“Aseksualiteit? Dat komt niet vaak aan bod, hé?”
Aseksualiteit is een term die langzaam meer aandacht krijgt in de media. Het is echter niet alleen aan de media om jongeren kennis te laten maken met verschillende identiteiten en seksualiteiten. In dit artikel en de bijhorende masterproef werd er gekeken naar hoe aseksualiteit aan bod wordt gebracht in het secundair onderwijs.
“Ik was verrast, ik vond het raar dat je kon aseksueel zijn, dat je geen goesting hebt in seks.” – Leerkracht godsdienst
Herinner je nog de lessen in het secundair onderwijs waar er gesproken werd over veilige seks, zwangerschap en SOA’s? Misschien in de les natuurwetenschappen of biologie, waar je dan leert hoe baby’s ontstaan of wat de gevaren van seks kunnen zijn. Of misschien heb je dit gehad in een levensbeschouwelijk vak zoals zedenleer. Dan kan het zijn dat je het Vlaggenspel van Sensoa hebt gespeeld of een condoom rond een banaan hebt moeten doen. Kwamen er in die lessen dan verschillende seksualiteiten aan bod? Werd er les gegeven over hoe seks in zijn werk gaat en dat het niet altijd penetratieve seks moet zijn. Kreeg je te horen dat er meer bestaat dan hetero-, homo- en biseksueel?
Zelf vond ik dat er nog heel veel miste uit lessen rond seks en seksualiteit. Ook in mijn lerarenopleiding werd alles maar oppervlakkig behandeld, behalve in de paar uur die toegewijd werden aan seksuele opvoeding in mijn gekozen vak zedenleer. Dit is niet alleen zo in het hoger onderwijs. Uit een onderzoek van Unia uit 2018 blijkt dat LGBTQ+ thema’s niet vaak aan bod komen in het onderwijs tijdens de lessen. LGBTQ+ staat voor Lesbisch, Gay/homoseksueel, Biseksueel, Transgender, Queer en andere identiteiten.
“Het onderwijs moet echt een zeer transparante en een reële representatie zijn van de maatschappij. Dus wanneer wij bepaalde onderwerpen niet gaan behandelen die dan wel voor komen in de maatschappij, dan gaan we wel vaak te maken hebben met een vertekend werkelijkheidsbeeld." – Leerkracht Islam
België is toch vooruitstrevend?
In België wordt lesgeven rond seks en ook verschillende identiteiten wel politiek aangemoedigd. Er is tegenwoordig veel te doen rond de Waalse EVRAS en de Vlaamse onderwijsdoelen sporen LGBTQ+ thema’s aan. Toch is dit integreren in de lessen niet vanzelfsprekend, educatief materiaal zou tekortschieten en er is nog steeds een heteronorm ( iedereen en alles is heteroseksueel tot het tegendeel bewezen is) in het curriculum. Dit kan gevolgen hebben voor jongeren die niet heteroseksueel of cisgender (zich identificeren met het geslacht dat aangewezen is bij de geboorte) zijn. Omdat er minder of niet over LGBTQ+ thema’s wordt lesgegeven, kunnen LGBTQ+ jongeren zich minder geaccepteerd of anders voelen. Niet over deze thema’s lesgeven kan er ook voor zorgen dat er meer pestgedrag is tegenover LGBTQ+ jongeren. Het zichtbaar maken van deze onderwerpen kan meer steun creëren.
Wat doet aseksualiteit ertoe?
Aseksualiteit is het niet voelen van seksuele aantrekkingskracht voor andere personen. Dit is een LGBTQ+ identiteit die vaak achter de + vermeld zit in het acroniem. Hoewel aseksualiteit langzaam meer aandacht krijgt, is dit ook niet altijd het geval op school en hoewel aseksualiteit minder zichtbaar kan zijn dan homoseksualiteit of transgender zijn, kunnen aseksuele jongeren ook dezelfde uitsluiting voelen.
Hoe is het nu op school?
Om te onderzoeken hoe het staat met de inclusie van LGBTQ+ thema’s en aseksualiteit in lessen over seks en identiteit, heb ik interviews afgenomen met leerkrachten levensbeschouwing (zedenleer, katholieke godsdienst en Islam), biologie en natuurwetenschappen. Uit deze interviews blijkt dat hoe en of LGBTQ+ thema’s aan bod komen, erg afhankelijk is van de leerkracht die het vak geeft. De meeste leerkrachten gaan wel een woordverklaring doen over de verschillende identiteiten. In deze woordverklaring wordt aseksualiteit meestal opgenomen.
