“Nee, ik hoor niet bij op school” Noden en ervaringen van ex-OKAN-leerlingen over ‘self-confidence’ en psychosociaal welzijn in het eerste reguliere schooljaar

Derrick Agyemang
Persbericht

Extra aandacht voor ‘self-confidence’ en psychosociaal welzijn. Leerkrachten kunnen nog meer rekening houden met de achtergrond van elke ex-OKAN- leerling en daarop inspelen tijdens de les daarvoor is een artikel in het schoolbeleidsplan noodzakelijk.

Doelgroep beschrijven

Ex-OKAN-leerlingen zijn jongeren die door een aantal factoren gevlucht of gemigreerd zijn naar België. Wanneer deze jongeren naar België komen zijn ze verplicht één jaar Nederlands te volgen in het Onthaal onderwijs. Het Onthaal onderwijs biedt hen de mogelijkheid om Nederlands te leren met veel aandacht voor praktisch taalgebruik. Het Onthaalonderwijs dient als een soort welkom onderwijs en draagt bij tot het realiseren van gelijke onderwijskansen voor deze jongeren. Wanneer deze jongeren voldoende taalvaardig zijn, doorstromen ze naar het regulier onderwijs. Voor OKAN-leerlingen die het OKAN-onderwijs verlaten, de zogenoemde ‘ex-OKAN-leerlingen’, is deze overgang vaak niet zo eenvoudig. Wanneer ze instromen in het regulier onderwijs wordt van hen verwacht dat ze volledig meedraaien en presteren. Deze grote verandering brengt veel onzekerheden met zich mee. Dit heeft mogelijk een impact op hun ‘self-confidence’ en psychosociaal welzijn tijdens het eerste schooljaar in de vervolgschool.

Schermafbeelding 2022-01-25 om 16.28.04 0

Ex-OKAN-leerlingen in hun eerste schooljaar in de vervolgschool

Na de doorstroming naar het regulier onderwijs komen deze leerlingen in een nieuwe schoolomgeving terecht met veel onbekende gezichten. De nieuwe veranderde omgeving zorgt er mogelijk voor dat ze onzeker worden in hun eigen kunnen. Deze onzekerheden kunnen een belemmering vormen voor het goed kunnen omgaan met klasgenoten en leerkrachten. Dit ontmoedigt de ‘self-confidence’ bij deze leerling. Zo durven deze leerlingen vaak niet te praten of vragen te stellen in de klas. Durven ze dit wel, dan worden ze vaak uitgelachen door klasgenoten. Daarnaast heeft de leerling soms te maken met onverwerkte trauma’s omdat deze niet verwerkt zijn in de OKAN-klas. In de OKAN-klas wordt vooral gefocust op integratie en de Nederlandse taal waardoor het psychosociaal welzijn onvoldoende aandacht krijgt. Ex-OKAN-leerlingen kunnen nog meer geprikkeld worden in het regulier onderwijs door ze nog meer bij de les te betrekken. In dit onderzoek wordt nagegaan hoe ex-OKAN-leerlingen in het regulier middelbaar hun eerste schooljaar ervaren hebben.
 Schermafbeelding 2022-01-25 om 16.30.23
Opzet van het onderzoek

Om dit fenomeen te onderzoeken werden er acht ex-OKAN-leerlingen geïnterviewd aan de hand van een semigestructureerd interview. Een kwalitatief onderzoek werd gekozen voor deze studie omdat er zo dieper kon worden ingegaan op de gevoelens en gedachten van de participanten. Op basis hiervan werd een vragenprotocol ontworpen die gebruikt zou worden om de deelonderzoeksvragen te beantwoorden. De onderzoekseenheden van deze studie zijn ex-OKAN-leerlingen in het reguliere middelbaar. De participanten moesten aan een aantal criteria voldoen. Zo zijn alle participanten ex-OKAN-leerling. Omdat de ervaringen gedurende het eerste jaar van hun regulier onderwijs centraal staat, zitten een aantal participanten daadwerkelijk ook in het eerste jaar van het regulier onderwijs. Een ander aantal participanten zitten inmiddels in het tweede jaar regulier onderwijs. In dit laatste geval werd gevraagd naar de ervaringen gedurende het eerste jaar.

Resultaten

Uit de resultaten blijkt dat het verschil tussen de school van moederland en België extra onzekerheden bij deze leerlingen met zich mee kunnen brengen wanneer ze instromen in de vervolgschool.

