De uitdagingen van statistiekonderwijs anno 2023
Statistiek is een alomtegenwoordig onderdeel geworden van ons dagelijks leven. Of het nu gaat om het begrijpen van verkiezingspeilingen, het analyseren van gezondheidsinformatie of het beoordelen van economische trends, statistiek vormt de ruggengraat van ons begrip van de samenleving. Het belang van statistische geletterdheid kan niet genoeg worden benadrukt, en dit legt een zware verantwoordelijkheid op de schouders van leerkrachten. Om effectieve leerkrachten te zijn, moeten zij zélf statistisch geletterd zijn en beschikken over de vaardigheden om deze complexe informatie op een begrijpelijke manier over te brengen. Maar wat zijn nu de specifieke noden van leerkrachten als het gaat om statistiekonderwijs?
Via een exploratory sequential design – een combinatie van kwalitatief (via interviews) en kwantitatief onderzoek (een online bevraging) – peilden we bij 248 Vlaamse wiskundeleerkrachten naar hun ervaringen in statistiekonderwijs. We onderzochten hun profiel, hun ervaringen en welke noden zij ervaren. Spoiler alert: er is werk aan de winkel voor de lerarenopleidingen en de bijscholingsorganisaties.
Slaat de lerarenopleiding de bal mis?
Veel wiskundeleerkrachten geven vakken binnen het STEM-gebied (Science, Technology, Engineering, en Mathematics). Hoewel ze vaak een sterke inhoudelijke achtergrond hebben, ontbreekt het vaak aan sterke vakdidactiek statistiek in de lerarenopleiding. De statistische onderdelen komen vaak enkel inhoudelijk aan bod – en dan nog vrij beperkt – waardoor pas afgestudeerde leerkrachten vaak beschikken over een beperkt repertoire aan didactische werkvormen. Dat betekent dat pas afgestudeerde leerkrachten vaak weinig handvaten en ICT-tools hebben om hun lessen statistiek vorm te geven.
Hierdoor vallen leerkrachten vaak terug op traditionele onderwijsmethoden, zoals doceren en zelfstandig werk. Door een gebrek aan tijd, ervaring en vaardigheden bij leerlingen is het gebruik van meer gecontextualiseerde werkvormen zoals projecten en vakoverschrijdend werk eerder beperkt. Hoewel het traditionele lesgeven zijn waarde heeft, wijst onderzoek uit dat projectmatig onderwijs en interactieve werkvormen positieve resultaten kunnen opleveren. Ze zetten niet enkel in op de statistische geletterdheid van leerlingen, maar ook op hun onderzoeks- en ICT-vaardigheden. Leerlingen moeten (zelf) een onderzoeksplan opstellen, data verzamelen, data verwerken en een rapport opstellen. De vaardigheden die ze opdoen zijn meer gecontextualiseerd, zoals in het echte leven ook het geval is. Daar zul je niet enkel een gemiddelde berekenen, neen: je gaat na wat je exact te weten wil komen, je berekent het, interpreteert het én koppelt er een conclusie of aanbeveling aan. Projectmatig werken kan leerlingen motiveren en biedt hen de mogelijkheid om statistische concepten in een relevante context te begrijpen.
Bijscholingen? Hoe, wat, waar?
Leerkrachten geven aan dat ze weinig bijscholingen volgen, en dit wordt vaak toegeschreven aan tijdsgebrek, verre locaties en een beperkt aanbod. De bijscholingen die ze wel volgen, zijn namelijk te abstract en algemeen van aard, waardoor de praktische toepassing in de klas bemoeilijkt wordt. Veel bijscholingen zijn fysiek georganiseerd waardoor leerkrachten die verder wonen afhaken. Online alternatieven kunnen hier een oplossing bieden. Leerkrachten willen op bijscholingen vooral good practices leren waaruit ze naar behoeven elementen kunnen plukken die ze onmiddellijk in de klaspraktijk kunnen gebruiken. Bijscholingen zouden volgens leerkrachten vooral gericht moeten zijn op didactiek en ICT-toepassingen. Welke tool gebruik ik het best om gemiddelde en mediaan op een visuele manier voor te stellen? Hoe kan ik leerlingen gecontextualiseerd centrum- en spreidingsmaten leren kennen? Hoe organiseer ik op een laagdrempelige manier een mini-project?
Statistiek en ICT: twee handen op één buik
Anno 2023 zijn statistiek en ICT onlosmakelijk met elkaar verbonden. Leerkrachten geven dan ook aan dat ze in hun lessenreeksen vaak tools zoals MS Excel, een grafisch rekentoestel en GeoGebra gebruiken. Ze willen echter meer gebruik maken van geavanceerde programmeertalen zoals Python. Dit benadrukt het belang van een brede ICT-vaardigheid bij leerkrachten, zodat ze verschillende technologische hulpmiddelen kunnen integreren in het leerproces.
Naast ICT is ook de data van belang. Uit onderzoek blijkt dat in statistiekonderwijs best met echte data wordt gewerkt, geen verzonnen waarden die toevallig een mooi getal opleveren. Verzonnen data kan perfect in de eerste fasen van de lessenreeks voorkomen – om de concepten te leren kennen – maar wordt nadien best vervangen door (relevante) echte data. Leerkrachten vallen hiervoor vaak terug op het handboek dat ze gebruiken, maar niet alle data daarin is inhoudelijk even interessant voor leerlingen. En als het dan toch interessant blijkt, is de data vaak verouderd na een jaar of twee. Leerkrachten hebben nood aan een overzichtelijke databank met verschillende soorten échte data uit verschillende sectoren: numeriek, categorisch, van de overheid, van een bedrijf, van een onderzoeksinstelling, etc. Of denk aan leerlingen over heel Vlaanderen die data verzamelen en dit met elkaar delen in een databank, denk eens aan de mogelijkheden dat zou bieden?
