Het voorkomen van misbruik bij de zorgvolmacht, vanzelfsprekend?
De zorgvolmacht is de laatste jaren enorm populair geworden. De vergrijzing van de bevolking en de bijkomende stijging aan ouderdomsziektes dragen bij aan deze enorme populariteit. Daarnaast wordt autonomie steeds belangrijker voor de mens. De mogelijkheid om zelf regelingen te kunnen treffen voor later is dan ook steeds meer gewenst. Maar zijn er ook nadelen aan deze regeling? De wetgever heeft namelijk slechts enkele wettelijke verplichtingen opgelegd voor een zorgvolmacht, om de autonomie van Belgen niet in te perken. Het gevolg hiervan is dat er een grote opening is voor misbruik.
Waarom is misbruik zo een groot gevaar?
Zoals eerder vermeld, zijn er amper wettelijke verplichtingen opgelegd bij een zorgvolmacht. Hierdoor is er een grote vrijheid voor de mensen om zelf te bepalen wat ze erin zetten. Dit wordt ook ‘contractsvrijheid’ genoemd. Daarnaast is er een groot gebrek aan rechterlijke controle, waardoor misbruik soms niet of minder snel wordt achterhaald.
Er zijn ook twee mogelijkheden om een zorgvolmacht op te stellen. De eerste mogelijkheid is via de tussenkomst van een notaris. Hierbij is er minder kans op misbruik, doordat de notaris een gepast controlesysteem zal inbouwen om dit zo veel mogelijk te voorkomen. Het probleem ligt vooral bij de tweede mogelijkheid, een zorgvolmacht die wordt opgesteld zonder de tussenkomst van een notaris. Bij deze zorgvolmachten worden er in het algemeen veel minder controlemaatregelen opgenomen. Mensen weten vaak niet welke mogelijkheden er allemaal zijn om een controlesysteem in te bouwen of onderschatten het belang hiervan.
Hoe kan misbruik voorkomen worden?
Er zijn oneindig veel mogelijkheden om misbruik te voorkomen bij een zorgvolmachten. De eerste en toch ook de belangrijkste is om een lasthebber aan te duiden die je volledig vertrouwt. Vertrouwen ligt namelijk aan de basis van een goed werkende zorgvolmacht, alsook het voorkomen van misbruik. Daarnaast is het aangeraden om langs een notaris te gaan. Zijn expertise is een essentieel element in het voorkomen van misbruik. Het is ook mogelijk om controlemaatregelen op te nemen in de overeenkomst zelf. Een voorbeeld hiervan is om meerdere lasthebbers of een vertrouwenspersoon aan te duiden. De mogelijkheden zijn echter oneindig.
Wat nu als er toch misbruik wordt gemaakt van de zorgvolmacht?
Indien er toch misbruik of en vermoeden van misbruik zou zijn, kan men naar de vrederechter stappen. dit wordt de ‘alarmbelprocedure’ genoemd. De vrederechter zal dan alle aspecten van de zorgvolmacht nagaan en indien nodig deze beëindigen.
Conclusie
De zorgvolmacht is een zeer handig instrument waarmee Belgen zelf regelingen kunnen treffen, voor het geval ze hier later zelf niet meer toe in staat zouden zijn. Misbruik is echter een groot gevaar, als gevolg van de contractsvrijheid van personen. Hierdoor is het belangrijk dat er zelf controlemaatregelen worden genomen. Welke maatregelen dit zijn, is volledig persoonsgebonden. Er zijn oneindig veel mogelijkheden.
Bibliografie
BIBLIOGRAFIE
Wetgeving
Recommendation CM/Rec(2009)11 of the Committee of Ministers to member states on principles concerning continuing powers of attorney and advanced directives of incapacity.
Het nieuw Burgerlijk Wetboek van 13 april 2019, BS 14 mei 2019.
Wet van 21 december 2018 houdende diverse bepalingen betreffende justitie, BS 31 december 2018, 106560.
Wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid, BS 14 juni 2013, 38132.
Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt, BS 26 september 2002, 43719. Het Gerechtelijk Wetboek van 10 oktober 1067, BS 31 oktober 1967, 11360.
Het oud Burgerlijk Wetboek van 21 maart 1804, BS 3 september 1807.
