Hoe maken we Vlaanderen weerbaar tegen droogte?
Door de klimaatcrisis neemt het droogteprobleem in Vlaanderen toe. Deze thesis verkent ruimtelijke droogtestrategieën en onderzoekt verschillende beleidslijnen, stakeholders en academische inzichten om potentiële ruimtelijke droogtebestrijdingsstrategieën te ontwikkelen voor verschillende plekken in de Kempen. Want een groot deel van de weg naar een klimaatweerbaar Vlaanderen ligt bij het herinrichten en anders omgaan met onze ruimte, op het platteland en in de stad.
De intensere droogteperiodes die in de toekomst steeds langere periodes zullen beslaan, vragen om een aanpak waarbij meer neerslag wordt vastgehouden in het landschap tijdens regenrijke periodes. Nature-based¬ solutions spelen hierbij een sleutelrol. Diverse locatie-specifieke strategieën zijn dan van vitaal belang om de voorwaarden te creëren zodat hemelwater niet rechtstreeks naar de waterlopen vloeit, maar tijd heeft om te infiltreren. Deze benadering staat haaks tegenover de aanpak in het verleden. Historisch zijn landschappen in Vlaanderen ingericht om water zo snel mogelijk naar de zee af te voeren. Het waterbeleid was dan ook voornamelijk gefocust rond omgaan met teveel water. Vandaag komt beleid rond te weinig water steeds meer op de voorgrond.
In juli 2022 is het Weerbaar Waterlandrapport gepubliceerd. Gezien de timing van het academiejaar, zijn de inzichten van dit rapport niet ingebed in deze thesis. Desalniettemin worden er in dit rapport en in deze thesis gelijkaardige conclusies naar voor gebracht. Het Weerbaar Waterland-rapport stelt dat de mogelijkheid van het valleisysteem om water op te vangen moet worden gemaximaliseerd. Hierbij zouden kleine en grote landschapselementen het waterbufferend vermogen van hoger gelegen gebieden moeten bevorderen, anderzijds zorgt het herstellen van natuurlijke overstromingsgebieden, wetlands voor de spreiding van het overstromingsrisico en wordt de bergingscapaciteit van de grootste rivieren tot de meest fijnmazige beekjes gemaximaliseerd.
Het droogtebeleid in Vlaanderen moet nog een lange weg afleggen om de voorwaarden te ontplooien die enige resistentie waarborgen tegen toekomstige droogte-uitdagingen. Toch tekenen zich veelbelovende beleidstendensen af. Het huidige droogtebeleid in Vlaanderen wordt gekenmerkt door een stapsgewijze aanpak met o.a. pilootprojecten van de Bleu Deal, maar een radicale regionale planningsaanpak op perspectief van het rivierbekken dringt zich aan om Vlaanderen effectief weerbaar te maken tegen de toekomstige droogte-uitdagingen.
Het centrale deel van deze thesis poogt dan ook om dit in praktijk toe te passen. De focus ligt op het stroomgebied van de Nete, in het bijzonder enkele locaties langs de rivier de Kleine Nete. Deze droogtegevoelige regio heeft door haar geografie en bodemkenmerken een groot potentieel voor het ontwikkelen van ruimtelijke oplossingen om de infiltratie en retentie van hemelwater te verbeteren. Dit is ook van cruciaal belang voor het verhogen van de influx van regenwater naar grondwaterreservoirs, die een belangrijke rol spelen in het veiligstellen van de watervoorziening van Vlaanderen.
Concreet behandelde deze thesis drie landschappelijk verschillende casegebieden: hoger gelegen landbouwgrond (A, fig.1), een beboste Kempense zandduin (B, fig.1) en nat lagergelegen landbouwgebied (C, fig.1).
Op hoger gelegen zandgronden kan infiltratie en het vasthouden van regen water worden verbeterd via bufferzones van hagen en bomen loodrecht op de helling aan te leggen. Beperking van de afstromend regenwater met houtkanten langs landbouwpercelen bevordert de infiltratie van neerslag, wat bijdraagt tot een lager droogterisico en een hogere landbouwproductiviteit. De reductie van afspoelend regenwater resulteert ook in verminderde overstromingsrisico’s voor lagergelegen gebieden. Daarom kan het aanpakken van de afstromend regenwater met behulp van houtkanten een win-winsituatie opleveren voor droogte en wateroverlast.
Het Kempense landschap wordt gekenmerkt door met naaldbomen bedekte zandige heuvelruggen. Enerzijds kunnen deze heuvelruggen door hun zandige bodemtextuur dienst doen als infiltratiebekkens, anderzijds wordt hun potentieel voor infiltratie vermindert door het aanwezige naaldbos. Naaldbomen zorgen ervoor dat minder water kan infiltreren naar de grondwaterlagen in vergelijking met loofbos of heidegebied. Gezien de Europese biodiversiteitsdoelen, zou het opportuun kunnen zijn om deze naaldbomen stapsgewijs om te vormen naar loofbos en (nat) heidegebied.