Statistiek is toch ook gewoon wiskunde, of niet?
De organisatie van statistiekonderwijs binnen het curriculum is een ander belangrijk aspect. Onze bevindingen tonen aan dat statistiek vaak volledig geïntegreerd is in het vak wiskunde, met weinig vakoverschrijdend werk. Dit komt vaak door een gebrek aan tijd en samenwerking tussen verschillende vakgebieden. Experten geven echter aan dat statistiek niet hetzelfde is als wiskunde. Hoewel er ook met cijfers wordt gewerkt, ligt de nadruk meer op het interpreteren van de data. En de interpretatie van éénzelfde dataverzameling heeft – in tegenstelling tot wiskunde – geen eenduidig antwoord. Daarom pleiten experten voor de organisatie van statistiek als losstaand van de andere wiskunde-inhouden.
Slechts in enkele gevallen wordt statistiek als een apart vak georganiseerd, vaak in combinatie met onderzoeksvaardigheden. Deze aanpak kan studenten de mogelijkheid bieden om statistiek te begrijpen in een bredere context en het belang van data in verschillende disciplines te waarderen. Eén van de bevraagden organiseert de lessenreeks als een seminarie waarin eerst de nodige statistische inhoud wordt gezien waarna dit wordt ingeoefend via ICT om vervolgens in een vakoverschrijdend project te werken aan de onderzoeksvaardigheden van de leerlingen. Het seminarie wordt ingericht naar de interesses van de leerlingen: leerlingen uit de natuurwetenschappen zullen een natuurwetenschappelijk onderwerp onderzoeken terwijl leerlingen uit de humane wetenschappen eerder binnen hun vakgebied zullen blijven.
Wordt vervolgd?
Het onderwerp is zodanig belangrijk dat we intussen vervolgonderzoek hebben opgestart om verder te graven naar de noden. Wordt dus vervolgd!
Bibliografie
Adams, B., Thomas, L., Moens, M., & Valcke, M. (2023). University teachers as versatile masters: Evaluating the effectiveness of a professional development programme on student-centred teaching competencies. Studies in Educational Evaluation, 77, 101260.
Adua, L., & Sharp, J. S. (2010). Examining Survey Participation and Response Quality: The Significance of Topic Salience and Incentives. Survey Methodology, 36(1), 95-110.
Afifah, A., Khoiri, M., & Qomaria, N. (2018). Mathematics preservice teachers’ views on mathematical literacy. International Journal of Trends in Mathematics Education Research, 1(3).
Ahmed, S. M., & Palermo, A. G. (2010). Community engagement in research: frameworks for education and peer review. American journal of public health, 100(8), 1380-1387.
AHOVOKS. (2021, januari 27). Wiskunde - Wetenschappen - Technologie - STEM. Opgeroepen op 2022, van Kwalificaties en curriculum: https://www.kwalificatiesencurriculum.be/sites/default/files/atoms/file…
Albrecht, J. R., & Karabenick, S. A. (2018). Relevance for learning and motivation in education. The Journal of Experimental Education, 86(1), 1-10.
Aliaga, M., Cobb, G., Cuff, C., Garfield, J., Gould, R., Lock, R., . . . Witmer, J. (2005). College report. California: American Statistical Association. Opgehaald van https://www.amstat.org/docs/default-source/amstat-documents/2005gaiseco…
Alvi, M. (2016). A manual for selecting sampling techniques in research. Munich Personal RePEc Archive.
Ambert, A. M., Adler, P. A., Adler, P., & Detzner, D. F. (1995). Understanding and evaluating qualitative research. Journal of Marriage and the Family, 879-893.
Baglin, J. (2013). Applying a theoretical model for explaining the development of technological skills in statistics education. Technology Innovations in Statistics Education, 7(2).
Bakker, E. (2011). Onderzoekscompetentie in ontwikkeling. Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, 34(2), 165-170.
Ball, S. J., & Bowe, R. (1992). Subject depart ments and the implementation of National Curriculum Policy: An overview of the issues. Journal of Curriculum Studies, 24, 97-115.
Ballard, K., & Bates, A. (2008). Making a connection between student achievement, teacher accountability, and quality classroom instruction. The Qualitative Report, 13(4), 560-581.
Bargagliotti, A., Franklin, C., Arnold, P., Gould, R., Johnson, S., Perez, L., & Spangler, D. A. (2020). Pre-K–12 Guidelines for Assessment and Instruction in Statistics Education II (GAISE II). Virginia: National Council of teachers of Mathematics.
Barnett, V. (1991). Sample Survey Principles and Method. Londen: Edward Arnold.
Belgische Senaat. (2014, juni 1). De Gecoördineerde Grondwet: Art. 24. Opgeroepen op 2022, van Senlex Senate: https://senlex.senate.be/nl/dia/structure/str_32/article/art_90_nl_2014…
Ben-Zvi, D. (2000). Toward understanding the role of technological tools in statistical learning. Mathematical Thinking and Learning, 2, 127- 155.
Ben-Zvi, D., & Garfield, J. (2004). The challenge of developing statistical literacy, reasoning and thinking. Kluwer Academic.
Biehler, R. (1993). Software tools and mathematics education: The case of statistics. In C. Keitel, & K. Ruthven, Learning from computers: Mathematics education and technology (pp. 68-100). Springer.
Biemer, P. P., Murphy, J., Zimmer, S., Berry, C., Deng, G., & Lewis, K. (2017). Using Bonus Monetary Incentives to Encourage Web Response in Mixed-Mode Household Surveys. Journal of Survey Statistics and Methodology, 6(2), 240-261. Opgehaald van https://doi.org/10.1093/jssam/smx015
Boekaerts, M. (2005). Motivatie om te leren. Educational Practises Series, 10.
