Overdracht van de gezinswoning: planningstechnieken en hun fiscale gevolgen
Bij het schenken van de gezinswoning in volle eigendom zijn voortaan in de drie gewesten dezelfde fiscale tarieven van toepassing. De vrijstelling in de erfbelasting voor de langstlevende partner is licht verschillend in de drie gewesten, waardoor men zeer goed moet nagaan wanneer men hier wel of niet zal onder vallen. De tariefschijven in de erfbelasting buiten deze vrijstelling zijn daarentegen zeer verschillend over de drie gewesten. Afstammelingen zullen, in tegenstelling tot de langstlevende partner, steeds in hoge tariefschijven terecht komen wanneer zij de gezinswoning vererven.
Naast schenken of erven zijn er ook andere verkrijgingstechnieken die elk op hun beurt andere fiscale gevolgen teweegbrengen. Echtgenoten kunnen de gezinswoning erven vrij van erfbelasting, maar kunnen dit ook op andere manieren regelen. Rekening houdend met hun andere goederen zal de ene al dan niet de andere techniek fiscaal gunstiger zijn. De ongehuwde partner daarentegen doet er goed aan om ook andere verkrijgingstechnieken te overwegen, onder meer gelet op de afwezigheid van een vrijstelling in de erfbelasting voor de gezinswoning voor de feitelijk samenwonende partner in het Waals en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Een combinatie van het beding van aanwas en een testament blijft een vertrouwde planningstechniek en ook het beding van anticipatieve inbreng kan soelaas bieden wanneer partners (nog) niet getrouwd zijn bij de aankoop van hun gezinswoning.
Voornamelijk wanneer men de gezinswoning wil laten toekomen aan de kinderen, is het sterk aangeraden één van de verkrijgingstechnieken te kiezen die werden beschreven in de scriptie, zoals de gesplitste aankoop of schenken onder voorbehoud van vruchtgebruik. Zo kan vermeden worden dat kinderen in de hogere tariefschijven van de erfbelasting vallen.
Bij al deze keuzes moet men vandaag de dag in Vlaanderen ook nog rekening houden met een aantal aandachtspunten. Zo is bij vererving het asbestattest niet verplicht, maar wel bij schenking of bij overdracht van een vruchtgebruik. Ook zal men in bepaalde gevallen rekening moeten houden met de renovatieverplichting voor residentiële gebouwen.
In onze buurlanden bestaat geen specifieke vrijstelling voor de gezinswoning in de erfbelasting, maar geldt er een heel ander regime, zowel in de schenk- als in de erfbelasting, met ruimere vrijstellingen. Deze regelgevingen zouden een inspiratie kunnen vormen voor België, waar heel wat Vlaamse politieke partijen telkens weer met hun eigen voorstel op de proppen komen.
Bibliografie
BELGISCHE BRONNEN Wetgeving en voorbereidende documenten Besluit 19 november 2010 van de Vlaamse Regering houdende algemene bepalingen over het energiebeleid, BS 8 december 2010. Bijzondere wet 16 januari 1989 betreffende de financiering van de Gemeenschappen en de Gewesten, BS 17 januari 1989. Burgerlijk Wetboek. Decr.Vl. 13 december 2013 houdende de Vlaamse Codex Fiscaliteit, BS 23 december 2013. Decr.Vl. 19 december 2014 tot wijziging van de Vlaamse Codex Fiscaliteit van 13 december 2013, BS 29 januari 2015. Decr.Vl. 3 juli 2015 houdende bepalingen tot begeleiding van de aanpassing van de begroting 2015, BS 15 juli 2015. Decr.Vl. 7 juli 2006 houdende vrijstelling van successierechten ten voordele van de langstlevende partner voor de nettowaarde van de gezinswoning, BS 20 september 2006. Decr.W. 13 december 2017 houdende diverse fiscale wijzigingen, BS 22 december 2017. Decr.W. 17 december 2015 houdende de algemene ontvangstenbegroting van het Waalse Gewest voor het begrotingsjaar 2016, BS 30 