“Als je het hebt over suiker, moet je het dan ook hebben over mensen die geen suiker eten? Die zijn al gezond bezig hé.” – Leerkracht natuurwetenschappen
Leerkrachten geven aan dat het lesgeven over seks en seksualiteit belangrijk is. Zo gaven meerdere leerkrachten aan dat leerlingen weinig weten en thuis vaak weinig durven of mogen vragen. Dit betekent niet dat leerkrachten het gemakkelijk vinden om deze lessen te geven. Veel leerkrachten hebben de kennis of vaardigheden om met deze thema’s om te gaan niet meegekregen uit hun opleiding en moeten hun kennis halen uit extra bijscholingen of hun omgeving. Buiten de kennis zijn er ook nog andere drempels. Het thema ligt namelijk soms gevoelig in de maatschappij en sommige leerlingen kunnen al vooroordelen hebben. Leerkrachten moeten met deze vooroordelen kunnen omgaan en daar tegenin kunnen gaan. Haat en onbegrip kan een les snel in het honderd laten lopen. Een les over geaardheid en seks moet laagdrempelig gebracht kunnen worden en er moet respect zijn, zeggen de leerkrachten.
"Ik herinner mij dat ik in mijn beginjaren echt wel gesukkeld heb om ook dingen direct te benoemen. Dat heeft zo een beetje een strategie nodig, hè? Al moet je echt eerst die veiligheid creëren voordat je eigenlijk kunt gaan werken rond seksualiteit en relaties en dat is een moeilijke.” – Leerkracht godsdienst
Hoe moet het dan verder?
De geïnterviewde leerkrachten willen wel lesgeven over seksualiteit en aseksualiteit, ze geven dan ook aan dat ze wel nood hebben aan bepaalde hulpmiddelen. Schoolmateriaal om dit laagdrempelig te brengen is iets dat opgemerkt werd. Een leerkracht staat vaak voor de klas en vertelt zo heel veel, soms blijft iets dan sneller hangen als het op een andere manier gebracht wordt. Dan kunnen de leerlingen er iets aan linken. Een volledige les over aseksualiteit is niet nodig, en dit zeggen de leerkrachten ook. Een getuigenis of beeldmateriaal zou wel helpen om het onderwerp beter tastbaar te maken. Het is belangrijk dat jongeren weten dat het bestaat en niet iets zeldzaam is.
"Ik denk dat daar gewoon een groot vraagteken is voor heel veel leerlingen en ik denk, mocht ik met mijn leerlingen daarover spreken dat dat ook heel moeilijk zou zijn voor hen. Ze zouden zeggen: “Mevrouw, allez dat kan toch niet? Dat is toch gewoon dat je dan nog niet iemand hebt ontmoet?” – Leerkracht zedenleer
Bibliografie
Adelman, M., & Woods, K. (2006). Identification without intervention: Transforming the anti-LGBTQ school climate. Journal of Poverty, 10(2), 5-26. Aerts, S. (2013). Uit de kast op school: de schoolloopbanen en schoolervaringen van holebi-en heteroleerlingen in het Vlaams secundair onderwijs Ghent University]. Aguirre, A., Moliner, L., & Francisco, A. (2021). “Can Anybody Help Me?” High School Teachers’ Experiences on LGBTphobia Perception, Teaching Intervention and Training on Affective and Sexual Diversity. Journal of homosexuality, 68(14), 2430-2450. Association, A. P. (2013). DSM-5 diagnostic classification. Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 10. Baugh, S. (2019). Impact of Compulsory Sexuality on LGB and Asexual Media Consumers. Perceptions, 5(1). Belmont, J. (2021). Constructing Curriculum: Centering Identities in Sex Education. Bogaert, A. F. (2004). Asexuality: Prevalence and associated factors in a national probability sample. Journal of Sex Research, 41(3), 279-287. Bogaert, A. F. (2015). Asexuality: What it is and why it matters. Journal of Sex Research, 52(4), 362- 379. Brotto, L. A., & Milani, S. (2022). Asexuality: When sexual attraction is lacking. In Gender and Sexuality Development (pp. 567-587). Springer. Burke, B. R., & Greenfield, K. (2016). Challenging heteronormativity: Raising LGBTQ awareness in a high school English language arts classroom. English Journal, 46-51. Catri, F. (2021). Defining asexuality as a sexual identity: Lack/little sexual attraction, desire, interest and fantasies. Sexuality & Culture, 25(4), 1529-1539. Cense, M., grauw, s., & Vemeulen, M. (2019). "Gewoon