Seksueel gedrag raakt ons allemaal (aan)
- JanaDekeyser
- FebeJanssens
- IggyVancraeyveldt
- LaïsaWyseur
- ManonCloet
- LauraPlatteeuw
- AxanaThybaut
Ooit al eens een ongewenste foto ontvangen? Of een seksueel getinte opmerking gekregen over je nieuw kledingsstuk? Heb jij je al eens ongemakkelijk gevoeld omdat iemand naar jou zit te staren? Dit zijn allemaal vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het is een thema die actueler is dan ooit. In onze samenleving is er steeds minder taboe en wordt er veel meer als normaal gezien. Enerzijds is dit een positief gegeven, maar anderzijds brengt het zeer veel verwarring met zich mee. Op jonge leeftijd worden kinderen geconfronteerd met seksuele prikkels, zowel op sociale media als in het echte leven. In dit artikel kan je meer te weten komen over seksueel grensoverschrijdend gedrag en welke aanpak je kan gebruiken als je ermee geconfronteerd wordt.
Er bestaan geen kinderen meer. Als je met kinderen praat over de ooievaar, gaan zij je uitleggen hoe die zich voortplant.
~ Wim Kan
Jongeren weerbaar maken voor grensoverschrijdend gedrag is belangrijk
Wij zijn acht studenten van de Hogeschool Vives in Kortrijk die van het Centrum Leren en Werken Kortrijk als bachelorproef de opdracht hebben gekregen om jongeren tussen de 18 en 20 jaar gepast te leren omgaan met seksueel grensoverschrijdend gedrag en hen weerbaarder te maken bij dit thema. Ondanks dat dit een zeer actueel thema is, is dit geen eenvoudige opgave. Jongeren zijn vaak sociaal, emotioneel en psychisch kwetsbaar. Hun kennis en begrip van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn soms zeer vaag en onduidelijk. Door externe factoren, zoals groepsdruk of angst, stemmen ze vaak in met zaken waar ze eigenlijk niet akkoord mee zijn. Dit is zeer verontrustend en moet aangepakt worden!
1, 2, 3 start! Maar wacht, waar gaat het eigenlijk over?
Vooraleer we konden beginnen met het uitwerken van ons product dienden we eerst kennis te maken met onze doelgroep en probleemstelling.
Om beter zicht te krijgen op onze doelgroep zijn we allereerst begonnen met het observeren van twee klasgroepen, waaronder een diplomaklas, in het Centrum Leren en Werken Kortrijk. Ook hebben we de website van deze school verkent en hebben we op de school een rondleiding gekregen van onze opdrachtgevers. Vervolgens hebben we aan de hand van de probleemstelling verschillende onderzoeksvragen opgesteld die we in de loop van onze bachelorproef hoopten te beantwoorden.
Omdat het belangrijk is om de basisinformatie die we voor deze opdracht nodig hadden te kennen, zijn we hierna aan de slag gegaan met een literatuurstudie. Daarin zijn we onder andere op zoek gegaan naar antwoorden op de vragen ‘wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag’, ‘welke vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag bestaan er’, ‘wat zijn grenzen’ en ‘bij welke instanties kunnen slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag terecht’.
Door deze literatuurstudie hebben we verschillende bestaande methodieken leren kennen, hebben we begripsbepalingen gezien, hebben we zicht gekregen op factoren die ervoor zorgen dat jongeren moeite hebben met hun grenzen aan te geven en factoren die ervoor zorgen dat jongeren seksueel grensoverschrijdend gedrag stellen en hebben we mogen kennis maken met de verschillende instanties die zich bezighouden met dit thema.
Waar moeten we op letten?
Om onze vooropgestelde onderzoeksvragen te beantwoorden, zijn we vervolgens aan de slag gegaan met een kwalitatief onderzoek. We hebben een sessie Rots & Water bijgewoond en hebben aan klasobservaties gedaan. Daarnaast hebben we ook verschillende interviews afgenomen. Zo hebben we contact gehad met de organisaties SENSOA en EXIT en hebben we verschillende gesprekken gehad met enkele leerkrachten van het Centrum Leren en Werken Kortrijk.
