De transformatie van ‘street canyons’ voor een gezonde luchtkwaliteit
Het enkel toepassen van verkeersmaatregelen blijkt ontoereikend voor het oplossen van de slechte luchtkwaliteit die heerst binnen onze Vlaamse steden. Daarom reikt Laura Adams (25) binnen haar masterproef ruimtelijke tools aan voor de aanpak van sterk vervuilde ‘street canyons’. Via deze maatregelen maken we beter kans op het halen van de leefbaarheids- en gezondheidsdoelstellingen.
De slechte luchtkwaliteit door vervuilende stoffen heeft een sterke impact hebben op onze gezondheid. Ondanks maatregelen op het vlak van ‘groene’ technologie, uitstootnormen en verkeersstrategieën blijft ongeveer 60% van de Vlaamse bevolking blootgesteld aan te hoge concentraties. Zo stelt het Vlaamse Luchtbeleidsplan als doel de geschatte 4.800 vroegtijdige overlijdens door fijn stof van 2018 tegen 2030 te reduceren tot 3.000.
Steden kennen de hoogste concentraties aan vervuilende stoffen, wat in combinatie met een grote dichtheid aan inwoners de blootstelling vergroot. Daarnaast zorgen ruimtelijke kenmerken ervoor dat vervuiling langer blijft hangen. Bijvoorbeeld lange straten met hoge rijhuizen, bekend als ‘street canyons’, beperken de natuurlijke verversing van de lucht. Een soort permanente smogvorming waar we nooit bij stilstaan.
Toolbox voor stedenbouwkundigen
Wetenschappelijke studies stellen al verschillende gunstige ruimtelijke ingrepen voor. De praktische toepassing van deze ingrepen is echter beperkt en nog onbekend bij ruimtelijke planners. Want luchtkwaliteit is niet enkel belangrijk voor een milieuambtenaar, maar ook stedenbouwkundigen moeten naast een goede ruimtelijke ordening een gezonde leefomgeving nastreven. Daarom stelde Adams een compacte toolbox samen met maatregelen voor alle soorten street canyons, bij alle windrichtingen.
Twaalf problematische street canyons binnen de Antwerpse Ring
Dimitri Voordeckers, werkzaam binnen de onderzoeksgroep voor stadsontwikkeling aan de Universiteit van Antwerpen, identificeert momenteel de aanwezige street canyons in de Antwerpse binnenstad. Uit deze lijst selecteerde Adams de twaalf langste, drukste en meest problematische street canyons, waaronder de gekende Nationalestraat, Turnhoutsebaan, Mechelsesteenweg en de Plantin en Moretuslei. Vervolgens koos zij de meest typerende street canyon om de toolbox op uit te testen; de Belgiëlei.
Vier scenario’s voor de Belgiëlei
Adams werkte vier theoretische scenario’s uit voor de Belgiëlei. Binnen het eerste scenario zet zij in op meer groen als natuurlijke luchtfilter binnen de straatinrichting: geveltuintjes, klimplanten, struikgewas enzovoort. Daarbij ruilt ze de huidige platanenrijen in voor beter absorberende paardenkastanjes. Het tweede scenario volgt een meer vernieuwend standpunt, namelijk het verhogen van de ventilatie binnen de straat via het verwijderen van de laanbomen, het aanpassen van de monotone bouwhoogtes en het ‘perforeren’ van gebouwen [FOTO]. Deze aanpassingen verzwakken enigszins het karakter van de 19e eeuwse boulevard, maar bevorderen in extreme mate de luchtverversing. Het derde scenario focust op de blootstelling van de actieve weggebruikers aan luchtvervuiling, via een heroriëntering van de wegindeling. Hier wordt een heuse wandel- en fietspromenade gevormd, gescheiden van het verkeer door de tramberm, hagen en een bomenrij van lijsterbes. Tenslotte vormt het vierde scenario een realistische mix van de voorgaande scenario’s, gekeken naar de ouderdom van de bebouwing, de Antwerpse bouwcode en de weginfrastructuur-reglementering.
Deze masterproef vormt een belangrijke tussenstap tussen de theorie en de praktijk. Adams hoopt dat stedenbouwkundigen de toolbox oppakken om als volgende stap de stedelijke street canyons effectief te gaan aanpakken. Daarbij moeten zij wel rekening houden met de plaatselijke noden van de bewoners en gebruikers om samen een gezonde én gedragen straat te creëren.
Bibliografie
Abdulsaheb, A., & Kumar, P. (2010). Influence of street canyon geometries on the dispersion of nanoparticles. Paper presented at the 18th International Symposium on Transport and Air Pollution, Dubendorf, Switzerland, 18-19 May 2010.
Abhijith, K., & Gokhale, S. (2015). Passive control potentials of trees and on-street parked cars in reduction of air pollution exposure in urban street canyons. Environmental Pollution, 204, 99-108.
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2015). 3D GRB. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/42ac31a7-afe6-44c4-a534-243814fe5b58
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2021). Orthofotomozaïek, middenschalig, winteropnamen, kleur, 2021, Vlaanderen. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/5f429f28-2d6b-4f3d-831a-492bd86bec1a
Agentschap Onroerend Erfgoed. (2016). Beschermde monumenten in Vlaanderen. Retrieved from https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/20265
Agentschap Onroerend Erfgoed. (2022). Erfgoedobjecten (wetenschappelijke inventarissen). Retrieved from: https://geo.onroerenderfgoed.be/downloads
Agentschap Wegen & Verkeer. (2020). Basisprincipes inrichting robuust wegennet: Regionale wegen & Interlokale wegen. Retrieved from https://wegenenverkeer.be/sites/default/files/uploads/documenten/A4_brochure_robuustwegennet_RW_IW.pdf
Agentschap Zorg en Gezondheid. (2022). Zorgvoorzieningen erkend door het Agentschap Zorg en Gezondheid via POI-service. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/9531f406-ca7c-4987-9e8b-37de471a57b3
Ai, Z. T., & Mak, C. M. (2018). Wind-induced single-sided natural ventilation in buildings near a long street canyon: CFD evaluation of street configuration and envelope design. Journal of Wind Engineering and Industrial Aerodynamics, 172, 96-106.
