Inzetten op een loterijticket of een onafgemaakte puzzel in de vorm van een Belgisch preventief anti-corruptiebeleid voor de politie?
Op zoek naar de puzzelstukken die het huidige Belgische preventieve anti-corruptiebeleid voor de politie compleet kunnen maken.
Sinds de recente berichtgeving in verband met het SKY ECC-onderzoek komt publieke corruptie steeds meer in het daglicht te staan. In naam van de Universiteit Gent, werd tussen September 2022 en Mei 2023 een onderzoek uitgevoerd naar de stand van zaken in het Belgische preventieve anti-corruptiebeleid voor de politie. De resultaten van het onderzoek werden verkregen uit verschillende beleidsdocumenten die een periode omvatten van 2020 tot 2025. Daarnaast werden (online) interviews afgenomen met experten werkzaam binnen verschillende domeinen. Zo werden inzichten uit het academische veld, de praktijk én het beleid verzameld. Het onderzoek wees uit dat zowel de inhoud, als de uitwerking van het Belgische preventieve anti-corruptiebeleid voor de politieorganisatie nog in haar kinderschoenen staat.
Meer kans om de lotto te winnen dan om de puzzelstukken voor een effectief en samenhangend anti-corruptiebeleid bij elkaar te leggen…
Tijdens één van de interviews wordt een opmerkelijke uitspraak gedaan, namelijk:
“We hebben meer kans om
de lotto te winnen dan dat
de dingen die daarop staan
gerealiseerd gaan zijn.”
Frappant, maar naar de conclusie van het onderzoek toe, accuraat. Deze uitspraak verwijst naar een rapport uitgegeven in 2020 door de Groep van Staten tegen Corruptie. In dit rapport werden acht aanbevelingen gedaan aan de Belgische overheid om meer beleidsmatige aandacht te schenken aan het voorkomen van corruptie binnen de politieorganisatie. Toch wijst het onderzoek uit dat er tot op heden (mei 2023) slechts één van de acht aanbevelingen succesvol uitwerking heeft gekregen binnen de praktijk. Opvallend, want deze acht aanbevelingen vormen momenteel de enige inhoudelijke doelstelling die naar voren geschoven wordt binnen de Belgische beleidslijnen om corruptie te voorkomen (binnen de politie).
Het is trouwens geen nieuws dat België onvoldoende aandacht schenkt aan de preventie van corruptie binnen de politie. Zo werd dit in 2012 door Transparency International verkondigd. Bovendien werd toen ook kritiek geleverd over de inhoudelijke invulling van het preventief anti-corruptiebeleid: wat er is, is voornamelijk om te voldoen aan internationale verwachtingen. Ook vraagt het enig puzzelwerk om alle inhoudelijke beleidslijnen waarin de preventie van corruptie voor de politie wordt uitgeschreven, bijeen te brengen. Ook in het huidig onderzoek kwam sterk naar voren dat er geen sprake is van een coherente, nationale corruptiebestrijdingsstrategie.
Maar de lotto winnen zou slechts een kleine winst zijn tegenover wanneer de puzzel volledig gelegd zou kunnen worden…
Toch is er een groter belang om corruptie (binnen de politie) preventief aan te pakken dan het afleggen van verantwoording aan internationale organisaties, zoals de Group van Staten tegen Corruptie. Corruptie kan beschouwd worden als de antagonist in het verhaal van de Westerse wereld, waarin zowel mensenrechten, als burgerrechten en democratische waarden binnen een rechtvaardigde rechtstaat de hoofdrol krijgen. De aanwezigheid van corruptie vormt zodus een belangrijke dreiging. Deze bevinding geldt des te meer wanneer de corruptie ingang vindt binnen publieke instituties, zoals de politie.
Als dusdanig werd binnen het onderzoek een focus gelegd op de wijze waarop het huidige preventieve anti-corruptiebeleid binnen de politie bevorderd kan worden. Nadat vastgesteld werd dat slechts één van de acht aanbevelingen op succesvolle wijze uitwerking heeft gekregen binnen de praktijk, werd vooropgesteld om aanbevelingen te formuleren. Enerzijds aanbevelingen om de huidige doelstellingen van het beleid sneller te implementeren, namelijk de acht aanbevelingen van de Group van Staten tegen Corruptie. Anderzijds aanbevelingen om inhoudelijk meer kracht te geven aan de huidige invulling van het Belgische preventieve anti-corruptiebeleid voor de politie.