Bonevski, B., Magin, P., Horton, G., Foster, M., & Girgis, A. (2011). Response rates in GP surveys: Trialling two recruitment strategies. Australian family physician, 40(6), 427-430.
Branke, J., & Gamer, J. (2007). Efficient sampling in interactive multi-criteria selection. Proceedings of the 2007 INFORMS Simulation Society Research Workshop, 42-46.
Braun, V., Clarke, V., Boulton, E., Davey, L., & McEvoy, C. (2021). The online survey as a qualitative research tool. International journal of social research methodology, 24(6), 641-654.
Brekelmans, M., Wubbels, T., & Den Brok, P. (2002). Teacher experience and the teacher–student relationship in the classroom environment. Studies in educational learning environments: An international perspective , 73-99.
Bronsgeest, W. L., & Arendsen, R. (2020). Evalueren en leren van ICT-projecten. Bestuurskunde, 29(2), 71-80.
Caillaud, S., & Flick, U. (2017). Focus groups in triangulation contexts. A new era in focus group research: Challenges, innovation and practice, 155-177.
Callaert, H. (2004). Statistiek in de nieuwe leer plannen van het secundair onderwijs: een mo derne aanpak. Wiskunde en Onderwijs, 30, 202-207.
Campanelli, P. (2008). Testing survey questions. International handbook of survey methodology, 176-200.
Campos, N., Nogal, M., Caliz, C., & Juan, A. A. (2020). Simulation-based education involving online and on-campus models in different European universities. International journal of educational technology in higher education, 17, 1-15.
Castro Sotos, A. E., Vanhoof, S., Van Den Noort gate, W., & Onghena, P. (2007). Students’ mis conceptions of statistical inference: A review of the empirical evidence from research on statistics education. Educational Research Review, 2, 98-113.
Cattell, R. (1978). Fixing the Number of Factors: The Most Practicable Psychometric Procedures. In R. Cattell, The Scientific Use of Factor Analysis in Behavioral and Life Sciences. Springer. doi:https://doi.org/10.1007/978-1-4684-2262-7_5
Chance, B., Ben-Zvi, D., Garfield, J., & Medina, E. (2007). The role of technology in improving student learning of statistics. Technology Innovations in Statistics Education, 1(1). doi:10.5070/T511000026
Cobb, G. (1992). Teaching Statistics. In G. Cobb, Heeding the Call for Change: Suggestions for Curricular Action (pp. 3-43). The Mathematical Association of America.
Cogan, L. S., Schmidt, W. H., & Guo, S. (2019). The role that mathematics plays in college-and career-readiness: Evidence from PISA. Journal of curriculum studies, 51(4), 530-553.
Conger, J. A. (1998). Qualitative research as the cornerstone methodology for understanding leadership. The Leadership Quarterly, 9(1), 107-121.
Cook, C., Heath, F., & Thompson, R. L. (2000). A meta-analysis of response rates in web-or internet-based surveys. Educational and psychological measurement, 60(6), 821-836.
Coolidge, F. L. (2020). Statistics: A gentle introduction. Sage Publications.
Coorey, J. (2016). Active learning methods and technology: Strategies for design education. International Journal of Art & Design Education, 35(3), 337-347.
Creemers, L., Desloovere, K., Maes, B., Sleurs, W., Standaert, R., Vanheeswijck, H., & Van Woensel, C. (2009). VOET@2010. Nieuwe vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs. Brussel: Ludy Van Buyten. Opgehaald van http://eindtermen.vlaanderen.be/publicaties/voet/voet2010.pdf
Creswell, J. W., & Clark, V. L. (2018). Designing and Conducting Mixed Methods Research. Third Edition. California: SAGE Publication.
Dalton, M., & Groth, R. E. (2022). Reflections on the Current and Potential K-12 Impact of the Journal of Statistics and Data Science Education. Journal of Statistics and Data Science Education, 30(2), 179-186.
De Maeseneer, W. (2023, maart 28). Onderwijs bereikt akkoord over wat leerlingen in 2e en 3e graad secundair moeten kennen en kunnen. Opgehaald van VRT NWS: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/03/28/minimumdoelen-2e-en-3e-graad-se…
De Meyer, I., Janssens, R., & Warlop, N. (2021, juli). Leesvaardigheid van 15-jarigen in Vlaanderen. Overzicht van de eerste resultaten van PISA2018. Opgehaald van Onderwijs Vlaanderen: https://data-onderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestand.ashx?id=12265
Derks, D. (2011). Een enthousiaste en betrokken leider. Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, 34(2), 147-154.
Dillman, D. A. (1991). The design and administration of mail surveys. Annual review of sociology, 17(1), 225-249.
Dillman, D. A., Sinclair, M. D., & Clark, J. R. (1993). Effects of questionnaire length, respondent-friendly design, and a difficult question on response rates for occupant-addressed census mail surveys. Public opinion quarterly, 57(3), 289-304.
Dornyei, Z. (2007). Research Methods in Applied Linguistics. Oxford University Press.
Dykema, J., Stevenson, J., Assad, N., Kniss, C., & Taylor, C. (2021). Effects of Sequential Prepaid Incentives on Response Rates, Data Quality, Sample Representativeness, and Costs in a Mail Survey of Physicians. Evaluation & The Health Professions, 44(3), 235-244. Opgehaald van https://doi.org/10.1177/0163278720958186
Etikan, I., Musa, S. A., & Alkassim, R. S. (2016). Comparison of convenience sampling and purposive sampling. American journal of theoretical and applied statistics, 5(1), 1-4.
Fan, W., & Yan, Z. (2010). Factor affecting response rates of the web surveys: A systematic review. Computers in Human Behaviors, 26(2), 132-139. doi:https://doi.org/10.1016/j.chb.2009.10.015
Fraillon, J., Ainley, J., Schulz, W., Friedman, T., & Duckworth, D. (2020). Preparing for life in a digital world: IEA international computer and information literacy study 2018 international report. Springer Nature.
