Zelfmanagement bij hartfalen
Wereldwijd lijden er naar schatting 64,3 miljoen mensen met HF (Groenewegen et al., 2020). Jaarlijks worden er 15.000 nieuwe gevallen ontdekt. In België lijden 200.000 mensen aan hartfalen. (Belgische cardiologische liga, 2022) Patiënten zien hartfalen niet altijd als een levensbedreigende, ernstige ziekte. 5 jaar na hun diagnose is nog maar 50% van de patiënten in leven. (Jonkers, 2021)
De impact van hartfalen op het dagelijkse leven is erg groot. Hartfalen gaat invloed hebben op de omgeving van de patiënten en gaat hun dagelijkse routinematige activiteiten beperken. (Fry et al., 2016) Door symptomen zullen zij geregeld gehospitaliseerd worden. Na 6 maanden wordt 50% van de patiënten opnieuw opgenomen waarbij 25% tot 35% sterft na 12 maanden (Peteiro et al., 2011). In 2013 bedroegen de kosten in België naar schatting 149 miljoen euro (Gurné, 2022).
Heropnames in het ziekenhuis zijn vaak een gevolg van falende zelfzorg (Moser et al., 2012). Door mHealth-apps gaan patiënten een actievere rol spelen bij het besturen van hun gezondheid. Deze apps zouden patiënten effectiever kunnen betrekken, hun gedrag en hun gezondheidsresultaten positief kunnen beïnvloeden. (Nouri et al., 2018) De levenskwaliteit kan verslechteren zonder effectief management. Het is van vitaal belang om mensen te betrekken bij het beheren van hun eigen gezondheid. Voorwaarden zoals motivatie en bekwaamheid zijn essentieel voor gedragsverandering. (Whitehead & Seaton, 2016)
Deze bachelorproef beantwoordt hierbij de volgende vraag: Hoe kan zelfmanagement bij patiënten met hartfalen in de thuissituatie door eerstelijnsverpleegkundigen bevorderd worden?
Uit een literatuurstudie is gebleken dat mHealth-apps een positieve invloed hebben in de eerstelijnszorg, de zorgkosten en de levenskwaliteit. Patiënten gaan op een actievere manier hun gezondheid in eigen handen nemen. Zelfmanagementgedrag wordt beïnvloed door de leeftijd, de comorbiditeit, de functionele/emotionele en economische status. Het prototype HeartCheck wil de competenties van de zorgvragers verhogen door op verschillende factoren in te spelen. Deze competenties gaan over communicatie, aandacht voor de mentale en fysieke toestand, adaptatie aan ziektesymptomen en integratie in de maatschappij. Wederzijds vertrouwen tussen de patiënt en zorgverlener is hierbij essentieel.
Conclusie: Zonder effectief management zal de levenskwaliteit van de patiënt met hartfalen verslechteren. Voor de zorgverleners bieden mHealth-interventies de mogelijkheid om bijwerkingen te monitoren en verbeterpunten te identificeren. Ook de vrijheid en draagbaarheid van mobiele apparaten bieden een enorm potentieel aan patiënten en zorgverleners. Er kan gesteld worden dat gepersonaliseerde zorg door de app een meerwaarde vormt voor patiënten met hartfalen binnen een bestaand zorgplan. Elke patiënt heeft specifieke zorgvragen die niet alleen bepaald worden door de mate van de ernst en het type van HF maar ook door de individuele vaardigheden en context van de patiënt.
