Kan een cochleair implantaat dementie voorkomen?
Gehoorverlies treft momenteel ongeveer 20 procent van de wereldbevolking. Bij mensen vanaf 60 jaar lijdt zelfs 30 procent aan gehoorverlies. Onbehandeld gehoorverlies heeft een grote impact op het dagelijks leven. Het kan zorgen voor communicatieproblemen, sociaal isolement, eenzaamheid, frustratie, angst en depressie. Daarnaast toonde wetenschappelijk onderzoek aan dat onbehandeld gehoorverlies ook kan leiden tot achteruitgang in het denkvermogen, en zelfs dementie. Uit onderzoek van de UAntwerpen en het UZA blijkt dat de behandeling van ernstig gehoorverlies niet enkel het gehoor verbetert maar ook het denkvermogen.
Naarmate je ouder wordt, neemt je denkvermogen geleidelijk af. Bij ouderen met ernstig gehoorverlies zien we dat deze achteruitgang sneller verloopt in vergelijking met normaalhorende mensen. Dit is niet verwonderlijk, aangezien sociale contacten meer energie vragen als je slecht hoort. Mensen met gehoorproblemen gaan daardoor vaak sociale situaties uit de weg en krijgen minder prikkels binnen. Dit heeft een impact op de hersenen en dat kan zorgen voor verminderd denkvermogen. Gehoorverlies kan dus gezien worden als een risicofactor voor dementie.
Behandelen van gehoorverlies
Gehoorverlies kan behandeld worden met een hoorapparaat of met een cochleair implantaat. Een cochleair implantaat is een elektronisch apparaatje dat het gehoor gedeeltelijk herstelt. Het neemt namelijk de functie van het beschadigde binnenoor over en prikkelt de gehoorzenuw. Het wordt gebruikt bij mensen met ernstig gehoorverlies wanneer een gewoon hoorapparaat onvoldoende voordelen biedt.
©Frank Toussaint
Een cochleair implantaat heeft niet enkel effect op het gehoor
Onderzoekers van het UZA en de UAntwerpen voerden een langdurige klinische studie uit om het effect van cochleaire implantatie op het denkvermogen na te gaan. Daaruit bleek dat een cochleair implantaat niet enkel het gehoor teruggeeft, maar ook de cognitieve achterstand bij slechthorende ouderen voor een groot stuk kan wegwerken. Uit de studie bleek dat vooral het geheugen en de aandacht van de patiënten verbeterden.
Daarnaast gaat levenskwaliteit er ook sterk op vooruit na implantatie. Eén jaar na de operatie wordt er onder andere al een groot verschil gezien in depressie en angst symptomen. Mensen krijgen ook meer zelfvertrouwen en kunnen weer genieten van een sociaal leven.
De resultaten uit deze studie zijn in lijn met eerdere studies, die ook aantonen hoe belangrijk het is om gehoorverlies te behandelen. Slechthorende ouderen hebben meer te winnen bij een cochleair implantaat dan enkel een beter gehoor, een implantaat zorgt er ook voor dat het denkvermogen minder snel achteruitgaat en kan het risico op dementie verkleinen.
Bibliografie
AIMONI, C., CIORBA, A., HATZOPOULOS, S., RAMACCIOTTI, G., MAZZOLI, M., BIANCHINI, C., ROSIGNOLI, M., SKARŻYŃSKI, H. & SKARŻYŃSKI, P. H. 2016. Cochlear Implants in Subjects Over Age 65: Quality of Life and Audiological Outcomes. Med Sci Monit, 22, 3035-42.
AMANN, E. & ANDERSON, I. 2014. Development and validation of a questionnaire for hearing implant users to self-assess their auditory abilities in everyday communication situations: the Hearing Implant Sound Quality Index (HISQUI19). Acta Oto-Laryngologica, 134, 915-923.
AMIEVA, H., OUVRARD, C., GIULIOLI, C., MEILLON, C., RULLIER, L. & DARTIGUES, J. F. 2015. Self-Reported Hearing Loss, Hearing Aids, and Cognitive Decline in Elderly Adults: A 25-Year Study. J Am Geriatr Soc, 63, 2099-104.