december 2015. Decr.W. 19 juli 2018 houdende verscheidene fiscale bepalingen, BS 24 augustus 2018. KB nr. 308, 31 maart 1936 houdende het wetboek der successierechten(Brusselse versie), BS 7 april 1936. KB nr. 308, 31 maart 1936 houdende het wetboek der successierechten(Waalse versie), BS 7 april 1936. KB nr. 64, 30 november 1939 houdende het wetboek van registratie-, hypotheek en griffierechten (Brusselse versie), BS 1 december 1939. KB nr. 64, 30 november 1939 houdende het wetboek van registratie-, hypotheek en griffierechten (Waalse versie), BS 1 december 1939. Ontwerp van decreet houdende diverse fiscale wijzigingen, Parl.St. W.Parl. 2017-18, nr. 972/1, 3. Ontwerp van decreet houdende verscheidene fiscale bepalingen, Parl.St. W.Parl. 2017-18, 1152/1, 4. II Ontwerp van decreet houdende vrijstelling van successierechten ten voordele van de langstlevende partner voor de nettowaarde van de gezinswoning, Parl.St. Vl.Parl. 2005-06, nr. 865/1, 3-5. Ontwerp van decreet tot modernisering van de erf- en schenkbelasting, aangepast aan het nieuwe erfrecht, Parl.St.Vl.Parl. 2017-18, 1584/1, 10. Ord.Br. 30 januari 2014 tot wijziging van het Wetboek der successierechten, BS 6 maart 2014. Ord.Br. 18 december 2015 houdende het eerste deel van de fiscale hervorming, BS 30 december 2015. Oud Burgerlijk Wetboek. Verslag uitgebracht namens de commissie voor de Financiën, Begroting, Openbaar Ambt, Externe Betrekkingen en Algemene Zaken door mevrouw Barbara Trachte bij het ontwerp van ordonnantie tot wijziging van het Wetboek der successierechten, Parl.St. Br.Parl. 2013-14, nr. A-468/2, 3. Vr. en Antw. Vl.Parl., Vr. nr. 1525, 17 maart 2015 (B. VAN MALDEREN, antw. A. TURTELBOOM). Wet 31 juli 2017 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de erfenissen en de giften betreft en tot wijziging van diverse andere bepalingen ter zake, BS 1 september 2017. Wet 19 januari 2022 houdende boek 2, titel 3, "Relatievermogensrecht" en boek 4 "Nalatenschappen, schenkingen en testamenten" van het Burgerlijk Wetboek, BS 14 maart 2022. Omzendbrief Vlabel 16 februari 2015 betreffende art. 3.17.0.0.2 van de Vlaamse Codex Fiscaliteit van 13 december 2013, zoals gewijzigd door het decreet van 19 december 2014 – antimisbruikbepaling – Fiscaal misbruik – Registratiebelasting en erfbelasting, 6. Federale Circulaire nr. 5/2013 d.d. 10 april 2013, www.fisconetplus.be (consultatie 16 maart 2023). Beslissingen federale administratie Aanschrijving 9 augustus 1941, Rec.gén.enr.not., nr. 18.213. Besliss. 27 januari 1934, Rec.gén.enr.not. 1934, nr. 17.373. Federale administratieve beslissing 26 juni 2020, nr. S 9/06-07, publicatie 7 juli 2020, www.fisconetplus.be (consultatie 15 maart 2023). Federale administratieve beslissing 30 mei 2012, nr. R 14/12-01, publicatie 1 juli 2012, www.fisconetplus.be (consultatie 16 maart 2023). III Standpunten en voorafgaande beslissingen Vlabel Standpunten Standpunt Vlabel nr. 15156, 9 november 2015 (Beding van aanwas met optie), publicatie 4 december 2015. Standpunt Vlabel nr. 16100, 14 november 2016 (Overdracht van zakelijke rechten tussen wettelijk samenwonenden-artikel 1478 Burgerlijk Wetboek-“toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen”), publicatie 3 januari 2017. Standpunt Vlabel nr. 20067, 21 juni 2021 (Gesplitste aankoop of inschrijvingen vruchtgebruik-blote eigendom. Tegenbewijs), publicatie 9 november 2021. Standpunt Vlabel nr. 17044, 15 juli 2022 (Bedingen van aanwas), publicatie 19 september 2022. Voorafgaande beslissingen Voorafgaande beslissing nr. 16013, 4 april 2016 (Inbreng van een goed in een toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen door één echtgenoot