Bibliografie
Aggarwal, M., Bozkurt, B., Panjrath, G., Aggarwal, B., Ostfeld, R. J., Barnard, N. D., Gaggin, H., Freeman, A. M., Allen, K., Madan, S., Massera, D., & Litwin, S. E. (2018). Lifestyle Modifications for Preventing and Treating Heart Failure. Journal of the American College of Cardiology, 72(19), 2391–2405. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2018.08.2160
Aghajanloo, A., Negarandeh, R., Janani, L., Tanha, K., & Hoseini‐Esfidarjani, S. (2021). Self‐care status in patients with heart failure: Systematic review and meta‐analysis. Nursing Open, 8(5), 2235–2248. https://doi.org/10.1002/nop2.805
Ahmed, N., Ahmed, S., & Grapsa, J. (2020). Apps and Online Platforms for Patients with Heart Failure. Cardiac Failure Review, 6. https://doi.org/10.15420/cfr.2019.15
Alpert, C. M., Smith, M. A., Hummel, S. L., & Hummel, E. K. (2016). Symptom burden in heart failure: assessment, impact on outcomes, and management. Heart Failure Reviews, 22(1), 25–39. https://doi.org/10.1007/s10741-016-9581-4
Arrigo, M., Jessup, M., Mullens, W., Reza, N., Shah, A. M., Sliwa, K., & Mebazaa, A. (2020). Acute heart failure. Nature Reviews Disease Primers, 6(1). https://doi.org/10.1038/s41572-020-0151-7
Baron, E., De Jonge, J., & Schippers, G. M. (2017). Motiverende gespreksvoering. Motiverende gespreksvoering. https://www.tijdschriftgedragstherapie.nl/inhoud/tijdschrift_artikel/TG-2015-2-4/Motiverende-gespreksvoering
Batterham, R., Hawkins, M., Collins, P., Buchbinder, R., & Osborne, R. (2016). Health literacy: applying current concepts to improve health services and reduce health inequalities. Public Health, 132, 3–12. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2016.01.001
Belgische cardiologische liga. (z.d.) Liguecardioliga.be. Geraadpleegd op 23 februari 2022 via https://liguecardioliga.be/hartfalen/
Bergman Clinics. (z.d.). Bergman Clinics.nl. Geraadpleegd op 15 november 2021 via https://www.bergmanclinics.nl/hart/hartfalen?gclid=CjwKCAiAm7OMBhAQEiwArvGi3InjWR815X0wao0wg_i3dosgjnqKrMRwz_FTzXD71CSXl9oOsDZmUhoC-LIQAvD_BwE
Berliner, D., Hänselmann, A., & Bauersachs, J. (2020). The Treatment of Heart Failure with Reduced Ejection Fraction. Deutsches Ärzteblatt international. https://doi.org/10.3238/arztebl.2020.0376
Cajita, M. I., Gleason, K. T., & Han, H. R. (2016). A Systematic Review of mHealth-Based Heart Failure Interventions. Journal of Cardiovascular Nursing, 31(3), E10–E22. https://doi.org/10.1097/jcn.0000000000000305
Celano, C. M., Villegas, A. C., Albanese, A. M., Gaggin, H. K., & Huffman, J. C. (2018). Depression and Anxiety in Heart Failure: A Review. Harvard Review of Psychiatry, 26(4), 175–184. https://doi.org/10.1097/hrp.0000000000000162
Celuktiene, J., Cowie, M., De Boer, R., Doehner, W., Heymans, S., Jankowska, E., Lainscak, M., Mullens, W., Ponikowski, P., Rosano, G., Skouri, H., Trochu, J., & Zannad, F. (z.d.). Heartfailurematters.org. Geraadpleegd op 19 januari 2022 via https://www.heartfailurematters.org/nl/hartfalen-begrijpen/welke-verschillende-soorten-hartfalen-zijn-er/