Wet van 16 maart 1803 van 25 ventôse jaar XI op het notarisambt, BS 16 maart 1803.
KB van 31 augustus 2014 houdende vaststelling van de regels inzake oprichting, beheer en raadpleging van het centraal register van lastgevingsovereenkomsten met het oog op het regelen van een buitengerechtelijke bescherming en van het centraal register van verklaringen betreffende de aanwijzing van een bewindvoerder of vertrouwenspersoon, BS 2 september 2014, 65368.
Verslag Kamer I, Parl.St. Kamer 2018-19, nr. 54-3303/8, p. 157.
Verslag Kamer I, Parl.St. Kamer 2011-12, nr. 53-1009/10, p. 389.
Toelichting bij het wetsvoorstel, Parl.St. Kamer 2010-11, nr. 53-1009/001, p. 141. Rechtspraak
GwH 17 mei 2018, nr. 58/2018, BS 12 november 2018, 86802.
Cass. 16 februari 2012, AR F.11.0028.N., RW 2013-14, afl. 7, 261.
Cass. 18 maart 2004, AR C.02.0249.N., RW 2004-5, afl. 8, 303.
Vred. Oudenaarde 18 oktober 2021, T.Vred. 2022, afl. 5-6, 222.
Vred. Izegem 27 april 2021, T.Not. 2022, nr. 5, 484-495.
Vred. Vorst 8 oktober 2020, T.Vred. 2021, afl. 5-6, 245.
Vred. Gent (4e k.) 20 december 2019, T.Vred. 2020, afl. 5-6, 289.
Vred. Oudenaarde 28 november 2019, T.Vred. 2020, afl. 5-6, 315.
Vred. Gent (4e k.) 27 november 2019, T.Vred. 2020, afl. 5-6, 290.
Vred. Tubize 7 februari 2019, T.Vred. 2019, afl. 5-6, 254.
26
Vred. Antwerpen (2e k.) 29 januari 2019, T.Vred. 2019, afl. 5-6, 266. Vred. Antwerpen (2e k.) 31 mei 2018, T.Vred. 2019, afl. 5-6, 258. Vred. Etterbeek 20 december 2018, T.Vred. 2019, afl. 5-6, 243. Vred. Antwerpen (2e k.) 1 februari 2018, T.Vred. 2019, afl. 5-6, 261. Vred. Aalst (1e k.) 11 oktober 2017, T.Vred. 2018, afl. 9-10, 480. Vred. Kraainem 25 april 2017, T.Vred. 2017, afl. 9-10, 460.
Vred. Westerlo 19 oktober 2015, T.Vred. 2018, afl. 9-10, 467.
Rechtsleer
BAEL, J., “De buitengerechtelijke bescherming: een overzicht met aandacht voor een aantal discussiepunten in de rechtsleer en met een voorstel van een aantal modellen” in BAEL, J., (ed.), Rechtskroniek voor het notariaat. Deel 28, Brugge, die Keure, 2016, nr. 11, 177-299.
BAEL, J., “Het verbod van bedingen betreffende toekomstige nalatenschappen in het nieuwe erfrecht”, in BAEL, J., BARBAIX, R. en CASMAN, H. (eds.), Rechtskroniek voor het notariaat – Deel 31, Brugge, Die Keure, 2017, p. 299.
BAEL, J. en BLOMME C., “Aan welke voorwaarden moet een volmacht to schenken voldoen wanneer die is opgenomen in een zorgvolmacht?”, in DECLERCK, C., DRAYE, M., FOUBERT, P. en VAN DE VELDE, E. (eds.), Huldeboek Nan Torfs, perspectieven op familie en vermogen, Brugge, Die Keure, 2021, 271-319.
BARBAIX, R., “Actuele ontwikkelingen familiaal vermogensrecht 2013”, in BARBAIX, R. en CARETTE, N. (eds.), Tendensen Vermogensrecht, Mortsel, Intersentia, 2014, 37.
CASTELIJN, C., “Enkele notariële bedenkingen inzake de redactie van de lastgevingsovereenkomst inhoudende een buitengerechtelijke bescherming”, in ALOFS, E., CASMAN, H. en VAN DEN BOSSCHE, A. (eds.), Liber Amicorum André Michielsen, Mechelen, Kluwer, 2015, 259-296.