AMUNTS, K., MOROSAN, P., HILBIG, H. & ZILLES, K. 2012. Chapter 36 - Auditory System. In: MAI, J. K. & PAXINOS, G. (eds.) The Human Nervous System (Third Edition). San Diego: Academic Press.
ANDRIES, E., BIEŃKOWSKA, K., ŚWIERNIAK, W., SKARŻYŃSKI, P. H., SKARŻYŃSKI, H., CALVINO, M., CUADRADO, I. S., MUÑOZ, E., GAVILÁN, J., LASSALETTA, L., TAVORA-VIEIRA, D., ACHARYA, A., KILLAN, C., RIDGWELL, J., RAINE, C., VAN DE HEYNING, P., VAN ROMPAEY, V. & MERTENS, G. 2022a. Evolution of Type D Personality Traits After Cochlear Implantation in Severely Hearing Impaired Adults 55 Years and Older: An Exploratory Prospective, Longitudinal, Controlled, Multicenter Study. Otol Neurotol, 43, e865-e871.
ANDRIES, E., BOSMANS, J., ENGELBORGHS, S., CRAS, P., VANDERVEKEN, O. M., LAMMERS, M. J. W., VAN DE HEYNING, P. H., VAN ROMPAEY, V. & MERTENS, G. 2023. Evaluation of Cognitive Functioning Before and After Cochlear Implantation in Adults Aged 55 Years and Older at Risk for Mild Cognitive Impairment. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg.
ANDRIES, E., GILLES, A., TOPSAKAL, V., VANDERVEKEN, O., VAN DE HEYNING, P., VAN ROMPAEY, V. & MERTENS, G. 2022b. The impact of cochlear implantation on health-related quality of life in older adults, measured with the Health Utilities Index Mark 2 and Mark 3. Eur Arch Otorhinolaryngol, 279, 739-750.
ANDRIES, E., GILLES, A., TOPSAKAL, V., VANDERVEKEN, O. M., VAN DE HEYNING, P., VAN ROMPAEY, V. & MERTENS, G. 2021. Systematic Review of Quality of Life Assessments after Cochlear Implantation in Older Adults. Audiol Neurootol, 26, 61-75.
ARLINGER, S., LUNNER, T., LYXELL, B. & PICHORA-FULLER, M. K. 2009. The emergence of cognitive hearing science. Scand J Psychol, 50, 371-84.
BALTES, P. B. & LINDENBERGER, U. 1997. Emergence of a powerful connection between sensory and cognitive functions across the adult life span: a new window to the study of cognitive aging? Psychol Aging, 12, 12-21.
BARNES, D. E. & YAFFE, K. 2011. The projected effect of risk factor reduction on Alzheimer's disease prevalence. Lancet Neurol, 10, 819-28.
BAUMGART, M., SNYDER, H. M., CARRILLO, M. C., FAZIO, S., KIM, H. & JOHNS, H. 2015. Summary of the evidence on modifiable risk factors for cognitive decline and dementia: A population-based perspective. Alzheimer's & Dementia, 11, 718-726.
BJELLAND, I., DAHL, A. A., HAUG, T. T. & NECKELMANN, D. 2002. The validity of the Hospital Anxiety and Depression Scale: An updated literature review. Journal of Psychosomatic Research, 52, 69-77.
BOOTHROYD, A. 2007. Adult aural rehabilitation: what is it and does it work? Trends Amplif, 11, 63-71.
BOSMAN, A. J., WOUTERS, J. & DAMMAN, W. 1995. Realisatie van een cd voor spraakaudiometrie in Vlaanderen. Logop. Foniatrie, 9, 218–225.
BOWL, M. R. & DAWSON, S. J. 2019. Age-Related Hearing Loss. Cold Spring Harb Perspect Med, 9.
BRODIE, A., SMITH, B. & RAY, J. 2018. The impact of rehabilitation on quality of life after hearing loss: a systematic review. Eur Arch Otorhinolaryngol, 275, 2435-2440.