“Het system van lesleven was moeilijk voor mij want in mijn land kreeg ik maar 4 of 5 uur per dag les maar hier in België is dat ongeveer 8 uur per dag. Ook de manier waarop leerkrachten lesgeven was ook nieuw voor mij”

De Nederlandse taal speelt ook een belangrijke rol bij de omgang met leerkrachten en klasgenoten. Zo worden ze vaak uitgelachen door klasgenoten als ze Nederlands spreken. Ze vertellen ook dat leerkrachten soms dialect spreken en geen rekening houden met hen in de klas waardoor ze het gevoel hebben er niet bij te horen. Uit dit onderzoek blijkt dat sommige participanten traumatische gebeurtenissen meegemaakt hebben en daar nog steeds last van hebben. De participanten vertellen ook dat ze geen vertrouwensgevoel hebben in de school en daar ook niet terecht kunnen met hun problemen.

“Ik weet het niet. Misschien heb ik geen vertrouwen in de school. De leerkracht heeft niet eens zijn best gedaan toen ik in de klas werd uitgelachen waarom zou ik dan met mijn persoonlijke problemen bij hem gaan”

Aanpak

Met het verkregen resultaat van dit onderzoek wordt getracht een folder te maken voor vervolgscholen. Voor het opstellen van de folder wordt rekening gehouden met de wensen van de participanten. Er wordt proactief gepeild naar de persoonlijke noden van de participanten in hun eerste schooljaar. De brochure omvat de onderwerpen waarvan de participanten dachten nood te hebben om hun zelfvertrouwen en psychosociaal welzijn te vergroten in hun eerste schooljaar in de vervolgschool.

Hier worden voorbeelden van hun noden gegeven.

Ze moeten ex-Okan-leerlingen helpen en motiveren om tijdens de les meer naar voor te komen en te durven spreken in de klas. Dit kan gewoon door complimentjes te geven”

De school kan bijvoorbeeld iedere nieuwe anderstalige leerling een meter/peter of een buddy geven die hen begeleidt tijdens de eerste twee maanden”

Bibliografie

Agentschap voor onderwijsdiensten. (2020).Rapport onthaalonderwijs(Nr. 37). Vlaams minsterie van onderwijs en vorming. https://www.agodi.be/sites/default/files/atoms/files/onthaalonderwijs20…

Agentschap voor Onderwijsdiensten. (2017). Rapport OKAN (5). Geraadpleegd op http:// www.agodi.be/publicaties-onthaalonderwijs-anderstalige-nieuwkomers-okan

Agentschap Integratie & Inburgering. (z.d). Doelgroep inburgering. Geraadpleegd op http:// www.agii.be/thema/vreemdelingenrecht-internationaal-privaatrecht/doelgr…- inburgering/wie-mag-of-moet-inburgeren

Andraisan, O. (2019). Traumasensitief lesgeven in OKAN een handleiding over traumasensitief lesgeven voor OKAN- leerkrachten en vervolgschoolcoaches [Scriptie]. https://scriptiebank.be/scriptie/2019/traumasensitief-lesgeven-het-onth…- anderstalige-nieuwkomers-okan

Albornoz, F., Cabrales, A. & Hauk, E. (2018). Immigration and the school system. Econ Theory, 65, 855–890. https://doi.org/10.1007/s00199-017-1041-4

Al-Hebaish, S. M. (2012). The Correlation between General Self-Confidence and Academic Achievement in the Oral Presentation Course. Theory and Practice in Language Studies, 2(1), 60–65.

Baarda, D. B. (2014). Dit is onderzoek!: handleiding voor kwantitatief en kwalitatief onderzoek (2e ed.). Groningen/Houten, Nederland: Noordhoff.

Bandura A (2006). Towards a psychology of humanagency. Perspect. Psychol. Sci. 1(2):164- 180.

Berman, H. (2001). Children and war: Current understandings and future directions. Public Health Nursing, 18(4), 243–252.

Boudewyn, L., & Derluyn, I. (2009). Het psychosociaal welzijn van minderjarige anderstalige nieuwkomers en de begeleiding door hun leerkrachten [Dissertatie]. Universiteit Gent.

