“Neen, ze krijgen niet alles gratis.” Stereotypes over asielzoekers counteren tijdens de lessen niet-confessionele zedenleer.
“Asielzoekers komen hier profiteren en ze krijgen alles gratis”, hoorde ik tijdens mijn stagelessen. Of: “Door hen kunnen wij geen huis meer huren of kopen, ze kopen alles op.” Of nog: “Ze zijn te lui om zelf voor hun geld te werken.”
Het feit dat leerlingen zonder gefundeerde kennis over Belgische asielprocedures toch een uitgesproken mening over asiel en migratie hebben, triggerde me om een lessenreeks te ontwikkelen ter stimulering van hun betrokkenheid.
Tussen dromen en realiteit.
Zelf ben ik een dromer en een naïeveling die gelooft dat verandering mogelijk is en dat jongeren aan de basis staan van die verandering. Ik houd van hun ongefilterde meningen en hun recht-voor-de-raap-attitude. Elke dag opnieuw weten ze me te verwonderen met hun kijk op de wereld en hun visie voor de toekomst. De lessen niet-confessionele zedenleer bieden ruimte voor debat en voor ieders mening, zolang die maar respectvol blijkt.
De start van mijn onderzoek leverde weinig bemoedigende resultaten op. Uit een verkennende enquête bleek slechts 15% van de ondervraagde leerlingen lessen over dit thema belangrijk te vinden. Hoewel het even schrikken was, zag ik hierin ook een grote uitdaging. Ik startte met het ontwikkelen van een vijfdelige lessenreeks over mensen op de vlucht met bijbehorende PowerPointpresentaties voor de leraar en een werkbundel voor de leerlingen.
Een bundel die hopelijk de complexiteit van het thema aan de leerlingen verduidelijkt en hen een correcter beeld geeft van wat het betekent om een asielzoeker te zijn.
De volgende onderwerpen komen aan bod: correcte terminologie, de asielprocedure in België, de manieren waarop de media over dit onderwerp berichten en de invloed hiervan op ons, de stereotypen en de vooroordelen waarmee mensen op de vlucht in aanraking komen.
Vluchteling of migrant?
Een concreet voorbeeld uit de les: op de vraag “Is er volgens jou een verschil tussen vluchtelingen en migranten?” antwoordde 50% van de leerlingen positief, 22% wist het niet zeker en 27% dacht van niet.
Maar wanneer ik hen daadwerkelijk vroeg om dat verschil dan te verwoorden, bleven de meeste leerlingen het antwoord schuldig (ook de 50% die het dachten te weten).
De termen ‘vluchteling’’ en ‘migrant’ worden immers vaak door elkaar gebruikt, sterker zelfs, men spreekt soms van ‘illegale asielzoeker’. Dit laatste is compleet de bal misslaan want het universele karakter van het asielrecht maakt dat het nooit illegaal kan zijn om asiel aan te vragen.
Bovenstaande vraag valt niet makkelijk te beantwoorden. Enerzijds stelt het ‘Vluchtelingenverdrag’ dat iemand die vanwege een ‘gegronde vrees’ voor vervolging zijn of haar thuisland dient te verlaten een ‘vluchteling’ is. Alle staten die dit verdrag erkend hebben, zijn hieraan gebonden en moeten dit ook naleven. Het verdrag schrijft ook voor dat asielzoekers niet teruggestuurd mogen worden naar een land waar ze gevaar lopen. Met een moeilijk woord heet dit ‘non-refoulement’. Jammer genoeg geeft het Vluchtelingenverdrag niet aan welk land de asielzoeker moet opvangen. Daarvoor hebben we binnen Europa het Dublin III-verordening om te bepalen welke lidstaat verantwoordelijk is voor de asielaanvraag.
Een migrant daarentegen verlaat zijn land meestal vanwege economische overwegingen. Maar voor economische migratie bestaat er geen bindend verdrag en verandert de regelgeving per land.