BROWN, M. C. & SANTOS-SACCHI, J. 2013. Chapter 25 - Audition. In: SQUIRE, L. R., BERG, D., BLOOM, F. E., DU LAC, S., GHOSH, A. & SPITZER, N. C. (eds.) Fundamental Neuroscience (Fourth Edition). San Diego: Academic Press.
BUCHMAN, C. A., GIFFORD, R. H., HAYNES, D. S., LENARZ, T., O'DONOGHUE, G., ADUNKA, O., BIEVER, A., BRIGGS, R. J., CARLSON, M. L., DAI, P., DRISCOLL, C. L., FRANCIS, H. W., GANTZ, B. J., GURGEL, R. K., HANSEN, M. R., HOLCOMB, M., KARLTORP, E., KIRTANE, M., LARKY, J., MYLANUS, E. A. M., ROLAND, J. T., JR., SAEED, S. R., SKARZYNSKI, H., SKARZYNSKI, P. H., SYMS, M., TEAGLE, H., VAN DE HEYNING, P. H., VINCENT, C., WU, H., YAMASOBA, T. & ZWOLAN, T. 2020. Unilateral Cochlear Implants for Severe, Profound, or Moderate Sloping to Profound Bilateral Sensorineural Hearing Loss: A Systematic Review and Consensus Statements. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg, 146, 942-953.
BUDENZ, C. L., COSETTI, M. K., COELHO, D. H., BIRENBAUM, B., BABB, J., WALTZMAN, S. B. & ROEHM, P. C. 2011. The Effects of Cochlear Implantation on Speech Perception in Older Adults. Journal of the American Geriatrics Society, 59, 446-453.
CALVINO, M., SÁNCHEZ-CUADRADO, I., GAVILÁN, J., GUTIÉRREZ-REVILLA, M. A., POLO, R. & LASSALETTA, L. 2022a. Effect of cochlear implantation on cognitive decline and quality of life in younger and older adults with severe-to-profound hearing loss. Eur Arch Otorhinolaryngol, 279, 4745-4759.
CALVINO, M., SÁNCHEZ-CUADRADO, I., GAVILÁN, J. & LASSALETTA, L. 2022b. The effect of risk factors on cognition in adult cochlear implant candidates with severe to profound hearing loss. Front Psychol, 13, 837366.
CHOI, J. S., BETZ, J., LI, L., BLAKE, C. R., SUNG, Y. K., CONTRERA, K. J. & LIN, F. R. 2016. Association of Using Hearing Aids or Cochlear Implants With Changes in Depressive Symptoms in Older Adults. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg, 142, 652-7.
CIORBA, A., BIANCHINI, C., PELUCCHI, S. & PASTORE, A. 2012. The impact of hearing loss on the quality of life of elderly adults. Clin Interv Aging, 7, 159-63.
CLAES, A. J., MERTENS, G., GILLES, A., HOFKENS-VAN DEN BRANDT, A., FRANSEN, E., VAN ROMPAEY, V. & VAN DE HEYNING, P. 2016. The Repeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status for Hearing Impaired Individuals (RBANS-H) before and after Cochlear Implantation: A Protocol for a Prospective, Longitudinal Cohort Study. Front Neurosci, 10, 512.
CLAES, A. J., VAN DE HEYNING, P., GILLES, A., VAN ROMPAEY, V. & MERTENS, G. 2018a. Cognitive outcomes after cochlear implantation in older adults: A systematic review. Cochlear Implants Int, 19, 239-254.
CLAES, A. J., VAN DE HEYNING, P., GILLES, A., VAN ROMPAEY, V. & MERTENS, G. 2018b. Cognitive Performance of Severely Hearing-impaired Older Adults Before and After Cochlear Implantation: Preliminary Results of a Prospective, Longitudinal Cohort Study Using the RBANS-H. Otol Neurotol, 39, e765-e773.
COSH, S., HELMER, C., DELCOURT, C., ROBINS, T. G. & TULLY, P. J. 2019. Depression in elderly patients with hearing loss: current perspectives. Clin Interv Aging, 14, 1471-1480.
DENOLLET, J. 2005. DS14: standard assessment of negative affectivity, social inhibition, and Type D personality. Psychosom Med, 67, 89-97.