De Coninck, J. (2022). Belang van cardiale revalidatie bij de behandeling van hartfalen met verminderde ejectiefractie: analyse van de obstakels tegen deelname en mogelijke oplossingen. Belang van cardiale revalidatie bij de behandeling van hartfalen met verminderde ejectiefractie: analyse van de obstakels tegen deelname en mogelijke oplossingen. https://www.tvcjdc.be/fr/article/13203029/
Flinterman, F., Bisscheroux, P., Dijkema, P., Den Hertog, F., De Jong, M., Vermeer, A., & Vosjan, M. (2019). Positieve Gezondheid en gezondheidspercepties van mensen met een lage SES. Tijdschrift voor gezondheidswetenschappen, 97(3–4), 96–105. https://doi.org/10.1007/s12508-019-0232-8
Fry, M., McLachlan, S., Purdy, S., Sanders, T., Kadam, U. T., & Chew-Graham, C. A. (2016). The implications of living with heart failure; the impact on everyday life, family support, co-morbidities and access to healthcare: a secondary qualitative analysis. BMC Family Practice, 17(1). https://doi.org/10.1186/s12875-016-0537-5
Gardetto, N. (2011). Self-management in heart failure: where have we been and where should we go? Journal of Multidisciplinary Healthcare, 39. https://doi.org/10.2147/jmdh.s8174
Gedrag veranderen? Hoe doe je dat? | Gezond Leven. (2022). Vlaams Instituut Gezond Leven. Geraadpleegd op 7 mei 2022 via https://www.gezondleven.be/gezond-leven-gezonde-omgeving/gedragswiel/gedragsdeterminanten
Groenewegen, A., Rutten, F. H., Mosterd, A., & Hoes, A. W. (2020). Epidemiology of heart failure. European Journal of Heart Failure, 22(8), 1342–1356. https://doi.org/10.1002/ejhf.1858
Gurné, O. (2022). Hartfalen: een grote medisch-sociale uitdaging voor onze beleidsmakers | Tijdschrift voor Cardiologie. tvcjdc. Geraadpleegd op 30 april 2022 via https://www.tvcjdc.be/nl/article/12803125/
Hartcentrum Hasselt. (z.d.). Hartcentrum Hasselt.be. Geraadpleegd op 15 november 2021 via https://www.hartcentrumhasselt.be/patient/hartziekten/hartfalen
Harteraad. (2021, 4 november). Harteraad: Home. Geraadpleegd op 13 maart 2022 via https://harteraad.nl/
Hartfalen. (z.d.). Hartfalen.be. Geraadpleegd op 22 januari 2022 via http://www.hart-falen.be/q/2
Hartfalen. (z.d.). NHG-Richtlijnen. Geraadpleegd op 2 februari 2022 via https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/hartfalen#volledige-tekst-niet-medicamenteuze-behandeling
Hartfalen | VznkuL. (z.d.). Vlaams Ziekenhuisnetwerk. Geraadpleegd op 8 februari 2022 via https://www.vznkul.be/zorgprogrammas/hartfalen
Hartkliniek. (2020). Hartkliniek.com. Geraadpleegd op 21 januari 2022 via https://www.hartkliniek.com/hartfalen#wat-zijn-de-klachten-symptomen-bij-hartfalen
Hartpatiënten Nederland. (z.d.). Hartpatiënten.nl. Geraadpleegd op 15 november 2021 via https://www.hartpatienten.nl/hartfalen/?gclid=CjwKCAiAm7OMBhAQEiwArvGi3L7T4KydghyF8ebQqVkOFRfj0q7qhuM6Qhmebejv6Z1ETZFQ6q3OARoCAw4QAvD_BwE
Hartstichting. (z.d.). Hartstichting.nl. Geraadpleegd op 15 november 2021 via https://www.hartstichting.nl/
Jaarsma, T., & Der Wal, V. M. (2015). Zorg rondom hartfalen. Lier: Thomas More, Bachelor in de verpleegkunde.
Jonkers, A. (2021). Hartfalen. Nursing, 27(7–8), 49–55. https://doi.org/10.1007/s41193-021-0115-7
Leers, M., & Havers, H. J. (2014). Zorgmodule zelfmanagement. Het ondersteunen van eigen regie bij mensen met één of meerdere chronische ziekten. Zorgmodule zelfmanagement. Het ondersteunen van eigen regie bij mensen met één of meerdere chronische ziekten.