CASTELIJN, C. en DIERYNCK, J., Vermogensplanning voor en door beschermde personen, Mortsel, Intersentia, 2014, p. 251.
COOREMAN, K. en VAN GOETHEM, L., “De zorgvolmacht: het totaalpakket”, BN 2019, nr. 4, 132-136.
DANDOY, N., “La conclusion et la mise en oeuvre du mandat extrajudiciaire”, in SOSSON, J. (ed.), La protection extrajudiciaire et judiciaire des majeurs vulnérables, Brussel, Larcier, 2021, 81-140.
DE BIE, D. en PINTENS, W., “Een model van lastgeving voor de buitengerechtelijke bescherming van wilsonbekwamen.”, T.Not. 2020, nr. 29, 353-378.
DECLERCK, C., CASSIERS, A. en DEBROUX, K., ‘Familierechtelijke aspecten van het hervormde erfrecht’, T.FAM 2018, nr. 10, 265-266.
DE FEYTER, L. en DE NOLF, E., “Enkele praktische aandachtspunten bij de redactie van een zorgvolmacht, in het bijzonder in relatie met de Belgische bancaire instellingen”, VIP 2017, nr. 3, 11.
27
DE NOLF, E., “De volmacht in het kader van de buitengerechtelijke bescherming van onbekwamen: welke mogelijkheden biedt de nieuwe wet inzake successieplanning?” Nieuwsbrief Notariaat 2014, nr. 18, 1-8.
DE NOLF, E. en EVERTS, E., “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not.Fisc.M. 2014, nr. 7, 158.
DESMET, K. en LAUWERS, N. (eds.), Vermogensplanning en het praktische nut van erfovereenkomsten, Mortsel, Intersentia, 2021, p. 212.
DE WULF, C., “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T.Not. 2013, nr. 5, 255-326.
DE WULF, C., “Het oude en het nieuwe recht in verband met de bruikbaarheid van volmachten wanneer de lastgever feitelijk wilsonbekwaam is geworden”, T.Not. 2015, nr. 2, 81-109.
DEWULF, C., “Hoofdstuk 1 – Wijzigingen in verband met de bekwaamheidsvereisten van minderjarigen en meerderjarige beschermde personen”, in DE WULF, C. (ed.), De erfwet van 31 juli 2017 – Een algemeen overzicht met modellen voor de praktijk, Brugge, Die Keure, 2017, 210-215.
ELSERMANS, R., “Daden van beschikking in een zorgvolmacht: uitdrukkelijk of bijzonder?”, in VLANOT BY FEDNOT (eds.), Vlanot Jaarboek 2019, Mortsel, Intersentia, 2020, 59-80.
GEELHAND DE MERXEM, N., “De beschermde personen en successieplanning: wat biedt de nieuwe wet?”, TEP 2014, nr. 1, 16-61.
HENDRIKX, M., “Wat zijn de ervaringen met zorgvolmachten in de notariële praktijk?”, in DECLERCK, C., PINTENS, W. en BIESMANS, J. (eds.), Patrimonium 2020, Brugge, Die Keure, 2020, 325-334.
LABEEUW, N. en LONGERSTAY, S., “De globale en punctuele erfovereenkomsten”, BN 2017, nr. 4, 184-198.
LEDAIN, F., “Het mandaat van buitengerechtelijke bescherming als instrument voor successieplanning, FISCWEEK 2019, nr. 82, 4-5.
MACALUSO, P., “Titel 2 – Buitengerechtelijke bescherming – Model van zorgvolmacht plus” in SWENNEN, F. en WUYTS, T., (eds.), Beschermde personen in recht en praktijk, Brussel, Larcier, 2020, 71-82.
MASSCHELEIN, M., Schenking bij notariële akte., Brussel, Larcier, 2007, p. 309.
MOSSELMANS, S. en VAN THIENEN, A., “Deel 5. Onbekwaamheid – de goederen”, in SENAEVE, P., SWENNEN, F. en VERSCHELDEN, G. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 71-138.
MOSSELMANS, S. en VAN THIENEN, A., “Hoofdstuk II. Bescherming”, in BOONE, I. en DECLERCK, C. (eds.), Actualia Familierecht 2014 – 2015, Brugge, Die Keure, 2015, 85-86.