Hieruit hebben we vooral de boodschap meegekregen dat het belangrijk is dat we iets interactief uitwerken en dat we moeten starten met het creëren van een veilig klimaat. Ook dienen de oefeningen laagdrempelig te zijn en dient er rekening gehouden te worden met een diverse groepssamenstelling. Het gaat over een doelgroep met verschillende leeftijden, genders en culturen.
Nee is nee!
Met bovenstaande informatie hebben we een interactieve toolbox uitgewerkt waarin jongeren leren wat seksueel grensoverschrijdend gedrag is, hoe ze ‘nee’ kunnen zeggen en waarin ze leren inzien waarom ze het moeilijk hebben om ‘nee’ te zeggen.
De toolbox bestaat uit verschillende activiteiten die opgesplitst zijn in vier delen. Na elke activiteit krijgen de leerlingen de ruimte om te reflecteren over hoe ze de oefening(en) ervaren hebben. Het eerste deel zijn vertrouwensoefeningen. Deze oefeningen dienen ervoor om te zorgen dat er een veilig klimaat tussen de leerlingen wordt gecreëerd en er een vertrouwensband onder elkaar ontstaat. Het tweede thema heet ‘waar liggen mijn grenzen’. Zoals de naam aangeeft, zijn dit oefeningen waarbij de leerlingen zicht krijgen op waar hun grenzen liggen. Hoe ver mogen vrienden, kennissen, familie,… bij hen komen? Het volgende deel zijn oefeningen waarbij de leerlingen leren reageren op iemand die over zijn/haar grenzen gaat. In het vierde en laatste thema wordt er teruggekeken naar de oefeningen en maken de leerlingen kennis met de verschillende instanties die instaan voor daders en slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
De toolbox bestaat uit een draaiboek met verschillende fiches die alle thema’s en activiteiten één voor één uitlegt. Ook is er op enkele fiches een QR-code beschikbaar die je een kort filmpje toont waarin de activiteit wordt uitgelegd.
We hopen hiermee het thema bespreekbaar te maken in het onderwijssysteem want seksueel grensoverschrijdend gedrag raakt ons allemaal.
Bibliografie
ArboNed. (19september 2019). Hoe vaak komt seksuele intimidatie voor? Geraadpleegd op 5 mei 2022, van https://www.arboned.nl/nieuws/hoe-vaak-komt-seksuele-intimidatie-voor?fbclid=IwAR2SfR0QS3TZ7njmYZdkV2Ys9HxiklApwNa0X80ZAuBUb8HMBiA2e9SvMlo
Blow, H. (2018, 16 oktober). Ook mannen zijn slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://sociaal.net/opinie/mannen-slachtoffer-grensoverschrijdend-gedrag/
Bohn Stafleu van Loghum (1 november 2012). Andere cultuur, andere grens? Geraadpleegd op 21 februari 2022, via https://mijn.bsl.nl/andere-cultuur-andere-grens/605126%C2%A0
CAW. (2022). Jouw vraag is onze eerste hulp. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.caw.be/hoe-wij-helpen/
Child focus. (2017, oktober). Sexting@school [brochure]. Geraadpleegd op 5 mei 2022, https://www.sensoa.be/sites/default/files/digitaal_materiaal/sextingatschoollesvoorbereidingsecundaironderwijs.pdf
Conciencia. (2022). Waarom is het moeilijk om je grenzen te bewaken? Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://conciencia-coaching.nl/grenzen-aangeven/waarom-is-het-moeilijk-om-je-grenzen-te-bewaken/