gevolgd door schenking van beide echtgenoten), publicatie 11 april 2016. Voorafgaande beslissing nr. 16024, 2 mei 2016 (Inbreng van onroerend goed in toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen (vruchtgebruik door één echtgenoot/blote eigendom door andere echtgenoot) gevolgd door schenking van blote eigendom door beide echtgenoten), publicatie 31 mei 2016. Voorafgaande beslissing nr. 20000, 30 maart 2020 (Beding van aanwas), publicatie 6 april 2020. Voorafgaande beslissing nr. 20009, 11 mei 2020 (Wijziging huwstelsel-Toevoeging TIGV en huwvoordelen), publicatie 18 juni 2020. Voorafgaande beslissing nr. 20046, 12 oktober 2020 (Ontbinding maatschap – verdeling – beding van aanwas), publicatie 16 oktober 2020. Voorafgaande beslissing nr. 20070, 23 november 2020 (Inbreng van de gezinswoning in de huwgemeenschap gevolgd door een schenking), publicatie 10 februari 2021. Voorafgaande beslissing nr. 22066, 30 januari 2023 (Beding van aanwas met betrekking tot het gemeenschappelijk onroerend goed), publicatie 6 maart 2023. Voorafgaande beslissing nr. 22071, 27 februari 2023 (Wijziging huwelijksovereenkomst-toevoeging toebedelingsbeding en toekenningsbeding), publicatie 8 maart 2023. IV Rechtspraak Gent 25 oktober 2022, AR 21/1516/A, Not.Fisc.M. 2023, afl. 3, 111. GwH 10 juli 2019, nr. 109/2019, http://www.const-court.be (07 maart 2023). Rb. Gent 5 mei 2022, 20/3359/A. Rb. Gent 8 juni 2021, 19/3721/A. RvS 12 juni 2018 nr. 241.761, Rec.gén.enr.not. 2018, afl. 8, 424. Rechtsleer Boeken en bijdragen in verzamelwerken CASIER, H., HOOYBERGHS, H. en RAETS, K., “Overdracht van de gezinswoning anno 2014: een tour d'horizon doorheen de planningstechnieken en hun fiscale gevolgen” in MAES, L., DE CNIJF, H. en DE BROECK, L., Fiscaal Praktijkboek 2014-2015. Indirecte Belastingen. Fiscale nieuwigheden praktisch bekeken, Mechelen, Kluwer, 2014, 123-160. CASMAN, H. en VERBEKE, A-L., Huwelijksvoordelen bij scheiding van goederen, Antwerpen, Intersentia, 2022, 20. CULOT, A., “Les donations: principes généraux en droits d’enregistrement et de succession” in DE PAGE, P. en CULOT, A. (eds.), La fiscalité des donations et ses incidences civiles: Région de Bruxelles-Capitale, Région flamande et Région wallonne, Louvain-la-Neuve, Anthemis, 2005, 9-38. DECOUTERE, H., De algemene antimisbruikbepaling en successieplanning, Brussel, Intersentia, 2020, 229. DE FOY, G., “La réforme civile du droit des successions et des libéralités : analyse des conséquences fiscales dans les trois Régions” in COLLON, F., CULOT, A., DE FOY, G. (eds.), La planification successorale – 3 e édition, Limal, Anthemis, 2019, 281-322. DEKKERS, R., CASMAN, H., VERBEKE, A-L. en ALOFS, E., Erfrecht & Giften. De nieuwe Erfwetten 2017 en 2018, Antwerpen, Intersentia, 2018, 314. MESSINE, C. en ROELENS, E., “Het begrip ‘gezinswoning’ in het civiel en fiscaal recht: een huis met veel kamers? Belichting van enkele knelpunten in de notariële praktijk in het licht van de verscheidene invullingen en definities van het begrip ‘gezinswoning’ binnen de diverse rechtsgebieden”, Not.Fisc.M. 2017, afl. 10, 314-324. SPRUYT, E., “De begunstigden van de vrijstelling en het begrip samenwonenden” in SPRUYT, E., Afschaffing van de 'verdriettaks' op de Vlaamse gezinswoning: commentaar bij het Decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 7 juli 2006, Mechelen, Kluwer, 2007, XV.C-19 - XV.C-37. V SPRUYT, E., “Het beding van aanwas (“tontine”) en terugval: een fiscale synthese” in BUYSSENS, F. en VERBEKE, A.