Boyson, B. A., & Short, D. J. (2003). Secondary School newcomer Programs in the United States [Rapport]. Santa Cruz: Center for Research on Education, Diversity & Excellence. doi:10.1.1.488.91

Brinkman, J. H. M. (2014). De vragenlijst: een goed meetinstrument voor toepasbaar

onderzoek (3de ed.). Groningen: Noordhoff Uitgevers.
Bulckaert, W. (24 maart 2020). Wat na OKAN? Klasse. Geraadpleegd op

https://www.klasse.be/53676/wat-na- okan/

Bulckaert, W. (24 maart 2020). Hoe helpt de vervolgschoolcoach anderstalige nieuwkomers? Klasse. Geraadpleegd op https://www.klasse.be/53669/vervolgschoolcoach- anderstalige- nieuwkomers/

Burnett, A., & Peel, M. (2001) Asylum seekers and refugees in Britain: Health needs of asylum seekers and refugees. British Medical Journal, 322, 544-547.

Cassidy, W., & Bates, A. (2005). Drop-outs and push-outs: Finding hope at a school that actualizes the ethic of care. American Journal of Education, 112(1), 66–102.

Collier, V. P. (1989). How long? A synthesis of research on academic achievement in second language. TESOL Quarterly, 23, 509-531.

Davis-Kean, P. E., & Sandler, H. M. (2001). A meta-analysis of measures of self-esteem for young children: A framework for future measures. Child Development, 72(3), 887–906.

Davies, M. &. Webb, E. (2000). Promoting the psychological well-being of refugee children. . Clinical Child Psychology & Psychiatry, 5(4), 541-554.

De Haene, L., & Kevers, R. (2014). Onderwijs voor kinderen op de vlucht: een analyse van de huidige beleidsvoering vanuit een psychosociaal perspectief. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, 2013(2), 140–151.

Derluyn, I. (2005). Emotional and behavioral problems in unacompanied refugee minors. Gent: Academia Press.

Elias, M. J. (2003). Academic and social-emotional learning: Educational Practice Series [Rapport]. Genève, Zwitserland: International Bureau of Education/Brussel, België: International Academy of Education.

Ehntholt, K.A., & Yule, W. (2006). Practitioner Review: Assessment and treatment of Refugee children and adolescents who have experienced war-related trauma. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47 (12),

European Commission (2013). Study on educational support for newly arrived migrant children: Final report. Luxembourg: Publications Office of the European Union.

Eurydice (2019). Integrating Students from Migrant Backgrounds into Schools in Europe: National Policies and Measures [Eurydice Rapport]. Luxembourg: Publications Office of the European Union. doi:10.2797/819077

Eryaman, M. Y., Kana, F., Kocer, O., & Sahin, E. Y. (2013). A transcendental

phenomenological study of teachers’ self-efficacy experiences. CADMO, 2, 9–33.

https://doi.org/10.3280/cad2013-002002
Fazel, M. &. Stein, A. (2002). The mental health of refugee children. Archives of Disease in

Childhood, 87, 366-370.

Fox, G. P., Cowell, M. J., & Montgomery, A.C. (1994). The effects of violence on health and adjustment of Southeast Asian refugee children An integrative review. Public Health Nursing, 11, 195-201

Gecoördineerde Grondwet (17 februari 1994). Geraadpleegd op https://www.belgium. be/nl/over België/overheid/democratie/wetgeving

Goldner S.C. & Epstein, G.S. (2014). Age at immigration and high school dropouts. IZA Journal of Development and Migration, 3, 19. http://www.izajom.com/content/3/1/19

Hagen-Zanker, J, (2008). Why Do People Migrate? A Review of the Theoretical Literature Maastricht Graduate School of Governance Working Paper No. 2008/WP002,

Hamilton, P.L. (2013). It's not all about academic achievement: Supporting the social and emotional needs of migrant worker children. Pastoral Care in Education, 31(2), pp. 173-190.

Hauff, E., & Vaglum, P. (1995). Organized Violence and the Stress of Exile. Predictors of Mental Health in a Community Cohort of Vietnamese Refugees Three Years after Resettlement. British Journal of Psychiatry, 166, 360-367.

Hayrettin, T. C. E. (2015). The relationship between self-confidence and learning Turkish as a foreign language. Educational Research and Reviews, 10(18), 2575–2589. https://doi.org/10.5897/err2015.2445

Hollanders, R. (2002). Dagelijkse problemen van de migranten in een school. In P. Algoet (Ed.), Naar gelijke kansen voor allochtone leerlingen in het Vlaams onderwijs (pp. 140-141). Landegem: Humanitische Vrijzinnige Dienst v.z.w.