Désirée Du Roy. (26 oktober 2021). 1 procent van de mensen is psychopaat: zo herken je hem of haar. Geraadpleegd op 6 mei 2022 via https://www.welingelichtekringen.nl/geen-categorie/3060083/1-procent-van-de-mensen-is-psychopaat-zo-herken-je-hem-of-haar.html
De Vos, V. (8 maart 2018). Van #MeToo naar #RiceBunny in China: vechten tegen de censuur en de eeuwenoude cultuur. Geraadpleegd op 13 juni 2022 via https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/03/08/-metoo-in-china--een-gevecht-tegen-de-censor-en-de-eeuwenoude-cu/?fbclid=IwAR2PuAR0_n6fgVywntJ53wBb-DdAifoRW21HwpKwCJBjUxcoPSsgorF1iaA
Dr. van Mesdag, S. (z.d.) Seksueel grensoverschrijdend gedrag. Geraadpleegd op 6 mei 2022, van https://www.vanmesdag.nl/behandeling-beveiliging/onze-patienten/seksueel-grensoverschrijdend-gedrag/
EQ Libre. (28 november 2016). Transgenerationele overdracht van trauma. Geraadpleegd op 5 mei 2022 via https://www.eqlibre-eft.nl/transgenerationele-overdracht-trauma/
Frans, E., De Wilde, K., Janssens, K., Van Berlo, W. & Storms, O. (2016). Buiten de lijnen: Handleiding. Garant.
Frans, E., De Wilde, K., Janssens, K., Van Berlo, W. & Storms, O. (2016). Buiten de lijnen: Onderbouwing. Garant.
Frans, E. & Franck, T. (2014). Vlaggensysteem: Reageren op seksueel (grensoverschrijdend) gedrag van kinderen en jongeren. Garant.
Grenswijs. (z.d.) AUTISME EN SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG. Geraadpleegd op 6 mei 2022, van https://www.grenswijs.be/autisme-en-seksueel-grensoverschrijdend-gedrag?fbclid=IwAR2hgfB57rxW8x_EKCJXknv4oZ2Zdsh3U3ByKQyKtv5Mtpf99QrTTqcs3MM
Heart4happiness. (2019). Grenzen. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://heart4happiness.nl/begrippenlijst/begrippenlijst-2/grenzen/
Hellemans, S.; Buysse, A. (z.d.) Seksueel grensoverschrijdend gedrag [onderzoek]. Universiteit Gent. Geraadpleegd op 5 mei 2022, van https://www.ugent.be/pp/ekgp/nl/onderzoek/onderzoeksgroepen/relatie-en-gezinsstudies/sexpert/sgg.pdf
Hermans, B. (2019). Wat zijn grenzen en waar zijn ze goed voor? Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://changeofheart.nl/kennisbank/persoonlijke-ontwikkeling/wat-zijn-grenzen/
Hersenstichting. (2022). Autismespectrumstoornissen. Geraadpleegd op 6 mei 2022, van https://www.hersenstichting.nl/hersenaandoeningen/autismespectrumstoornissen-ass/?fbclid=IwAR2brLR6s7cMwWRsOQnfL_OTVt1xhkhwsh-JQd3WismS8KyNXRYp9caQ6Dc
Hofman, S. (2017, september 28). Heb jij moeite met grenzen aangeven? Geraadpleegd op 5 mei 2022 via https://www.relatieverslaving.com/2017/09/28/heb-jij-moeite-met-grenzen-aangeven/
InfoNu. (2021, 28 augustus). Zuid-Afrika: verkrachting en seksueel geweld vrouwen/meisjes. Geraadpleegd op 13 mei 2022, van https://mens-en-samenleving.infonu.nl/sociaal-cultureel/76310-zuid-afrika-verkrachting-en-seksueel-geweld-vrouwenmeisjes.html