-L. (eds.), Notariële actualiteit 2020-2021, Brussel, Intersentia, 2021, 3-191. VANDEBEEK, N., “Vrijstelling van successierecht (Brussels Hoofdstedelijk Gewest): legaat van de gezinswoning” in DERINE, R., COUSY, H., COUTURIER, J., DELVA, W., HERBOTS, J. en VEKEMAN, R., Het onroerend goed in de praktijk, Mechelen, Kluwer, 2023, XIV.O-489 - XIV.O-502. VANDEBEEK, N., “Vrijstelling van successierecht (Vlaams Gewest): legaat van de gezinswoning” in DERINE, R., COUSY, H., COUTURIER, J., DELVA, W., HERBOTS, J. en VEKEMAN, R., Het onroerend goed in de praktijk, Mechelen, Kluwer, 2023, XIV.O-472 - XIV.O-489. Bijdragen in tijdschriften CASMAN, H. en VERBEKE, A-L., “Het toekenningsbeding bij scheiding van goederen”, TEP 2022, afl. 1, 3-15. DE GROO, J., “Voorafgaande beslissing nr. 19053 omtrent verblijvingsbedingen met betrekking tot onverdeelde goederen”, Registratierechten 2020, afl. 1, 14-17. EVERAERT, L., “Hervorming van de erfbelasting. Wat moeten we onthouden?”, VIP 2018, afl. 2, 17-22. GEELHAND DE MERXEM, N., “Apport d'un bien immobilier propre à une communauté, suivi d'une donation par les deux époux à leur(s) enfant(s). Abus fiscal ?”, Droits d'enregistrement 2022, liv. 4, 23-27. GEELHAND DE MERXEM, N., “Het reparatiedecreet VCF wat de erf- en schenkbelasting betreft, TEP 2015, afl. 2, 243-255. LABEEUW, N. en BEEKEN, E., “Het verblijvingsbeding met betrekking tot onverdeelde goederen”, BN 2020, afl. 2, 80-84. SPRUYT, E., “Administratie brengt verduidelijking omtrent de Vlaamse afschaffing van het successierecht op de gezinswoning”, Notariaat 2007, afl. 5, 1-5. SPRUYT, E., “Schenking van onroerend goed na eerdere inbreng in de huwelijksgemeenschap: fiscaal misbruik of niet?”, Not.Fisc.M. 2023, afl. 3, 74-93. SPRUYT, E., “Standpunten Vlaamse Belastingdienst inzake registratiebelasting in relatie tot vermogen(splanning)”, TEP 2015, afl. 5, 464-520. Internetbronnen https://anw.ivdnt.org/article/kerngezin (consultatie 24 februari 2023). www.asbestinfo.vlaanderen/asbestattest/ (consultatie 18 maart 2023). VI www.financien.belgium.be/nl/particulieren/gezin/overlijden/successierec… (consultatie 15 maart 2023). https://ovam.vlaanderen.be/veelgestelde-vragen-over-het-asbestattest (consultatie 18 maart 2023). https://ovam.vlaanderen.be/veelgestelde-vragen-over-het-asbestattest (consultatie 18 maart 2023). www.notaris.be/nieuws-pers/detail/asbestattest-verplicht-bij-verkoop-va… (consultatie 18 maart 2023). www.notaris.be/woordenboek/A/anticipatieve-inbreng (consultatie 5 maart 2023). www.n-va.be/nieuws/partner-moet-belastingvrij-kunnen-erven (consultatie 3 april 2023). www.openvld.be/belastingen (consultatie 3 april 2023). www.vlaanderen.be/een-woning-kopen/renovatieverplichting-voor-residenti… (consultatie 18 maart 2023). www.vooruit.org/standpunt_erfenissen (consultatie 3 april 2023). BUITENLANDSE BRONNEN Code général des impôts (Fr), www.legifrance.gouv.fr. BERCY INFOS, “Comment faire une donation?”, www.economie.gouv.fr/particuliers/donation (consultatie 18 maart 2023). BERCY INFOS, “Droits de succession : que devez-vous payer sur votre part? ”, www.economie.gouv.fr/particuliers/droits-succession-simulateur#Exonerat… (consultatie 18 maart 2023). Wet (Nl) 28 juni 1956, inzake de heffing van de rechten van successie, van schenking en van overgang, https://wetten.overheid.nl. www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/erfbelasting/content/partners… (consultatie 18 maart 2023). www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/schenken/content/tarieven-sch… (consultatie 18 maart 2023). www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/schenken/content/wie-betaalt-… (consultatie 18 maart 2023). www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/schenken/content/heeft-een-sc… (consultatie 18 maart 2023).