DUPUIS, K., PICHORA-FULLER, M. K., CHASTEEN, A. L., MARCHUK, V., SINGH, G. & SMITH, S. L. 2015. Effects of hearing and vision impairments on the Montreal Cognitive Assessment. Neuropsychol Dev Cogn B Aging Neuropsychol Cogn, 22, 413-37.
FOLSTEIN, M. F., FOLSTEIN, S. E. & MCHUGH, P. R. 1975. “Mini-mental state”: A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. Journal of Psychiatric Research, 12, 189-198.
FORD, A. H., HANKEY, G. J., YEAP, B. B., GOLLEDGE, J., FLICKER, L. & ALMEIDA, O. P. 2018. Hearing loss and the risk of dementia in later life. Maturitas, 112, 1-11.
GALE, S. A., ACAR, D. & DAFFNER, K. R. 2018. Dementia. Am J Med, 131, 1161-1169.
GALLACHER, J., ILUBAERA, V., BEN-SHLOMO, Y., BAYER, A., FISH, M., BABISCH, W. & ELWOOD, P. 2012. Auditory threshold, phonologic demand, and incident dementia. Neurology, 79, 1583-90.
GATEHOUSE, S. & NOBLE, W. 2004. The Speech, Spatial and Qualities of Hearing Scale (SSQ). Int J Audiol, 43, 85-99.
GATES, G. A. & MILLS, J. H. 2005. Presbycusis. Lancet, 366, 1111-20.
GOPINATH, B., HICKSON, L., SCHNEIDER, J., MCMAHON, C. M., BURLUTSKY, G., LEEDER, S. R. & MITCHELL, P. 2012. Hearing-impaired adults are at increased risk of experiencing emotional distress and social engagement restrictions five years later. Age Ageing, 41, 618-23.
HARADA, C. N., NATELSON LOVE, M. C. & TRIEBEL, K. L. 2013. Normal cognitive aging. Clin Geriatr Med, 29, 737-52.
HELVIK, A. S., BARCA, M. L., BERGH, S., ŠALTYTĖ-BENTH, J., KIRKEVOLD, Ø. & BORZA, T. 2019. The course of depressive symptoms with decline in cognitive function - a longitudinal study of older adults receiving in-home care at baseline. BMC Geriatr, 19, 231.
HINDERINK, J. B., KRABBE, P. F. & VAN DEN BROEK, P. 2000. Development and application of a health-related quality-of-life instrument for adults with cochlear implants: the Nijmegen cochlear implant questionnaire. Otolaryngol Head Neck Surg, 123, 756-65.
HINTON, A. S., YANG-HOOD, A., SCHRADER, A. D., LOOSE, C., OHLEMILLER, K. K. & MCLEAN, W. J. 2021. Approaches to Treat Sensorineural Hearing Loss by Hair-Cell Regeneration: The Current State of Therapeutic Developments and Their Potential Impact on Audiological Clinical Practice. J Am Acad Audiol, 32, 661-669.
HORSMAN, J., FURLONG, W., FEENY, D. & TORRANCE, G. 2003. The Health Utilities Index (HUI): concepts, measurement properties and applications. Health Qual Life Outcomes, 1, 54.
JAYAKODY, D. M. P., ALMEIDA, O. P., SPEELMAN, C. P., BENNETT, R. J., MOYLE, T. C., YIANNOS, J. M. & FRIEDLAND, P. L. 2018. Association between speech and high-frequency hearing loss and depression, anxiety and stress in older adults. Maturitas, 110, 86-91.
KAPTEYN. 2011. audiologieboek [Online]. [Accessed].
KNOPKE, S., SCHUBERT, A., HÄUSSLER, S. M., GRÄBEL, S., SZCZEPEK, A. J. & OLZE, H. 2021. Improvement of Working Memory and Processing Speed in Patients over 70 with Bilateral Hearing Impairment Following Unilateral Cochlear Implantation. J Clin Med, 10.
LAMORÉ. 2018. Audiologieboek [Online]. [Accessed].