Als we de puzzel leggen, is het belangrijk dat we er geen ingewikkelde puzzel van maken…
De belangrijkste aanbeveling die naar voren geschoven werd, door 90% van de experts, betreft het ontwerpen van één beleidsmatige aanpak (om corruptie te voorkomen) op het niveau van de gehele politieorganisatie. Aansluitend hiermee stellen de negen respondenten voor om dit preventief anti-corruptiebeleid te integreren binnen een overkoepelend integriteitsbeleid op het niveau van de gehele politieorganisatie. Het Integrity Management Framework van Jeroen Maesschalck vormt een goed referentiewerk voor de ontwikkeling van dit algemeen kader.
Het stof van de doos blazen en de puzzel leggen…
Uit het onderzoek kwam unaniem naar voren dat er nood is aan een verandering van het Belgische preventieve anti-corruptiebeleid voor de politie. De aanbevelingen kunnen daarbij als aanzet dienen. Tot slot werden in het onderzoek drie uitdagingen geïdentificeerd die in rekening dienen gebracht te worden wanneer beleidsmakers beslissen om het stof van de doos te blazen en de puzzel te leggen. Zo moet er bijvoorbeeld rekening gehouden worden met het gegeven dat de organisatie meer aandacht besteedt aan operationele doelstellingen, eerder dan een langetermijnvisie. Hen bereidwillig maken door in te zetten op de noodzaak voor deze langetermijnvisie is daarbij belangrijk.
Bibliografie
About GlobE. (z.d.). United Nations: Global Operational Network of Anti-Corruption Law Enforcement Authorities. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://globenetwork.unodc.org/globenetwork/en/about.html
Actief en passief. (2023). Federale Overheidsdienst Justitie. Geraadpleegd op 5 maart 2023,
Algemene Inspectie van de Federale Politie en van de Lokale Politie. (2023, 3 februari). De aanpak van integriteit bij de Belgische politie: Integriteit komt niet vanzelf. Hoe pakt de Belgische politie dat aan? Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://www.aigpol.be/nl/de-aanpak-van-integriteit-bij-de-belgische-pol…
Baarda, B., & Van der Hulst, M. (2017). Basisboek interviewen. Groningen: Noordhoff Uitgevers.
Bakowski, P., & Voronova, S. (2017). Corruption in the European Union: Prevalence of corruption, and anti-corruption efforts in selected EU Member States. In European Parliamentary Research Service (10.2861/071091). European Union. Geraadpleegd op 10 februari 2023, van https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2017/608687/EPRS_STU(2017)608687_EN.pdf
Belgische Federale Overheidsdiensten. (2011, 17 augustus). Corruptie? Niet in ons bedrijf... Federale Overheidsdienst Justitie. Geraadpleegd op 15 februari 2023, van https://justitie.belgium.be/sites/default/files/downloads/Corruptie.pdf
Belgische Federale Overheidsdiensten. (2023a). Corruptie. Federale Overheidsdienst Justitie.
Geraadpleegd op 17 februari 2023, van https://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/veiligheid_en_crimina…
Belgische Federale Overheidsdiensten. (2023b). Op internationaal vlak. Federale Overheidsdienst Justitie. Geraadpleegd op 15 februari 2023, van https://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/veiligheid_en_criminaliteit/corruptie/op_internationaal_vlak
Dalle, J.-L., De Kimpe, S., De Landsheer, J., Roegiers, N., Libois, O., Delcourt, V., Tange, C., de Lavareille, D., Keuterickx, V., & de Leu de Cecil, E. (2023). Staten-generaal van de politie: een blauwdruk voor de politie van de toekomst. Vanden Broele. https://www.besafe.be/sites/default/files/2023-03/Publicatie%20SEGPOL_0.pdf
Decorte, T., & Zaitch, D. (2016). Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie. Leuven: Acco.