Janssens, K. (2019, 28 maart). Doen wat werkt! Het Vlaggensysteem. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.ncj.nl/actueel/nieuws/artikel/doen-wat-werkt-het-vlaggensysteem
Kenniscentrum LVB. (z.d.). Wat is LVB? Geraadpleegd op 6 mei 2022, van https://www.kenniscentrumlvb.nl/wat-is-lvb/
Lotgenoten Seksueel Geweld. (2022). Forum, chat en informatie voor slachtoffers van seksueel geweld. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.lotgenotenseksueelgeweld.nl
Makken, A. (2021, 6 mei). Seksueel overschrijdend gedrag in onderwijs. Geraadpleegd op 13 mei 2022, van https://www.internationale-vrouwendag.nl/seksueel-grensoverschrijdend-gedrag-in-onderwijs/
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (1 november 2018). Grensoverschrijdend gedrag jegens mensen met een verstandelijke beperking. Geraadpleegd op 6 mei 2022, van https://www.huiselijkgeweld.nl/vormen/grensoverschrijdend-gedrag-jegens-mensen-met-een-verstandelijke-beperking?fbclid=IwAR0wgyZ4-CMIzFD47LaZVKo1jI_MMqu3RzoVM7FEloPgVGRlan6O9N9HpE0
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (z.d.). Seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen kinderen/jongeren onderling. Geraadpleegd op 5 mei 2022, van https://www.huiselijkgeweld.nl/vormen/seksueel-grensoverschrijdend-gedrag-tussen-kinderen-jongeren-onderling
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2022, 8 februari). Kabinet versterkt aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld met regeringscommissaris. Geraadpleegd op 13 mei 2022, van https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/02/08/kabinet-versterkt-aanpak-seksueel-grensoverschrijdend-gedrag-en-seksueel-geweld-met-regeringscommissaris
Naasten in kracht. (z.d.). Grenzen stellen. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://naasteninkracht.nl/nl/grenzen-stellen
Nederlands Jeugdinstituut. (2022). D506: Antisociaal gedrag ouder. Geraadpleegd op 6 mei 2022, van https://www.nji.nl/cap-j/d506-antisociaal-gedrag-ouder
Neckebroeck, C., Vanderstraeten, I. & Verhaeghe, M. (2018). Onderzoeksvaardigheden voor onderwijs, zorg en welzijn (2e editie). Uitgeverij Van In – Wommelgem
Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie. (22februari 2022). Grensoverschrijdend gedrag in de logopedie [afbeelding]. Geraadpleegd op 10 mei 2022 via https://www.nvlf.nl/nieuws/grensoverschrijdend-gedrag-in-de-logopedie/?fbclid=IwAR0ENTKPY1v_O2662WsIFT8IVpcUdB-WzrUcj1XjJbLfrhtfy4xruocRykQ
Nieuw Sociaal en Groen. (2021). Criminaliteit: causaal verband met arbeidsparticipatie en scholing. Geraadpleegd op 5mei 2022 van criminaliteit en werkeloosheid - Sociaal & Groen (WHD):causaal verband (nieuwsociaalengroen.nl)
Onderwijs Vlaanderen. (z.d.) Wat is grensoverschrijdend gedrag? Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/grensoverschrijdend-gedrag-op-school/wat-is-grensoverschrijdend-gedrag
1712. (z.d.). Over 1712. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://teens.1712.be/over-1712
Parnassiagroep. (z.d.) Antisociale persoonlijkheidsstoornis. Geraadpleegd op 6 mei 2022, van https://www.parnassiagroep.nl/uw-probleem/persoonlijkheidsstoornis/antisociale-persoonlijkheidsstoornis
