Kwalitatief onderzoek naar een vlotte transitie van een lineaire naar een circulaire economie in de mode-industrie.
Hoe modebedrijven een snellere omslag kunnen maken naar een meer duurzaam business model.
De mode-sector boomt als nooit tevoren maar is tegelijk helaas één van de meest vervuilende industrieën voor het milieu. Uit onderzoek van McKinsey blijkt dat de mode-industrie in 2018 verantwoordelijk was voor 2,1 miljard ton broeikasgassen (BKG), wat maakt dat deze jaarlijkse uitstoot quasi overeenkomt met de totale hoeveelheid BKG gegenereerd door de economieën van Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk samen. Daarnaast wordt de mode-industrie gekenmerkt door het veelvuldig gebruik van niet-hernieuwbare grondstoffen en wordt er een enorme hoeveelheid water verbruikt tijdens het productieproces. Sinds 2000 is de textielconsumptie door de opkomst van fast fashion verdubbeld. Consumenten krijgen een groot kledingaanbod aan lage prijzen voorgeschoteld waardoor kleding aanzien wordt als wegwerpbaar en vervangbaar. De overconsumptie aan kleding gaat gepaard met een kortstondig gebruik van de kleding waarbij het grootste deel in het restafval eindigt en verbrand wordt of op een afvalberg terechtkomt. De hoeveelheid textielafval is dan ook een enorm wereldwijd probleem geworden.
Een duurzame mode-industrie
Het is echter mogelijk om de mode-industrie te verduurzamen door circulaire economie principes toe te passen, daarom werd onderzocht hoe modebedrijven een snellere omslag kunnen maken naar een meer duurzaam business model.
Kiezen voor circulaire economie
De hedendaagse mode-industrie is nog steeds in belangrijke mate gebaseerd op een lineair productie-en consumptieproces, wat een aanzienlijke impact heeft op het milieu. Een circulaire economie daarentegen is een economisch systeem gebaseerd op businessmodellen die het ‘end-of-life’ concept vervangen door het verminderen of hergebruiken van materialen tijdens het productie-, distributie-en consumptieproces.
Het onderzoek
Een onderzoek uitgevoerd in het kader van een masterproef aan de KU Leuven gaat na op welke manier bedrijven vlotter de stap kunnen zetten naar een meer duurzaam business model en welke rol de overheid, niet-gouvernementele organisaties (ngo’s), consumenten en bedrijven hierin kunnen spelen.
Na een diepgaande literatuurstudie werd een kwalitatief onderzoek gevoerd aan de hand van zes uitgebreide case studies. Via semigestructureerde interviews werden twee duurzame starters in de mode geïnterviewd (HNST en Wearable Stories), twee modebedrijven die al verschillende stappen hebben ondernomen om duurzamer te worden (Essentiel en Filou&Friends) en twee instellingen die in nauw contact staan met bedrijven die circulaire economie principes willen implementeren, namelijk het bedrijf Capture, een onderzoeksplatform dat bedrijven en regionale overheden ondersteunt om meer circulair te worden en Flanders DC dat via het Close The Loop-platform modebedrijven stimuleert om aan de slag te gaan met circulaire economie principes.
Op basis van deze uitgebreide case studies met diverse experts in de Belgische modewereld blijkt dat het belangrijkste struikelblok vaak onwetendheid is.
Circulaire bedrijfsmodellen bieden een oplossing
Door nieuwe bedrijfsmodellen te implementeren kan de overgang van een lineaire naar een circulaire economie versneld en veralgemeend worden. Zo worden door Gillabel et al.[1] in 2021 vier mogelijke duurzame bedrijfsmodellen naar voor geschoven, waar respectievelijk de nadruk wordt gelegd op: (a) de levensduur en duurzaamheid van het textiel; (b) verhuur en leasing; (c) de inzameling en herverkoop van textiel waarbij er een volgende gebruiker in beeld komt; en (d) de recyclage en het hergebruik van het textiel waarbij afvaltextiel gaat fungeren als grondstof in een nieuwe productieketen. Uit de praktijk blijkt dat elementen van deze duurzame bedrijfsmodellen vaak gecombineerd worden.
Resultaten in het kort
Uit het onderzoek met de vermelde case studies blijkt dat er een duidelijk gebrek is aan kennis en informatie omtrent circulariteit, zowel bij mode-ondernemingen als bij consumenten. Ook heerst er in de praktijk nog veel onwetendheid over de concrete implementatie van circulaire economie principes en vooral hoe de gewenste circulaire doelstellingen op een efficiënte en kostenbesparende manier behaald kunnen worden.