NIEWOLD, W., “Hoofdstuk III. Welke ervaringen hebben vrederechters met zorgvolmachten?”, in DECLERCK, C. en PINTENS, W. (eds.), Patrimonium 2020, Brugge, Die Keure, 335-342.
NOLF, J., “Buitengerechtelijke bescherming: uw betere bescherming”, VIP 2016, nr. 1, 31-33.
28
NOLF, J., Kwetsbaren in het nieuwe recht. Bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, p. 94.
NOLF, J., Kwetsbaren in het nieuwe recht. De nieuwe bewindvoering: de juridische bescherming van alle kwetsbare minderjarigen, Heule, INNI Publishers, 2014, p. 411.
NOLF, J., “Vierde maar niet laatste hervorming van de wetgeving omtrent voorzorgvolmachten en bewindvoering”, VIP 2019, nr. 3, 67-72.
PINTENS, W. en DEBIE, D., “Een model van lastgeving voor de buitengerechtelijke bescherming van wilsonbekwamen”, T.Not. 2020, 5, p. 376.
RENIERS, J., “De verbintenis tot rekenschap en verantwoording van de lasthebbers in familiecontext: koorddansen tussen autonomie en bescherming van de lastgever”, T.Not. 2023, 163-188.
ROTTHIER, K., Bewind over meerderjarige onbekwamen. Handleiding voor de familiebewindvoerder, Intersentia, Antwerpen, 2014, p. 214.
ROTTHIER, K., “De nieuwe wet tot hervorming van het statuut van onbekwamen: Een overzicht vanuit vogelperspectief”, Not.Fisc.M. 2013/7, 182-203.
SCHEERS, D. en SCHEERS, C., “Bescherming van meerderjarige onbekwamen: op maat van de praktijk (Deel I)”, RW 2018-19, nr. 39, 1522-1532.
SCHEERS, D. en WUYTS, T., ‘Hoofdstuk 2. Buitengerechtelijke bescherming’, in SCHEERS, D. en WUYTS, T. (eds.), De vrederechter en het bewind, Mortsel, Intersentia, 2014, 3-6.
SWENNEN, F., “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RWE 2013-14, nr. 15, 563-576. TACK, F., “De zorgvolmacht vanaf 1/3/2019: uitbreiding van de mogelijkheden”, BN 2019, nr. 1, 39-40.
VAN DEN BROECK, A., “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, nr. 1, 74-99.
VAN DEN BROECK, A., Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving, Mortsel, Intersentia, 2014, p. 370.
VAN DEN BOSSCHE, A., noot onder Vred. Izegem 27 april 2021, T.Not 2022, nr. 5, 493. VANDENBUSSCHE, N., 100 vragen en antwoorden inzake bewindvoering, Brugge, Die Keure, 2019, 31. VAN MOERKERCKE, A., “De zorgvolmacht: hoe gedetailleerd moet dat zijn?”, VIP 2019, nr. 3, 14-19.
VAN TRICHT, J., “De notaris: een vertrouwenspersoon? Wat wil dit anno 2023 nog zeggen?” in DE WULF, C., OP DE BEECK, M. en VERSTRAETE, J. (eds.), Liber Amicorum Aloïs Van den Bossche, Brugge, Die Keure, 2019, 393- 410.
VERBEKE, A., “De notaris is van ons allemaal”, in ALOFS, E., CASMAN, H. en VAN DEN BOSSCHE, A. (eds.), Liber Amicorum André Michielsen, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, 715-725.
VERBEKE, A. en VERDICKT, B. (eds.), Handboek Estate Planning II: Erfrecht en Giften, Brussel, Intersentia, 2021, p. 1280.
29
VERSCHELDEN, G. (ed.), Handboek Belgisch Personen-, familie- en relatievermogensrecht, Brugge, Die Keure, 2021, p. 1144.
VERSTRAETE, J., “Krijtlijnen voor de zorgvolmacht” in DEWULF, C., OP DE BEECK, M. en VERSTRAETE J. (eds.), Liber Amicorum Aloïs Van den Bossche, Brugge, Die Keure, 2019, 163-193.
WEYTS, L., “De notaris is geen gewone derde bij het gebruik van een zorgvolmacht”, in DANDOY, N., SOSSON, J., TAINMONT, F. en WILLEMS, G. (eds.), Individu, Famille et Etat: Réflexions sur le sens du droit de la personne, de la famille et de son patrimoine, Brussel, Larcier, 2022, 259-268.