LIN, F. R., FERRUCCI, L., METTER, E. J., AN, Y., ZONDERMAN, A. B. & RESNICK, S. M. 2011. Hearing loss and cognition in the Baltimore Longitudinal Study of Aging. Neuropsychology, 25, 763-70.
LIN, F. R., YAFFE, K., XIA, J., XUE, Q. L., HARRIS, T. B., PURCHASE-HELZNER, E., SATTERFIELD, S., AYONAYON, H. N., FERRUCCI, L. & SIMONSICK, E. M. 2013. Hearing loss and cognitive decline in older adults. JAMA Intern Med, 173, 293-9.
LIN, V. Y. W., CHUNG, J., CALLAHAN, B. L., SMITH, L., GRITTERS, N., CHEN, J. M., BLACK, S. E. & MASELLIS, M. 2017. Development of cognitive screening test for the severely hearing impaired: Hearing-impaired MoCA. The Laryngoscope, 127, S4-S11.
LINDENBERGER, U. & BALTES, P. B. 1994. Sensory functioning and intelligence in old age: a strong connection. Psychol Aging, 9, 339-55.
LIVINGSTON, G., HUNTLEY, J., SOMMERLAD, A., AMES, D., BALLARD, C., BANERJEE, S., BRAYNE, C., BURNS, A., COHEN-MANSFIELD, J., COOPER, C., COSTAFREDA, S. G., DIAS, A., FOX, N., GITLIN, L. N., HOWARD, R., KALES, H. C., KIVIMÄKI, M., LARSON, E. B., OGUNNIYI, A., ORGETA, V., RITCHIE, K., ROCKWOOD, K., SAMPSON, E. L., SAMUS, Q., SCHNEIDER, L. S., SELBÆK, G., TERI, L. & MUKADAM, N. 2020. Dementia prevention, intervention, and care: 2020 report of the Lancet Commission. Lancet, 396, 413-446.
LÖVDÉN, M., FRATIGLIONI, L., GLYMOUR, M. M., LINDENBERGER, U. & TUCKER-DROB, E. M. 2020. Education and Cognitive Functioning Across the Life Span. Psychol Sci Public Interest, 21, 6-41.
MCDERMOTT, L. M. & EBMEIER, K. P. 2009. A meta-analysis of depression severity and cognitive function. Journal of Affective Disorders, 119, 1-8.
MERTENS, G., ANDRIES, E., CLAES, A. J., TOPSAKAL, V., VAN DE HEYNING, P., VAN ROMPAEY, V., CALVINO, M., SANCHEZ CUADRADO, I., MUNOZ, E., GAVILAN, J., BIENKOWSKA, K., SWIERNIAK, W., SKARZYNSKI, P. H., SKARZYNSKI, H., TAPPER, L., KILLAN, C., RIDGWELL, J., MCGOWAN, J., RAINE, C., TAVORA-VIEIRA, D., MARINO, R., ACHARYA, A. & LASSALETTA, L. 2021a. Cognitive Improvement After Cochlear Implantation in Older Adults With Severe or Profound Hearing Impairment: A Prospective, Longitudinal, Controlled, Multicenter Study. Ear Hear, 42, 606-614.
MERTENS, G., ANDRIES, E., CLAES, A. J., TOPSAKAL, V., VAN DE HEYNING, P., VAN ROMPAEY, V., CALVINO, M., SANCHEZ CUADRADO, I., MUÑOZ, E., GAVILÁN, J., BIEŃKOWSKA, K., ŚWIERNIAK, W., SKARŻYŃSKI, P. H., SKARŻYŃSKI, H., TAPPER, L., KILLAN, C., RIDGWELL, J., MCGOWAN, J., RAINE, C., TAVORA-VIEIRA, D., MARINO, R., ACHARYA, A. & LASSALETTA, L. 2021b. Cognitive Improvement After Cochlear Implantation in Older Adults With Severe or Profound Hearing Impairment: A Prospective, Longitudinal, Controlled, Multicenter Study. Ear Hear, 42, 606-614.
MERTENS, G., KLEINE PUNTE, A., DE BODT, M. & VAN DE HEYNING, P. 2015. Sound quality in adult cochlear implant recipients using the HISQUI19. Acta Oto-Laryngologica, 135, 1138-1145.