Historisch gezien was het Kempische landschap niet erg geschikt voor landbouw omdat de zandgrond op hoger gelegen gebieden gevoelig is voor droogte, en de poreuze bodemtextuur natte omstandigheden in de valleien veroorzaakte (zie Ferrariskaart, figuur 2). Het watersysteem van de Kempen onderging dan ook ingrijpende veranderingen om de landbouw efficiënter te maken door o.a. waterrijke gebieden te draineren.
Een voorbeeld hiervan zijn de landbouwpercelen tussen de Kleine Nete en het natuurgebied De Zegge (figuur 3). Deze praktijken resulteren in een situaties waarbij de grondwaterstanden in het natuurgebied van De Zegge structureel te laag staan, waardoor het habitatrichtlijngebied De Zegge steeds verder degradeert (figuur 4).
Er zijn dan ook enkele argumenten die kunnen worden aangevoerd om het landbouwgebied tussen de Kleine Nete en De Zegge om te vormen tot natte natuurgebieden: (1) de huidige Natura 2000-doelstellingen kunnen verder worden ontwikkeld; (2) van oudsher was dit gebied een wetlandgebied (Ferraris, figuur 5). Dit wijst erop dat het herstel van het wetland zou kunnen passen in de morfologie van het valleisysteem; (3) het waterretentie- en infiltratiepotentieel zou aanzienlijk verbeteren; (4) overstromingsrisico’s voor lagere regio’s zouden kunnen worden verminderd.
Landbouw beslaat 46% van het oppervlak in Vlaanderen. Naast ontharding, opvang van regenwater in de bebouwde omgeving en efficiënt watergebruik, zal dit landbouwoppervlak cruciaal zijn om ruimtelijke droogtestrategieën te implementeren die meer water vasthouden en infiltreren. Landschapstransformaties die ruimte bieden aan water zullen rekening moeten houden met de belangen van de landbouw. Toch zou, gezien de klimaatuitdagingen en dus de droogteproblematiek, een business-as-usual scenario voor de landbouw niet haalbaar zijn als men een droogtebeleid zou ontplooien dat Vlaanderen effectief weerbaar maakt tegen droogte.
Bibliografie
Actieplan Droogte en Wateroverlast 2019 - 2021. (2019).
actuele grondwaterstandindicator | DOV. (2021). https://www.dov.vlaanderen.be/page/actuele-grondwaterstandindicator
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2010, September 11). Fysische systeemkaart | Datasets | Catalogus | Geopunt Vlaanderen. Vlaamse Landmaatschappij. https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/80A496CC-AA90-4FF9-8EB8-…
Agentschap voor Natuur en Bos. (2014). Managementplan Natura 2000 1.0 - Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en hei BE2100424 -.
Albrechts, L. (2017). From Traditional Land Use Planning to Strategic Spatial Planning: The. In The changing institutional landscape of planning (pp. 95–120). Routledge. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9781315194363-13/tr…
Allaert, G. (2006). Ruimtelijk management - wegwijs in ruimtelijke investeringsprojecten (Editie 2006). Academia Press.
Antrop, M. (2007). Perspectieven op het landschap. Academia Press.
Azadi, H., Keramati, P., Taheri, F., Rafiaani, P., Teklemariam, D., Gebrehiwot, K., Hosseininia, G., van Passel, S., Lebailly, P., & Witlox, F. (2018). Agricultural land conversion: Reviewing drought impacts and coping strategies. In International Journal of Disaster Risk Reduction (Vol. 31, pp. 184–195). Elsevier Ltd. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2018.05.003
Basche, A. D., & DeLonge, M. S. (2019). Comparing infiltration rates in soils managed with conventional and alternative farming methods: A meta-analysis. PLOS ONE, 14(9), e0215702. https://doi.org/10.1371/JOURNAL.PONE.0215702
Bean, E., Hunt, W., & Bidelspach, D. (2007). Evaluation of Four Permeable Pavement Sites in Eastern North Carolina for Runoff Reduction and Water Quality Implications. Journal of Irrigation and Drainage Engineering, 133, 249–255.
Beerten, K., Vandersmissen, N., Deforce, K., & Vandenberghe, N. (2014). Late Quaternary (15 ka to present) development of a sandy landscape in the Mol area, Campine region, north-east Belgium. Journal of Quaternary Science, 29(5), 433–444. https://doi.org/10.1002/JQS.2713
Belga. (2018, July 23). Waterkrachtcentrales aan Albertkanaal in Wijnegem, Olen en Ham stilgelegd wegens droogte. Metro. https://nl.metrotime.be/nieuws/waterkrachtcentrales-aan-albertkanaal-wi…
Birch, E. (2019). Rosenzweig, Solecki, Romero-Lankao, Mehrotra, Dhakal, and Ibriahim (Eds): Climate Change and Cities: Second Assessment Report of the Urban Climate Change Research Network . Journal of the American Planning Association, 85(2), 171–172. https://doi.org/10.1080/01944363.2018.1560817
Birot, Y., Gravia, C., & Palahi, M. (2011). Water for forests and people in the mediterranean region: a challenging balance. European Forest Institute (EFI).