Frey, J. H., & Fontana, A. (1991). The group interview in social research. The social science journal, 28(2), 175-187.
Frymier, A. B., & Shulman, G. M. (1995). “What's in it for me?”: Increasing content relevance to enhance students' motivation. Communication Education, 44(1), 40-50.
Gal, I. (2002). Adults' statistical literacy: Meanings, components, responsibilities. International Statistical Review, 70, 1-51.
Gal, I., Ginsburg, L., & Schau, C. (1997). The assessment challenge in statistics education. In I. Gal, L. Ginsburg, & C. Schau, Monitoring attitudes and beliefs in statistics education (pp. 37-51). IOS Press.
Garfield, J. B., Ben-Zvi, D., Chance, B., Medina, E., Roseth, C., & Zieffler, A. (2008). Developing students' statistical reasoning: Connecting research and teaching practice. Springer.
Garfield, J., & Ben‐Zvi, D. (2007). How students learn statistics revisited: A current review of research on teaching and learning statistics. International statistical review, 75(3), 372-396.
Garfield, J., & Franklin, C. (2011). Assessment of learning, for learning, and as learning in statistics education. Teaching statistics in school mathematics-challenges for teaching and teacher education: A Joint ICMI/IASE Study: The 18th ICMI Study, 133-145.
Gattuso, L. (2006). Statistics and mathematics. Is it possible to create fruitful links? . In A. Rossman, & B. Chance, Proceedings of the Seventh International Conference on Teaching Statistics. International Association for Statistical Education and International Statistical Institute.
Geijsel, F., Sleegers, P., van den Berg, D., & Kelchtermans, G. (2001). Conditions fostering the implementation of large-scale innovation pro grams in schools: Teachers’ perspectives. Educational Administration Quarterly, 37, 130- 166.
Gordon, T. J. (1994). The Delphi Method. Futures Research Methodology, 2(3), 1-30.
Gould, R. (2010). Statistics and the modern student. International Statistical Review, 78(2), 297-315.
Gould, R., Kreuter, F., & Palmer, C. (2006). Towards statistical thinking: Making real data real. In Proceedings. International Conference on Teaching Statistics, 7, 1-6.
Graneheim, U. H., & Lundman, B. (2004). Qualitative content analysis in nursing research: concepts, procedures and measures to achieve trustworthiness. Nurse education today, 24(2), 105-112.
Groen, A., & Moeke, D. (2021). De statistiek van de polikliniek. Capaciteitsplanning in de zorg, 213-229.
Grondwettelijk Hof. (2021, juli 22). PERSBERICHT ARREST 113/2021. Opgehaald van https://www.const-court.be/public/n/2021/2021-113n-info.pdf
Grondwettelijk Hof. (2022, juni 16). PERSBERICHT ARREST 82/2022. Opgehaald van Const-Court: https://www.const-court.be/public/n/2022/2022-082n-info.pdf
Grossman, P. L., & Stodolsky, S. S. (1995). Content as context: The role of school subjects in secondary school teaching. Educational Re searcher, 24(8), 5-23.
Haaf, J. M., & Rouder, J. N. (2019). Some do and some don’t? Accounting for variability of individual difference structures. Psychonomic Bulletin & Review, 26, 772-789.
Harding, T., & Whitehead, D. (2013). Analysing data in qualitative research. Nursing & midwifery research: Methods and appraisal for evidence-based practice, 5, 141-160.
Harland, N., Dawkin, M., & Martin, D. (2015). Relative utility of a visual analogue scale vs a six-point Likert scale in the measurement of global subject outcome in patients with low back pain receiving physiotherapy. Physiotherapy, 101(1), 50– 54.
Hasibuan, A. M., Saragih, S., & Amry, Z. (2019). Development of Learning Materials Based on Realistic Mathematics Education to Improve Problem Solving Ability and Student Learning Independence. International electronic journal of mathematics education, 14(1), 243-252.
Hedt, B. L., & Pagano, M. (2011). Health indicators: eliminating bias from convenience sampling estimators. Statistics in medicine, 30(5), 560-568.
Henseler, J., Ringle, C., & Sarstedt, M. (2015). A new crite rion for assessing discriminant validity in variance based structural equation modeling. J Acad Mark Sci, 43, 115–135.
Hidalgo, M. D., Balluerka, N., Gorostiaga, A., Espada, J. P., Santed, M. Á., Padilla, J. L., & Gómez-Benito, J. (2020). The psychological consequences of covid-19 and lockdown in the Spanish population: An exploratory sequential design. International journal of environmental research and public health, 17(22), 8578.
Hill, Z., Tawiah-Agyemang, C., Kirkwood, B., & Kendall, C. (2022). Are verbatim transcripts necessary in applied qualitative research: experiences from two community-based intervention trials in Ghana. Emerging Themes in Epidemiology, 19(1), 5.
Hommel, M. P., Schönherr, L. E., & Duijf, A. F. (2013). Motivaties van docenten MVT om zelfgemaakt lesmateriaal uit te wisselen. Masterproef.
Hopf, C. (2004). Qualitative interviews: An overview. A companion to qualitative research, 203(8), 100093.
Hopkins, D. (2001). School improvement for real. Routledge Falmer.
Howard, G. S. (2019). The present and future of methodology and statistics in psychology. The Humanistic Psychologist, 47(1), 26.
Hox, J. J. (2013). Multilevel regression and multilevel structural equation modeling. The Oxford handbook of quantitative methods, 2(1), 281-294.
Hox, J. J., Moerbeek, M., & Van de Schoot, R. (2017). Multilevel analysis: Techniques and applications. Routledge.