MICHELS, T., DUFFY, M. & ROGERS, D. 2019. Hearing Loss in Adults: Differential Diagnosis and Treatment. American family physician, 100, 98-108.
MOSNIER, I., BEBEAR, J. P., MARX, M., FRAYSSE, B., TRUY, E., LINA-GRANADE, G., MONDAIN, M., STERKERS-ARTIÈRES, F., BORDURE, P., ROBIER, A., GODEY, B., MEYER, B., FRACHET, B., PONCET-WALLET, C., BOUCCARA, D. & STERKERS, O. 2015. Improvement of cognitive function after cochlear implantation in elderly patients. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg, 141, 442-50.
MOSNIER, I., VANIER, A., BONNARD, D., LINA-GRANADE, G., TRUY, E., BORDURE, P., GODEY, B., MARX, M., LESCANNE, E., VENAIL, F., PONCET, C., STERKERS, O. & BELMIN, J. 2018. Long-Term Cognitive Prognosis of Profoundly Deaf Older Adults After Hearing Rehabilitation Using Cochlear Implants. J Am Geriatr Soc, 66, 1553-1561.
NASREDDINE, Z. S., PHILLIPS, N. A., BÉDIRIAN, V., CHARBONNEAU, S., WHITEHEAD, V., COLLIN, I., CUMMINGS, J. L. & CHERTKOW, H. 2005. The Montreal Cognitive Assessment, MoCA: A Brief Screening Tool For Mild Cognitive Impairment. Journal of the American Geriatrics Society, 53, 695-699.
NIEUWENHUYS, R. 1984. Anatomy of the auditory pathways, with emphasis on the brain stem. Advances in oto-rhino-laryngology, 34, 25-38.
NOBLE, W., JENSEN, N. S., NAYLOR, G., BHULLAR, N. & AKEROYD, M. A. 2013. A short form of the Speech, Spatial and Qualities of Hearing scale suitable for clinical use: the SSQ12. Int J Audiol, 52, 409-12.
NORDSTRÖM, A. & NORDSTRÖM, P. 2018. Traumatic brain injury and the risk of dementia diagnosis: A nationwide cohort study. PLoS Med, 15, e1002496.
OBYN, C., DE MEESTER, C. & CORNELIS, J. 2020. De terugbetaling van hoorapparaten en implantaten bij gehoorverlies. KCE Reports. Brussel: Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE).
OHTA, Y., IMAI, T., MAEKAWA, Y., MORIHANA, T., OSAKI, Y., SATO, T., OKAZAKI, S., HANAMOTO, M., SUWA, K., TAKEYA, Y., AKASAKA, H., RAKUGI, H. & INOHARA, H. 2022. The effect of cochlear implants on cognitive function in older adults: A prospective, longitudinal 2-year follow-up study. Auris Nasus Larynx, 49, 360-367.
PETERSON, D. C., REDDY, V. & HAMEL, R. N. 2022. Neuroanatomy, Auditory Pathway. StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing
Copyright © 2022, StatPearls Publishing LLC.
PLACK, C. J. 2018. The Sense of Hearing, Taylor & Francis.
PUNTE, A. K. & VAN DE HEYNING, P. 2013. Quality standards for minimal outcome measurements in adults and children. Cochlear Implants International, 14, S39-S42.
RANDOLPH, C. 2012. RBANS update: Repeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status. 2nd edition. , Bloomington: Pearson
RANDOLPH, C., TIERNEY, M. C., MOHR, E. & CHASE, T. N. 1998. The Repeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status (RBANS): preliminary clinical validity. J Clin Exp Neuropsychol, 20, 310-9.
RUSS, S. A., TREMBLAY, K., HALFON, N. & DAVIS, A. 2018. A Life Course Approach to Hearing Health. In: HALFON, N., FORREST, C. B., LERNER, R. M. & FAUSTMAN, E. M. (eds.) Handbook of Life Course Health Development. Cham: Springer International Publishing.
SCHUKNECHT, H. F. 1955. Presbycusis. Trans Am Laryngol Rhinol Otol Soc, 401-18; discussion, 419-20.
