“Met die attitude zal je het nooit leren!”
Een begrip dat regelmatig opduikt in het taalonderwijs is attitude. Een slechte attitude leidt direct tot slechte resultaten, zo simpel lijkt het wel. Alleen is het niet zo eenvoudig en komen er meer aspecten bij kijken zoals angst en plezier.
“Leerlingen met een positieve attitude hebben minder taalangst en meer taalplezier.”
Angst, amusement en attitude
U heeft het hoogstwaarschijnlijk zelf wel al eens ondervonden: een taal leren kan stresserend zijn en zelfs tot ‘taalangst’ leiden. Denk maar aan presentaties, voorlezen voor de klas, of het juiste antwoord moeten geven in een vreemde taal. Maar taalonderwijs kan ook leuk zijn en ‘taalplezier’ uitlokken. Zo kan een leerling bijvoorbeeld kennismaken met nieuwe culturen, of leren communiceren op verschillende manieren.
Waar taalplezier een leerling eerder openstelt voor leerstof, belemmert een hoog niveau van taalangst de leerling bij het leren van een taal. Een laag angstniveau zou daarentegen wel stimulerend kunnen werken. Daarbij is het concept van vreemde-taalattitude, hoe leerlingen tegenover de vreemde taal staan, eveneens zeer belangrijk. Een bepaalde attitude kan het taalverwervingsproces aangenamer of net stressvoller maken, zeker als die erg uitgesproken blijft.
De scriptie ‘Mind your language attitude’ bestudeerde daarom in hoeverre de vreemde-taalattitude de taalangst en het taalplezier van leerlingen beïnvloedt. Bij 146 leerlingen tussen de 15 en 19 jaar werd gepeild naar hun attitude, plezier en angst tijdens het Engels taalonderwijs. Ook hun leerkrachten kregen een enquête over hun eigen vreemde-taalattitude.
Uit het onderzoek bleek dat leerlingen met een positieve attitude ten opzichte van het Engels minder taalangst en meer taalplezier hadden, maar ook dat taalplezier en taalangst sterk met elkaar interageren. Daarnaast werd duidelijk dat jongens meer taalplezier en minder taalangst hadden dan meisjes, terwijl hun vreemde-taalattitude geen significant verschil vertoonde. Om een verklaring voor het verschil in taalplezier en taalangst tussen de genders te vinden, moet er dus verder gekeken worden dan naar louter taalattitude.
“De acties en keuzes van leerkrachten zijn wel degelijk van belang.”
Herinneringen uit de klas
Die resultaten zijn op zich interessant, maar wat willen ze juist zeggen en wat lokt nu die attitude of emoties net uit? Om daar een antwoord op te geven voegde deze scriptie ook een kwalitatief element toe aan de enquête. De vreemde-taalattitude van de verantwoordelijke leerkrachten en twee open vragen over slechte en goede herinneringen die leerlingen aan het Engels taalonderwijs overhielden, werden vergeleken met de kwantitatieve resultaten, ofwel de angst, plezier- en attitudescores van de leerlingen. In eerste instantie bleek dat een positieve attitude van de leerkracht ten opzichte van de vreemde taal ook een positieve invloed heeft op de taalangst, taalattitude en het taalplezier van hun leerlingen. Een logische bevinding, zou u kunnen zeggen. Iemand met een negatieve ingesteldheid kan anderen vanzelfsprekend moeilijk enthousiasmeren.
Verder kwam uit de open vragen naar voren dat leerlingen nog vrij veel is bijgebleven van hun ervaringen met het Engels taalonderwijs, zowel goed als slecht. Zo praatten vele leerlingen enerzijds over bepaalde werkvormen zoals een quiz of een groepspresentatie, of over een compliment waaraan ze goede herinneringen overhielden. Anderzijds riepen de vragen ook slechte herinneringen op waarin een leerkracht kwetsende opmerkingen maakte, of wanneer de leerling zich meer schaamde dan anders, bijvoorbeeld tijdens individuele presentaties of de projectie van een zelf opgenomen video voor de hele klas.
De acties en keuzes van leerkrachten zijn dus wel degelijk van belang. Een kleine, maar belangrijke kanttekening hierbij is wel dat natuurlijk niet alles afhangt van de leerkracht. De attitude van een leerling kan tenslotte zo ingebakken zijn van tevoren, dat wat een leerkracht ook juist of goed doet, er helemaal niets zal veranderen en de leerling nog steeds geen taalplezier of veel taalangst zal beleven. De concepten hangen daarnaast misschien wel samen, maar kunnen ook even goed los van elkaar bestaan.
Laat de leerkracht los
Er is jammer genoeg geen wondermiddel waardoor leerlingen plots een hele andere attitude ten opzichte van het Engels zullen krijgen. Elke leerling is anders en zal ook anders gemotiveerd moeten worden om de taalattitude te verbeteren, taalangst te doen afnemen en taalplezier te doen toenemen. Gemiddeld genomen stonden Vlaamse leerlingen wel positief tegenover het Engels vreemde-taalonderwijs, dus misschien is er daar nog geen reden voor paniek.