Ivankova, N. V., Creswell, J. W., & Stick, S. L. (2006). Using mixed-methods sequential explanatory design: From theory to practice. Field methods, 18(1), 3-20.
Jablonka, E. (2003). Mathematical literacy. Second international handbook of mathematics education, 75-102.
Jaccard, J., & Becker, M. A. (2021). Statistics for the behavioral sciences. Cengage Learning.
Jager, J., Putnick, D. L., & Bornstein, M. H. (2017). More than just convenient: The scientific merits of homogeneous convenience samples. Monographs of the Society for Research in Child Development, 82(2), 13-30.
Janghorban, R., Roudsari, R. L., & Taghipour, A. (2014). Skype interviewing: The new generation of online synchronous interview in qualitative research. International journal of qualitative studies on health and well-being, 9(1), 24152.
Jenkins, D. G., & Quintana-Ascencio, P. F. (2020). A solution to minimum sample size for regressions. PloS one, 15(2).
Kanuka, H. (2005). An exploration into facilitating higher levels of learning in a text-based Internet learning environment using diverse instructional strategies. Journal of Computer Mediated Communication, 10(3).
Kanuka, H., Rourke, L., & Laflamme, E. (2007). The influence of instructional methods on the quality of online discussion. British Journal of Educational Technology, 38(2), 260-271.
Kelchtermans, G. (1994). De professionele ontwikkeling van leerkrachten basisonderwijs vanuit het biografisch perspectief. Studia Paedagogica, 17.
Kelchtermans, G. (2005). Teachers’ emotions in educational reforms: Self-understanding, vulnerable commitment and micropolitical literacy. Teaching and Teacher Education, 21, 995- 1006.
Keller, G. (2022). Statistics for management and economics. Cengage Learning.
Kember, D., Ho, A., & Hong, C. (2008). The importance of establishing relevance in motivating student learning. Active learning in higher education, 9(3), 249-263.
Kilpatrick, J. (2001). Understanding mathematical literacy: The contribution of research. Educational studies in mathematics, 47(1), 101-116.
Kim, S. H., & Chung, J. H. (2016). Reinterpretation of the Likert scale for public transportation user satisfaction: Pattern recognition approach. Transportation Research Record, 2541(1), 90-99.
Kline, R. (2011). Convergence of structural equation model ing and multilevel modeling. In M. Williams, & W. Vogt, Handbook of Methodological Innovation in Social Research Methods (pp. 562–589). SAGE.
Koehler, M., & Mishra, P. (2009). What is technological pedagogical content knowledge (TPACK)? Contemporary issues in technology and teacher education, 9(1), 60-70.
Koh, K. L., & Ahad, N. A. (2020). Normality for non-normal distributions. Journal of Science and Mathematics Letters, 8(2), 51-60.
König, J., Jäger-Biela, D. J., & Glutsch, N. (2020). Adapting to online teaching during COVID-19 school closure: teacher education and teacher competence effects among early career teachers in Germany. European journal of teacher education, 43(4), 608-622.
Kozak, M., & Piepho, H. P. (2018). What's normal anyway? Residual plots are more telling than significance tests when checking ANOVA assumptions. Journal of agronomy and crop science, 204(1), 86-98.
Krupnikov, Y., Nam, H. H., Style, H., Druckman, J. N., & Green, D. P. (2021). Convenience samples in political science experiments. Advances in experimental political science, 165.
Kurniawati, N. D., & Mahmudi, A. (2019). Analysis of mathematical literacy skills and mathematics self-efficacy of junior high school students. Journal of Physics: Conference Series, 1320(1), 012053. doi:10.1088/1742-6596/1320/1/012053
Kvale, S. (1983). The qualitative research interview. Journal of phenomenological psychology, 14(1-2), 171-196.
Larmer, J., Mergendoller, J., & Boss, S. (2015). Setting the standard for project based learning. ASCD.
Laurens, T., Adolfina, F. B., Rafafy, J. B., & Leasa, M. (2017). How Does Realistic Mathematics Education (RME) Improve Students’ Mathematics Cognitive Achievement? . EURASIA Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 14(2), 569-578.
Lichtman, M. (2006). Qualitative Research in Education. A User’s Guide. Thousand Oaks, California: Sage Publications.
Lundberg, P., Ranta, E., Ripa, J., & Kaitala, V. (2000). Population variability in space and time. Trends in Ecology & Evolution, 15(11), 460-464.
Maddens, L., Elen, J., Depaepe, F., & Raes, A. (2018). Het meten van onderzoeksvaardigheden van leerlingen humane wetenschappen in het secundair onderwijs. Onderwijs Research Dagen. Radboud Universiteit Nijmegen.
Manzo, A. N., & Burke, J. M. (2012). Increasing response rate in web-based/internet surveys. In Handbook of survey methodology for the social sciences, (pp. 327-343).
März, V., Vanhoof, S., Kelchtermans, G., & Onghena, P. (2010). De vernieuwing van het statistiekonderwijs in Vlaanderen: Percepties en betekenisgeving in het implementatieproces. Pedagogische Studiën, 87(2), 134-151.
McLellan, E., MacQueen, K. M., & Neidig, J. L. (2003). Beyond the qualitative interview: Data preparation and transcription. Field methods, 15(1), 63-84.
McTighe, J., & O'Connor, K. (2005). Seven practices for effective learning. Assessment, 63(3).
Meeus, W., Simons, M., Smits, T. F., & Pinxten, R. (2019). Een nieuwe locus. De moeizame zoektocht naar een eigen plek voor de lerarenopleiding in Vlaanderen. Tijdschrift voor Leraren-opleiders, 40, 268.
Milin, V., Stančić, M., & Radulović, L. R. (2019). Didactic Aspects of the Professional Development Program–Case Study of the Program for Improvement of University Teachers’ Competencies. Quality of education: global development goals and local strategies, 117-133.