Lehrke, M., & Marx, N. (2017). Diabetes Mellitus and Heart Failure. The American Journal of Medicine, 130(6), S40–S50. https://doi.org/10.1016/j.amjmed.2017.04.010
L.M.N. (2022). Extramuraal zorgprogramma chronisch hartfalen. https://baf.be/sites/default/files/2020-06/Zorgprogramma%20HF%20-%20versie%20clustervergadering.pdf
Ma, C., Luo, H., Fan, L., Liu, X., & Gao, C. (2020). Heart failure with preserved ejection fraction: an update on pathophysiology, diagnosis, treatment, and prognosis. Brazilian Journal of Medical and Biological Research, 53(7). https://doi.org/10.1590/1414-431x20209646
McDonagh, T. A., Metra, M., Adamo, M., Gardner, R. S., Baumbach, A., Böhm, M., Burri, H., Butler, J., ČElutkienė, J., Chioncel, O., Cleland, J. G. F., Coats, A. J. S., Crespo-Leiro, M. G., Farmakis, D., Gilard, M., Heymans, S., Hoes, A. W., Jaarsma, T., Jankowska, E. A., . . . Skibelund, A. K. (2021). 2021 ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure. European Heart Journal, 42(36), 3599–3726. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehab368
Medtronic. (z.d.). Medtronic.com. Geraadpleegd op 15 november 2021 via https://www.medtronic.com/nl-nl/patienten/aandoeningen/hartfalen.html
mHealthBelgium. (2022). mHealthBelgium. Geraadpleegd op 1 mei via https://mhealthbelgium.be/nl/
Mortara, A., Vaira, L., Palmieri, V., Iacoviello, M., Battistoni, I., Iacovoni, A., Macera, F., Pasqualucci, D., Bochicchio, M., & De Maria, R. (2020). Would You Prescribe Mobile Health Apps for Heart Failure Self-care? An Integrated Review of Commercially Available Mobile Technology for Heart Failure Patients. Cardiac Failure Review, 6. https://doi.org/10.15420/cfr.2019.11
Moser, D. K., Dickson, V. V., Jaarsma, T., Lee, C., Stromberg, A., & Riegel, B. (2012). Role of Self-Care in the Patient with Heart Failure. Current Cardiology Reports, 14 (3), 265-275. http://dx.doi.org/10.1007/ s11886-012-0267-9
Mueller, C., McDonald, K., De Boer, R. A., Maisel, A., Cleland, J. G., Kozhuharov, N., Coats, A. J., Metra, M., Mebazaa, A., Ruschitzka, F., Lainscak, M., Filippatos, G., Seferovic, P. M., Meijers, W. C., Bayes‐Genis, A., Mueller, T., Richards, M., & Januzzi, J. L. (2019). Heart Failure Association of the European Society of Cardiology practical guidance on the use of natriuretic peptide concentrations. European Journal of Heart Failure, 21(6), 715–731. https://doi.org/10.1002/ejhf.1494
Mullens, W., Damman, K., Harjola, V. P., Mebazaa, A., Brunner-La Rocca, H. P., Martens, P., Testani, J. M., Tang, W. W., Orso, F., Rossignol, P., Metra, M., Filippatos, G., Seferovic, P. M., Ruschitzka, F., & Coats, A. J. (2019). The use of diuretics in heart failure with congestion - a position statement from the Heart Failure Association of the European Society of Cardiology. European Journal of Heart Failure, 21(2), 137–155. https://doi.org/10.1002/ejhf.1369
N.H.G. (2015). NHG-zorgmodules leefstijl. Zelfmanagement.
Nouri, R., R Niakan Kalhori, S., Ghazisaeedi, M., Marchand, G., & Yasini, M. (2018). Criteria for assessing the quality of mHealth apps: a systematic review. Journal of the American Medical Informatics Association, 25(8), 1089–1098. https://doi.org/10.1093/jamia/ocy050
Ondersteuning zelfmanagement. (2022). Verpleegkundige Hartzorg op Afstand. Geraadpleegd op 7 mei 2022 via https://verpleegkundigehartzorgopafstand.nl/zelf-aan-de-slag/ondersteuning-zelfmanagement/
Pandey, A., Patel, K. V., Vaduganathan, M., Sarma, S., Haykowsky, M. J., Berry, J. D., & Lavie, C. J. (2018). Physical Activity, Fitness, and Obesity in Heart Failure With Preserved Ejection Fraction. JACC: Heart Failure, 6(12), 975–982. https://doi.org/10.1016/j.jchf.2018.09.006