Kennisverspreiding en bewustmaking bij de consumenten van de schadelijke gevolgen van de fast fashion-mentaliteit blijkt een zeer belangrijk instrument voor verandering. Hierop moeten zowel overheden, ngo’s als de modebedrijven zelf volop inzetten, onder meer via social media.
Een geïntegreerde aanpak door de overheid, ngo’s, consumenten en bedrijven is noodzakelijk. De realisatie van circulaire businessmodellen en het succes ervan zijn in grote mate afhankelijk van de wisselwerking tussen deze vier actoren.
De overheid dient het noodzakelijke financiële, economische en juridische kader te scheppen om circulaire bedrijfsmodellen te stimuleren en de verandering in consumptiepatronen te versnellen. Ngo’s zijn het aangewezen kanaal om maatschappelijk bewustzijn en aandacht te creëren. Bedrijven die circulariteit willen implementeren dienen rekening te houden met de operationele veranderingen die een wijziging van de bedrijfsstrategie om meer circulair te worden met zich meebrengt.
Een stap in de goede richting werd alvast genomen door de ambitieuze textielstrategie van de Europese Commissie gepubliceerd op 30 maart 2022. Deze strategie maakt deel uit van de Europese Green Deal die in het leven werd geroepen om Europa tegen 2050 klimaatneutraal te maken. De vooropgestelde adviezen, onderzoeksprojecten, subsidies en sturende fiscaliteit dienen de milieubelastende kledingindustrie in de goede richting te duwen. De textielstrategie wil fast fashion, textielafval en de vernietiging van textiel dusdanig aanpakken dat circulariteit de norm wordt.
Er worden ook duidelijke regels opgesteld om greenwashing tegen te gaan. Nu is het aan de lidstaten om deze strategie te vertalen naar de respectievelijke nationale wetgevingen.
Voornaamste conclusie uit het onderzoek: er is nog veel werk aan de winkel.
Zelfs met een ambitieuze textielstrategie en de ontwikkeling van passende circulaire businessmodellen – want er zijn reeds Belgische modebedrijven zoals HNST en Wearable Stories die pionierswerk hebben verricht op het vlak van duurzaam produceren – blijft de structurele mentaliteitswijziging van consumenten en bedrijven een absolute noodzaak.
[1] Gillabel, J., Manshoven, S., Grossi, F., Mortensen, L.F., Coscieme, L. (2021). Business Models in a Circular Economy. Geraadpleegd op 23 april 2022, van https://www.eionet.europa.eu/etcs/etc-wmge/products/etc-wmge-reports/business-models-in-a-circular-economy
- Amed, I., Berg, A., Balchandani, A., Hedrich, S., Rölkens, F., Young, R., & Poojara, S. (2019). The State of Fashion 2020 [Onderzoeksrapport]. Geraadpleegd op 26 november 2021, van https://www.mckinsey.com/~/media/McKinsey/Industries/Retail/Our%20Insig…% 20of%20fashion%202020%20Navigating%20uncertainty/The-State-of-Fashion-2020-final.pdf
- Berg, A., Granskog, A., Lee, L., & Magnus, K. (2020). Fashion on climate. Geraadpleegd op 10 november 2021, van https://www.mckinsey.com/industries/retail/our-insights/fashion-on-clim…
- Bottu, S., Florizoone, S., Geysels, L., Merckx, J., Sel, S. & Sys, L. (2020). Circulaire logistiek voor de textielsector. Geraadpleegd op 15 november 2021, van https://vil.be/wpcontent/uploads/2020/06/2020-CiloTEX-Circulaire-Logist…
- Bouteligier, S., Lafond, E., Wynants, J., (2020). Rondetafel “tijd voor beleid : circulaire mode & textiel”29/10/20 verslag. Geraadpleegd op 18 november 2021, van https://ovam.vlaanderen.be/circulaire-mode-en-textiel
- Brenot, A., Chuffart, C., Coste-Manière, I., Deroche, M., Godat, E., Lemoine, L., Ramchandani, M., Sette, E., & Tornaire, C. (2019). Water footprint in fashion and luxury industry. Water in Textiles and Fashion, 95–113. Geraadpleegd op 29 november 2021. https://doi.org/10.1016/b978-0-08-102633-5.00006-3
- Brydges, T. (2021). Closing the loop on take, make, waste: Investigating circular economy practices in the Swedish fashion industry. Journal of Cleaner Production, 293, 126245. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.126245
- Capture. (s.d.). #Together We Become Circular. Geraadpleegd op 7 mei 2022, van https://capture-resources.be/