Plan International (z.d.). De tien gevaarlijkste landen voor meisjes en vrouwen. Geraadpleegd op 13 juni 2022 via https://www.planinternational.nl/actueel/de-tien-gevaarlijkste-landen-voor-meisjes-en-vrouwen
Psyq. (2022). Antisociale persoonlijkheidsstoornis. Geraadpleegd op 6 mei 2022, van https://www.psyq.nl/persoonlijkheidsstoornis/antisociale-persoonlijkheidsstoornis
RoSa vzw. (z.d.). Seksueel geweld. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://rosavzw.be/nl/themas/geweld-en-seksuele-discriminatie/seksueel-grensoverschrijdend-gedrag/seksueel-geweld-en-misbruik
RoSa vzw. (z.d.). Seksueel grensoverschrijdend gedrag. Geraadpleegd op 4mei 2022, via https://rosavzw.be/nl/themas/geweld-en-seksuele-discriminatie/seksueel-grensoverschrijdend-gedrag?fbclid=IwAR3Wf_5Hz-RPvkdcNPVLlMSXOOeZsOVGQ7Q-OO3FNitFJnnYgW565GkESBQ
Rots & Water Instituut. (2022). Rots en Water tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.rotsenwater.nl/onderzoeken/rots-en-water-tegen-seksuele-agressie/
Sasati. (2012, 10 december). Islam en seksualiteit. InfoNu. Geraadpleegd op 10 juni 2022, van https://mens-en-samenleving.infonu.nl/religie/17528-islam-en-seksualiteit.html
Sensoa. (2022). Bepaal inhoud relationele en seksuele vorming met KAVES. Geraadpleegd op 5 mei 2022, van https://www.sensoa.be/de-inhoud-van-seksuele-opvoeding-bepalen-met-kaves
Sensoa. (2022). Cijfers over seksueel misbruik in België. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.sensoa.be/seksueel-grensoverschrijdend-gedrag-bij-jongeren-en-volwassenen-feiten-en-cijfers
Sensoa. (2022). Lesgeven over grenzen en weerbaarheid. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.sensoa.be/lesgeven-over-grenzen-en-weerbaarheid
Sensoa. (2019). Mijn wens, mijn grens: Werken rond grenzen en wensen bij 16- tot 18-jarigen [brochure]. Geraadpleegd op 5 mei 2022, van https://www.sensoa.be/sites/default/files/mijn-wens-mijn-grens-16-18-jaar_interactief_versie_2021.pdf
Sensoa. (2022). Over het Sensoa Vlaggensysteem. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.sensoa.be/over-het-sensoa-vlaggensysteem
Sensoa. (2022). Seksueel grensoverschrijdend gedrag bij jongeren en volwassen: feiten en cijfers. Geraadpleegd op 4 mei 2022, via: https://www.sensoa.be/seksueel-grensoverschrijdend-gedrag-bij-jongeren-en-volwassenen-feiten-en-cijfers#title6.
Sensoa. (2022). Sexting bij jongeren: feiten en cijfers. Geraadpleegd op 5 mei 2022, vanhttps://www.sensoa.be/sexting-bij-jongeren-feiten-en-cijfers?fbclid=IwAR1QWsljtmR17d7BvBkL8Kf1Pc49k1YpPbCIbkT2nRVuk0IahNeYJgpR_mI
Stevens, J. (z.d.). Grenzen leren aangeven betekent meer dan NEE leren zeggen. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.desteven.nl/persoonlijke-ontwikkeling/assertiviteit/grenzen
Still. (z.d.). Traumaslachtoffers lijken mensen zoals jij en ik. Geraadpleegd op 5 mei 2022 via http://www.still-magazine.be/2021/08/26/interview-trauma/.