Uiteraard maakt die kleine nuance de hele discussie ’tricky’ want soms overlappen de twee situaties. Mag iemand die omwille van barre levensomstandigheden op zoek is naar een beter leven zijn land ontvluchten ook al is er geen ‘gegronde vrees’? Is hij ook niet een soort ‘vluchteling’? En zijn niet alle vluchtelingen eigenlijk ook migranten?
Mislukking?
Gaandeweg kwam de complexiteit van dit thema tijdens de stagelessen naar boven en sloeg een lichte vorm van paniek toe. Had ik echt gedacht dat mijn lessen het verschil zouden maken?
Na de vijf lessen gaf slechts 29,2% van de leerlingen aan dat hun mening over vluchtelingen positief veranderd was. 16,7% van de leerlingen veranderde hun mening over vluchtelingen in negatieve zin en ongeveer 60% veranderde helemaal niet van mening. Ook opvallend, slechts 37,5% gaf aan meer open te staan om kennis te maken met vluchtelingen. Een complete mislukking dus.
Of toch niet?
66,7% van de leerlingen beweerde meer te weten over vluchtelingen en migranten, 62,7% gaf aan beter te weten hoe de asielprocedure in elkaar zit en 75% van de leerlingen verklaarde dat ze na de lessen een beter idee hadden gekregen over waarom vluchtelingen en/of migranten hun land verlaten. 62,5% zei ook bereid te zijn om minder snel te oordelen over vluchtelingen en/of migranten.
Kom uit uw kot.
Niet volledig negatief dus en ik had mijn antwoord: neen, een lessenreeks kan de betrokkenheid van leerlingen niet verhogen. Maar een ontmoeting tussen jongeren kan dat misschien wel? Mijn aanbeveling bij dit onderzoek: leer elkaar kennen. De niet-begeleide buitenlandse minderjarigen die ik geïnterviewd heb voor dit onderzoek waren stuk voor stuk gedreven jongeren die vooruit willen in het leven en ook bereid zijn om daarvoor hard te werken. Misschien kan een ontmoeting doen wat 5 lessen niet kunnen namelijk de ander als mens leren zien. Daarom dus les 6, kom uit uw kot en leer elkaar kennen. Omdat ik een dromer ben die weigert op te geven.
Bibliografie
Agentschap Integratie en Inburgering. (z.d.-a). Dublin-onderzoek. Opgeroepen op 2022, van www.agii.be: https://www.agii.be/thema/ verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/asiel-internationale-bescherming/hoe-verloopt-de-asielprocedure/dublin-onderzoek
Agentschap Integratie en Inburgering. (z.d.-b). Waar heb je als verzoeker om internationale bescherming recht op materiële opvang? Opgeroepen op 2022, van www.agii.be: https://www.agii.be/thema/sociaal-medisch/materiele-opvang/verzoekers-o…
Agentschap Integratie en Inburgering. (z.d.-c). Wat zijn de voorwaarden voor de erkenning als vluchteling en de toekenning van subsidiaire bescherming? Opgeroepen op 2022, van www.agii.be: https://www.agii.be/thema/vreemdelingenrecht-internationaal-privaatrech…
Agentschap Integratie en Inburgering. (z.d.-d). Schorsend beroep bij de RvV tegen de beslissing van het CGVS. Opgeroepen op 2022, van www.agii.be: https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/asiel-intern…
Agentschap Integratie en Inburgering. (z.d.-e). Terugkeertraject uitgeprocedeerde asielzoekers. Opgeroepen op 2022, van www.agii.be: https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/terugkeer/te…
AHOVOKS. (z.d.). Zestien sleutelcompetenties. Opgeroepen op 2022, van www.kwalificatiesencurriculum.be: https://www.kwalificatiesencurriculum.be/zestien-sleutelcompetenties
Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice unabridged. Adison-Wesley Publishing Company. http://faculty.washington.edu/caporaso/courses/203/readings/allport_Nat…
Amnesty International. (2015). 10 vooroordelen over vluchtelingen ontkracht. Opgehaald van www.amnesty-international.be: https://www.amnesty-international.be/sites/default/files/bijlagen/vooro…
Bouckaert, S. (2007). Documentloze vreemdelingen. Grondrechtbescherming doorheen de Belgische en internationale rechtspraak vanaf 1985. Maklu.