Monte-Sano, C. (2008). Qualities of historical writing instruction: A comparative case study of two teachers’ practices. American Educational Research Journal, 45(4), 1045-1079.
Moore, D. (1997). New pedagogy and new content: the case of statistics. International Statistical Review, 65(2), 123-137.
Moore, D. S. (1997). New pedagogy and new con tent: The case of statistics. International Statistical Review, 65, 123-165.
Morse, J. M. (1991). Strategies for sampling. Qualitative nursing research: A contemporary dialogue, 127-145.
Mortelmans, D. (2007). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.
Nayak, M. S., & Narayan, K. A. (2019). Strengths and weaknesses of online surveys. Technology, 6(7), 31-38. doi: 10.9790/0837-2405053138
Nulty, D. D. (2008). The adequacy of response rates to online and paper surveys: what can be done? . Assessment & Evaluation in Higher Education, 33(3), 301-314. doi:http://dx.doi.org/10.1080/02602930701293231
OECD. (2013, maart). PISA 2015. Draft Mathematics Framework. Opgehaald van OECD: https://www.oecd.org/pisa/pisaproducts/Draft%20PISA%202015%20Mathematic…
Onderwijs Vlaanderen. (2021). Zestien sleutelcompetenties. Opgehaald van Kwalificaties en curriculum: https://www.kwalificatiesencurriculum.be/zestien-sleutelcompetenties
Onderwijs Vlaanderen. (2023). Officieel en vrij onderwijs, onderwijsnetten en koepels. Opgehaald van Onderwijs Vlaanderen: https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/structuur/officieel-en-vrij-onderwij…
Onderwijsdoelen. (2021, februari 25). Verklarende begrippenlijst. Opgehaald van Onderwijsdoelen: https://onderwijsdoelen.be/verklarende-begrippenlijst
Onderwijsdoelen. (2022). Secundair onderwijs - 2de graad. Opgehaald van Onderwijsdoelen.be: https://onderwijsdoelen.be/modernisatie?onderwijsstructuur=SO_2DE_GRAAD
Onderwijsdoelen. (2022, januari 25). Veelgestelde vragen modernisering. Opgehaald van Onderwijsdoelen.be: https://onderwijsdoelen.be/modernisering
Onderwijskiezer. (2022). Biotechnieken - Tweede graad - TSO. Opgehaald van Onderwijskiezer: https://www.onderwijskiezer.be/v2/secundair/sec_detail.php?detail=10846
Osman, D. J., & Warner, J. R. (2020). Measuring teacher motivation: The missing link between professional development and practice. Teaching and Teacher Education, 92, 103064.
Paelinck, G. (2021, juli 22). Nieuwe eindtermen 2e en 3e graad blijven voorlopig overeind: Grondwettelijk Hof verwerpt vraag tot schorsing. Opgehaald van VRT NWS: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/07/22/grondwettelijk-hof-eindtermen/
Parsons, S. A., & Vaughn, M. (2013). A multiple case study of two teachers’ instructional adaptations. Alberta Journal of Educational Research, 59(2), 299-318.
Patton, M. (2002). Qualitative Research and Evaluation Methods (3e ed.). Thousand Oaks, California: Sage Publications.
Petocz, P., & Reid, A. (2003). Relationships between students’experience of learning statistics and teaching statistics. Statistics Education Research Journal, 2(1), 39-53.
Peytchev, A. (2013). Consequences of Survey Nonresponse. The ANNALS of the American Academy of Political and Sociale Science, 645(1), 88-111. doi:https://doi.org/10.1177/0002716212461748
Philipsen, H., & Vernooy-Dassen, M. (2004). Kwalitatief onderzoek: nuttig, onmisbaar en uitdagend. Huisarts en wetenschap, 454-457. Opgehaald van https://www.henw.org/system/files/download/henw-2004-10-454.pdf
Pluut, H., Pool, J. M., Strohmaier, N., & Veldt, G. M. (2021). Statistiek in het rechtencurriculum: nut en noodzaak. Ars Aequi, 70(1), 87-91.
Podworny, S., Hüsing, S., & Schulte, C. (2022). A Place for a Data Science Project in School: Between Statistics and Epistemic programming. Statistics Education Research Journal, 21(2), 6-6.
Powell, R. A., & Single, H. M. (1996). Focus groups. International journal for quality in health care, 8(5), 499-504.
Pratt, D., Davies, N., & Connor, D. (2011). The role of technology in teaching and learning statistics. Teaching Statistics in School Mathematics-Challenges for Teaching and Teacher Education: A Joint ICMI/IASE Study: The 18th ICMI Study, 97-107.
Primi, C., Leavy, A., Arteaga, P., & Frischemeier, D. G. (2019). Introduction to the work of TWG5: Probability and Statistics Education. Eleventh Congress of the European Society for Research in Mathematics Education, 1.
Qualtrics. (2020). Qualtrics. Opgehaald van Qualtrics: https://www.qualtrics.com/
Queirós, A., Faria, D., & Almeida, F. (2017). Strengths and limitations of qualitative and quantitative research methods. European journal of education studies.
R Core Team. (2022). R: A language and environment for statistical computing. R Foundation for Statistical Computing. Opgehaald van https://www.R-project.org/
R.M., H., N.M., T., & T.J., S. (2004). Ceiling effect. In L.-B. M.S., & L. T. Bryman A., Encyclopedia of Social Science Research Methods (pp. 106–107). SAGE Publications.
Renner, P. (1999). The art of teaching adults: how to become an exceptional instructor and facilitator. The Training Associates.
Rice, J. K. (2010). The Impact of Teacher Experience: Examining the Evidence and Policy Implications. National center for analysis of longitudinal data in education research.
Riffenburgh, R. H., & Gillen, D. L. (2020). Statistics in medicine. Academic press.