De Croo, A. (2021a, 1 december). België neemt Nationale Veiligheidsstrategie aan. Premier.be. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://www.premier.be/nl/nationale-veiligheidsstrategie
De Croo, A. (2021b). Nationale Veiligheidsstrategie. In Premier.be. Peter Moors. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://www.premier.be/sites/default/files/articles/NVS_Online_NL.pdf
della Porta, D., & Vannucci, A. (2012). The hidden order of corruption: An institutional approach. Routledge. Geraadpleegd op 15 februari 2023, van https://www.researchgate.net/publication/286318108_The_hidden_order_of_corruption_An_institutional_approach/link/5f993dba458515b7cfa415e1/download
De Spiegeleir, Y. (2022, 22 maart). Commissaris politie Lokeren valt in de prijzen met ‘serious game’ over integriteit. hln.be. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://www.hln.be/lokeren/commissaris-politie-lokeren-valt-in-de-prijz…
Dormaels, A. (2009). Definitiedebat corruptie. De orde van de dag(47), 17-23. Geraadpleegd op 17 februari 2023, van https://jura.kluwer.be/secure/ShowFile.aspx?sourceid=dn300087788&id=dx1281193.pdf#search=%20corruptie%20gudrun%20
Dormaels, A., & Easton, M. (2011). Understanding perceptions of corruption. In M. Cools, B. De Ruyver, L. Pauwels, P. Ponsaers, T. Vander Beken, F. Vander Laenen, G. Vande Walle, A. Verhage, G. Vermeulen, & G. Vynckier. (Eds.). EU criminal justice, financial & economic crime: new perspectives interest-based dispute resolution (Vol. 5, pp. 205-226). Maklu. https://biblio.ugent.be/publication/1948005/file/6739771
El Bakkali, L., & Dekock, L. (2023, 16 april). Ine Van Wymersch wordt nationale drugscommissaris: “We moeten de criminelen raken waar het pijn doet”. vrtnws.be. Geraadpleegd op 7 februari 2023, van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/02/17/ine- van-wymersch-drugscommissaris-portret/
European Commission. (2017, november). Thematische factssheet europees semester: de strijd tegen corruptie. Geraadpleegd op 15 februari 2023, van https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/file_import/european-semester_thematic- factsheet_fight-against-corruption_nl.pdf
Europol. (2021). Serious and Organised Crime Threat Assessment. A corrupting influence: the infiltration and undermining of Europe's economy and society by organised crime. European Union. Geraadpleegd op 19 februari 2023, van https://www.europol.europa.eu/cms/sites/default/files/documents/socta2021_1.pdf
Federale Overheidsdienst Justitie. (2022). Kadernota Integrale Veiligheid 2022-2024. (D/2022/7951/NL/1248). Jean-Paul Janssens. Geraadpleegd op 12 december 2022, van https://justitie.belgium.be/sites/default/files/Publicatie%20KIV%20NL.PDF
Gillis, T., & De Volder, J. (2019). Eens integer, altijd integer? In Algemene Inspectie van de Federale Politie en van de Lokale Politie. Algemene Inspectie van de Federale Politie en van de Lokale Politie. Geraadpleegd op 12 maart 2023, van https://www.aigpol.be/sites/aigpol/files/downloads/Maart%202019-Opiniestuk- Integriteit.pdf
Group of States against Corruption. (2020). Vijfde evaluatiecyclus. Het voorkomen van corruptie en het bevorderen van de integriteit binnen de centrale regeringen (hoge functies van de uitvoerende macht) en de politiediensten. Evaluatieverslag België. Council of Europe. Geraadpleegd op 12 december 2022, van https://rm.coe.int/vijfde- evaluatiecyclus-het-voorkomen-van-corruptie-en-het-bevorderen-v/1680998a4f
Group of States against Corruption. (2021). Vijfde evaluatiecyclus. Het voorkomen van corruptie en het bevorderen van de integriteit binnen de centrale regeringen (hoge functies van de uitvoerende macht) en de politiediensten : Conformiteitsverslag Belgie. Council of Europe. Geraadpleegd op 14 december 2022, van https://justitie.belgium.be/sites/default/files/downloads/2022- 01_GrecoRC5(2021)11-Final-nl-Conformiteitsverslag-Belgique-CONF2.pdf
Ik wil een collega worden. (2023). Jobpol.be. Geraadpleegd op 23 maart 2023, van https://www.jobpol.be/nl/ik-wil-een-collega-worden
Johnson, C. N. (2002). The benefits fo PDCA. Quality Progress, 35(5), 120.
Kaufmann, D., Kraay, A., & Mastruzzi, M. (2021). WGI-Interactive Data Access. Worldwide Governance Indicators. Geraadpleegd op 10 februari 2023, van http://info.worldbank.org/governance/wgi/Home/Reports
Kukutschka, B. M. R. (2021). Global corruption barometer: European Union 2021. Citizens' views and experiences of corruption. Transparency International. Geraadpleegd op 9 februari 2023, van https://images.transparencycdn.org/images/TI_GCB_EU_2021_web.pdf
Lavrakas, P. J. (2008). Encyclopedia of survey research methods. Thousand Oaks, California: SAGE Publications.