CGVS. (z.d.). De registratie van de verzoeker. Opgehaald van www.cgvs.be: https://www.cgvs.be/nl/asiel/de-registratie-van-de-verzoeker
De Haas, H.; Czaika, M.; Flahaux, M.-L.; Mahendra, E.; Natter, K.; Vezzoli, S.; Villares‐Varela, M. (2019). International migration: Trends, determinants, and policy effects. Population and Development Review, 45(4), 885-922.
D’Haenens, L., & Saeys, F. (1996). Media en multiculturalisme in Vlaanderen. Gent: Academia press
Elchardus, M., Kavadias, D., & Siongers, J. (1998). Hebben scholen een invloed op de waarden van jongeren. Een empirisch onderzoek naar de doeltreffendheid van waardevorming in het secundair onderwijs.
European Commission. (2022). Eurobarometer. Opgehaald van www.europa.eu: file:///C:/Users/11902632/Downloads/Integration%20of%20Immigrants%20in%20the%20European%20Union_eb_sp_519_country%20factsheet_be_nl%20(1).pdf
European Parliament. (2006, 6 december). Rapport aan Parlement spreekt over hardnekkig racisme en discriminatie. www.europarl.europa.eu. Geraadpleegd op 13 augustus 2022, van https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=IM-PRESS&reference=…
Fedasil. (z.d). Opgeroepen op 17 februari, 2021, van www.fedasil.be: https://www.fedasil.be/nl/asiel-belgie
Fedasil. (z.d.). Vrijwillige terugkeer. Opgeroepen op 2022, van www.fedasil.be: https://www.fedasil.be/nl/vrijwillige-terugkeer
Flahaux M.-L. & Vezzoli, S. (2018). Examining the role of border closure and post-colonial ties in Caribbean migration. Migration Studies, 6(2), 165–186.
Franklin, A. J., Boyd-Franklin, N., & Kelly, S. (2006). Racism and invisibility: Race-related stress, emotional abuse and psychological trauma for people of color. Journal of Emotional Abuse, 6(2-3), 9–30. https://doi.org/10.1300/J135v06n02_02
Heymans, P. (2021). Organisaties stellen staatssecretaris Mahdi in gebreke: "Minderjarige asielzoekers moeten op straat slapen". Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/09/15/ingebrekestelling/
Hodge, L.; De Greef, J.; & Trio, M. (2020). Hevige brand vernielt vluchtelingenkamp Moria op Lesbos: voorlopig opvang in 3 schepen en 3.500 tenten. Opgeroepen op mei 20, 2022, van VRT.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/09/09/hevige-brand-in-vluchtelingenka…
Huyge, E.; Vandenberghe, H.; De Smedt, J.; Bertrand, M., & Meylemans, E. (2021). Other Talk: een onderzoek naar de attitudes over migratie en mediagebruik bij jongeren in Vlaanderen. Opgehaald van www.11.be: https://11.be/sites/default/files/2021-02/Other_Talk-attitudes-migratie…
IHEU. (2019). Nieuwe vertaling ‘The Amsterdam Declaration’. Opgehaald van www.humanistischealliantie.nl: https://www.humanistischealliantie.nl/nieuwe-vertaling-the-amsterdam-de…
Internationaal verdrag betreffende de status van vluchtelingen. (1951). Opgehaald van www.cvgs.be: https://www.cgvs.be/sites/default/files/content/download/files/verdrag_…
IOM. (2019). International Migration Law No. 34 - Glossary on Migration. Opgehaald van www.iom.int: https://publications.iom.int/books/international-migration-law-ndeg34-g…
Jacobs & Hooghe. (2015). Worden we overspoeld door immigratie(nieuws)? Een onderzoek naar de berichtgeving over immigratie in de Vlaamse televisiejournaals. Opgehaald van https://www.researchgate.net/publication/286029386_Worden_we_overspoeld…
Jones, O. (2015). Refugees are human. This simple fact seems to have been forgotten. Opgehaald van www.theguardian.com: https://www.theguardian.com/commentisfree/2015/aug/28/migrants-humans-d…
Kosho, J. (2016). Media Influence On Public Opinion Attitudes Toward The Migration Crisis. International Journal of Scientific & Technology Research.