Toch kan het geen kwaad om die positieve attitude actief proberen te behouden of nog wat meer op te krikken. Leerkrachten spelen daarin een grote rol en kunnen de interesse van de leerling opwekken met unieke thema’s, creatieve opdrachten uitdenken, of uitzonderlijke kansen aanbieden zoals een internationale taaluitwisseling. Op die manier wordt het taalplezier versterkt en de taalangst verholpen en kan de leerling bijgevolg meer vooruitgang in taalvaardigheid boeken.
Al deze suggesties zijn echter enkel mogelijk als het Ministerie van Onderwijs leerkrachten die ruimte ook echt geeft. Misschien is het dan toch een goed idee om hen losser te laten en niet met hun rug tegen een leerplanmuur te laten staan.
Bibliografie
Botes, E; Dewaele, J; Greiff, S. (2021). The Development and Validation of the Short Form of the Foreign Language Enjoyment Scale. The Modern Language Journal, 105(4), pp. 858-876.
Crookall D. & Oxford, R. L. (1991). Dealing with anxiety: some practical activities for language learner and teacher trainees. In E.K. Horwitz & D.J. Young (Eds.). Language Anxiety: From Theory and Research to Classroom Implications. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall. 141- 50.
Dewaele, J; Dewaele, L. (2017). The dynamic interactions in foreign language classroom anxiety and foreign language enjoyment of pupils aged 12 to 18. A pseudo-longitudinal investigation. Journal of the European Second Language Association, 1(1), pp. 12–22.
Dewaele, J; Witney, J; Saito, K; Dewaele, L. (2017). Foreign language enjoyment and anxiety: the effect of teacher and learner variables. Language Teaching Research 22(6), pp. 676-697.
Dewaele, J; MacIntyre, P. (2016). Foreign Language Enjoyment and Foreign Language Classroom Anxiety: The Right and Left Feet of the Language Learner. In MacIntyre, P; Gregersen, T; Mercer, S. Positive Psychology in SLA (pp. 215-236). Multilingual Matters.
Dewaele, J; MacIntyre, P; Boudreau, C; Dewaele, L. (2016). Do girls have all the fun? Anxiety and enjoyment in the foreign language classroom. Theory and Practice of Second Language Acquisition, 2(1), pp. 41-63.
Dewaele, J; MacIntyre, P. (2019). The predictive power of multicultural personality traits, learner and teacher variables on foreign language enjoyment and anxiety. Evidence-based second language pedagogy: A collection of Instructed Second Language Acquisition studies.
Dewaele, J; Özdemir, C; Karci, D; Uysal, S; Derya Özdemir, E; Balta, N. (2019). How distinctive is the Foreign Language Enjoyment and Foreign Language Classroom Anxiety of Kazakh learners of Turkish? Applied Linguistics Review.
Dogan, Y. (2020). The role of attitudes in foreign language learning. Livre De Lyon, pp. 83-100. Getie, A. (2020). Factors affecting the attitudes of students towards learning English as a foreign language. Cogent Education, 7(1), pp. 1-37.
Gkonou, C. (2013). A diary study on the causes of English language classroom anxiety. International Journal of English Studies, 13(1), pp. 51-68.
Horwitz, E.K.; Horwitz, M.B.; Cope, J. (1986). Foreign language classroom anxiety. Modern Language Journal, 70 (2), 125–132.
Li, C; Jiang, G; Dewaele, J. (2018). Understanding Chinese high school students’ Foreign Language Enjoyment: Validation of the Chinese version of the Foreign Language Enjoyment scale. System 76, pp. 183-196.
Pardoel, S. (2020, 19, May). De control-value theory: het effect van emoties op prestaties. Geraadpleegd op 21 November 2021, https://www.vernieuwenderwijs.nl/de-control-valuetheory-het-effect-van-emoties-op-prestaties/.
Smith, A (1971). The Importance of Attitude in Foreign Language Learning. The Modern Language Journal, 55(2), pp. 82-88.
Somblingo, R. (2020). English Language Attitude among Filipino Prospective Language Teachers: An Analysis through the Mentalist Theoretical Lens. The Asian ESP Journal, pp. 24-41.
Taherdoost, H (2019). What Is the Best Response Scale for Survey and Questionnaire Design; Review of Different Lengths of Rating Scale / Attitude Scale / Likert Scale. International Journal of Academic Research in Management (IJARM), 8(1), pp. 1-10.
Tezi, Y. (2011) The role of motivation, attitude and anxiety in learning English as a foreign language. (Master’s Thesis, Kafkas University, Turkey.)
Yang, B. (2021). Predicting EFL Learners’ Achievement from Their Two Faces—FLE and FLCA. Theory and Practice in Language Studies, 11(3), pp. 275-285