Patel, Y., & Joseph, J. (2020). Sodium Intake and Heart Failure. International Journal of Molecular Sciences, 21(24), 9474. https://doi.org/10.3390/ijms21249474
Peteiro, J., Peteiro-Vázquez, J., Gacía-Campos, A., García-Bueno, L., Abugattás-de-Torres, J. P., & Castro-Beiras, A. (2011). The causes, consequences, and treatment of left or right heart failure. Vascular Health and Risk Management, 237. https://doi.org/10.2147/vhrm.s10669
Ponikowski, P., Voors, A. A., Anker, S. D., Bueno, H., Cleland, J. G. F., Coats, A. J. S., Falk, V., González-Juanatey, J. R., Harjola, V. P., Jankowska, E. A., Jessup, M., Linde, C., Nihoyannopoulos, P., Parissis, J. T., Pieske, B., Riley, J. P., Rosano, G. M. C., Ruilope, L. M., Ruschitzka, F., . . . Van der Meer, P. (2016). 2016 ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure. European Heart Journal, 37(27), 2129–2200. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehw128
Riegel, B., Moser, D. K., Anker, S. D., Appel, L. J., Dunbar, S. B., Grady, K. L., Gurvitz, M. Z., Havranek, E. P., Lee, C. S., Lindenfeld, J., Peterson, P. N., Pressler, S. J., Schocken, D. D., & Whellan, D. J. (2009). Promoting Self-Care in Persons With Heart Failure: A Scientific Statement From the American Heart Association, 120(12), 1141–1163. https://doi.org/10.1161/circulationaha.109.192628
Stallinga, G., Heerkens, Y., & Huber, M. (2020). Samenhang tussen de International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) en het begrip Positieve Gezondheid (PG). Samenhang tussen de International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) en het begrip Positieve Gezondheid (PG).
Truby, L. K., & Rogers, J. G. (2020). Advanced Heart Failure. JACC: Heart Failure, 8(7), 523–536. https://doi.org/10.10t16/j.jchf.2020.01.014
UZleuven. (z.d.). UZleuven.be. Geraadpleegd op 28 januari 2022 via https://www.uzleuven.be/nl/hypertrofische-cardiomyopathie-hcm#verdikking
Vaes, B., Vandenhoudt, H., Raat, W., & Smeets, M. (2020). Vlaams Lerend Netwerk Hartfalen. Naar een uniforme en multidisciplinaire aanpak. https://www.domusmedica.be/sites/default/files/bijlagen/20200509-Hanu-Vlaams-Netwerk-Hartfalen.pdf
Van Haasteren, A., Gille, F., Fadda, M., & Vayena, E. (2019). Development of the mHealth App Trustworthiness checklist. DIGITAL HEALTH, 5, 205520761988646. https://doi.org/10.1177/2055207619886463
Van Royen, P., Boulanger, S., Chevalier, P., Dekeulenaer, G., Goossens, M., Koeck, P., Vanhalewyn, M., & Van den Heuvel, P. (2011). Chronisch hartfalen. Chronisch Hartfalen. https://www.domusmedica.be/sites/default/files/Richtlijn%20Chronisch%20Hartfalen_0.pdf
Vasan, R., M.D., D.M., F.A.C.C., & Wilson, P. (2020). Epidemiology and causes of heart failure. Epidemiology and causes of heart failure. Published.
Vlaams Instituut Gezond Leven. (2022). Vlaams Instituut Gezond Leven. Geraadpleegd op 30 april 2022 via https://www.gezondleven.be/themas/beweging-sedentair-gedrag/bewegingsdriehoek/waarom-is-bewegen-gezond
Volksgezondheidenzorg. (2022). Volksgezondheidenzorg.info. Geraadpleegd op 26 november 2021 via https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/hartfalen/cijfers-context/zorgprestaties
Wensing, M., & Grol, R. (2015). Implementatie: Effectieve verbetering van de patiëntenzorg. Elsevier Gezondheidszorg.
Whitehead, L., & Seaton, P. (2016). The Effectiveness of Self-Management Mobile Phone and Tablet Apps in Long-term Condition Management: A Systematic Review. Journal of Medical Internet Research, 18(5), e97. https://doi.org/10.2196/jmir.4883
Zervas, S., Leben, H., Smeets, M., & Vaes, B. (2022). Perceptie van huisartsen over hun huidige en toekomstige rol in het beleid bij hartfalenpatiënten: Een kwalitatieve studie.