- Chaturvedi, P., Kulshreshtha, K., & Tripathi, V. (2020). Investigating the determinants of behavioral intentions of generation Z for recycled clothing: an evidence from a developing economy. Young Consumers, 21(4), 403–417. Geraadpleegd op 16 november 2021. https://doi.org/10.1108/yc-03-2020-1110
- Clean Clothes Campaign (s.d.). Campaigns. Geraadpleegd op 24 april 2022, van https://cleanclothes.org/campaigns
- Cobbing, M., & Vicaire, Y. (2018). Destination zero: seven years of Detoxing the clothing industry. Geraadpleegd op 8 januari 2022, van https://www.greenpeace.org/static/planet4- international-stateless/2018/07/destination_zero_report_july_2018.pdf
- De Aguiar Hugo, A., De Nadae, J., & Da Silva Lima, R. (2021). Can Fashion Be Circular? A Literature Review on Circular Economy Barriers, Drivers, and Practices in the Fashion Industry’s Productive Chain. Sustainability, 13(21), 12246. Geraadpleegd op 18 november 2021. https://doi.org/10.3390/su132112246
- Deselnicu, D. C., Militaru, G., Deselnicu, V., Zăinescu, G., & Albu, L. (2018). Towards a Circular Economy– a Zero Waste Programme for Europe. ResearchGate. https://www.researchgate.net/publication/328682998_Towards_a_Circular_E…- _a_Zero_Waste_Programme_for_Europe
- Diddi, S., Yan, R. N., Bloodhart, B., Bajtelsmit, V., & McShane, K. (2019). Exploring young adult consumers’ sustainable clothing consumption intention-behavior gap: A Behavioral Reasoning Theory perspective. Sustainable Production and Consumption, 18, 200–209. https://doi.org/10.1016/j.spc.2019.02.009
- Ecopreneur.eu. (2019). Circular Fashion Advocacy. A strategy towards a circular fashion industry in Europe. Geraadpleegd op 25 november 2021, van https://ecopreneur.eu/wpcontent/uploads/2019/03/EcoP-Circular-Fashion-A…
- Ellen MacArthur Foundation. (2015). Towards a Circular Economy: Business rationale for an accelerated transition. Geraadpleegd op 25 november 2021, van https://emf.thirdlight.com/link/ip2fh05h21it-6nvypm/@/preview/1?o
- Ellen MacArthur Foundation. (2017). A New Textiles Economy: Redesigning Fashion’s Future. Geraadpleegd op 25 november 2021, van https://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/publications/…
- Ellen MacArthur Foundation. (s.d.). Rethinking business models for a thriving fashion industry. Geraadpleegd op 23 april 2022, van https://ellenmacarthurfoundation.org/fashion-businessmodels/overview
- EU Ecolabel (s.d.). Europees Ecolabel. Geraadpleegd op 23 april 2022, van https://www.ecolabel.be/nl/algemeen/het-euecolabel#:%7E:text=Het%20EU%2… %20te%20boeten.
- European Commission. (s.d.). Green Public Procurement. Geraadpleegd op 9 mei 2022, van https://ec.europa.eu/environment/gpp/index_en.htm
- European Commission. (2021.). Roadmap. Geraadpleegd op februari 22 2022, van https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiativ…
- European Investment Bank (EIB). (2020). The EIB Circular Economy Guide. Geraadpleegd op 8 januari 2022, van https://www.eib.org/attachments/thematic/circular_economy_guide_en.pdf
- Europese Commissie. (2015). Maak de cirkel rond - Een EU-actieplan voor de circulaire economie. Geraadpleegd op 26 november 2021, van https://www.eerstekamer.nl/eu/europeesvoorstel/com_2015_614_commissieme… ent/f=x.pdf
- Europese Commissie. (s.d). Een Europese Green Deal. Geraadpleegd op 26 november 2021, van https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-…
- Europese Commissie. (2020, maart 11). Een nieuwe manier van produceren en consumeren: Een nieuw actieplan voor de circulaire economie wijst de weg naar een klimaatneutrale, concurrerende economie met sterkere consumenten [Persbericht]. Geraadpleegd op 20 november 2021, van https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_20_420
- Europese Commissie. (2022, maart 30). Green Deal: nieuwe voorstellen om van duurzame producten de norm te maken en Europa minder afhankelijk te maken op het gebied van hulpbronnen [Persbericht]. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_22_2013
- Fashion Revolution. (s.d.). About. Geraadpleegd op 24 april 2022, van https://www.fashionrevolution.org/about/