Lenette, C., & Cleland, S. (2016). Changing Faces. Visual Representations of Asylum Seekers in Times of Crisis.
Lesaffer, P. (2022, 26 februari). Ze hebben het écht niet zomaar over een glas melk: experts maken zich zorgen om opmars van rechts-extremisme b. www.nieuwsblad.be. Geraadpleegd op 17 augustus 2022, van https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20220224_96811735?adh_i=&imai=&adh_i=&…
Marshall, D. (1987). A history of west Indian migrations: overseas opportunities and “safety-valve” policies. In B. B. Levine (Ed.), The Caribbean exodus. Westport: Praeger Publishers.
Meuleman, B., & Billiet, J. (2003). De houding van Vlamingen tegenover 'oude' en 'nieuwe' migranten: diffuus of specifiek? 137-175. Opgehaald van www.kuleuven.be: file:///C:/Users/11902632/Downloads/Vlaanderen%20gepeild%202003%20(2).pdf
Mommen, K. (2017). Betekenisconstructie in de berichtgeving over vluchtelingen en migratie in de Vlaamse media.
Myria – Federaal Migratiecentrum. (z.d.). Terugkeer, detentie en verwijdering. Opgeroepen op 2022, van www.myria.be: https://www.myria.be/nl/grondrechten/terugkeer-detentie-en-verwijdering
OHCHR. (1948). Universal Declaration of Human Rights - Dutch (Nederlands). Opgehaald van www.ohchr.org: https://www.ohchr.org/en/human-rights/universal-declaration/translation…
Peeperkorn, M. (2021). Europa 'vastbesloten' Afghaanse migranten tegen te houden. Opgehaald van www.volkskrant.nl: https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/europa-vastbesloten-afghaa…
Santeddu, C. (2018). De beeldvorming van vluchtelingen in de standaard en het laatste nieuws. Opgehaald van www.libstore.ugent:
Sumuvuori, J., Vähäsöyrinki, A., Eerolainen, T., Lindvall, J., Pasternak, R., Syrjälä, M., Talvela, A., & Kuiper, S. (2016). Vluchtelingen en asielzoekers in dagbladen. http://archive.fininst.uk/media/W1siZiIsIjIwMTYvMDgvMjUvMDkvMzgvMTgvZDM…
Taspinar, B. (2015). Racisme en de psychologische effecten op het kind. www.kinderrechtencoalitie.be. https://www.kinderrechtencoalitie.be/wp-content/uploads/2018/12/2015-Bi…
https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/509/595/RUG01-002509595_201…
Ueda, G. (2020, 11 juni). Jawel, politiegeweld tegen mensen van kleur is ook in België een probleem. Vice. Geraadpleegd op 13 augustus 2022, van https://www.vice.com/nl/article/m7q8pn/politiegeweld-belgie
UNHCR. (2022). Aantal mensen wereldwijd op de vlucht bereikt nieuw record. Opgehaald van www.unhcr.org: https://www.unhcr.org/nl/2022/06/global-trends/
UNHCR. (z.d.a). Vluchteling of migrant. Terminologie. Opgehaald van
www.unhcr.org/be/wp-content/uploads/sites/46/2018/01/UNHCR-Terminologie…
UNHCR. (z.d.b). Verslaggeving over vluchtelingen. Opgeroepen op 2022, van www.unhcr.be: https://www.unhcr.org/be/wp-content/uploads/sites/46/2018/01/UNHCR-Medi…
Unia - Interfederaal Gelijkekansencentrum. (2018). Diversiteitsbarometer onderwijs. https://www.unia.be/files/Documenten/Publicaties_docs/1210_UNIA_Baromet…
Unia - Interfederaal Gelijkekansencentrum. (2021). Maatregelen en klimaat - gevolgen na de aanslagen. https://www.unia.be/files/Documenten/Publicaties_docs/2021-03_Maatregel…
Universiteit van Amsterdam. (2021). Polarisatie in Nederland: hoe verdeeld zijn we? Opgehaald van www.uva.nl: https://www.uva.nl/shared-content/faculteiten/nl/faculteit-der-maatscha…
Van Dale. (z.d.). vooroordeel. Geraadpleegd op 12 juli 2022, van https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/vooroordeel#.Ys1XgnZBxD8