Lokale Politiezone Carma. (2022). Integriteitsplan Politie Carma. In Aigpol.be. Algemene Inspectie van de Federale Politie en van de Lokale Politie. Geraadpleegd op 23 april 2023, van https://www.aigpol.be/sites/aigpol/files/attachments/2022-PZ%20Carma-In…
Lokale Politiezone Het Houtsche. (2019). Zonaal veiligheidsplan 2020-2025. In Politie.be. Lokale Politiezone Het Houtsche. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://www.politie.be/5447/sites/5447/files/attachments/Zonaal%20Veiligheidspl an%20PZ%20Het%20Houtsche%202020-2025.pdf
Lokale Politie Wetteren Laarne Wichelen. (2019). Zonaal veiligheidsplan 2020-2025. In Politie.be. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://www.politie.be/5438/sites/5438/files/downloads/ZVP20-25.pdf
Maesschalck, J. & Bertok, J. (2009). Towards a sound integrity framework: instruments, processes, structures and conditions for implementation. Organisation for Economic Co-operation and Development. Geraadpleegd op 10 mei 2023, van https://www.researchgate.net/publication/281280788_Towards_a_sound_integrity_framework_instruments_processes_structures_and_conditions_for_implementation/link/55def44108ae7983897d32cb/download
McDevitt, A., & Bullock, J. (2021). Resisting corruption along drug trafficking routes. An analysis of criminal justice bodies in Latin Amerika and West Africa. Transparency International. Geraadpleegd op 20 december 2022, van https://images.transparencycdn.org/images/2021-Report-Resisting-corruption- along-drug-trafficking-routes-Crimjust.pdf
Mortelmans, D. (2013). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden (4e ed.). Leuven: Acco. Over Corruptie. (2023). Transparency International Belgium. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://transparencybelgium.be/nl/over-corruptie/
Peters, J. G., & Welch, S. (1978). Political Corruption in America: A Search for Definitions and a Theory, or If Political Corruption Is in the Mainstream of American Politics Why Is It Not in the Mainstream of American Politics Research? American Political Science Review, 72(3), 974-984. https://doi.org/10.2307/1955115
Polaine, M., & Timilsina, T. A. (2018). Good Practices in Public Sector Excellence to Prevent Corruption: A Lessons Learned Study in Support of the Implementation of the United Nations Convention Against Corruption (UNCAC). In anti-corruption.org. United Nations Developement Programme. Geraadpleegd op 27 december 2022, van http://www.anti-corruption.org/wp-content/uploads/2018/10/UNDP-2018-Good- Practices-in-Public-Sector-Excellence-to-Prevent-Corruption.pdf
Politie Antwerpen. (2019). Zonaal veiligheidsplan 2020-2025. In politieantwerpen.be. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://www.politieantwerpen.be/over-ons/lokale- veiligheidsplannen
Politie valt in de prijzen met ‘serious game’ rond ethische dilemma’s. (2022, 22 maart). Federale Politie. Geraadpleegd op 5 mei 2023, van https://www.politie.be/5998/nl/pers/politie-valt-in-de-prijzen-met-serious-game-rond-ethische-dilemmas
Privaat en openbaar. (2023). Federale Overheidsdienst Justitie. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/veiligheid_en_criminaliteit/corruptie/prvaat_en_openbaar
Punch, M. (2000, september). Police Corruption and its Prevention. European Journal on Criminal Policy and Research(8), 301-324. https://doi.org/https://doi.org/10.1023/A:1008777013115
Reveraert, M., & Sauer, T. (2022, 23 augustus). Corruptie zit niet alleen bij de politie. De Tijd. Geraadpleegd op 16 februari 2023, van https://www.tijd.be/opinie/algemeen/corruptie-zit-niet-alleen-bij-de-politie/10408961.html
Roers, T. & Lokale Politiezone Gent. (2020). Integriteitsbeleidsplan Politiezone Gent 2020-2025: Onze RIT naar 100% FL(IK). In Aigpol.be. Algemene Inspectie van de Federale Politie en van de Lokale Politie. Geraadpleegd op 28 april 2023, van https://www.aigpol.be/nl/de-aanpak-van-integriteit-bij-de-belgische-politie
Swanborn, P. G. (2007). Evalueren: het ontwerpen, begeleiden en evalueren van interventies: een methodische basis voor evaluatie- onderzoek. 2e druk Amsterdam: Boom.