Blue Deal - integrale tekst. (2020).
Blue Deal: Lokale hefboomprojecten gebiedsontwikkeling met focus op natte natuur - Departement Omgeving. (n.d.). Retrieved May 10, 2022, from https://omgeving.vlaanderen.be/blue-deal-lokale-hefboomprojecten-gebied…
Boardman, J., Ligneau, L., de Roo, A., & Vandaele, K. (1994). Flooding of property by runoff from agricultural land in northwestern Europe. Geomorphology and Natural Hazards, 183–196. https://doi.org/10.1016/B978-0-444-82012-9.50017-7
Bogaert, D. (2004). Natuurbeleid in Vlaanderen - Natuurontwikkeling en draagvlak als vernieuwingen?
Septemberverklaring 2018, (2018) (testimony of Geert Bourgeois).
Bracke, B., & van den Broeck, P. (2012). Klimaat en ruimtelijk beleid in Vlaanderen. 211–223. https://lirias.kuleuven.be/1953267?limo=0
Bressers, H., Bressers, N., & Larrue, C. (2016). Governance for drought resilience: Land and water drought management in Europe. In Governance for Drought Resilience: Land and Water Drought Management in Europe. Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-29671-5
Buijs, A. E., Elands, B. H. M., & van Koppen, C. S. A. (2018). Vijfentwintig jaar burgerbetrokkenheid in het natuurbeleid. Analyse van beleidsdiscoursen en publiek draaglvak.
Buras, A., Rammig, A., & Zang, C. S. (2020). Quantifying impacts of the 2018 drought on European ecosystems in comparison to 2003. Biogeosciences, 17, 1655–1672. https://doi.org/10.5194/bg-17-1655-2020
Bush, J., & Doyon, A. (2019). Building urban resilience with nature-based solutions: How can urban planning contribute? Cities, 95, 102483. https://doi.org/10.1016/J.CITIES.2019.102483
by Hisdal, E. H., & Tallaksen, L. M. (2000). ARIDE Assessment of the Regional Impact of Droughts in Europe Drought Event Definition H. Hisdal and L. M. Tallaksen (Editors) Time (days) Supplement to Work Package 2 Hydro-meteorological Drought Activity 2.1 Event Definition.
Cai, X., Zeng, R., Kang, H., & Song, J. (2015). Strategic Planning for Drought Mitigation under Climate Change. Article in Journal of Water Resources Planning and Management. https://doi.org/10.1061/(ASCE)WR.1943-5452.0000510
Cathy Berx gaat vol voor landschapspark in valleien van Kleine en Grote Nete: “Bewuster omgaan met het Kempense landschap.” (2021, October 6). Gazet van Antwerpen.
Ceulemans, T. (n.d.). De Zegge, Geel | Het natuurreservaat “De Zegge” in Geel vorm… | Flickr. Retrieved January 27, 2022, from https://www.flickr.com/photos/erfgoed/3786108330/
CIW. (n.d.). Hemelwater- en droogteplannen — nl. Retrieved October 18, 2021, from https://www.integraalwaterbeleid.be/nl/beleidsinstrumenten/hemelwater-e…
CIW. (2016a). Stroomgebiedbeheerplan voor de Schelde 2016 - 2021.
CIW. (2016b). Stroomgebiedbeheerplannen voor Schelde en Maas 2016 - 2021, Maatregelenprogramma.
CIW. (2016c). Technisch achtergronddocument bij de gewestelijke stedenbouwkundige verordening hemelwater.
CIW. (2020). Ontwerp Stroomgebiedbeheerplannen Schelde en Maas 2022 - 2027 sectie Netebekken. https://sgbp.integraalwaterbeleid.be/bekkens/netebekken
CIW. (2021a). Evaluatierapport waterschaarste en droogte 2020.
CIW. (2021b). Opmaak hemelwater-en droogteplan-blauwdruk.
COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Guidelines on best practice to limit, mitigate or compensate soil sealing. (2012).
Coppens, T. (n.d.). Urban and regional planning in Flanders: a 10-minutes overview of 50 years of urban policy and spatial planning policies.
Davie, T. (2008). Fundamentals of Hydrology (2nd ed.). Routlegde Fundamentals of Physical Geography.