Jacobs, K., & Struyf, E. (2013). Integrated social and emotional guidance: what do secondary education teachers think? European Journal of Psychology of Education, 28(4), 1567– 1586.

Jensen, P., & Shaw, J. (1993). Children as Victims of War: Current Knowledge and Future Research Needs. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 32, 697-708.

Jordan C.H. (2020) Rosenberg Self-Esteem Scale. In: Zeigler-Hill V., Shackelford T.K. (eds) Encyclopedia of Personality and Individual Differences. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-24612-3_1155

Kinderrechtencommissariaat (2013). “Heen en retour”. Rechtspositie van kinderen op de vlucht. Brussel: Kinder- rechtencommissariaat.

Kristensen, T.S., Borg, V. & Hogh, A. (2005). The Copenhagen Psychosocial Questionnaire - A tool for the assessment and improvement of the psychosocial work environment. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health, 31(6), 438-449. https://doi.org/10.5271/sjweh.948

Kruispunt migratie-integratie (2012). Infodossier leerlingen zonder wettig verblijf. https://www.agii.be/sites/default/files/bestanden/documenten/infodossie… nderwettigverblijf-2012_lr.pdf

Lustig, S., Kia-Keating, M., Knight, W., Geltman, P., Ellis, H., Kinzie, D., et al. (2004). Review of child and adolescent refugee mental health. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 43(1), 24–36.

Machel, G. (2000). The Impact of Armed Conflict on Children: A critical review of progress made and obstacles encountered in increasing protection for war-affected children. Canada: International conference on war affected children.

Miller, A. M., Sorokin, O., Wang, E., Feetham, S., Choi, M., & Wilbur, J. (2006). Acculturation, social alienation, and depressed mood in midlife women from the former Soviet Union. Research in Nursing & Health, 29(2), 134–146. https://doi.org/10.1002/nur.20125

Mölsä, M. E., Hjelde, K. H., & Tiilikainen, M. (2010). Changing Conceptions of Mental

Distress Among Somalis in Finland. Transcultural Psychiatry, 47(2), 276–300.

https://doi.org/10.1177/1363461510368914
Morris, J.M., Smith, A., & Cejda, B.D. (2003). Academic Integration, Social Integration, Goal

And Institutional Commitment, And Spiritual Integration As A Predictor Of Persistence At A Christian Institution Of Higher Education. Christian Higher Education, 2(4), 1– 127. https://doi.org/10.1080/15363750390246105

Nicaise, I. (2008). Ongelijkheid en sociale uitsluiting in het onderwijs: een onuitroeibare kwaal? In I. Nicaise & E. Desmedt (Eds.), Gelijke kansen op school: het kan. Zestien sporen voor praktijk en beleid (pp. 21-59). Mechelen: Plantijn.

Onderwijs Vlaanderen – Onthaalonderwijs voor Anderstalige Nieuwkomers (2021). Wat is OKAN? Geraadpleegd op https://www.vlaanderen.be/onderwijs-en- vorming/ondersteuning/onderwijs-voor-leerlingen-met-specifieke- noden/onthaalonderwijs- voor-anderstalige-kinderen-okan

Onderwijs Vlaanderen. (z.d). Onthaalonderwijs. Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers. Geraadpleegd op www.ond.vlaanderen.be/onthaalonderwijs/

Ozaltin, D., Shakir, F., & Loizides, N. (2019). Why Do People Flee? Revisiting Forced Migration in Post-Saddam Baghdad.Journal of International Migration and Integration, 21(2), 587–610. https://doi.org/10.1007/s12134-019-00674-z

Pascarella, E. T., & Terenzini, P. T. (1980). Predicting Freshman Persistence and Voluntary Dropout Decisions from a Theoretical Model. Journal of Higher Education, 51(1), 60– 75. https://doi.org/10.2307/1981125

Rubio F (2007). "Self-esteem and foreign language learning, introduction". Cambridge Scholars Publishing: Cambridge.

Rutter, M. (1974). Parent-child separation. Psychological effects on the children. J. Child Psychol. Psychiatry, 12: 233-260.

Sander, P., & Sanders, L. (2003). Measuring confidence in academic study: A summary report. Journal of Research in Educational Psychology and Psychopedagogy, 1(1), 1-17.