Atelier Jean Nouvel. (2014). One Central Park. Retrieved from http://www.jeannouvel.com/projets/one-central-park/
Atelier Romain, Osar, & P.PUL - KULeuven. (2020). Ontwerpen van toekomstbestendige en gezonde woonomgevingen. Retrieved from https://besustainable.brussels/wp-content/uploads/2021/03/Gezonde-Woonomgevingen_ontwerprichtlijnen-EINDRAPPORT-1.pdf
Badach, J., Voordeckers, D., Nyka, L., & Van Acker, M. (2020). A framework for Air Quality Management Zones - Useful GIS-based tool for urban planning: Case studies in Antwerp and Gdańsk. Building and Environment, 174. doi:https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2020.106743
BD Landscape Architects. (2019). Lovedon Fields. Retrieved from https://bdlandarch.com/lovedon-fields/
Beck, I., Jochner, S., Gilles, S., McIntyre, M., Buters, J. T., Schmidt-Weber, C., . . . Traidl-Hoffmann, C. (2013). High environmental ozone levels lead to enhanced allergenicity of birch pollen. PLos ONE, 8(11), e80147.
Beleidsdomein Mobiliteit & Openbare Werken. (2021). Vlaamse Mobiliteitsvisie 2040. Retrieved from https://assets.vlaanderen.be/image/upload/v1645112287/Vlaamse_mobiliteitsvisie_2040_DEF_kospcu.pdf
Bigazzi, A. Y., & Rouleau, M. (2017). Can traffic management strategies improve urban air quality? A review of the evidence. Journal of Transport & Health, 7, 111-124. doi:https://doi.org/10.1016/j.jth.2017.08.001
Braeken, J., Plomteux, G., & Steyaert, R. (2015). Belgiëlei. Retrieved from https://inventaris.onroerenderfgoed.be/themas/11624
Brugman, P. (2018). De Witte Paardenkastanje. Retrieved from https://brugmanpraat.typepad.com/brugmanpraat/2018/02/240-de-witte-paardenkastanje.html
Bvba Verbruggen. (2020). Parkeerstroken Eupenlaan Temse. Retrieved from https://blauwgroenvlaanderen.be/professionals/projecten/parkeerstroken-eupenlaan-temse/
CD Vastgoed. (2022). Nieuwbouw kantoren Novo te huur vlakbij Antwerpen Centraal. Retrieved from https://www.cd-vastgoed.com/nl/panden/nieuwbouw-kantoren-novo-te-huur-vlakbij-antwerpen-centraal
Civic architecture, & IMG+. (2014). Algenreactor. Retrieved from https://www.civicarchitects.eu/nl/projects/algenreactor
Club L 94 Landschapsarchitekte. (2013). Vodafone Campus Düsseldorf. Retrieved from https://www.clubl94.de/projekte/archiv/duesseldorf-vodafone-campus-duesseldorf/
CurieuzeNeuzen. (2019). CurieuzeNeuzen Vlaanderen: Dynamische blootstelling. Retrieved from https://lirias.kuleuven.be/retrieve/552288
De Coensel, B., Can, A., Degraeuwe, B., De Vlieger, I., & Botteldooren, D. (2012). Effects of traffic signal coordination on noise and air pollutant emissions. Environmental Modelling & Software, 35, 74-83.
De Groene Stad. (2008). Bomen: een verademing voor de stad. Retrieved from https://degroenestad.nl/geen-categorie/bomen-een-verademing-voor-de-stad/
De Groene Stad. (2015). Groene Route: wandelen door Den Haag Centrum. Retrieved from https://degroenestad.nl/biodiversiteit/groene-route-wandelen-door-den-haag-centrum/
De Lijn. (2021). Doorstromingsgids van bus en tram. Retrieved from https://static.delijn.be/Images/gids-doorstroming_tcm3-19807.pdf
de Solà-Morales, M. (2012). De Keyserlei, Antwerpen. Retrieved from https://databank.publiekeruimte.info/project/de-keyserlei-antwerpen/
de Solà-Morales, M. (2019). Laureaat: Manuel de Solà-Morales. Retrieved from https://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/instrumenten/open-oproep/projecten/oo06b25-antwerpen-operaplein-antwerpen
De Standaard. (2017). 't Stad is niet voor elke auto (maar niet iedereen weet dat). De Standaard. Retrieved from https://www.standaard.be/cnt/dmf20170105_02659974
Debacker, I. (2018). Richtlijn - Beoordelen van sloopaanvragen van gebouwen opgenomen in de vastgestelde Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed. Retrieved from https://www.onroerenderfgoed.be/sites/default/files/2018-09/richtlijn_beoordelen_sloopaanvragen.pdf
Departement Mobiliteit en Openbare Werken Vlaanderen. (2017). Het Vademecum Fietsvoorzieningen. Retrieved from https://www.mobielvlaanderen.be/vademecums/vademecumfiets01.php?a=17
Departement Omgeving. (2018). Strategische visie Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Retrieved from https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/28360
Departement Omgeving. (2019). Luchtbeleidsplan 2030. Brussel
Departement Ruimtelijke Ordening, W. e. O. E. (2011). Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Retrieved from https://omgeving.vlaanderen.be/sites/default/files/atoms/files/RSV2011_0.pdf
Depauw, S., van den Berg, I., Dens, S., Lenzholzer, S., & Steeneveld, G. J. (2018). Ruimtelijke strategieën voor gezonde omgevingen case streetcanyons. Retrieved from Brussel:
Derwent, R., Jenkin, M., & Saunders, S. (1996). Photochemical ozone creation potentials for a large number of reactive hydrocarbons under European conditions. Atmospheric Environment, 30(2), 181-199.