SCHUKNECHT, H. F. & GACEK, M. R. 1993. Cochlear pathology in presbycusis. Ann Otol Rhinol Laryngol, 102, 1-16.
SCHÜNKE, M. 2010. Prometheus, Hoofd, hals en neuroanatomie, Bohn Stafleu van Loghum.
SONNET, M. H., MONTAUT-VERIENT, B., NIEMIER, J. Y., HOEN, M., RIBEYRE, L. & PARIETTI-WINKLER, C. 2017. Cognitive Abilities and Quality of Life After Cochlear Implantation in the Elderly. Otol Neurotol, 38, e296-e301.
SUNG, Y.-K., LI, L., BLAKE, C., BETZ, J. & LIN, F. R. 2016. Association of Hearing Loss and Loneliness in Older Adults. Journal of Aging and Health, 28, 979-994.
TANAKA, C., TANIGUCHI, L. D. & LEW, H. L. 2018. Chapter 11 - Diagnosis and Rehabilitation of Hearing Disorders in the Elderly. In: CIFU, D. X., LEW, H. L. & OH-PARK, M. (eds.) Geriatric Rehabilitation. Elsevier.
UCHIDA, Y., NAKASHIMAT, T., ANDO, F., NIINO, N. & SHIMOKATA, H. 2005. Is there a relevant effect of noise and smoking on hearing? A population-based aging study. Int J Audiol, 44, 86-91.
VALENTIJN, S. A., VAN BOXTEL, M. P., VAN HOOREN, S. A., BOSMA, H., BECKERS, H. J., PONDS, R. W. & JOLLES, J. 2005. Change in sensory functioning predicts change in cognitive functioning: results from a 6-year follow-up in the maastricht aging study. J Am Geriatr Soc, 53, 374-80.
VAN WIERINGEN, A. & WOUTERS, J. 2008. LIST and LINT: sentences and numbers for quantifying speech understanding in severely impaired listeners for Flanders and the Netherlands. Int J Audiol, 47, 348-55.
VENTRY, I. M. & WEINSTEIN, B. E. 1982. The hearing handicap inventory for the elderly: a new tool. Ear Hear, 3, 128-34.
VICKERS, D., DE RAEVE, L. & GRAHAM, J. 2016. International survey of cochlear implant candidacy. Cochlear Implants International, 17, 36-41.
VÖLTER, C., GÖTZE, L., BAJEWSKI, M., DAZERT, S. & THOMAS, J. P. 2022a. Cognition and Cognitive Reserve in Cochlear Implant Recipients. Front Aging Neurosci, 14, 838214.
VÖLTER, C., GÖTZE, L., DAZERT, S., FALKENSTEIN, M. & THOMAS, J. P. 2018. Can cochlear implantation improve neurocognition in the aging population? Clin Interv Aging, 13, 701-712.
VÖLTER, C., GÖTZE, L., KAMIN, S. T., HAUBITZ, I., DAZERT, S. & THOMAS, J. P. 2022b. Can cochlear implantation prevent cognitive decline in the long-term follow-up? Front Neurol, 13, 1009087.
YOUM, I. & LI, W. 2018. Cochlear hair cell regeneration: an emerging opportunity to cure noise-induced sensorineural hearing loss. Drug Discovery Today, 23, 1564-1569.
ZAHNERT, T. 2011. The differential diagnosis of hearing loss. Dtsch Arztebl Int, 108, 433-43; quiz 444.
ZENG, F. G., REBSCHER, S., HARRISON, W., SUN, X. & FENG, H. 2008. Cochlear implants: system design, integration, and evaluation. IEEE Rev Biomed Eng, 1, 115-42.
ZHAN, W., CRUICKSHANKS, K. J., KLEIN, B. E., KLEIN, R., HUANG, G. H., PANKOW, J. S., GANGNON, R. E. & TWEED, T. S. 2011. Modifiable determinants of hearing impairment in adults. Prev Med, 53, 338-42.
ZIGMOND, A. S. & SNAITH, R. P. 1983. The hospital anxiety and depression scale. Acta Psychiatr Scand, 67, 361-70.