het taboe eraf halen" Wat leerlingen willen van seksuele vorming. Cerankowski, K. J., & Milks, M. (2010). New orientations: Asexuality and its implications for theory and practice. Feminist Studies, 36(3), 650-664. Cerankowski, K. J., & Milks, M. (2014). Asexualities: Feminist and queer perspectives. Routledge. Chasin, C. J. D. (2013). Reconsidering Asexuality and Its Radical Potential. Feminist Studies, 39(2), 405- 426. ://WOS:000337928500009 Chojnicka, J., & Pakuła, Ł. (2021). Polish LGBT teachers talking sexuality: glocalized discourses. In Linguistic Perspectives on Sexuality in Education (pp. 275-313). Springer. Copulsky, D., & Hammack, P. L. (2021). Asexuality, graysexuality, and demisexuality: Distinctions in desire, behavior, and identity. The Journal of Sex Research, 1-10. Coulter, R. W., Colvin, S., Onufer, L. R., Arnold, G., Akiva, T., D’Ambrogi, E., & Davis, V. (2021). Training pre-service teachers to better serve LGBTQ high school students. Journal of Education for Teaching, 47(2), 234-254. Craig, S. L., & McInroy, L. (2014). You can form a part of yourself online: The influence of new media on identity development and coming out for LGBTQ youth. Journal of Gay & Lesbian Mental Health, 18(1), 95-109. Dawson, M., Scott, S., & McDonnell, L. (2018). ‘“Asexual” Isn’t Who I Am’: The Politics of Asexuality. Sociological Research Online, 23(2), 374-391. Unia. (2018). Diversiteitsbarometer Onderwijs. https://www.unia.be/nl/publicatiesstatistieken/publicaties/diversiteitsbarometer-onderwijs Drevon, D. D., Almazan, E. P., Jacob, S., & Rhymer, K. N. (2016). Impact of Mentors During Adolescence on Outcomes Among Gay Young Adults. Journal of homosexuality, 63(6), 821- 837. https://doi.org/10.1080/00918369.2015.1112583 Enson, S. (2015). Causes and consequences of heteronormativity in healthcare and education. British Journal of School Nursing, 10(2), 73-78. “Aseksualiteit? Dat komt niet vaak aan bod, hé?” 2022 – 2023 Lieze Berkein Bronnenlijst 41 Fantus, S., & Newman, P. A. (2021). Promoting a positive school climate for sexual and gender minority youth through a systems approach: A theory-informed qualitative study. American journal of orthopsychiatry, 91(1), 9. Flore, J. (2013). HSDD and asexuality: a question of instruments. Psychology & Sexuality, 4(2), 152- 166. Foster, A. B., Eklund, A., Brewster, M. E., Walker, A. D., & Candon, E. (2019). Personal agency disavowed: Identity construction in asexual women of color. Psychology of Sexual Orientation and Gender Diversity, 6(2), 127. Gartley, E. (2015). LGBTQ Curriculum Inclusion: the role of the school library. IASL Annual Conference Proceedings, GO! Pro - Leerplannen SO. (z.d.). https://pro.g-o.be/pedagogische-begeleiding-leerplannennascholing/leerplannen/leerplannen-so Greaves, L. M., Barlow, F. K., Huang, Y., Stronge, S., Fraser, G., & Sibley, C. G. (2017). Asexual identity in a New Zealand national sample: Demographics, well-being, and health. Archives of sexual behavior, 46, 2417-2427. Gressgård, R. (2013). Asexuality: From pathology to identity and beyond. Psychology & Sexuality, 4(2), 179-192. Harris, R., Wilson-Daily, A. E., & Fuller, G. (2022). ‘I just want to feel like I’m part of everyone else’: how schools unintentionally contribute to the isolation of students who identify as LGBT+. Cambridge Journal of Education, 52(2), 155-173. Herz, M., & Johansson, T. (2015). The normativity of the concept of heteronormativity. Journal of homosexuality, 62(8), 1009-1020. Hill, A. O., Lyons, A., Power, J., Amos, N., Ferlatte, O., Jones, J., Carman, M., & Bourne, A. (2022). Suicidal ideation and suicide attempts among lesbian, gay, bisexual, pansexual, queer, and asexual youth: differential impacts of sexual orientation, verbal, physical, or sexual harassment or assault, conversion practices, family or household religiosity, and school experience. LGBT health. Hughes-Hassell, S., Overberg, E., & Harris, S. (2013). Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, and Questioning (LGBTQ)-Themed Literature for Teens: Are School Libraries Providing Adequate Collections? School Library Research, 16. Ioverno, S., Nappa, M. R., Russell, S. T., & Baiocco, R. (2021). Student intervention against homophobic name-calling: the role of peers, teachers, and inclusive curricula. Journal of interpersonal violence, 08862605211042817. Junkala, H., Berge, M., & Silfver, E. (2022). Diversity in sex and relationship education - limitations and possibilities in Swedish biology textbooks [Article]. Sex Education-Sexuality Society and Learning, 22(5), 521-537. https://doi.org/10.1080/14681811.2021.1966407 Kjaran, J. I., & Kristinsdóttir, G. (2015). Schooling sexualities and gendered bodies. Experiences of LGBT students in Icelandic upper secondary schools. International Journal of Inclusive Education, 19(9), 978-993. Schouten, M.A., en Kluit, M. (2017). Niet langer een keuze. Hoe scholen met hun leerlingen succesvol werken aan respect voor seksuele diversiteit vanuit de zorgplicht tot sociale veiligheid. Utrecht/Amsterdam: Onderwijsalliantie voor Seksuele Diversiteit. Koepsel, E. R. (2016). The power in pleasure: Practical implementation of pleasure in sex education classrooms. American Journal of Sexuality Education, 11(3), 205-265. Kolbert, J. B., Crothers, L. M., Bundick, M. J., Wells, D. S., Buzgon, J., Berbary, C., Simpson, J., & Senko, K. (2015). Teachers’ perceptions of bullying of lesbian, gay, bisexual, transgender, and questioning (LGBTQ) students in a Southwestern Pennsylvania sample. Behavioral Sciences, 5(2), 247-263. Krebbekx, W. (2021). Watching six-packs, chilling together, spreading rumours: Enacting heteronormativity through secondary school friendships and teaching practices. Gender and Education, 33(1), 17-32. Ladd, G. (2021). Developing Comprehensive Training on LGBT Issues in the Classroom. “Aseksualiteit? Dat komt niet vaak aan bod, hé?” 2022 – 2023 Lieze Berkein Bronnenlijst 42 Leung, E., Gomez, G. K., Sullivan, S., Murahara, F., & Flanagan, T. (2022). Social Support in Schools and Related Outcomes for LGBTQ Youth: A Scoping Review. Llewellyn, A. (2022). Bursting the ‘childhood bubble’: reframing discourses of LGBTQ+ teachers and their students. Sport, Education and Society, 1-14. MacNeela, P., & Murphy, A. (2015). Freedom, invisibility, and community: A qualitative study of selfidentification with asexuality. Archives of sexual behavior, 44(3), 799-812. McInroy, L. B., Beaujolais, B., Craig, S. L., & Eaton, A. D. (2021). The Self-Identification, LGBTQ+ Identity Development, and Attraction and Behavior of Asexual Youth: Potential Implications for Sexual Health and Internet-Based Service Provision. Archives of sexual behavior, 1-11. Mollet, A. L. (2021). “It’s easier just to say I’m queer”: Asexual college students’ strategic identity management. Journal of Diversity in Higher Education. Nellis, S. (2021). Impliciete aanpak, expliciet beleid: een onderzoek naar de praktische implementatie van queeronderwerpen in het Vlaams secundair onderwijs. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, 2021(1-2), 45-60. O'Higgins, S., & Gabhainn, S. N. (2010). Youth participation in setting the agenda: learning outcomes for sex education in Ireland. Sex education, 10(4), 387-403. Onderwijsdoelen en leerplannen in het secundair onderwijs. (z.d.). voor ouders. https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/ouders/leren-en-evalueren/wat-leert-…kind/onderwijsdoelen-en-leerplannen-in-het-secundair-onderwijs Pacho, A. (2017). ‘Cake is better than sex’–AVEN and asexuality. In Sex in the Digital Age (pp. 113- 123). Routledge. Pearce, J., & Cumming-Potvin, W. (2017). English classrooms and curricular justice for the recognition of LGBT individuals: What can teachers do? Australian Journal of Teacher Education (Online), 42(9), 77-92. Pennell, S. M. (2017). Training secondary teachers to support LGBTQ+ students: Practical applications from theory and research. High School Journal, 101(1), 62-72. Pirotte, A., Holz, O., & Bovijn, E. (2018). Being