Duranton, G., & Turner, M. A. (2011). The fundamental law of road congestion: Evidence from US cities. American Economic Review, 101(6), 2616-2652.
Dzierżanowski, K., Popek, R., Gawrońska, H., Sæbø, A., & Gawroński, S. W. (2011). Deposition of particulate matter of different size fractions on leaf surfaces and in waxes of urban forest species. International journal of phytoremediation, 13(10), 1037-1046.
EPA. (2008). Using cool roofs to reduce heat islands. Retrieved from https://www.epa.gov/heatislands/using-cool-roofs-reduce-heat-islands
European Environment Agency. (2019). Healthy environment, healthy lives: how the environment influences health and well-being in Europe. Retrieved from https://www.eea.europa.eu/publications/healthy-environment-healthy-lives
Fietsraad. (2018). Een duurzame breedte voor fietsinfrastructuur. Retrieved from https://fietsberaad.be/wp-content/uploads/20181128_advies_breedte_fietsinfra_DEF2.pdf
Folli, A., Pade, C., Hansen, T. B., De Marco, T., & Macphee, D. E. (2012). TiO2 photocatalysis in cementitious systems: Insights into self-cleaning and depollution chemistry. Cement and concrete research, 42(3), 539-548.
Friends of the High Line, James Corner Field Operations, Diller Scofidio + Renfo, & Piet Oudolf. (2009). Design. Retrieved from https://www.thehighline.org/design/
Frijters, E., Klijn, O., Driessen, B., Vetrugno, C., Zhang, H., Vietti, M., . . . van Dyck, K. (2018). Metabolisme van Antwerpen: Stad van Stromen. Retrieved from https://archief-algemeen.omgeving.vlaanderen.be/xmlui/handle/acd/257076
Gallagher, J., Gill, L. W., & McNabola, A. (2011). Optimizing the use of on-street car parking system as a passive control of air pollution exposure in street canyons by large eddy simulation. Atmospheric Environment, 45(9), 1684-1694.
Gezondheid NV. (2019). Hooikoorts (pollinosis). Retrieved from https://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=548
Giannopoulou, K., Santamouris, M., Livada, I., Georgakis, C., & Couris, Y. (2010). The impact of canyon geometry on intra urban and urban: Suburban night temperature differences under warm weather conditions. Pure and Applied Geophysics, 167, 1433-1449. doi:10.1007/s00024-010-0099-8
Google LLC. (2021). Google Maps. Retrieved from https://www.google.com/maps/place/Plantin+en+Moretuslei,+Antwerpen/@51.2091143,4.4325338,18.75z/data=!4m5!3m4!1s0x47c3f7106d9d751d:0x300eedb152ecc06d!8m2!3d51.20961!4d4.42933
Google LLC. (2022). Typisch verkeer. Retrieved from: https://www.google.com/maps/place/Orpea+Edegem/@51.1990031,4.419811,15z/data=!4m5!3m4!1s0x0:0x2cd9aa895420bede!8m2!3d51.1567467!4d4.4266265!5m1!1e1
Goukens, L. (2017). Belasting op armoede: Milieuzones zijn inbreuk op grondrechten burger. Civis Mundi, 46. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/316788489_Belasting_op_armoede_Milieuzones_zijn_inbreuk_op_grondrechten_burger
greencity solutions. (z.d.). The CityTree. Retrieved from https://greencitysolutions.de/en/citytree/
Grote, R., Samson, R., Alonso, R., Amorim, J. H., Cariñanos, P., Churkina, G., . . . Mikkelsen, T. N. (2016). Functional traits of urban trees: air pollution mitigation potential. Frontiers in Ecology and the Environment, 14(10), 543-550.
Gu, Z. L., Zhang, Y. W., Cheng, Y., & Lee, S. C. (2011). Effect of uneven building layout on air flow and pollutant dispersion in non-uniform street canyons. Building and Environment, 46(12), 2657-2665.
Gulia, S., Tiwari, R., Mendiratta, S., Kaur, S., Goyal, S. K., & Kumar, R. (2020). Review of scientific technology-based solutions for vehicular pollution control. Clean Technologies and Environmental Policy, 22(10), 1955-1966.
GZA ziekenhuizen. (z.d.). Campussen. Retrieved from https://www.gzaziekenhuizen.be/campussen
Hang, J., Li, Y., Sandberg, M., Buccolieri, R., & Di Sabatino, S. (2012). The influence of building height variability on pollutant dispersion and pedestrian ventilation in idealized high-rise urban areas. Building and Environment, 56, 346-360.
Harrison, R. M., Allan, J., Carruthers, D., Heal, M. R., Lewis, A. C., Marner, B., . . . Williams, A. (2021). Non-exhaust vehicle emissions of particulate matter and VOC from road traffic: A review. Atmospheric Environment, 262, 118592.