Tolleneer, E. & Lokale Politiezone Heist (2022). Integer werken binnen de PZ Heist: over een ethisch kompas dat mee richting kan geven aan je beslissingen en daden. In Aigpol.be. Algemene Inspectie van de Federale Politie en de Lokale Politie. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://www.aigpol.be/sites/aigpol/files/attachments/2022-PZ%20Heist-In…
Transparency International. (2012). National Integrity System Assessment: Belgium. In Transparency.org. European Commission. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://images.transparencycdn.org/images/2012_NISBelgium_EN.pdf
Transparency International. (2007). Global Corruption Report 2007. Corruption in Judicial Systems. Cambridge University Press. Geraadpleegd op 16 februari 2023, van https://images.transparencycdn.org/images/2007_GCR_EN.pdf
Transparency International. (2022). Corruption Perceptions Index 2021. Geraadpleegd op 18 december 2022, van https://images.transparencycdn.org/images/CPI2021_Report_EN- web.pdf
Transparency International. (2023a, 31 januari). CPI 2022: Highlights and insights. Transparency.org. Geraadpleegd op 8 februari 2023, van https://www.transparency.org/en/news/cpi-2022-highlights-insights-corruption- conflict
Transparency International. (2023b, 31 januari). 2022 Corruption Perceptions Index: Explore the results. Transparency.org. Geraadpleegd op 8 februari 2023, van https://www.transparency.org/en/cpi/2022
United Nations Office on Drugs and Crime & Global Resource for Anti-corruption Education and Youth Empowerement. (2022a). Knowledge tools for academics and professionals: Module Series on Anti-Corruption. Module 1: What is Corruption and Why Should We Care? In United Nations Global Resource for Anti-Corruption Education and Youth Empowerement. United Nations Office on Drugs and Crime. Geraadpleegd op 25 december 2022, van https://grace.unodc.org/grace/uploads/documents/academics/Anticorruption_Module_1_What_Is_Corruption_and_Why_Should_We_Care.pdf
United Nations Office on Drugs and Crime & Global Resource for Anti-Corruption Education and Youth Empowerement. (2022b). Knowledge tools for academics and professionals: Module Series on Anti-Corruption. Module 4: Public Sector Corruption. United Nations Office on Drugs and Crime. Geraadpleegd op 26 december 2022, van https://grace.unodc.org/grace/uploads/documents/academics/Anticorruption_Module_4_Public_Sector_Corruption.pdf
Van Quickenborne, V. (2020). Beleidsverklaring: Justitie. In Dekamer.be. Centrale Drukerij. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://www.dekamer.be/FLWB/PDF/55/1610/55K1610015.pdf
Van Quickenborne, V. (2021). Beleidsverklaring 2.0: Justitie, sneller-menselijker-straffer. In Teamjustitie.be. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://www.teamjustitie.be/wp- content/uploads/2021/02/plan-voor-justitie-ZI.pdf
Vast Comité van Toezicht op de politiediensten. (2022). Jaarverslag 2021: Vast Comité van Toezicht op de politiediensten. In Comité P. Kathleen Stinckens. Geraadpleegd op 11 februari 2023, van https://comitep.be/document/jaarverslagen/Comite%20P%20jaarverslag%202021.pdf
Verbergt, M. (2022, 9 augustus). ‘We dachten te lang dat de strijd tegen corruptie gevoerd was’. De Standaard. Geraadpleegd op 16 april 2023, van https://www.standaard.be/cnt/dmf20220808_97494190
Verlinden, A. (2020). Beleidsverklaring: van de minister van Binnenlandse Zaken, Institutionele Hervormingen en Democratische Vernieuwing. In Verlinden.belgium.be. Centrale Drukerij. Geraadpleegd op 27 april 2023, van https://verlinden.belgium.be/sites/default/files/articles/Beleidsverklaring20201112.pdf
Verlinden, A., & Van Quickenborne, V. (2022). Nationaal Veiligheidsplan 2022-2025: Een veerkrachtige Geintegreerde Politie ten dienste van de samenleving. In politie.be. De Geintegreerde Politie. Geraadpleegd op 4 maart 2023, van https://www.politie.be/5998/sites/5998/files/files/2022-04/NVP2022-2025.pdf
Vranckx, A. (2009). Kartels, kogels en corruptiebeteugeling: een verhaal van het Zuiden. Orde van de dag: Criminaliteit en samenleving, (47), 29-34. https://jura.kluwer.be/secure/ShowFile.aspx?sourceid=dn300087789&id=dx1…
VSOA Politie (2021). Memorandum 2021. Geraadpleegd op 16 april 2023, van https://vsoa- pol.be/wp-content/uploads/files/Memorandum2021NL.pdf
Wetgeving. (2023). Federale Overheidsdienst Justitie. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/veiligheid_en_criminaliteit/corru ptie/wetgeving