Davoudi, S. (2009). Framing the Role of Spatial Planning in Climate Change. In Global Urban Research Unit.
de Blust, G., Kuijken, E., & Paelinckx, D. (1992). De Groene Hoofdstructuur van Vlaanderen. Instituut Voor Natuurbehoud van de Vlaamse Gemeenschap i.s.m. Kluwer Editorial - Gids Ruimtelijke Planning, 30(II).
de Roo, M. (2021, November 16). Antwerpse ontziltingsfabriek mikt op afvalwater Aquafin | De Tijd. De Tijd. https://www.tijd.be/ondernemen/milieu-energie/antwerpse-ontziltingsfabr…
de Smet, H. (2021, October 1). Europees landbouwbeleid leidt tot meer watertekorten | Bond Beter Leefmilieu. https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/europees-landbouwbeleid-leid…
11001
de Sutter, R., Bouwer, L., de Moel, H., & Verhofstede, B. (2012). Aanpassing aan wat? Klimaatverandering en socio-economische projecties voor Vlaanderen.
de Waegemaeker, J. (2018, January 18). Landbouw kan bijdragen aan klimaatbestendig Vlaanderen. Vilt Vzw.
de Waegemaeker, J., Kerselaers, E., van Acker, M., & Rogge, E. (2017). Design workshops in the age of climate change: Analysis of a design workshop on drought in Flanders. Smart and Sustainable Built Environment, 6(1), 48–63. https://doi.org/10.1108/SASBE-05-2017-0020
Decleer, K., Wouters, J., Jacobs, S., Staes, J., Spanhove, T., Meire, P., & van Diggelen, R. (2016). Mapping wetland loss and restoration potential in Flanders (Belgium): An ecosystem service perspective. Ecology and Society, 21(4). https://doi.org/10.5751/ES-08964-210446
Decock, E. (2021). Heiberg (BE) - Prowater. Interreg 2 Seas Prowater. https://www.pro-water.eu/heiberg-be-0
Decreet Integraal Waterbeleid — nl. (n.d.). Retrieved November 16, 2021, from https://www.integraalwaterbeleid.be/nl/regelgeving/decreet-integraal-wa…
Departement Omgeving. (n.d.). Planningsprocessen Voor Landbouw, Natuur En Bos. Retrieved February 17, 2022, from https://omgeving.vlaanderen.be/agnas
Departement Omgeving. (2018). Beleidsplan Ruimte Vlaanderen - Strategische Visie. www.omgevingvlaanderen.be
Departement Omgeving. (2019). Vallei van de Kleine Nete en Aa van Kasterlee tot Grobbendonk gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan in Kasterlee, Geel, Olen, Herentals, Lille, Vorselaar en Grobbendonk - procesnota 2.
Departement omgeving. (2019, April 4). Verharding. https://omgeving.vlaanderen.be/verharding
Departement Omgeving. (2021). Gewestelijk Ruimtelijk Ritvoeringsplan Vallei van de Kleine Nete en Aa van Kasterlee tot Grobbendonk in de gemeenten Grobbendonk, Vorselaar, Lille, Herentals, Kasterlee, Geel en Olen - Voorontwerp.
Dewaelheyns, V., & de Waegemaeker, J. (2012). Klimaat in Vlaanderen als ruimtelijke uitdaging - Deel II Ontwerpend Onderzoek - Inleiding.
Dewaelheyns, V., & Foré, P. (2012). Klimaat in Vlaanderen als ruimtelijke uitdaging - Deel II Ontwerpend Onderzoek - Klimaatuitdagingen voor de Zuiderkempen.
Dewaelheyns, V., Gulinck, H., Foré, P., Brack, B., & van den Broeck, P. (2012). Klimaat in Vlaanderen als ruimtelijke uitdaging - Deel II Ontwerpend Onderzoek - De aanpasbaarheid van de Kempen: een terugblik.
Dewaelheyns, V., & van Rompuy, R. (2019). Ruimte 42: het Vlaamse tuincomplex in beeld.
Didde, R. (2021, July 21). Sla het op: bestrijd de droogte met water van overstromingen - Nederland Droogteland. Nederland Droogteland. https://www.nederlanddroogteland.nl/2021/07/21/sla-het-op-bestrijd-de-d…
do Ó, A. (2007). Drought risk management in the Mediterranean under the Water Framework Directive ? the example of Algarve (Portugal). WIT Transactions on Ecology and the Environment, 103, 81–90. https://doi.org/10.2495/WRM070091
Duik in de resultaten van CurieuzeNeuzen in de Tuin 2021 – Curieuzeneuzen. (2022). https://curieuzeneuzen.be/het-onderzoek/tuinrapport-ua/
ECOPLAN tools | Ecoplan | Universiteit Antwerpen. (n.d.). Retrieved April 15, 2022, from https://www.uantwerpen.be/nl/onderzoeksgroep/ecoplan/ecoplan-tools/
Foré, P., Dewaelheyns, V., van Damme, S., & van Roste, C. (2012). Klimaat in Vlaanderen als ruimtelijke uitdaging - Deel II Ontwerpend Onderzoek - Naar een klimaatbestendig Kempen.
Gobin, A. (2010). Modelling climate impacts on crop yields in Belgium. Climate Research, 44(1), 55–68. https://doi.org/10.3354/cr00925
Goddard, M. A., Dougill, A. J., & Benton, T. G. (2010). Scaling up from gardens: biodiversity conservation in urban environments. Trends in Ecology & Evolution, 25(2), 90–98. https://doi.org/10.1016/J.TREE.2009.07.016
Grobbendonk (BE) - Prowater. (n.d.). Retrieved April 11, 2022, from https://www.pro-water.eu/grobbendonk-be
Gullinck, H., van Eetvelde, V., Allaert, G., & van den Broeck, P. (2012). Klimaat in Vlaanderen als ruimtelijke uitdaging. Boek als afsluiter van het IWT-SBO project CcASPAR Climate Change and Changes in Spatial Structures Research Project. https://www.researchgate.net/publication/258029998
Hagenlocher, M., Meza, I., Anderson, C. C., Min, A., Renaud, F. G., Walz, Y., Siebert, S., & Sebesvari, Z. (2019). Drought vulnerability and risk assessments: State of the art, persistent gaps, and research agenda. Environmental Research Letters, 14(8). https://doi.org/10.1088/1748-9326/ab225d
Hemelwater- en droogteplan - VLARIO. (n.d.). Retrieved November 1, 2021, from https://www.vlario.be/hemelwater-en-droogteplan/
Hoa, N. T., & Vinh, N. Q. (2018). The notions of resilience in spatial planning for drought - Flood coexistence (DFC) at regional scale. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 143(1). https://doi.org/10.1088/1755-1315/143/1/012066
Holling, C. (1973). Resilience and stability of ecological systems. Annual Review of Ecology and Systematcis, 4(1), 1–23.
Huysmans, M. (2020, April 16). Vlaanderen heeft een watertekort! Hoe komt dat? #grondwater - YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=343GZO83jy0&list=WL&index=2
Ilstedt, U., Bargués Tobella, A., Bazié, H. R., Bayala, J., Verbeeten, E., Nyberg, G., Sanou, J., Benegas, L., Murdiyarso, D., Laudon, H., Sheil, D., & Malmer, A. (2016). Intermediate tree cover can maximize groundwater recharge in the seasonally dry tropics. Scientific Reports, 6. https://doi.org/10.1038/SREP21930
IPCC, 2021: Summary for Policymakers. In: Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Masson-Delmotte, V., P. Zhai, A. Pirani, S.L. Connors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M.I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J.B.R. Matthews, T.K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu, and B. Zhou (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, pp. 3−32, doi:10.1017/9781009157896.001
Jacobs, D., de Wilde, K., & Ramaekers, J. (2021). Commentaar stroomgebiedbeheerplannen 2022-2027.
Kaartencatalogus — Klimaatportaal. (n.d.). Retrieved October 24, 2021, from https://klimaat.vmm.be/kaartencatalogus
Kersbergen, A., Hegnauer, E., Silver, E., Roels, B., & de Bijl, J. J. (2020). Wetland restoration impact on streamflow in the Rhine River basin. Managing Changing Rivers, 113–116.
Khan, H., Vasilescu, L., & Khan, A. (2003). Disaster management cycle: a theoretical approach. Management and Marketing, 6(1), 43–50. https://www.scopus.com/record/display.uri?eid=2-s2.0-84881044022&origin…
KMI - Koninklijk Meteorologisch Insituut. (2020). Klimaatrapport 2020.
Kogan, F. N. (1997). Global Drought Watch from Space. American Meteorological Society.
Kronaveter, L., Shamir, U., & Kessler, A. (2001). WATER-SENSITIVE URBAN PLANNING: MODELING ON-SITE INFILTRATION. Journal of Water Resources Planning and Management, 127(2), 77–88.
Landers, J. (2021, November 1). Study: Droughts may affect groundwater more than expected | ASCE. https://www.asce.org/publications-and-news/civil-engineering-source/civ…
Landwehr, M., Engelbutzeder, P., & Wulf, V. (2021). Community Supported Agriculture: The Concept of Solidarity in Mitigating Between Harvests and Needs. https://doi.org/10.1145/3411764.3445268
Lehmann, A. (2010). Evaluation and importance of soil functions in cities considering infiltration and climatic regulation.
Limpert, K. E., Carnell, P. E., & Macreadie, P. I. (2021). Managing agricultural grazing to enhance the carbon sequestration capacity of freshwater wetlands. Wetlands Ecology and Management 2021 29:2, 29(2), 231–244. https://doi.org/10.1007/S11273-020-09780-7
Lokers, R., de Groot, H., & Staritsky, I. (2021). Uitbreiding & actualisatie Klimaatportaal Vlaanderen 2021 Studie uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij.
Lu, P., & Stead, D. (2013). Understanding the notion of resilience in spatial planning: a case study of Rotterdam, the Netherlands Related papers Understanding the notion of resilience in spatial planning: A case study of Rotterdam, The Netherlands. https://doi.org/10.1016/j.cities.2013.06.001
Marty, J. T. (2005). Effects of Cattle Grazing on Diversity in Ephemeral Wetlands. Conservation Biology, 19(5), 1626–1632. https://doi.org/10.1111/J.1523-1739.2005.00198.X
Mckee, T. B., Doesken, N. J., & Kleist, J. (1993). THE RELATIONSHIP OF DROUGHT FREQUENCY AND DURATION TO TIME SCALES. In Eighth Conference on Applied Climatology.
Meerow, S., Newell, J. P., Newell, J. P., & Stults, M. (2016). Defining urban resilience: A review Analyzing case studies of social value creation of urban climate adaptation and resilience projects View project Political-Industrial Ecology View project Defining urban resilience: A review. Landscape and Urban Planning, 147, 38–49. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.11.011
Meert, P., Wolfs, V., & Willems, P. (2019). Klimaatadaptatieplan Assenede.
Meert, P., Wolfs, V., & Willems, P. (2020). Klimaatadaptatieplan Eeklo.
Mekonnen, M. M., & Hoekstra, A. Y. (2016). Sustainability: Four billion people facing severe water scarcity. Science Advances, 2(2). https://doi.org/10.1126/sciadv.1500323
Mijn Tuinlab. (2022). https://mijntuinlab.be/home/
Molemans, J. (1970). Profiel van de Kempische toponymie · dbnl. https://www.dbnl.org/tekst/mole002prof01_01/mole002prof01_01_0001.php
Monitoring Relanceplan Vlaamse Veerkracht - Voortgangsrapport en covernota - Meetmoment december 2021. (2021).
Morgenroth, J., Buchan, G., & Scharenbroch, B. C. (2013). Belowground effects of porous pavements-Soil moisture and chemical properties. Ecological Engineering, 51, 221–228. https://doi.org/10.1016/j.ecoleng.2012.12.041
Nastos, P. T., & Zerefos, C. S. (2009). Spatial and temporal variability of consecutive dry and wet days in Greece. Atmospheric Research, 94(4), 616–628. https://doi.org/10.1016/j.atmosres.2009.03.009
Natural Disasters - Our World in Data. (n.d.). Retrieved October 27, 2021, from https://ourworldindata.org/natural-disasters
Natuurherstel in Heiberg-Snepkensvijver | Natuurpunt. (n.d.). Retrieved February 28, 2022, from https://www.natuurpunt.be/pagina/natuurherstel-heiberg-snepkensvijver
Nguyen, T. T., Ngo, H. H., Guo, W., Wang, X. C., Ren, N., Li, G., Ding, J., & Liang, H. (2019). Implementation of a specific urban water management - Sponge City. Science of The Total Environment, 652, 147–162. https://doi.org/10.1016/J.SCITOTENV.2018.10.168
Nishadi, E., Smakhtin, V., & Gamage, N. (2009). Mapping drought patterns and impacts: a global perspective (Vol. 133, Vol. 133). International Water Management Institute. https://books.google.be/books?hl=nl&lr=&id=kbMxhbIseQAC&oi=fnd&pg=PR6&d…
O’Hare, G., Sweeney, J., & Wilby, R. (2014). Weather, Climate and Climate Change. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315847757
Ontwerp Stroomgebiedbeheerplannen Schelde en Maas 2022-2027. (2021).
Open landschap Noorderkempen Landschapsbeeld biodiversiteit. (2015).
Opmaak hemelwater-en droogteplan-blauwdruk. (2021).
Oppong Tuffour, H., Bonsu, M., & Khalid, A. A. (2014). Assessment of Soil Degradation Due to Compaction Resulting From Cattle Grazing Using Infiltration Parameters. Article in International Journal of Scientific Research in Environmental Sciences, 2(4), 139–149. https://doi.org/10.12983/ijsres-2014-p0139-0149
Opvolgingscommissie Kleine Nete. (2020).
Overleg binnen de droogtecommissie — nl. (n.d.). Retrieved October 20, 2021, from https://www.integraalwaterbeleid.be/nl/overleg/droogtecommissie
Pape, J. C. (1970). Plaggen soils in the Netherlands. Geoderma, 4(3), 229–255. https://doi.org/10.1016/0016-7061(70)90005-4
Patrick Willems. (n.d.). Ruimtelijke klimaatscenario’s voor Vlaanderen & Impact op overstromingen en droogte.
Pena, S. B., Abreu, M. M., & Magalhães, M. R. (2016). Planning Landscape with Water Infiltration. Empirical Model to Assess Maximum Infiltration Areas in Mediterranean Landscapes. Water Resources Management, 30(7), 2343–2360. https://doi.org/10.1007/s11269-016-1291-0
Provinciaal Klimaatadaptatieplan. (2016).
Querner, E. P., & van Lanen, H. A. J. (2001). Impact assessment of drought mitigation measures in two adjacent Dutch basins using simulation modelling. Journal of Hydrology, 252(1–4), 51–64. https://doi.org/10.1016/S0022-1694(01)00452-8
Raikes, J., Smith, T. F., Jacobson, C., & Baldwin, C. (2019). Pre-disaster planning and preparedness for floods and droughts: A systematic review. International Journal of Disaster Risk Reduction, 38. https://doi.org/10.1016/J.IJDRR.2019.101207
Raman, M., Adriaens, D., Wouters, J., & de Becker, P. (2021). Advies over milderende maatregelen bij verwachte wijzigingen van de grondwaterstand.
Ruimtelijke visie voor landbouw, natuur en bos - regio Neteland. (2006).
ruimtelijke visie voor landbouw, natuur en bos regio Neteland - operationeel uitvoeringsprogramma. (2007).
Schep, S. (2020, December 17). Webinarreeks Robuuste Watersystemen. Witteveen+bos.
Schneiders, A., Alaerts, K., Michels, H., Stevens, M., van Gossum, P., van Reeth, W., & Vught, I. (2020). Natuurrapport 2020: feiten en cijfers voor een nieuw biodiversiteitsbeleid.
Schreiner-McGraw, A. P., & Ajami, H. (2021). Delayed response of groundwater to multi-year meteorological droughts in the absence of anthropogenic management. Journal of Hydrology, 603, 126917. https://doi.org/10.1016/J.JHYDROL.2021.126917
Schwalm, C. R., Anderegg, W. R. L., Michalak, A. M., Fisher, J. B., Biondi, F., Koch, G., Litvak, M., Ogle, K., Shaw, J. D., Wolf, A., Huntzinger, D. N., Schaefer, K., Cook, R., Wei, Y., Fang, Y., Hayes, D., Huang, M., Jain, A., & Tian, H. (2017). Global patterns of drought recovery. Nature, 548, 202–205.
SEPTEMBERVERKLARING 2021. (2021).
Solh, M., & van Ginkel, M. (2014). Drought preparedness and drought mitigation in the developing world’s drylands. Weather and Climate Extremes, 3, 62–66. https://doi.org/10.1016/j.wace.2014.03.003
Spinoni, J., Naumann, G., Carrao, H., Barbosa, P., & Vogt, J. (2014). World drought frequency, duration, and severity for 1951-2010. International Journal of Climatology, 34(8), 2792–2804. https://doi.org/10.1002/joc.3875
Staes, J., Broeckx, A., van der Biest, K., Bauer, K., Neville, J., & Stacey, F. (2020). Review of quantification methods for ecosystem services of Ecosystem-based Adaptation measures to drought risks - PROWATER Work Package 2 Science.
Starke, P., Göbel, P., & Coldewey, W. G. (2010). Urban evaporation rates for water-permeable pavements. Water Science and Technology, 62(5), 1161–1169. https://doi.org/10.2166/WST.2010.390
Statbel. (2020). Tewerkstelling per sector - Statistiek Vlaanderen. https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/tewerkstelling-per-sector
Tabari, H., Taye, M. T., & Willems, P. (2015). Water availability change in central Belgium for the late 21st century. Global and Planetary Change, 131, 115–123. https://doi.org/10.1016/j.gloplacha.2015.05.012
Tesauro, J. (2001, July). Restoring Wetland Habitats with Cows and other Livestock - Conservation. Conservation Magazine (Spring). https://www.conservationmagazine.org/2001/07/restoring-wetland-habitats…
The Bulletin. (2019, August 7). Belgium one of European countries most at risk of water shortage | The Bulletin. https://www.thebulletin.be/belgium-one-european-countries-most-risk-wat…
Torfs, M., & Dumarey, A. (2022, March 26). IN KAART - Waar in Vlaanderen gaat klimaatopwarming grootste impact hebben? En waar net minder? | VRT NWS: nieuws. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/03/23/provinciedatabank-klimaat-en-ad…
Torres, L., Abraham, E. M., Rubio, C., Barbero‐Sierra, C., & Ruiz-Pérez, M. (2015). Desertification Research in Argentina. Land Degradation & Development, 26(5). https://doi.org/10.1002/ldr.2392
Uitwerking van een reactief afwegingskader voor prioritair watergebruik tijdens waterschaarste. (2021).
UNESCO World Water Assessment Programme. (2018). The United Nations world water development report 2018: nature-based solutions for water. In UNESCO. UNESCO.
Upadhyay, S., & Raghubanshi, A. S. (2020). Determinants of soil carbon dynamics in urban ecosystems. Urban Ecology, 299–314. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-820730-7.00016-1
van Acker, M. (2017). Kanalen en kolonies. VRP, 13.
van de Vyver, H., & van den Bergh, J. (2018). The Gaussian copula model for the joint deficit index for droughts. Journal of Hydrology, 561, 987–999. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2018.03.064
van Elst, N. (2021). Ontwerp-MER RUP “Vallei van de Kleine Nete en Aa van Kasterlee tot Grobbendonk.”
van Ermen, S. (n.d.). Waterbarometer helpt bedrijven droogterisico’s aan te pakken | VITO. Retrieved March 21, 2022, from https://vito.be/nl/nieuws/waterbarometer-helpt-bedrijven-droogterisico%…
van Hecke, E., Vanderhallen, D., & Slegers, L. (2013). Zenit 5/6. Pelckmans Uitgeverij.
van Hoydonck, G., de Lannoy, G., de Schrijver, A., Verhoest, N., Lust, N., & de Troch, F. (2001). Modeling of the impact of vegetation (heather,broadleaf and coniferous forest) in infiltration areas on the water quality of catchments. In Infiltration Areas on the Water Quality of Catchments (pp. 39–48). https://limo.libis.be/primo-explore/fulldisplay?docid=LIRIAS1741147&con…
vander Mijnsbrugge, K., Missoorten, M., Huybrechts, E., & Beeckman, H. (2012). Eikenlandhout op landduinen. Bosrevue, 39, 13–16.