Harry Gugger Studio. (2012). Maya de America. Retrieved from https://www.hgugger.ch/en/projects/museo-maya-de-america
Het Facilitair Bedrijf Vastgoed. (2022). Webkaart vastgoed. Retrieved from: https://experience.arcgis.com/experience/8b7b1a1875b8479e95dc9107fd83ec5e?locale=nl
Hofman, J., Wuyts, K., Van Wittenberghe, S., & Samson, R. (2014). On the temporal variation of leaf magnetic parameters: Seasonal accumulation of leaf-deposited and leaf-encapsulated particles of a roadside tree crown. Science of the total environment, 493, 766-772.
Huang, Y., Lei, C., Liu, C. H., Perez, P., Forehead, H., Kong, S., & Zhou, J. L. (2021). A review of strategies for mitigating roadside air pollution in urban street canyons. Environmental Pollution, 280, 116971.
Huang, Y. D., He, W. R., & Kim, C. N. (2015). Impacts of shape and height of upstream roof on airflow and pollutant dispersion inside an urban street canyon. Environmental science and Pollution Research, 22, 2117-2137.
Huang, Y. D., Li, M. Z., Ren, S. Q., Wang, M. J., & Cui, P. Y. (2019). Impacts of tree-planting pattern and trunk heigt on the airflow and pollutant dispersion inside a street canyon. Building and Environment, 165. doi:https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2019.106385
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. (2020). Biologische Waarderingskaart en Natura 2000 Habitatkaart - Toestand 2020. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/e17fe655-987c-4c5f-bbae-b10dcd4fccc3
Inverde, & OC-ANB. (2022). Zoek een boom. Retrieved from https://bomenwijzer.be/zoeken
Jeanjean, A. P. R., Buccolieri, R., Eddy, J., Monks, P. S., & Leigh, R. J. (2017). Air quality affected by trees in real street canyons: The case of Marylebone neighbourhood in central London. Urban Forestry & Urban Greening, 22, 41-53.
Jiang, W., Boltze, M., Groer, S., & Schuivens, D. (2017). Impacts on low emission zones in Germany on air pollution levels. Transportation Research Procedia, 25, 3370-3382. doi:10.1016/j.trpro.2017.05.217
Kalpana, K. (2022). Sorbus aucuparia. Retrieved from https://alchetron.com/Sorbus-aucuparia
Keuken, M., van der Gon, H. D., & van der Valk, K. (2010). Non-exhaust emissions of PM and the efficiency of emission reduction by road sweeping and washing in the Netherlands. Science of the total environment, 408(20), 4591-4599.
Khan, J., Ketzel, M., Kakosimos, K., Sørensen, M., & Jensen, S. S. (2018). Road traffic air and noise pollution exposure assessment–A review of tools and techniques. Science of the total environment, 634, 661-676.
Kind en Gezin. (2020). Kinderopvangvoorzieningen erkend door Kind en Gezin via POI-service. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/928a7f14-fdef-4ed9-ad94-2dce0b20fbc5
King, E. A., Bourdeau, E. P., Zheng, X. Y. K., & Pilla, F. (2016). A combined assessment of air and noise pollution on the High Line, New York City. Transportation research part D: transport and environment, 42, 91-103.
Kitamura, R. (2009). The effects of added transportation capacity on travel: a review of 235 theoretical and empirical results. Transportation, 36, 745-762.
KMI. (z.d.). Klimaatstatistieken van de Belgische gemeenten Antwerpen. Retrieved from https://www.meteo.be/resources/climateCity/pdf/climate_INS11002_ANTWERPEN_nl.pdf
Koninklijke Bibliotheek van België, & Agentschap Informatie Vlaanderen. (1777). Ferraris kaart - Kabinetskaart der Oostenrijkse Nederlanden en het Prinsbisdom Luik, 1771-1778. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/2d7382ea-d25c-4fe5-9196-b7ebf2dbe352
Koninklijke Bibliotheek van België, & Agentschap Informatie Vlaanderen. (1846). Vandermaelen kaart, Cartes topographiques de la Belgique, 1846-1854. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/93795cd6-66d3-4310-83b2-5443adfee403
Kono Designs. (2010). Pasona Urban Farm. Retrieved from http://konodesigns.com/urban-farm/
Kovats, R. S., & Hajat, S. (2008). Heat stress and public health: a critical review. Annu. Rev. Public Health, 29, 41-55.
Kristóf, G., & Papp, B. (2018). Application of GPU-based large eddy simulation in urban dispersion studies. Atmosphere, 9(11), 442.
Kumar, P., Abhijith, K., & Barwise, Y. (2019). Implementing green infrastructure for air pollution abatement: general recommendations for management and plant species selection. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/335368542_Implementing_Green_Infrastructure_for_Air_Pollution_Abatement_General_Reccomendations_for_Management_and_Plant_Species_Selection
Lai, L., & Cheng, W. (2009). Air quality influenced by urban heat island coupled with synoptic weather patterns. Science of the total environment, 407(8), 2724-2733.
LAND Landschapsarchitecten. (2017). Antwerpen - Harmoniepark. Retrieved from https://atelierruimtelijkadvies.be/park/antwerpen-harmoniepark/
Lauwers, D., Rybels, S., & Van Acker, M. (2016). Evaluatie van de verkeers- en vervoersstructuur van het Ruimtelijk Structuurplan provincie Antwerpen. Retrieved from https://www.provincieantwerpen.be/content/dam/provant/drem/dienst-mobiliteit/mobiliteitsplanning/Evaluatie%20van%20de%20verkeers-%20en%20vervoersstructuur%20Ruimtelijk%20Structuurplan%20Antwerpen.pdf
Lemonsu, A., & Masson, V. (2002). Simulation of a summer urban breeze over Paris. Boundary-Layer Meteorology, 104(3), 463-490.