Van Gorp, Van Hove, Figoureux & Vyncke (2020). Anders communiceren over migratie en vluchtelingen: Aan de slag met frames en counterframes. Leuven: Instituut voor Mediastudies, KU Leuven
Verenigde Naties. (1951, 07 28). Internationaal verdrag betreffende de status van vluchtelingen . Opgehaald van www.cvgs.be: https://www.cgvs.be/sites/default/files/content/download/files/verdrag_…
Vezzoli (2021) How do borders influence migration? Insights from open and closed border regimes in the three Guianas. CMS 9, 9. https://doi.org/10.1186/s40878-020-00213-1
Videler, M. (2017, mei). An Alternative Vocabulary for Reporting on Migration Issues: On Politics, Ethics, and the News Media's Contested Migration Terminology. Opgehaald van www.humanity in action.org: https://www.humanityinaction.org/knowledge_detail/an-alternative-vocabu…
Walgrave, S., & Lefevere, J. (2022). De stemming. Opgehaald van vrt.be: file:///C:/Users/11902632/Downloads/20220426_De%20Stemming%202022.pdf
Wanders, F. (2019). The contribution of schools to societal participation of young adults: The role of teachers, parents, and friends in stimulating societal interest and societal. Opgehaald van www.pure.uva.nl: https://pure.uva.nl/ws/files/34086675/Thesis.pdf
Boeken
Arendt, H. (2005). Totalitarisme. (Vol.3.) Uitgeverij Boom
Cherkaoui, N. (2021). Racisme . Over wonden en veerkracht (5de editie) Berchem: Epo, Uitgeverij.
Essed, P. (2018). Alledaags racisme. Amsterdam: Uitgeverij Van Gennep.
Mersch, R. (2018). Van mening verschillen: een handleiding. Gent: Borgerhoff & Lamberigts.
Moorehead, C. (2007). Op de vlucht (1ste editie). Samenw. Uitgeverijen Meulenhoff Boekerij.
Sussman, R. W. (2014). The myth of race - The Troubling Persistence of an Unscientific Idea. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Amnesty International. (2022, 2 juni). Ongedocumenteerden zijn mensen zonder een geldige verblijfsvergunning. Geraadpleegd op 30 juni 2022, van https://www.amnesty.nl/encyclopedie/ongedocumenteerden-illegalen-en-uitgeprocedeerden
APA Dictionary of Psychology. (z.d.). www.dictionary.apa.org. Geraadpleegd op 17 juli 2022, van https://dictionary.apa.org/frames
Arnoudt, R. (2022). VRT NWS. Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/05/09/zijn-migranten-welkom-in-vlaanderen-ja-als-ze-onze-cultuur-ove/?fbclid=IwAR2n-t4Gtd_AFKTUjMOqQg27x4E-5zxdLFNJ_f5mUCs9QXGAsfQ8eKod4YE
Bogaerts, N., & Kosolosky, J. (2021). Achtergrond. Opgehaald van www.sociaal.net.be: https://sociaal.net/achtergrond/framing-baldwin-van-gorp/
Campenhout, C. (2015). Wanneer ben je een ‘vluchteling’? De Standaard. Geraadpleegd op 5 juli 2022, van https://www.standaard.be/cnt/dmf20150902_01846428?&articlehash=Fp0BwBVxR39ZEdVSwnzWKhnhM1Lyb0evPEhnwnxw4ayLfLN1LWC2ahviXNaxLar2KwoJ6vWIvGKYY07z%2BtvuUCzV9OGiVE3z3GuAgIGIyyY1qGz8ZHpLv2No%2F%2FckCBho532NTywj0XroouisAA6SWitU%2FqyLbQlLLiFwpc80FUEbm53TSQegTQ4lC%2FF1wreNbfUij%2F98Txy5fxvPrZfAZHz%2BEkYgFtCt7z4kSi8LVzow2Bfi9q87cyuVfaikYXnB%2BAeVkWpBl0P0r7q77jC%2F5kZyTjodjFaeHs3wLdn5KbOoToK8Mz2wXsbYSbit1jkifNaexTZRLqwEK%2BFgb3g3Pg%3D%3D
Heshmat, S. (2015). What Is Confirmation Bias? People are prone to believe what they want to believe. Opgehaald van www.psychologytoday.com: https://www.psychologytoday.com/us/blog/science-choice/201504/what-is-c…
Peach, C. (1968). West Indian migration to Britain: a social geography. London: Oxford University Press.