WUYTS, T., Bewind en zorgvolmachten anno 2019: de regelingen inzake onbekwaamheid en voorzorg na de wet van 21 december 2019 houdende diverse bepalingen betreffende justitie en de wet van 10 maart 2019 tot tenuitvoerlegging van het Verdrag van ’s-Gravenhage van 13 januari 2000 inzake de internationale bescherming van volwassenen, Mechelen, Kluwer, 2019, p. 697.
WUYTS, T., “Buitengerechtelijke bescherming”, in ROTTHIER, K., WUYTS, T., VAN DEN EENDEN, E. en BOGAERT, J. (eds.), Handboek bescherming wilsonbekwamen. Zorgvolmacht en bewind na de wet van 21 december 2018, Mechelen, Wolters Kluwer, 2020, 47-101.
WUYTS, T., “Een buitengerechtelijke bescherming geniet voorrang op een rechterlijke bescherming zelfs bij ruzie binnen de familie” (noot onder Vred. Lennik 21 juni 2017), T.FAM 2020, nr. 2-3, 88-91.
WUYTS, T., “Hoofdstuk X. Opent de nieuwe wet over het bewind nieuwe mogelijkheden inzake familiaal vermogensbeheer?”, in DECLERCK, C., PINTENS, W. en ALLAERTS, V. (eds.), Patrimonium 2014, Brugge, Die Keure, p. 393.
WUYTS, T., “Wat verandert er na de wet van 21 december 2018 houdende diverse bepalingen betreffende justitie op het vlak van zorgvolmachten, giften en wilsverklaringen in de materie van de wilsonbekwamen?” in PINTENS, W. en DECLERCK, C. (eds.), Patrimonium 2019, Brugge, Die Keure, 2019, 125-148.
WUYTS, T., “Zorgvolmachten: een zegen of een vloek?”, in DECLERCK, C., PINTENS, W. en BIESMANS, J. (eds.), Patrimonium 2020, Brugge, Die Keure, 2020, 235-323.
WYLLEMAN, A., “Deel 3. Buitengerechtelijke bescherming”, in SENAEVE, P., SWENNEN, F., en VERSCHELDEN, G. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 23-48.
WYLLEMAN, A., “Het bewind: enig nieuw beschermingsstatuut voor meerderjarige onbekwamen”, in WYLLEMAN, A., DE SCHRIJVER, L. en WILLEMOT, C. (eds.), Rechtskroniek voor het Notariaat – Deel 23, Brugge, Die Keure, 2013, 105-142.
Overige bronnen
BAEL, J., “Algemeen model volmacht buitengerechtelijke bescherming”, e-notariaat, 10 december 2018, p. 24.
BAEL, J., “Bijlage A: Clausules op te nemen in een volmacht buitengerechtelijke bescherming indien men wenst dat er schenkingen kunnen worden gedaan”, e-notariaat, 10 december 2018, p. 2.
FEDNOT, 150.000 Vlamingen verleenden al een zorgvolmacht, https://www.notaris.be/nieuws-pers/detail/150-000- vlamingen-verleenden-al-een-zorgvolmacht (consultatie 1 mei 2023).
30
FEDNOT , De vertrouwenspersoon in de zorgvolmacht, https://www.notaris.be/nieuws-pers/detail/de- vertrouwenspersoon-in-de-zorgvolmacht (consultatie 2 april 2023).
FEDNOT, Iemand die het voor je opneemt wanneer je zelf niet meer kan: de vertrouwenspersoon in de zorgvolmacht, https://www.notaris.be/nieuws-pers/detail/iemand-die-het-voor-je-opneem…- meer-kan-de-vertrouwenspersoon-in-de-zorgvolmacht (consultatie 2 april 2023).
FEDNOT, Steeds meer Belgen sluiten een zorgvolmacht af, https://www.notaris.be/nieuws-pers/detail/steeds- meer-belgen-sluiten-een-zorgvolmacht-af (consultatie 1 mei 2023).
SCHEERS, D. en DE GROOTE, D., “De zorgvolmacht: boer pas op je kippen”, De Standaard, 29 november 2018.