LEVS architecten. (2016). Square, Amsterdam. Retrieved from https://www.levs.nl/projecten/square
Li, Z., Zhang, H., Wen, C., Yang, A., & Juan, Y. (2020). Effects of height-asymmetric street canyon configurations on outdoor air temperature and air quality. Building and Environment, 183, 107195.
Llaguno-Munitxa, M., Bou-Zeid, E., & Hultmark, M. (2017). The influence of building geometry on street canyon air flow: validation of large eddy simulations against wind tunnel experiments. Journal of Wind Engineering and Industrial Aerodynamics, 165, 115-130.
lne. (2009). Duurzame ruimtelijke planning - Maatregelen om de impact van verkeer op de luchtkwaliteit te bevorderen. Retrieved from https://www.vlaanderen.be/publicaties/duurzame-ruimtelijke-planning-maatregelen-om-de-impact-van-verkeer-op-de-luchtkwaliteit-te-verminderen
lne. (2010). Actieplan Wegverkeerslawaai. Retrieved from https://www.lne.be/sites/default/files/atoms/files/actieplan_wegverkeerslawaai.pdf
Madireddy, M., De Coensel, B., Can, A., Degraeuwe, B., Beusen, B., De Vlieger, I., & Botteldooren, D. (2011). Assessment of the impact of speed limit reduction and traffic signal coordination on vehicle emissions using an integrated approach. Transportation research part D: transport and environment, 16(7), 504-508.
Marshalls. (z.d.). Conservation Priora, Silver Grey, Charcoal & Graphite. Retrieved from https://media.marshalls.co.uk/image/upload/v1518179490/Marshalls-PS-40--Paving-9598.pdf
McNabola, A., Broderick, B., & Gill, L. (2009). A numerical investigation of the impact of low boundary walls on pedestrian exposure to air pollutants in urban street canyons. Science of the total environment, 407(2), 760-769.
Miao, C., Yu, S., Hu, Y., Bu, R., Qi, L., He, X., & Chen, W. (2020). How the morphology of urban street canyons affects suspended particulate matter concentration at the pedestrian level: An in-situ investigation. Sustainable Cities and Society, 55, 102042.
Ming, T., Fang, W., Peng, C., Cai, C., De Richter, R., Ahmadi, M. H., & Wen, Y. (2018). Impacts of traffic tidal flow on pollutant dispersion in a non-uniform urban street canyon. Atmosphere, 9(3), 82.
Mobilane. (z.d.). Groene Bushokjes voor Gouda. Retrieved from https://mobilane.com/be-nl/projecten/groene-bushokjes-voor-gouda/
Mobiliteit en Openbare Werken Vlaanderen, & Arcadis Belgium. (2020). Strategisch verkeersmodel voor de transportregio Antwerpen.
Mobiliteitsraad. (2021). Advies bijkomende luchtkwaliteitsmaatregelen. MORA Retrieved from https://www.mobiliteitsraad.be/mora/publicatie/advies-bijkomende-luchtkwaliteitsmaatregelen
Moon, K., Hwang, J. M., Kim, B. G., Lee, C., & Choi, J. i. (2014). Large-eddy simulation of turbulent flow and dispersion over a complex urban street canyon. Environmental Fluid Mechanics, 14(6), 1381-1403.
Müller Sigrist. (2015). Mehr als Wohnen, Zürich-Leutschenback. Retrieved from http://www.muellersigrist.ch/arbeiten/bauten/mehr-als-wohnen-zuerich-leutschenbach/
Ng, W. Y., & Chau, C. K. (2014). A modeling investigation of the impact of street and building configurations on personal air pollutant exposure in isolated deep urban canyons. Science of the total environment, 468, 429-448.
Nguyen, T. (2017). Screen Grab. Scientific American, 316(4), 23. doi:10.1038/scientificamerican0417-23
Nijhuis, S., de Vries, J., & Noortman, A. (2017). Ontwerpend onderzoek. In W. Simons & D. van Dorp (Eds.), Praktijkgericht onderzoek in de ruimtelijke planvorming - methoden voor analyse, visievorming en ontwerp. Wageningen: Uitgeverij Landwerk.
NL Architects. (2012). Kameleon. Retrieved from http://www.nlarchitects.nl/slideshow/152
Norfolk, S. (2011). Bus Rapid Transit station, Curitiba, Brazil. Retrieved from https://www.thecairoreview.com/essays/our-urban-dream/
Oasis Designs. (z.d.). Pondy Bazaar Pedestrianization. Retrieved from https://oasisdesigns.org/pondybazar.asp
Oke, T. R. (1976). The distinction between canopy and boundary-layer urban heat islands. Atmosphere, 14(4), 268-227. doi:10.1080/00046973.1976.9648422
Oke, T. R., Mills, G., Christen, A., & Voogt, J. A. (2017). Urban Climates: Cambridge University Press.
Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling, MINT, & Maes, P. (2019). Naar een slim, veilig en robuust wegennet als onderdeel van een geïntegreerde visie op mobiliteit en ruimtelijke ontwikkeling. Retrieved from https://www.vlaanderen.be/basisbereikbaarheid/toekomstgerichte-vervoersnetwerken/wegennetwerk
Ontwerpbureau Pauwels. (2012). Fortis Brussel. Retrieved from https://www.pauwelsontwerp.be/projecten/commercieel/fortis
Pardi, T. (2021). Prospects and contradictions of the electrification of the European automotive industry: the role of European Union policy. International Journal of Automotive Technology and Management.