Streumer, R. (2022). Factoren die jou belemmeren jou grenzen aan te geven. Geraadpleegd op 5 mei van https://mentaalonderhoud.nl/3-factoren-die-jou-belemmeren-jouw-grenzen-aan-te-geven/ https://conciencia-coaching.nl/grenzen-aangeven/waarom-is-het-moeilijk-om-je-grenzen-te-bewaken/
Teamjustitie. (2022, 18 maart). Vrouwen en meisjes voortaan beter beschermd, daders strenger gestraft. Geraadpleegd op 5 mei 2022, van https://www.teamjustitie.be/2022/03/18/vrouwen-en-meisjes-voortaan-beter-beschermd-daders-strenger-gestraft/
Tele-onthaal. (2017). Wat biedt Tele-Onthaal? Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.tele-onthaal.be/aanbod/wat-biedt-tele-onthaal-aan#dag-en-nacht
Uzieblo, K. & van Doorn, E. (2019). Een kritische blik op psychopathie en seksueel geweld. Geraadpleegd op 6 mei 2022 via https://www.tijdschriftvoorseksuologie.nl/artikelen/item/830-een-kritische-blik-op-psychopathie-en-seksueel-geweld
Vandenbussche, B. (6december 2019). Preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag [PowerPointpresentatie]. Geraadpleegd op 5 mei via https://www.senate.be/event/20191206_adviescomite/191206-SGG_Adviescomite_Senaat.pdf
Van Lancker, L. (2021-2022). ADHD [PowerPointpresentatie]. Geraadpleegd op 6 mei 2022.
Van Lancker, L. (2021-2022). Info psychopathie [PowerPointpresentatie]. Geraadpleegd op 6 mei 2022.
Van Lancker, L. (2021-2022). JIP student 1 Ontwikkelingstrajecten determinanten en risicofactoren [PowerPointpresentatie]. Geraadpleegd op 4 mei 2022.
Van Lancker, L. (2021-2022). JIP-student 2 Ontwikkelingstrajecten determinanten en risicofactoren [PowerPointpresentatie]. Geraadpleegd op 4 mei 2022.
Van Lancker, L. (2021-2022). JIP student 3 ontwikkelingstrajecten-determinanten-risicofactoren [PowerPointpresentatie]. Geraadpleegd op 5 mei 2022.
Van Lancker, L. (2021-2022). JIP 4 Labeling [PowerPointpresentatie]. Geraadpleegd op 5 mei 2022.
Van Tuyckom, J. (2014-2015). De rol van traumatische gebeurtenissen en hechting bij jongeren die grensoverschrijdend gedrag stellen: een kwalitatief onderzoek naar de beleving van hulpverleners [afstudeeropdracht]. Universiteit Gent. Geraadpleegd op 5 mei 2022 via https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/216/684/RUG01-002216684_2015_0001_AC.pdf#:~:text=Greenwald%20%282002%29%20stelde%20dat%20jongeren%2C%20die%20grensoverschrijdend%20gedrag,lijken%20dus%20in%20sommige%20gevallen%20samen%20te%20gaan.
Veilig Stappen. (2020). Seksueel grensoverschrijdend gedrag en geweld. Geraadpleegd op 5 mei 2022, van https://www.veiligstappen.nl/nl/content/sog-sg#:%7E:text=Enkele%20gevolgen%20van%20aanranding%20en,grenzen%20stellen%2C%20afkeer%20van%20jezelf
Vlaamse Overheid. (z.d.) Seksueel misbruik. Geraadpleegd op 5 mei 2022, van https://moodspace.be/nl/infotheek/seksueel-misbruik
VZW Punt. (z.d.). Seksueel grensoverschrijdend gedrag is voor velen slechts een begrip. Geraadpleegd op 5 mei 2022 van Seksueel geweld – PUNT. VZW (puntvzw.be)
Wikipedia. (z.d). MeToo-beweging. Geraadpleegd op 13 juni 2022 via https://nl.wikipedia.org/wiki/MeToo-beweging
Ykema, F. (2013). Het Rots en Water perspectief. Basisboek (10e editie). Uitgeverij SWP Amsterdam
Ykema, F. & Geraeds, L. (2011). Rots en Water focus op meisjes en vrouwen. Gadaku instituut/ Rots en Water instituut – St. Maarten
Ykema, F. (2014). Rots en Water praktijkboek. Psychofysieke training voor jongens én meisjes. Uitgeverij SWP Amsterdam
Ykema, F. (2013). Rots en Water praktijkboek voor starters. Sociale competentietraining. Gadaku instituut/ Rots en Water instituut – St. Maarten