Gay in Belgium: No Problem@ All?! Somewhere over the rainbow, 29. Przybylo, E. (2013). Producing facts: Empirical asexuality and the scientific study of sex. Feminism & Psychology, 23(2), 224-242. https://doi.org/10.1177/0959353512443668 Przybylo, E. (2016). Introducing asexuality, unthinking sex. Introducing the New Sexuality Studies, 3, 181-191. Przybylo, E. (2019). Asexual erotics: Intimate readings of compulsory sexuality. The Ohio State University Press. Przybylo, E., & Jacob, K. (2021). The Erotic Worldmaking of Asexual and Aromantic Zines. QED: A Journal in GLBTQ Worldmaking, 8(1), 25 - 48. https://muse.jhu.edu/article/801966 Raaijmakers, D., van der Miesen, A., Dewinter, J., & Ruigrok, A. (2019). Seksuele identiteit en genderidentiteit. De Psycholoog, 54(5), 10-21. Reczek, C. (2020). Sexual- and Gender-Minority Families: A 2010 to 2020 Decade in Review. Journal of Marriage and Family, 82(1), 300-325. https://doi.org/10.1111/jomf.12607 Rothblum, E. D., Heimann, K., & Carpenter, K. (2019). The lives of asexual individuals outside of sexual and romantic relationships: Education, occupation, religion and community. Psychology & Sexuality, 10(1), 83-93. Scherrer, K. S. (2008). Coming to an Asexual Identity: Negotiating Identity, Negotiating Desire. Sexualities, 11(5), 621-641. https://doi.org/10.1177/1363460708094269 Schey, R. (2021). Fostering Youth’s Queer Activism in Secondary Classrooms: Youth Choice and Queer‐Inclusive Curriculum. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 64(6), 623-632. Scott, S., & Dawson, M. (2015). Rethinking asexuality: A Symbolic Interactionist account [Article]. Sexualities, 18(1-2), 3-19. https://doi.org/10.1177/1363460714531273 Simon, K. A., Hawthorne, H. M., Clark, A. N., Renley, B. M., Farr, R. H., Eaton, L. A., & Watson, R. J. (2021). Contextualizing the Well-being of Asexual Youth: Evidence of Differences in Family, “Aseksualiteit? Dat komt niet vaak aan bod, hé?” 2022 – 2023 Lieze Berkein Bronnenlijst 43 Health, and School Outcomes. Journal of Youth and Adolescence. https://doi.org/10.1007/s10964-021-01500-5 Snapp, S. D., Burdge, H., Licona, A. C., Moody, R. L., & Russell, S. T. (2015). Students’ perspectives on LGBTQ-inclusive curriculum. Equity & Excellence in Education, 48(2), 249-265. Snapp, S. D., McGuire, J. K., Sinclair, K. O., Gabrion, K., & Russell, S. T. (2015). LGBTQ-inclusive curricula: Why supportive curricula matter. Sex education, 15(6), 580-596. Sondag, K. A., Johnson, A. G., & Parrish, M. E. (2022). School sex education: Teachers' and young adults' perceptions of relevance for LGBT students. Journal of LGBT Youth, 19(3), 247-267. Steck, A., & Perry, D. (2017). Secondary school leader perceptions about the inclusion of queer materials in the school course curricula. The Curriculum Journal, 28(3), 327-348. Teut, J. (2019). Integrating Asexuality: A is for Asexual in LGBTQIA+. New Directions for Community Colleges, 2019(188), 95-108. Vanlee, F., Dhaenens, F., & Van Bauwel, S. (2020). LGBT+ televisibility in Flanders: the presence of sexual and gender diversity in Flemish television fiction (2001-2016). DIGEST. JOURNAL OF DIVERSITY AND GENDER STUDIES, 7(1), 6-22. Vares, T. (2018). 'My asexuality is playing hell with my dating life': Romantic identified asexuals negotiate the dating game. Sexualities, 21(4), 520-536. https://doi.org/10.1177/1363460717716400 Vares, T. (2022). Asexuals negotiate the ‘onslaught of the heteronormative’. Sexualities, 25(5-6), 767- 784. Walker, J., & Bates, J. (2016). Developments in LGBTQ provision in secondary school library services since the abolition of Section 28. Journal of Librarianship and Information Science, 48(3), 269- 283. Worthen, M. G., & Laljer, J. (2021). LGBTQ+ A? Asexuals’ Attitudes Toward LGBTQ Individuals: A Test of Norm-Centered Stigma Theory. Sexuality & Culture, 1-23. Yule, M. A., Brotto, L. A., & Gorzalka, B. B. (2015). A validated measure of no sexual attraction: The Asexuality Identification Scale. Psychological Assessment, 27(1), 148