Facts Forum News, Vol. 4, No. 7, August 1955. (1955, augustus). Opgehaald van www.digitalcollections.lib.uh.edu: https://id.lib.uh.edu/ark:/84475/do1672b920g
Fagardo, B. & Zonderman, M. (Red.) (2020). Seksualiteit, seksueel geweld en jongeren met een vluchtverhaal. Welke tools en pistes zijn er voor de toekomst? Brussel: Platform Kinderen op de vlucht.
Grenswijs. (sd). Seksueel grensoverschrijdend gedrag in de asielsector. Opgeroepen op juli 13, 2022, van www.grenswijs.be: https://www.grenswijs.be/seksueel-grensoverschrijdend-gedrag-de-asielse…
Fallon, K., Van Dijken, K., Deeb, B., & Sapoch, J. (2022). Griekse politie dwingt asielzoekers om lotgenoten terug naar Turkije te duwen. De Standaard. Geraadpleegd op 5 juli 2022, van https://www.standaard.be/cnt/dmf20220628_97716738?&articlehash=bC21mn5Xj3fUZ5hA2kJ9%2F6bdd2uVBY2pzazuM%2FRia9osdPqzSZAsq9eqSo76CWxWFFPz8qjlXF54oOXyMqAQw1zFvCws%2FTAc%2Fi5rguZSSO0Q9%2FyXkIaR14rvfNOaqItnwPy1nNg%2FNsS%2BQHJOztd154rnKTve%2F080N0E2AICubgLc1XEltwRxh7xsdCsurbs6LpSMOFovPfVemr13HRZ84zVzZa%2FNTEJQacM2AUBwoF7Kw6j%2FgVVtOxdf4ROyzcc3tyx8fHt2pS4lLlARxYeXmB3RI4sYYQ7fPl74suY47aAa%2BCjrn3n4xyoMv%2BjFoF9Ur7tPiZL9tZPh5LYacgO6jw%3D%3D
Furnière, A. (2010). Asielzoekerss slapen op straat in Brussel. Opgehaald van www.mo.be: https://www.mo.be/artikel/asielzoekers-slapen-op-straat-brussel
Greef, J. D. (2022). VRT NWS. Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/06/13/britse-rechtbank-beslist-dat-as…
Keygnaert, I. (2014). Sexual violence and sexual health in refugees, asylum seekers and undocumented migrants in Europe and the European neighbourhood: determinants and desirable prevention. Ghent University. Faculty of Medicine and Health Sciences, Ghent, Belgium.
Kieft, T. (2020). nieuws - Strengere controle aan Franse grens tegen illegale immigratie en terrorisme. Opgeroepen op juni 25, 2022, van www.parool.nl: https://www.parool.nl/wereld/strengere-controle-aan-franse-grens-tegen-illegale-immigratie-en-terrorisme~b5cb20f3/
Temmerman, M. (2018). VRT NWS. Opgehaald van www.vrt.be: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/09/27/het-verhaal-van-de-indringer-en…
UNHCR. (2020). Opgehaald van www.unhcr.org: https://www.unhcr.org/be/nl/over-ons/cijfers-over-vluchtelingen