Ritter, D. S. (2012). Teachers' planning process: TPACK, professional development, and the purposeful integration of technology. Montana State University-Bozeman, College of Education, Health & Human Development).
Rivas, C. (2012). Coding and analysing qualitative data. Researching society and culture, 3, 367-392.
Rizki, L. M., & Priatna, N. (2019). Mathematical literacy as the 21st century skill. Journal of Physics: Conference Series, 1157(4), 042088.
Rodríguez Moreno, J., Agreda Montoro, M., & Ortiz Colon, A. M. (2019). Changes in teacher training within the TPACK model framework: A systematic review. Sustainability, 11(7), 1870.
Rosseel, Y. (2012). Lavaan: An R Package for Structural Equation Modeling. Journal of Statistical Software, 48(2), 1-36. doi:https://doi.org/10.18637/jss.v048.i02
Rubin, M. (2017). Do p values lose their meaning in exploratory analyses? It depends how you define the familywise error rate. Review of General Psychology, 21(3), 269-275.
Rumsey, D. J. (2002). Statistical literacy as a goal for introductory statistics courses. Journal of Statistics Education, 10(3). Opgehaald van http://www.amstat.org/ publications/jse/v10n3/rumsey2.html.
Salvatore, D., & Reagle, D. (2021). Theory and problems of statistics and econometrics. Schaum’s Outline Series.
Sari, R. H., & Wijaya, A. (2017). Mathematical literacy of senior high school students in Yogyakarta. Jurnal Riset Pendidikan Matematika, 4(1), 100-107.
Sauermann, H., & Roach, M. (2013). Increasing web survey response rates in innovation research: An experimental study of static and dynamic contact design features. Research Policy, 42(1), 273-286.
Saunders, M., Lewis, P., & Adrian, T. (2004). Methoden en technieken van onderzoek (derde editie). Amsterdam: Pearson Education Benelux.
Scheaffer, R. L., Mendenhall III, W., Ott, R. L., & Gerow, K. G. (2011). Elementary survey sampling. Cengage Learning.
SERV. (2017). Modernisering secundair onderwijs, het addendum. SERV. Opgehaald van https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/23678
Singer, E., & Ye, C. (2013). The Use and Effects of Incentives in Surveys. Annals of the American Academy of Political and Social Sience, 645(1), 112-141. Opgehaald van https://www.jstor.org/stable/23479084
Slater, S., Joksimović, S., Kovanovic, V., Baker, R. S., & Gasevic, D. (2017). Tools for educational data mining: A review. Journal of Educational and Behavioral Statistics, 42(1), 85-106.
Smith, A. (2004). Making mathematics count: The report of Professor Adrian Smith’s inquiry into Post-14 mathematics education. The Stationary Office Limited.
Snoek, M., Kool, Q., & Tilburg, F. L. (2016). Vraagstukken bij het opleiden van leraren. Katern, 39.
Stephens, M., Kadijevich, D. M., Hill, J. C., & Malola, M. (2022). The importance of understanding large data, context, conventions and uncertainty in a pandemic. African Journal of Teacher Education and Development, 1(1), 11.
Stratton, S. J. (2021). Population research: convenience sampling strategies. Prehospital and disaster Medicine, 373-374.
Subedi, D. (2016). Explanatory sequential mixed method design as the third research community of knowledge claim. American Journal of Educational Research, 4(7), 570-577.
Syawahid, M. (2019). Mathematical literacy in algebra reasoning. International Journal of Insight for Mathematics Teaching, 2(1), 33-46.
Tondeur, J., van Keer, H., van Braak, J., & Valcke, M. (2008). ICT integration in the classroom: Challenging the potential of a school policy. Computers and Education, 51(1), 212–223. doi:https://doi.org/10.1016/j.compedu.2007.05.003
Tong, L., White, B. J., & Singh, J. (2022). Bridging statistics and life sciences undergraduate education. Journal of Biological Education, 1-13.
Toyon, M. A. (2021). Explanatory sequential design of mixed methods research: Phases and challenges. International Journal of Research in Business and Social Science, 10(5), 253-260.
Turner, R., & Stacey, K. (2014). Assessing mathematical literacy. Springer International Publishing AG.
Umbara, U., & Suryadi, D. (2019). Re-Interpretation of Mathematical Literacy Based on the Teacher's Perspective. International Journal of Instruction, 12(4), 789-806.
Utts, J. (2003). What educated citizens should know about statistics and probability? The American Statistician, 57(2), 74–79.
Vaart, S. G. (2022). ICT en statistiek met VUStat . Masterproef, Universiteit van Twente.
van Bergen, L. (2007). Kwalitatief en kwantitatief onderzoek. Huisarts en wetenschap, 560-564. Opgehaald van https://www.henw.org/system/files/download/hw2007-11-560.pdf
van den Bogaart, T., Botke, M., Caspers, W., Lenstra, J. K., Molenaar, J., van der Ree, H., . . . Vogels, H. (2018). Wiskunde in het voortgezet onderwijs. Nederlandse Vereniging voor Wiskundeleraren. Opgehaald van https://curriculum.nu/wp-content/uploads/2018/03/Visie-definitief-NVvW…
Van Gorp, L. (2012). Een survey onderzoek naar vaderlijke verbondenheid met de foetus: Wat met een mans perceptie van zijn vrouw als poortwachter? Tijdschrift voor Sociologie, 2, 156-178.
Van Hove, G. (2014). Qualitative research for educational sciences. Pearson Educated Limited.
Van Selm, M., & Jankowski, N. W. (2006). Conducting online surveys. Quality and quantity, 40, 435-456.
Vandenberghe, R., Van de Velde, J., & Maes, F. (2000). Nascholing in basis- en secundair onderwijs: follow-up onderzoek en ontwikkelen van instrument secundair onderwijs. Katholieke Universiteit Leuven, Centrum voor Onderwijsbeleid en -vernieuwing.