Porrio, L. (2017). Leo Porrio: Levensduur van een gebouw. Retrieved from https://www.brandveilig.com/columns/levensduur-van-een-gebouw-48152#:~:text=Uitgaande%20van%20een%20economische%20levensduur,levensduur%20al%20lang%20overschreden%20is.
Provincie Antwerpen. (2011). Ruimtelijk Structuurplan Provincie Antwerpen. Retrieved from https://www.provincieantwerpen.be/content/dam/provant/drem/dienst-ruimtelijke-planning/ruimtelijk-structuurplan/RSPA_3_richtinggevend_deel.pdf.coredownload.pdf
Provincie Antwerpen. (2019). Beleidsplan Ruimte Provincie Antwerpen - Strategische visie - Conceptnota. Retrieved from https://www.provincieantwerpen.be/content/dam/provant/drem/dienst-ruimtelijke-planning/PBRA/PBRA_conceptnota_StrategischeVisie.pdf
Provincie Antwerpen. (z.d.). Fietsroutenetwerk BFF. Retrieved from: https://geoloket.provincieantwerpen.be/geoloketten/?viewer=extern&LayerTheme=9
Rafailidis, S., & Schatzmann, M. (1996). Physical Modeling of Car Exhaust Dispersion in Urban Street Canyons—The Effect of Slanted Roofs. In Air Pollution Modeling and Its Application XI (pp. 653-654): Springer.
Risom, J., Schuff, S., Martine, L. J., Westermark, E., Kielgast, L. V., Akers, A., . . . Thorsen, S. (2019). Reducing Air Pollution Through Urban Design. Retrieved from https://gehlpeople.com/projects/air-quality-copenhagen/
Rooftop Revolution. (2020). Rooftop Revolution Nijmegen. Retrieved from https://www.rooftoprevolution.nl/nijmegen/
Russo, G. (1892). Colombus Circle. Retrieved from https://www.alamy.com/stock-photo/columbus-circle-aerial.html
Ryder Architecture. (2015). 1 West Regent Street. Retrieved from https://www.ryderarchitecture.com/project/1-west-regent-street/
Samson, R., Wuyts, K., Van Wittenberghe, S., & Wuytack, T. (2010). Bomen: op je gezondheid! Bosrevue, 34, 9-14.
Smet, P. (2016). Fietspaden Kleine Ring. Retrieved from https://pascalsmet.brussels/project/fietspaden-kleine-ring/
Snøhetta. (2017). Times Square. Retrieved from https://snohetta.com/projects/327-times-square
Sparrius, L. B. (2019). Monitoring van de vitaliteit van mospanelen in de binnenstad van Amsterdam. Buxbaumiella, 116, 32-38.
Splittgerber, V., & Saenger, P. (2015). City tree: a vertical plant wall. Air Pollution XXIII, 295.
Stad Antwerpen. (2006). Strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen Ontwerpen. Retrieved from https://www.antwerpenmorgen.be/nl/projecten/structuurplan-vandaag/media
Stad Antwerpen. (2013). RUP Provinciehuis Harmonie - Toelichtingsnota. Retrieved from https://www.antwerpen.be/nl/docs/stad/stadsvernieuwing/bestemmingsplannen/RUP_11002_214_10011_00001/RUP_11002_214_10011_00001_TN.pdf
Stad Antwerpen. (2014). Antwerpen 2020 l 2025 l 2030 Actief & Bereikbaar. Retrieved from https://antwerpen.n-va.be/sites/afdelingen.n-va.be/files/generated/files/news-attachment/microsoft_voorontwerp_mobiliteitsplan_20140404_def1.pdf
Stad Antwerpen. (2017). Gemeentelijke stedenbouwkundige verordening - bouwcode - voorschriften. Retrieved from https://www.antwerpen.be/docs/Stad/Stadsvernieuwing/Bestemmingsplannen/SVO_11002_233_10007_00003/SVO_11002_233_10007_00003_0000Document_sv.html#d2a32751-89e0-4ced-bb4c-4b778f0a145a
Stad Antwerpen. (2022a). Boom. Retrieved from: https://portaal-stadantwerpen.opendata.arcgis.com/datasets/boom/explore?location=51.204726%2C4.416462%2C17.56
Stad Antwerpen. (2022b). Detailtoegang: Bouwvergunningen. Retrieved from https://felixarchief.antwerpen.be/detailtoegang/100/2770?page=1&pageSize=25&direction=asc&orderBy=5&filters=W3sic2VhcmNoVHlwZVRleHQiOiJjb250YWlucyIsInNlYXJjaFR5cGVEYXRlIjoibWF0Y2giLCJmaWVsZElkIjoiMCIsInpvZWt0ZXJtIjoiR3LpdHJ5c3RyYWF0IDEifV0%3D. https://felixarchief.antwerpen.be/detailtoegang/100/2770?page=1&pageSize=25&direction=asc&orderBy=5&filters=W3sic2VhcmNoVHlwZVRleHQiOiJjb250YWlucyIsInNlYXJjaFR5cGVEYXRlIjoibWF0Y2giLCJmaWVsZElkIjoiMCIsInpvZWt0ZXJtIjoiR3LpdHJ5c3RyYWF0IDEifV0%3D
Stad Antwerpen. (2022c). Percelen info platform. Retrieved from https://perceleninfoplatform.antwerpen.be/vergunningen?x=153282.99633188726&y=210404.92399513815. https://perceleninfoplatform.antwerpen.be/vergunningen?x=153282.99633188726&y=210404.92399513815
Stad Antwerpen. (z.d.). Parkeerzones en tarieven. Retrieved from https://www.slimnaarantwerpen.be/nl/onstreet/parkeerzones-tarieven
Stockholm Resilience Centre. (2021). Three things needed for successful climate adaptation in cities. Retrieved from https://www.stockholmresilience.org/research/research-news/2021-09-21-three-things-needed-for-successful-climate-adaptation-in-cities.html
Stojiljkovic, A., Kauhaniemi, M., Kukkonen, J., Kupiainen, K., Karppinen, A., Denby, B. R., . . . Ketzel, M. (2019). The impact of measures to reduce ambient air PM 10 concentrations originating from road dust, evaluated for a street canyon in Helsinki. Atmospheric Chemistry and Physics, 19(17), 11199-11212.