- Flanders DC. (s.d.). Close The Loop. Geraadpleegd op 8 januari 2022, van https://www.flandersdc.be/nl/gids/tools/mode/close-the-loop
- Flanders DC. (2021, 30 augustus). SCIRT: op innovatietocht naar circulaire mode. Geraadpleegd op 8 januari 2022, van https://www.flandersdc.be/nl/magazine/scirtmodemerken-en-onderzoeksinst…
- Flanders DC & Vlaanderen Circulair (s.d.). Putting theory into practice. Geraadpleegd op 23 april 2022, van https://www.close-the-loop.be/en/network/network-more-info
- Freudenreich, B., & Schaltegger, S. (2020). Developing sufficiency-oriented offerings for clothing users: Business approaches to support consumption reduction. Journal of Cleaner Production. Geraadpleegd op 8 januari 2022. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.119589
- Gazzola, P., Pavione, E., Pezzetti, R., & Grechi, D. (2020). Trends in the Fashion Industry. The Perception of Sustainability and Circular Economy: A Gender/Generation Quantitative Approach. Sustainability, 12(7), 2809. https://doi.org/10.3390/su12072809
- Gillabel, J., Manshoven, S., Grossi, F., Mortensen, L.F., Coscieme, L. (2021). Business Models in a Circular Economy. Geraadpleegd op 23 april 2022, van https://www.eionet.europa.eu/etcs/etc-wmge/products/etc-wmge-reports/bu…
- Green Public Procurement Nederland (s.d). GPP criteria voor IT overheid. Geraadpleegd op 23 april 2022, van https://greenpublicprocurement.nl/
- Greenpeace. (2016). Timeout for fast fashion. Geraadpleegd op 28 november 2021, van https://www.greenpeace.org/static/planet4-international-stateless/2018/…
- Hanemaaijer, A., Hekkert, M., Potting, J., & Worrell, E. (2016). Circulaire economie: innovatie meten in de keten. Geraadpleegd op 15 november 2021, van https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2016-circulaire-ec…
- Hingorani, K., Maiti, K., Patwa, N., Sarkar, S., Seetharaman, A., & Sivarajah, U. (2021). Towards a circular economy: An emerging economies context. Journal of Business Research, 122, 725-735. Geraadpleegd op 8 januari 2022. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2020.05.015
- Jacometti, V. (2019). Circular Economy and Waste in the Fashion Industry. Laws, 8(4), 27. Geraadpleegd op 13 december 2021. https://doi.org/10.3390/laws8040027
- James, A. M., Reitsma, L., & Aftab, M. (2019). Bridging the double-gap in circularity. Addressing the intention-behaviour disparity in fashion. The Design Journal, 22(sup1), 901–914. https://doi.org/10.1080/14606925.2019.1595407
- Jung, S., & Jin, B. (2016). Sustainable Development of Slow Fashion Businesses: Customer Value Approach. Sustainability, 8(6), 540. Geraadpleegd op 20 december 2021. https://doi.org/10.3390/su8060540
- Kirchherr, J., Hekkert, M., Bour, R., Huibrechtse-Truijens, A., Kostense-Smit, E., Muller, J. (2017). Breaking the Barriers to the Circular Economy. Geraadpleegd op 16 december 2021, van https://circulareconomy.europa.eu/platform/sites/default/files/171106_w… e_barriers_to_the_circular_economy_white_paper_vweb-14021.pdf
- Kirchherr, J., Reike, D., & Hekkert, M. (2017). Conceptualizing the circular economy: An analysis of 114 definitions. Resources, Conservation and Recycling, 127, 221–232. Geraadpleegd op 19 november 2021. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2017.09.005
- Lhotellier, J., Less, E., Bossanne, E., & Pesnel, S. (2018). Modélisation et évaluation ACV de produits de consommation et biens d’équipement. Geraadpleegd op 12 november 2021, van http://www.rdcenvironment.be/wp-content/uploads/2018/10/acv-biens-equip…- rapport.pdf
- Li, Y., Zhao, X., Shi, D., & Li, X. (2014). Governance of sustainable supply chains in the fast fashion industry. European Management Journal, 32(5), 823–836. Geraadpleegd op 23 december 2021. https://doi.org/10.1016/j.emj.2014.03.001
- Liantis. (2008). Nacebel-codes. Geraadpleegd op 28 november 2021, van https://www.liantis.be/nacebel/nl