Vandervieren, E. (2020). Straf in statistiek. Laat je leerlingen werken met data en digitale tools. Acco Uitgeverij.
VCLB Leuven. (2021, januari 27). Wegwijs in het secundair onderwijs. Opgehaald van Vrij CLB: https://www.vrijclb.be/images/Wegwijs-in-het-secundair-onderwijs.pdf
VDAB. (2023a). Jobs voor Data Analist. Opgehaald van VDAB.be: https://www.vdab.be/vindeenjob/jobs/data-analist
VDAB. (2023b). Zoek een job. Opgehaald van VDAB.be: https://www.vdab.be/vindeenjob/vacatures?trefwoord=statistiek&limit=15&…
Vermandere, W., Vanden Abeele, M., & Verbrugge, K. (2016). “Smarter with a dumbphone?”. Kwalitatief onderzoek naar motieven van Vlamingen om hun smartphone in te ruilen voor een dumphone. Universitet Gent.
Vermunt, J. D., Vrikki, M., van Halem, N., Warwick, P., & Mercer, N. (2019). The impact of Lesson Study professional development on the quality of teacher learning. Teaching and teacher education, 81, 61-73.
Verstraete, J. (2022, juni 16). Grondwettelijk Hof vernietigt nieuwe eindtermen tweede en derde graad secundair onderwijs. Opgehaald van VRT NWS: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/06/16/eindtermen-uitspraak-grondwette….
Vervaet, R., Van Houtte, M., & Stevens, P. A. (2017). Veilige hechting met ouders, leerkrachten en school, sociale cohesie op school en etnische vooroordelen bij Vlaamse jongeren. Sociologos, 98-119.
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2021). Vlaamse onderwijs in cijfers (2020-2021). Opgehaald van issuu.com: https://issuu.com/vlaanderen-be/docs/ac1aff71-661b-42f1-9147-a3a0a240de…
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2022). Website Onderwijs en Vorming. Opgehaald van Data Onderwijs Vlaanderen: https://data-onderwijs.vlaanderen.be/
Vlaamse Overheid. (2021, mei 26). Decreet betreffende de onderwijsdoelen voor de tweede en de derde graad van het secundair onderwijs en diverse andere verwante maatregelen. Opgehaald van https://etaamb.openjustice.be/nl/decreet-van-12-februari-2021_n20210312…
Vlaamse Overheid. (2022, januari 25). Uitgangspunten. Opgeroepen op 2022, van Onderwijsdoelen: https://onderwijsdoelen.be/uitgangspunten/5290
Vlaamse overheid. (2023). Minimumdoelen basisvorming 2de graad. Opgehaald van Onderwijsdoelen: https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fprod-cd…
VLOR. (2017). De modernisering van de structuur en de organisatie van het secundair onderwijs. VLOR. Opgehaald van https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/26008
Vollmer, H. J. (2021). Bildung as the central category of education?: Didactics, subject didactics, and general subject didactics in Germany. In H. J. Vollmer, Didaktik and curriculum in ongoing dialogue (pp. 137-163). Routledge.
Vosselman, E., & Wouters, M. (2003). Relevantie van bedrijfseconomische informa tievoorziening. Waarde en waardering van bedrijfseconomische informatie, 85.
Voutilainen, A., Pitkäaho, T., Kvist, T., & Vehviläinen‐Julkunen, K. (2016). How to ask about patient satisfaction? The visual analogue scale is less vulnerable to confounding factors and ceiling effect than a symmetric Likert scale. Journal of advanced nursing, 72(4), 946-957.
Warton, D. I., Falster, D. S., & Taskinen, S. (2012). smatr 3–an R package for estimation and inference about allometric lines. Methods in ecology and evolution, 3(2), 257-259.
Waters, A., & Vilches, M. L. (2001). Implementing ELT innovations: A needs analysis framework. ELT journal, 55(2), 133-141.
Weisburd, D., Wilson, D. B., Wooditch, A., & Britt, C. L. (2022). Advanced statistics in criminology and criminal justice. Springer.
Wickham, H. (2016). Ggplot2: Elegant Graphics for Data Analysis. Springer-Verlag.
Wickham, H., Vaughan, D., & Girlich, M. (2023). _tidyr: Tidy Messy Data_. R package version 1.3.0.
Wickman, P. O., Hamza, K., & Lundegård, I. (2020). Didactics and didactic models. Methodological approaches to STEM education research, 34-49.
Willems, F. (2021, februari 11). Katholiek Onderwijs Vlaanderen verzet zich tegen nieuwe eindtermen en stapt naar Grondwettelijk Hof. Opgehaald van VRT NWS: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/02/11/eindtermen-reacties-go-en-kov/
Winkels, J., & Hoogeveen, P. (2014). Het didactische werkvormenboek : variatie en differentiatie in de praktijk. Assen: Koninklijke van Gorcum BV.
Wouters, E., & Aarts, S. (2016). Kwantitatief versus kwalitatief onderzoek. Keuze van het onderzoeksdesign. Podosophia, 24, 16-18. Opgehaald van https://www.researchgate.net/profile/Sil-Aarts/publication/299359855_Kw…
Wright, K. B. (2005). Researching Internet-based populations: Advantages and disadvantages of online survey research, online questionnaire authoring software packages, and web survey services. Journal of computer-mediated communication, 10(3).
Yin, R. K. (2009). Case study research: Design and methods. SAGE.
Zafer, Ü. N., & Aslihan, Ü. N. (2012). The impact of years of teaching experience on the classroom management approaches of elementary school teachers. International journal of Instruction, 5(2).
Zetten, P. V. (2019). Onderzoeksvragen stellen? Hoe dan? . Fontys Hogeschool.
