3–4), 293–304. https://doi.org/10.1007/s10584-014-1228-7
Swyngedouw, E. (2010). Apocalypse Forever? Theory, Culture & Society, 27(2–3), 213–232. https://doi.org/10.1177/0263276409358728
Swyngedouw, E. (2011). Whose environment?: The end of nature, climate change and the process of post-politicization. Ambiente & Sociedade, 14(2), 69–87. https://doi.org/10.1590/S1414-753X2011000200006
Trémolière, B., & Djeriouat, H. (2021). Exploring the roles of analytic cognitive style, climate science literacy, illusion of knowledge, and political orientation in climate change skepticism. Journal of Environmental Psychology, 74, 101561. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2021.101561
Van Rensburg, W., & Head, B. (2017). Climate Change Scepticism: Reconsidering How to Respond to Core Criticisms of Climate Science and Policy. SAGE Open, 1–11. https://doi.org/10.1177/2158244017748983
Vulpe, S. (2020). Cooling down the future. A discourse analysis of climate change skepticism. The Social Science Journal, 1–17. https://doi.org/10.1080/03623319.2020.1848294
Wagoner, Z. (2010). Deliberation, Reason, and Indigestion: Response to Daniel Dombrowski’s Rawls and Religion: The Case for Political Liberalism. American Journal of Theology & Philosophy, 31(3), 179–195. https://doi.org/10.1353/ajt.2010.0005
Wynne, B. (2010). Strange Weather, Again. Theory, Culture & Society, 27(2–3), 289–305. https://doi.org/10.1177/0263276410361499
Yan, P., Schroeder, R., & Stier, S. (2021). Is there a link between climate change scepticism and survey data from Europe and the US. Information, Communication and Society, 1–40.
Žižek, S. (2008). The ticklish subject: The absent centre of political ontology (Nachdr.). Verso.