Schubert, C. C., Punamäki, R. L., Suvisaari, J., Koponen, P., & Castaneda, A. (2018). Trauma, Psychosocial Factors, and Help-Seeking in Three Immigrant Groups in

Finland. The Journal of Behavioral Health Services & Research, 46(1), 80–98.

https://doi.org/10.1007/s11414-018-9587-x
Seidah, A., & Bouffard, T. (2007). Being proud of oneself as a person or being proud of one’s

physical appearance: What matters for feeling well in adolescence? Social Behavior and Personality: an international journal, 35(2), 255–268.

Shaw, J.A. (2003). Children Exposed to War/Terrorism. Clinical Child and Family Psychology Review, 6 (4), 237-246.

Sterckx, M. (2006). Wat is er nog van onze dromen? Eindrapport van een onderzoek naar de doorstroming van anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs in de eerste drie jaar na de onthaalklas in Vlaanderen (2003 - 2005) (niet-gepubliceerd). Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs.

Sundquist, J. Behmen-Vincevic, A., & Johansson, S.-E. (1998). Poor quality of life and health in young to middle aged Bosnian female war refugees - a population-based study. Public Health, 112 (1), 21-26.

Tennant, R., Hiller, L., Fishwick, R., Platt, S., Joseph, S., Weich, S., Parkinson, J., Secker, J., & Stewart- Brown, S. (2007). The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS): development and UK validation. Health and Quality of Life Outcomes, 5(63), 63–76. https://doi.org/10.1186/1477-7525-5-63

Terenzini, P. T., Lorang, W. G, & Pascarella, E. T. (1981). Predicting freshman persistenceand voluntary dropout decisions: A replication. Research in Higher Education, 15, 108-127.

Terr, L. (1991). Childhood traumas: an outline and overview. In Jensen, P., & Shaw, J. (1993). Children as Victims of War: Current Knowledge and Future Research Needs. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 32, 697-708.

Timmerman, C., Hermans, P., & Hoornaert, J. (2002). Allochtone jongeren in het onderwijs. Een multidisciplinair perspectief. Leuven: Garant.

Valenkamp, M. W., & De Ruiter, C. (2006). Signaleringslijsten psychische problematiek bij jeugdigen. Kind en adolescent, 27(1), 3–17.

Van Acker, K. (2011). Een longitudinaal onderzoek naar het psychosociaal welzijn en quality of life bij niet-begeleide buitenlandse minderjarigen [Scriptie].

Vandenhole, w., De Wiart, e.c., De Clerck, h.m., Mahieu, p., Ryngaert, j.,Ttimmerman, c. & verhoeven, m. (2011). undocumented children and the right to education: illusory right or empowe- ring lever? International Journal of Children’s Rights, 19, 613-639.

Van der Ploeg, J.D. (1990). Gedragsproblemen. Rotterdam: Lemniscaat.

Vlaamse Onderwijsraad (2013). Advies over het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers. Vlaamse Onderwijsraad. Opgehaald van https://assets.vlor.be/www.vlor.be/import/ar-ar-adv-011_0.pdf

Verbeyst, L. (2011). Wat na OKAN? Een kwalitatief onderzoek naar de doorstroming van ex- onthaalklassers naar het regulier onderwijs en de rol van de vervolgschoolcoach hierbij[scriptie].https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/789/238/RUG01- 001789238_2012_0001_AC.pdf

Wets, J. (2001).Migratie en asiel: Vluchten kan niet meer. Syntheserapport van een onderzoeksproject inzake het migratie- en asielbeleid in België [Syntheserapport]. Koning Boudewijnstichting.

Williams, C. & Berry, J. (1991). Primary prevention of acculturative stress among refugees. Application of psychological theory and practice. American Psychologist, 46, (6), 632- 641.

Wong, D.F.K., Lam, D., Yan, P., & Hung, M. (2004). The impacts of acculturative stress and social competence on the mental health of Mainland Chinese immigrant youth in Hong Kong. British Journal of Social Work, 34, 1009-1024.

Zinovyeva, N., Felgueroso, F., & Vazquez, P. (2013). Immigration and student achievement in Spain: evidence from PISA. SERIEs, 5(1), 25–60

Universiteit of Hogeschool
Toegepaste psychologie
Publicatiejaar
2022
Promotor(en)
Annelien mees
Kernwoorden
Share this on: