Spelen op een kosteloze speelplaats: Een labyrintische omgeving om te experimenteren, genieten en dingen te ontdekken

De Visscher Anissa
Martens Jetse

BERICHT VAN JETSE MARTENS EN ANISSA DE VISSCHER

“De leerkracht toont een stok en vraagt: ‘Wat is dit?’ Kinderen: Een lepel, een gitaar, een paard, een telescoop, een microfoon, een vishengel, een drumstok,… En alle andere zaken dieEen stok een kind zich kan inbeelden!”

“When an adult designs a space that is too clean, static and impossible to play around with, he has had all the fun during the design process and has effectively stolen the creativity from the children” - Simon Nicholson

Is een stok enkel een stok? Een stok is een voorwerp dat open-ended is, zonder doeleinde. Dit voorwerp kan door het oog van een kind allerlei zaken worden. Wat het tegenovergestelde is van voorgestructureerd materiaal. Prikkelen we wel de fantasie van de kinderen met voorgestructureerde materialen? Wij zijn De Visscher Anissa en Martens Jetse, twee afgestudeerde kleuterleerkrachten aan de Arteveldehogeschool en samen liepen wij drie maanden stage in een mondiale praktijksetting. De Upendo Friends School, te Arusha, Tanzania. Hier konden we een speelplaats aantreffen met weinig tot geen materiaal. Het materiaal dat er te vinden was, was kosteloos, zoals: stenen, takken, flessen, etc. Hoe werd hier in andere Tanzaniaanse scholen mee omgegaan? Dit prikkelde ons om aan de slag te gaan met ‘de speelplaats’ in een Vlaamse schoolcontext. En hoe konden we leerkrachten in België inspireren?

 

Doel

Het doel van dit onderzoek was het voorstellen van verschillende kosteloze materialen die Vlaamse kleuterleerkrachten, zowel vandaag de dag als in de toekomst, kunnen hanteren op de speelplaats van hun schoolcontext. We werken in dit onderzoek rond het aanbieden van kosteloze materialen op de speelplaats die duurzaam zijn en daarnaast het zelfstandig spel van de kleuters kunnen bevorderen. Deze bachelorproef sluit aan bij de internationale competentie ‘internationale vakkennis’, met de focus op het bezorgen van kennis rond kosteloze speelplaatsen vanuit de internationale scholen van Arusha, Tanzania, aan Vlaamse kleuterscholen, wat verkend werd gedurende de mondiale praktijkverkenning.

De ontwerpvraag van onze bachelorproef is dan ook ‘Hoe kunnen we leerkrachten kleuteronderwijs inspireren om kleuters met didactische kosteloze materialen aan de slag te laten gaan tijdens zelfstandig spel op de speelplaats?

We streefden naar een analyse vanuit volgende deelvragen om ons ontwerp te kunnen voortbrengen en evalueren:

- ‘Hoe verrijken leerkrachten kleuteronderwijs in Tanzania, in internationale scholen, de speelplaats met kosteloze materialen?’

- ‘Welke richtlijnen bestaan er voor leerkrachten kleuteronderwijs, zoals gevaren, kenmerken en didactiek, om met kosteloos materiaal aan de slag te gaan tijdens zelfstandig spel op de speelplaats?’

- 'Wat hebben leerkrachten kleuteronderwijs nodig om kleuters met kosteloze materialen in zelfstandig spel op de speelplaats aan de slag te laten gaan?’

- ‘Welke kosteloze materialen hebben kleuters nodig om tot zelfstandig spel te komen op de speelplaats?’

- ‘Wat zijn de bevindingen rond betrokkenheid, welbevinden en het soort spel, wanneer de kleuters actief en zelfstandig aan de slag kunnen gaan met kosteloze materialen, tijdens spontaan spel op de speelplaats?’

- ‘In welke mate zijn leerkrachten kleuteronderwijs effectief ondersteund om aan de slag te kunnen gaan met kosteloze materialen op de speelplaats?’

 

Aanpak

Om de verrijkingen op een speelplaats van een internationale scholen (te Arusha) te detecteren maakten we gebruik van schoolbezoeken en een interview met een kleuterleerkracht. Voor de reeds bestaande richtlijnen rond gevaren, kenmerken en didactiek van kosteloze materialen, onderbouwen wij ons op kwalitatieve literatuurstudies, aanbevolen door docent Ollieuz, T. van de Educatieve Bacheloropleiding Kleuteronderwijs aan Arteveldehogeschool, tijdens een interview. We namen een enquête en een semigestructureerd interview af met Vlaamse kleuterleerkrachten, om de wensen van het ontwerpen af te toetsen. Een laatste methodiek die we toepasten in ons onderzoek was een experiment met de kleuters vanuit onze stageschool in Arusha, Tanzania, om te kunnen opsporen welke kosteloze materialen kleuters nodig hebben om tot zelfstandig spel te komen. We hebben één week lang de speelplaats verrijkt met loose parts. We lieten de kinderen en leerkrachten kennis maken met verschillende mogelijkheden. Zo maakten we samen een music wall met oud keukenmateriaal van de school, een hoogteparcours uit oude zitbanken, etc. Op basis van deze resultaten maakten we een ontwerp met de volgende ontwerpeisen: concrete voorbeelden, kennis leveren, een overzicht van goed en bruikbaar kosteloos materiaal en aanzetten tot onafgebroken aan de slag te willen gaan.

 

Inspiratieboek kosteloze speelplaatsDraaiboek

Het finaal ontwerp is een fysiek draaiboek van 80 pagina’s geworden voor Vlaamse kleuterleerkrachten. Dit met oog op leerkrachten die minder inspiratie hebben om met kosteloze materialen aan de slag te gaan in de buitenruimte, met een invalshoek om het zelfstandig buitenspel te stimuleren. De internationale inspiratie komt van de speelplaatsen uit internationale scholen in Arusha. Er zijn heel wat voorbeelden terug te vinden om in de praktijk toe te passen: zoals benodigdheden, verrijkingen, andere doelen die geïntegreerd kunnen worden en afspraken. Tevens zijn onze bevindingen er terug te vinden rond ons experiment in onze stageschool in Tanzania. Daarnaast bevat dit ontwerp tips en tricks gebaseerd vanuit kwalitatieve bronnen. Als laatste vind je er een kijkwijzer en kijkpijl om de uitwerking te evalueren. Om dit ontwerp te evalueren en testen deden we een bevraging en observatie bij de kleuterleerkrachten op onze stagescholen in België (Vrije Kleuterschool De Spelewei en Vrije Basisschool De Bron). Hieruit komt voort dat het de kennis levert die kleuterleerkrachten nodig hebben om onafgebroken aan de slag te gaan. Zo gaan de scholen waarbij we het ontwerp hebben laten uittesten, volgend schooljaar met ons ontwerp verder aan de slag.

Staafdiagram

Meer info rond ons internationaal avontuur kan je terugvinden op onze Instagram-pagina @summary_of_arusha_tanzania.

Bibliografie

Beloglovsky, M. (26 oktober 2021). Loose Parts: Learning from Diverse Perspectives. Communityplaythings. Community playthings. https://www.communityplaythings.com/resources/articles/2021/Loose-Parts

Besse-Patin, B. (2018). How to Play without Toys? A Playwork Experimentation in Paris. Expertise centrum Kinderopvang. https://expertisecentrumkinderopvang.nl/bibliotheek/bronnen/howto-play-…playwork-experimentation-in-paris

Both, K. (oktober, 2013). Grenzen van bescherming. HJK. https://www.hjk-online.nl/

Bogunovich, J. Goldstein, S. Gull, C. & Rosengarten, T. (1 juli, 2019). Definitions of Loose Parts in Early Childhood Outdoor Classrooms: A Scoping Review. The International Journal of Early Childhood Environmental Education, 6(3), p. 37. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1225658.pdf

Caminada, G. (juni, 2015). Stimuleren kun je leren. HJK. https://www.hjkonline.nl/hjk/downloads

Caminada, G. & Leenders, Y. (maart, 1999). Buitenspel in het onderwijs aan jonge kinderen. praktijkgids voor de basisschool.

Dauch, C. Imwalle, M. Metz, A. & Ocasio, B. (2018, februari). The influence of the number of toys in the environment on toddlers’ play. Sciencedirect. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0163638317301613

Gijn, M. en van Amelsvoort N. (2019, maart). Spelen met loose parts, De vlam in de pan. Onderwijsadvies. https://www.bcoonderwijsadvies.nl/sites/bcoonderwijsadvies.nl/files/Nice%20to%20have%20- %20artikel%20vlam%20in%20de%20pan%20bij%20open%20materialen.pdf

Hargraves, V. (2020, 25 mei). Materials for play: Why open-ended loose parts are important. The education hub. https://theeducationhub.org.nz/materials-for-play-why-open-endedlooseparts-are-important/

Louman, E. Telder, P. Verdú, C. Weesing, M. & Zonjee, N. (z.j.). Onderzoekend en ontwerpend spelen. Expertisecentrum Wetenschap & Technologie. https://www.iederkindeentalent.nl/wpcontent/uploads/2020/10/Inspiratiem…en-ontwerpend-spelen-metkleuters-1.pdf

Nicholson, S. (1971, oktober). How not to cheat children, The theory of Loose Parts. Landscape architecture, 30-34. https://media.kaboom.org/docs/documents/pdf/ip/ImaginationPlayground-Th…Parts-Simon-Nicholson.pdf

Niklasson, L. & Sandberg, A. (13 december, 2010). Children and the outdoor environment. European Early Childhood Education Research Journal. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/1350293X.2010.525945?journa…

Petit Journey. (2021, 4 augustus). When Too Many Toys Squash Children’s Creativity. Petit journey.https://www.petitjourney.com.au/too-many-toys/

Rorke, C. (20 januari 2022). 'Loose parts' playground adapts found objects to make a place for kids to imagine, conceive and create. ABC News. https://www.abc.net.au/news/2022-01- 20/imaginative-play-loose-parts/100767028

Rutgeerts, E. (z.j.). De pedagogische visie van Loris Malaguzzi. Opgoeien Expoo. https://www.expoo.be/de-pedagogische-visie-van-loris-malaguzzi

Schoolportaal. (z.j.). Spelen/Speelplaats. Schoolportaal. https://schoolportaal.be/pedagogieendidactiek/spelenspeelplaats/

Van Der Donk, C. & Van lanen, B. (2018). Praktijkonderzoek in de school (3de herziene dr.). Coutinho.

Van Gijn, M. (23 juni, 2021). Onderzoeken en ontdekken met de Toverballenkar. SLO. https://www.slo.nl/thema/meer/samenhangcurriculum/curriculumsamenhangschool/schoolvoorbeelden/obs-koningslinde-vught/

Yvonne. (8 april, 2019). Loose Parts Buiten [Blogbericht]. Juf Maike. https://jufmaike.nl/loosepartsbuiten/ Zaal, A. (februari, 2013). Een rijke en boeiende buitenspelomgeving. HJK. https://www.hjkonline.nl

Download scriptie (23.31 MB)
Universiteit of Hogeschool
Arteveldehogeschool Gent
Thesis jaar
2022
Promotor(en)
De Visscher Anissa en Martens Jetse