- MacGregor, R., MacGregor Pelikanova, R., & Nemeckova, T. (2021, 26 maart). CSR Statements in International and Czech Luxury Fashion Industry at the Onset and during the COVID-19 Pandemic—Slowing Down the Fast Fashion Business? Sustainability 2021, 13(7), 3715. Geraadpleegd op 8 januari 2022. https://doi.org/10.3390/su13073715
- Malik Chua, J. (2018). Circularity: Sustainable fashion’s holy grail or greenwashing? Geraadpleegd op 24 april 2022, van https://www.businessoffashion.com/articles/sustainability/circular-econ…
- Manninen, K., Koskela, S., Antikainen, R., Bocken, N., Dahlbo, H., & Aminoff, A. (2018). Do circular economy business models capture intended environmental value propositions? Journal of Cleaner Production, 171, 413–422. Geraadpleegd op 2 december 2021. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.10.003
- McNeill, L., & Moore, R. (2015, 21 februari). Sustainable fashion consumption and the fast fashion conundrum: fashionable consumers and attitudes to sustainability in clothing choice. International Journal of Consumer Studies. Geraadpleegd op 8 januari 2022. https://doi.org/10.1111/ijcs.12169
- Moorhouse, D., & Moorhouse, D. (2017). Sustainable Design: Circular Economy in Fashion and Textiles. The Design Journal, 20(sup1), S1948–S1959. Geraadpleegd op 5 december 2021. https://doi.org/10.1080/14606925.2017.1352713
- Nauwelaerts, Y. (2021). Kwalitatieve onderzoeksmethoden [PowerPoint-slides]. KU Leuven, Campus Antwerpen.
- OVAM. (2018). De bijdrage van de circulaire economie aan het klimaatbeleid. Geraadpleegd op 20 november 2021, van https://emis.vito.be/sites/emis.vito.be/files/articles/3331/2019/Achter…
- PWC. (2019). The road to circularity - Why a circular economy is becoming the new normal. Geraadpleegd op 19 december 2021, van https://www.pwc.de/de/nachhaltigkeit/pwccircular-economy-study-2019.pdf
- Roos, S., Arturin, L. O., Hanning, A.-C. (2017). Microplastics shedding from polyester fabrics. Geraadpleegd op 26 november 2021, van http://mistrafuturefashion.com/wpcontent/uploads/2017/06/MFF-Report-Mic…
- Todeschini, B. V., Cortimiglia, M. N., Callegaro-de-Menezes, D., & Ghezzi, A. (2017). Innovative and sustainable business models in the fashion industry: Entrepreneurial drivers, opportunities, and challenges. Business Horizons, 60(6), 759–770. Geraadpleegd op 18 november 2021. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2017.07.003
- Van Buren, N., Demmers, M., Van der Heijden, R., & Witlox, F. (2016). Towards a Circular Economy: The Role of Dutch Logistics Industries and Governments. Sustainability, 8(7), 647. Geraadpleegd op 14 december 2021. https://doi.org/10.3390/su8070647
- Vanclay, F. & Hanna, P. (2019). Conceptualizing Company Response to Community Protest: Principles to Achieve a Social License to Operate. Land, 8(6), 101. https://doi.org/10.3390/land8060101
- Waal, E. (2019). Schroders: Overstappen naar duurzame kleding heeft enorme gevolgen voor de textielindustrie. Geraadpleegd op 27 november 2021, van https://www.financialinvestigator.nl/nl/nieuws-detailpagina/2019/04/12/…
- Wang, B., Luo, W., Zhang, A., Tian, Z., & Li, Z. (2020). Blockchain-enabled circular supply chain management: A system architecture for fast fashion. Computers in Industry, 123, 103324. Geraadpleegd op 14 december 2021. https://doi.org/10.1016/j.compind.2020.103324
- Wiederhold, M., & Martinez, L. F. (2018). Ethical consumer behaviour in Germany: The attitudebehaviour gap in the green apparel industry. International Journal of Consumer Studies, 42(4), 419–429. Geraadpleegd op 20 december 2021. https://doi.org/10.1111/ijcs.12435
- Witjes, S., & Lozano, R. (2016). Towards a more Circular Economy: Proposing a framework linking sustainable public procurement and sustainable business models. Resources, Conservation and Recycling, 112, 37–44. Geraadpleegd op 27 november 2021. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2016.04.015
- Zhao, R., & Zhong, S. (2015). Carbon labelling influences on consumers’ behaviour: A system dynamics approach. Ecological Indicators, 51, 98–106. Geraadpleegd op 25 november 2021. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2014.08.030