Verbelen, D. (2019, July 24). Natuur kreunt onder droogte en hitte | Natuurpunt. https://www.natuurpunt.be/nieuws/natuur-kreunt-onder-droogte-en-hitte-2…
Verhagen, B., & de Blust, G. (1995). Het landinrichtingsproject “Grote Netegebied”: landschapsecologische beschrijving en visie ontwikkeling.
Verhoestraete, D., & Staes, J. (2019). Een natte toekomst voor de vallei van de Kleine Nete?
Verhoeven, J. T. A., & Setter, T. L. (2010). Agricultural use of wetlands: opportunities and limitations. Annals of Botany, 105(1), 155. https://doi.org/10.1093/AOB/MCP172
Verhofstede, B., Staes, J., & van Eetvelde, V. (2012). De Vlaamse ruimtelijke structuur in het klimaatdiscours - Hoofdstuk 1: Enkele begrippen gekaderd.
Verstraeten, G. (2021). De overstromingen van juli 2021 doorgelicht: natuurlijke overstromingsgebieden als buffer in laaglandgebieden. https://kuleuvenblogt.be/2021/07/19/de-overstromingen-van-juli-2021-doo…
Vlaamse Milieumaatschappij. (n.d.). Drinkwatervoorziening in Vlaanderen organisatie en een blik vooruit. www.vmm.be/publicaties/watermeter-2016-2017
Vlaamse Milieumaatschappij. (2017, July 13). Overstromingsgevoelige gebieden - Datasetserie ovstrgev .
Vlaamse Regering. (2022). Conceptnota Bouwshift, Plan van Aanpak.
VLM. (n.d.). Bodemverdichting Wat is bodemverdichting?
Voorkeursstrategie Hoge Zandgronden | Gebieden | Deltaprogramma. (n.d.). Retrieved December 7, 2021, from https://www.deltaprogramma.nl/gebieden/hoge-zandgronden/voorkeursstrate…
Wambura, F. J., & Dietrich, O. (2020). Analysis of agricultural drought using remotely sensed evapotranspiration in a data-scarce catchment. Water (Switzerland), 12(4). https://doi.org/10.3390/W12040998
Water use and environmental pressures — European Environment Agency. (2020, November 23). https://www.eea.europa.eu/themes/water/european-waters/water-use-and-en…
Waterbeleidsnota 2020 - 2025, deel Waterbeheerkweties. (2020).
Waterbeschikbaarheid — Milieurapport Vlaanderen (MIRA). (n.d.). Retrieved November 13, 2021, from https://www.milieurapport.be/milieuthemas/waterkwantiteit/waterverbruik…
Waterloo, M. J., Gevaert, A., Kersbergen, A., Hegnauer, M., Becker, B., & de Roover, S. A. W. (2019). Wetland restoration impact on streamflow in the Rhine River Basin.
Waterscan | Waterportaal. (n.d.). Retrieved March 21, 2022, from https://www.waterportaal.be/WATERSCAN.aspx
Wieme, U. (2021, September 29). Nieuwe blauwdruk voor opmaak lokaal hemelwater- en droogteplan. https://www.vvsg.be/nieuws/nieuwe-blauwdruk-voor-opmaak-lokaal-hemelwat…
Wilson, E. (2006). Adapting to Climate Change at the Local Level: The Spatial Planning Response. Local Environment, 11(6), 609–625. https://doi.org/10.1080/13549830600853635
Wunderling, N., Staal, A., Sakschewski, B., & Hirota, M. (2020). Network dynamics of drought-induced tipping cascades in the Amazon rainforest. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-71039/v1
Yu, X., Mingju, E., Sun, M., Xue, Z., Lu, X., Jiang, M., & Zou, Y. (2018). Wetland recreational agriculture: Balancing wetland conservation and agro-development. Environmental Science & Policy, 87, 11–17. https://doi.org/10.1016/J.ENVSCI.2018.05.015
Zamani, S., Gobin, A., van de Vyver, H., & Gerlo, J. (2016). Atmospheric drought in Belgium – statistical analysis of precipitation deficit. International Journal of Climatology, 36(8), 3056–3071. https://doi.org/10.1002/joc.4536
Zhao, T., & Dai, A. (2015). The magnitude and causes of global drought changes in the twenty-first century under a low-moderate emissions scenario. Journal of Climate, 28(11), 4490–4512. https://doi.org/10.1175/JCLI-D-14-00363.1