T.R.O.P. (2015). Walk of the Town. Retrieved from https://landezine.com/roof-garden-bangkok-landscape-architecture/
Takano, Y., & Moonen, P. (2013). On the influence of roof shape on flow and dispersion in an urban street canyon. Journal of Wind Engineering and Industrial Aerodynamics, 123, 107-120.
Tan, Z., Tan, M., Sui, X., Jiang, C., & Song, H. (2019). Impact of source shape on pollutant dispersion in a street canyon in different thermal stabilities. Atmospheric Pollution Research, 10(6), 1985-1993.
Tang, J., McNabola, A., Misstear, B., Pilla, F., & Alam, M. d. S. (2019). Assessing the impact of vehicle speed limits and fleet composition on air quality near a school. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(1), 149.
Team Vlaams Bouwmeester. (z.d.). Circulaire stad: Antwerpen als testcase. Retrieved from https://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/instrumenten/Labo-ruimte/antwerpen-circulaire-stad-van-morgen#:~:text=Het%20onderzoekstraject%20'Antwerpen%2C%20de%20circulaire,evolueren%20naar%20duurzame%2C%20circulaire%20steden.
Timmers, V. R. J. H., & Achten, A. J. (2016). Non-exhaust PM emissions from electric vehicles. Atmospheric Environment. doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.atmosenv.2016.03.017
Toerisme Vlaanderen. (2018). Toeristisch recreatief fietsnetwerk Vlaanderen. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/c91e9b9d-6465-4dec-beeb-16fdc6d759a0
Triptyque Architecture. (2017). Marquise Minhocao. Retrieved from https://triptyque.com/en/project/the-minhocao-marquise/
Triptyque Architecture. (2019). Villa M. Retrieved from https://triptyque.com/fr/project/villa-m-2-2/
Urban Movement. (2022). Marylebone Low Emission Neighbourhood. Retrieved from http://www.urbanmovement.co.uk/marylebonelen.html
Van Den Berk Boomkwekerijen. (z.d.). Bomen en struiken, meer dan 1600 soorten. Retrieved from https://www.vdberk.be/bomen/
Van den Broeck, P., Lagiewka, F., De Peuter, B., & Vloebergh, G. (2014). Evaluatiestudie van het strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/273453418_Evaluatiestudie_van_het_strategisch_ruimtelijk_structuurplan_Antwerpen
van Druenen, T., Van Hooff, T., Montazeri, H., & Blocken, B. (2019). CFD evaluation of building geometry modifications to reduce pedestrian-level wind speed. Building and Environment, 163, 106293.
Van Raemdonck, H. (2020). UA: 83% of streets in Antwerp are 'street canyons'. new mobility news. Retrieved from https://newmobility.news/2020/04/01/ua-83-of-streets-in-antwerp-are-street-canyons/
Verhaert, J., & De Pooter, B. (2015). Antwerpen Actief & Bereikbaar - Mobiliteitsplan 2020-2025-2030. Retrieved from Antwerpen: https://assets.antwerpen.be/srv/assets/api/download/59251c86-b7d3-4680-a7a7-140405af3a5f/mobiliteitsplan_DEF_web.pdf
Vervoerregio Antwerpen. (2020). Routeplan 2030 - Regionaal mobiliteitsplan - Ontwerpversie. Retrieved from https://routeplan2030.be/wp-content/uploads/2021/09/Vervoerregio-Antwerpen-Routeplan-2030_ontwerpversie-april-20.pdf
Vito. (2019). ATMO-street. Mapping air quality to street level. Retrieved from https://vito.be/en/atmo-street
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2022). Onderwijsaanbod in Vlaanderen en Brussel via POI-service. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/b2027867-cd3e-4e67-b6f1-aec3ff878f44
Vlaams Verkeerscentrum. (2017). Verkeersindicatoren snelwegen Vlaanderen 2016. Retrieved from Antwerpen: https://www.verkeerscentrum.be/sites/default/files/2019-06/rapport-verkeersindicatoren-2016-v1.pdf
Vlaamse Milieumaatschappij. (2006). Infiltratiegevoelige bodems – (Watertoets). Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/BCB20388-3DEB-4436-AECD-F3B311EE2602
Vlaamse Milieumaatschappij. (2017). Overstromingsgevoelige gebieden 2017 - (Watertoets), correctie 13/07/2017. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/f5b2c84c-0d78-4efa-a97d-7cd172726572
Vlaamse Milieumaatschappij. (2020a). Effecten van Covid-19 maatregelen op de luchtkwaliteit in Vlaanderen. Retrieved from https://www.vmm.be/publicaties/effect-van-covid-19-maatregelen-op-de-luchtkwaliteit-in-vlaanderen
Vlaamse Milieumaatschappij. (2020b). Luchtkwaliteit in de Antwerpse agglomeratie - jaarrapport 2019. Retrieved from Aalst:
Vlaamse Milieumaatschappij. (2021a). Europese doelstellingen vs. WGO-advieswaarden. Retrieved from https://www.vmm.be/lucht/evolutie-luchtkwaliteit/europese-doelstellingen-vs-wgo-advieswaarden
Vlaamse Milieumaatschappij. (2021b). Hoe evolueert de luchtkwaliteit in Vlaanderen? Retrieved from https://www.vmm.be/lucht/evolutie-luchtkwaliteit/hoe-evolueert-de-luchtkwaliteit-in-vlaanderen
Vlaamse Milieumaatschappij. (2021c). Luchtkwaliteit in de Antwerpse agglomeratie - jaarrapport 2020. Retrieved from
Vlaamse Milieumaatschappij. (2021d). Uitstoot en luchtkwaliteit in Vlaanderen - evaluatie 2020 - samenvatting. Retrieved from https://emis.vito.be/sites/emis/files/articles/91/2020/JV_Lucht_synthese_2020_def_TW.pdf
Vlaamse Overheid. (2000). Gewestplan Antwerpen - Algemene en aanvullende voorschriften. Retrieved from https://www.antwerpen.be/docs/Stad/Stadsvernieuwing/Bestemmingsplannen/GWP_02000_222_00014_00013/GWP_02000_222_00014_00013_0000Document_sv.html#52ecbe55-be77-4f10-9bcf-c7a8f2ca8c8e
Vlaamse Overheid. (2009). GRUP Afbakening Grootstedelijk Gebied Antwerpen. Retrieved from https://www.antwerpen.be/docs/Stad/Stadsvernieuwing/Bestemmingsplannen/RUP_02000_212_00195_00001/RUP_02000_212_00195_00001_0000Document_tn.html
Vlaamse Overheid. (2022). GRBgis. Retrieved from: https://download.vlaanderen.be/Producten/Detail?id=1&title=GRBgis
Vlaamse Overheid. (z.d.). Wegennetwerk. Retrieved from https://www.vlaanderen.be/basisbereikbaarheid/toekomstgerichte-vervoersnetwerken/wegennetwerk
Vlaamse Regering. (2010). Ontwerp Mobiliteitsplan Vlaanderen - informatief deel. Retrieved from https://mobiliteitsplanvlaanderen.be/ontwerp-globaal.pdf
Vlaamse Vervoersmaatschappij De Lijn. (2022). Haltes Vlaamse vervoersmaatschappij De Lijn, toestand 17/02/2022. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/3c31c3f6-58a3-431c-99d1-c186ea6f2a19
Vlachokostas, C., Achillas, C., Michailidou, A. V., & Moussiopoulos, Ν. (2012). Measuring combined exposure to environmental pressures in urban areas: An air quality and noise pollution assessment approach. Environment international, 39(1), 8-18.
Voordeckers, D., Lauriks, T., Denys, S., Billen, P., Tytgat, T., & Van Acker, M. (2021). Guidelines for passive control of traffic-related air pollution in street canyons: An overview for urban planning. Landscape and Urban Planning, 207. doi:https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2020.103980
Voordeckers, D., Meysman, F. J. R., Billen, P., Tytgat, T., & Van Acker, M. (2021). The impact of street canyon morphology and traffic volume on NO2 values in the street canyons of Antwerp. Building and Environment, 197, 107825.
Vos, E. J. P., Maiheu, B., Vanderkom, J., & Janssen, S. (2013). Improving local air quality in cities : To tree or not to tree. Environmental Pollution, 183, 113-122.
Wang, L., Pan, Q., Zheng, X., & Yang, S. (2017). Effects of low boundary walls under dynamic inflow on flow field and pollutant dispersion in an idealized street canyon. Atmospheric Pollution Research, 8(3), 564-575.
West 8, BeersNielsen, & Sweco. (2021). West 8 together with the municipality of Rotterdam unveils plan to revitalize Coolsingel boulevard. Retrieved from https://www.west8.com/west_8_together_with_the_municipality_of_rotterdam_unveils_plan_to_revitalize_coolsingel_boulevard/
Wonen Vlaanderen. (2022). Vlaamse inventaris van ongeschikt en onbewoonbare woningen via POI-service. Retrieved from: https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/d8d7514e-52f6-4a60-a074-6d9b8666d09f
World Health Organization. (2018). Environmental noise guidelines for the European Region.
World Health Organization. (2021). Chapter 2. Air pollution. In Compendium of WHO and other UN guidance on health and environment.
Xie, X., Huang, Z., Wang, J., & Xie, Z. (2005). The impact of solar radiation and street layout on pollutant dispersion in street canyon. Building and Environment, 40(2), 201-212.
Yang, F., Gao, Y., Zhong, K., & Kang, Y. (2016). Impacts of cross-ventilation on the air quality in street canyons with different building arrangements. Building and Environment, 104, 1-12.
Zajic, D., Fernando, H., Calhoun, R., Princevac, M., Brown, M., & Pardyjak, E. (2011). Flow and turbulence in an urban canyon. Journal of Applied Meteorology and Climatology, 50(1), 203-223.
Zhang, L., Zhang, Z., Feng, C., Tian, M., & Gao, Y. (2021). Impact of various vegetation configurations on traffic fine particle pollutants in a street canyon for different wind regimes. Science of the total environment, 789, 147960.
